Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu, chúng tôi đề xuất các biện pháp xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non nhằm nâng cao chất lượng hoạt động quản lý, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trẻ mầm non, nâng cao chất lượng giáo dục mầm non trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHẠM THÙY DƯƠNG XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC THEO QUAN ĐIỂM LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON Ở THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHẠM THÙY DƯƠNG XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC THEO QUAN ĐIỂM LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON Ở THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ THUỲ LINH THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn tận tình của TS. Lê Thùy Linh. Các thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn là do tôi tự tìm hiểu, nghiên cứu, đúc kết và phân tích một cách trung thực, phù hợp với tình hình thực tế. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 11 năm 2019 Tác giả luận văn Phạm Thùy Dương Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ quý báu của các thầy cô, các anh chị, các em và các bạn. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tôi xin được bày tỏ lới cảm ơn chân thành tới: Ban giám hiệu, Phòng đào tạo sau đại học, Khoa Tâm lý – Giáo dục trường Đại học sư phạm Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Tiến sĩ Lê Thùy Linh, người đã hết lòng giúp đỡ,hướng dẫn,động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin gửi lời cảm ơn tới bạn bè, các anh chị em trong lớp đã động viên và giúp đỡ tôi trong những lúc tôi gặp khó khăn. Xin chân thành cảm ơn bố mẹ anh chị em và đồng nghiệp luôn ở bên cạnh động viên và giúp đỡ tôi học tập làm việc và hoàn thành luận văn.. Thái Nguyên, tháng 11 năm 2019 Tác giả Phạm Thùy Dương Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 4 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC THEO QUAN ĐIỂM LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI TRƯỜNG MẦM NON ...................................................................................... 7 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 7 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................... 7 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước................................................................ 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................ 11 1.2.1. Giáo dục ................................................................................................... 11 1.2.2. Môi trường giáo dục ................................................................................ 12 1.2.3. Môi trường giáo dục trong trường mầm non ........................................... 14 1.2.4. Quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ở trường mầm non .............................. 15 1.2.5. Xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ..................................................................................... 17 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.3. Một số vấn đề cơ bản về xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non .................................................. 19 1.3.1. Trường mầm non trong hệ thống giáo dục quốc dân .............................. 19 1.3.2. Cấu trúc của môi trường giáo dục ........................................................... 21 1.3.3. Vai trò của công tác xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non .................................................. 24 1.3.4. Nội dung xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ..................................................................... 25 1.3.5. Yêu cầu trong việc xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ........................................................ 30 1.4. Hiệu trưởng trường mầm non trong công tác xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ......................................................... 31 1.4.1. Lập kế hoạch xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ..................................................................................................... 32 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm................................................................................. 35 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ................................................................................. 36 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ........................................................................ 37 1.4.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ......................... 38 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ................................................................................. 41 Chương 2: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC THEO QUAN ĐIỂM LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON Ở TP HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH .............. 42 2.1. Tình hình giáo dục mầm non thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh......... 42 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................ 43 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2.1.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 43 2.1.2. Khách thể khảo sát ................................................................................... 44 2.1.3. Nội dung khảo sát .................................................................................... 45 2.1.4. Phương pháp khảo sát và xử lý kết quả ................................................... 45 2.3. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 46 2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, giáo viên về công tác xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. ....................................................... 46 2.3.2. Thực trạng xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. .................. 51 2.3.3. Thực trạng công tác xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm của hiệu trưởng các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................................... 56 2.3.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới công tác xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ............................................................... 62 2.4. Đánh giá chung về thực trạng công tác xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. ..................................................................................... 64 2.4.1. Một số kết quả đạt được .......................................................................... 64 2.4.2. Một số tồn tại và nguyên nhân ................................................................ 65 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 67 Chương 3: BIỆN PHÁP XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC THEO QUAN ĐIỂM LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON Ở TP HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH .............. 68 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................... 68 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ......................................................... 68 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 68 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và tính phát triển................................ 68 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 69 3.2. Các biện pháp xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ở TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh......... 70 3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên các trường mầm non thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh về vai trò và tầm quan trọng của việc xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ..................................................................................................... 70 3.2.2. Bồi dưỡng nâng cao năng lực xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm cho đội ngũ giáo viên tại các trường mầm non thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........................................................ 72 3.2.3. Tổ chức đánh giá công tác xây dựng môi trường giáo dục tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non ............ 77 3.2.4. Tăng cường cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........................................................ 80 3.2.5. Xây dựng các mối quan hệ trong và ngoài nhà trường để xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ............................................... 85 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 87 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ................... 89 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 89 3.4.2. Đối tượng và phương pháp khảo nghiệm. ............................................... 89 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 90 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 93 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................................... 95 1. Kết luận .......................................................................................................... 95 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.1. Về lý luận.................................................................................................... 95 1.2. Về thực trạng. ............................................................................................. 95 1.3. Đề xuất các biện pháp ................................................................................. 96 2. Khuyến nghị................................................................................................... 96 2.1. Đối với UBND thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. ............................. 96 2.2. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ......... 96 2.3. Đối với cán bộ quản lý các trường mầm non trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. ..................................................................................... 97 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 98 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CP Chính phủ CSGD Cơ sở giáo dục CSVC Cơ sở vật chất GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDMN Giáo dục mầm non GV Giáo viên HT Hiệu trưởng LTLTT Lấy trẻ làm trung tâm MTGD Môi trường giáo dục TTB Trang thiết bị UBND Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô trường lớp, CBQL, GV của 08 trường mầm non thành phố Hạ Long ...................................................................................... 44 Bảng 2.2: Cơ sở vật chất, phòng học của 08 trường mầm non thành phố Hạ Long ............................................................................................. 44 Bảng 2.1. Nhận thức của CBQL và GV về quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở trường mầm non............................................................. 47 Bảng 2.2. Nhận thức của CBQL&GV về ý nghĩa MTGD theo quan điểm LTLTT ............................................................................................... 49 Bảng 2.3. Thực trạng thực hiện yêu cầu trong xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm LTLTT .............................................................. 52 Bảng 2.4. Nhận thức của CBQL&GV về thực trạng thực hiện nội dung theo quan điểm LTLTT ..................................................................... 54 Bảng 2.5. Nhận thức của CBQL&GV về thực trạng lập kế hoạch xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ................. 57 Bảng 2.6. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ................................. 58 Bảng 2.7. Thực trạng chỉ đạo thực hiện hoạt động xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ................................. 60 Bảng 2.9. Thực trạng thực hiện việc kiểm tra, đánh giá hoạt động xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ................. 61 Bảng 2.9. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm........................................................ 62 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất.......... 90 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất .......... 91 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục nói chung và giáo dục mầm non nói riêng là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, đặt nền móng cho sự phát triển về thể chất, nhận thức, tình cảm xã hội và thẩm mỹ cho trẻ em. Những kỹ năng mà trẻ được tiếp thu qua chương trình chăm sóc giáo dục mầm non sẽ là nền tảng cho việc học tập và thành công sau này của trẻ. Do vậy, phát triển giáo dục mầm non là yếu tố quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước. Xây dựng môi trường giáo dục trong trường mầm non là một nhiệm vụ hết sức quan trọng và có ý nghĩa đối với sự phát triển của trẻ ở lứa tuổi này. Môi trường tạo cơ hội cho trẻ tìm tòi, khám phá, phát hiện nhiều điều mới lạ, hấp dẫn trong cuộc sống, trẻ được tự lựa chọn hoạt động cá nhân hoặc theo nhóm một cách tích cực, qua đó kiến thức và kỹ năng ở trẻ dần được hình thành. Môi trường đó phải đảm bảo an toàn về thể chất, tâm lý cho trẻ vừa có tác dụng giáo dục, có tính thẩm mỹ và phải được xây dựng trong suốt quá trình thực hiện chương trình chăm sóc giáo dục trẻ.Trẻ được trải nghiệm, tham gia các hoạt động vui chơi cùng các bạn, từ đó giúp trẻ tự tin, năng động hơn. Môi trường giáo dục trong trường mầm non là tổ hợp những điều kiện tự nhiên, xã hội cần thiết trực tiếp ảnh hưởng đến hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở trường mầm non. Xây dựng môi trường giáo dục phù hợp góp phần thỏa mãn nhu cầu vui chơi và hoạt động của trẻ. Qua đó, nhân cách của trẻ được hình thành và phát triển toàn diện. Môi trường giáo dục phù hợp, đa dạng, phong phú sẽ gây hứng thú cho trẻ và cả giáo viên, góp phần hình thành và nâng cao mối quan hệ thân thiện, tự tin giữa giáo viên với trẻ và giữa trẻ với nhau. Nhằm đẩy mạnh đổi mới hoạt động chăm sóc, giáo dục nhằm nâng cao chất lượng thực hiện chương trình giáo dục mầm non, ngày 25/01/2017 Bộ GD&ĐT đã ban hành Kế hoạch số 56/KH-BGDĐT chỉ đạo 63 tỉnh, thành phố tích cực triển khai chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” 1
giai đoạn 2016-2020 nhằm đẩy mạnh đổi mới hoạt động chăm sóc, giáo dục nhằm nâng cao chất lượng thực hiện chương trình giáo dục mầm non. Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là việc các nhà giáo dục không chỉ truyền đạt kiến thức cho học sinh một cách thụ động mà các nhà giáo dục tạo ra các điều kiện, các cơ hội để mọi đứa trẻ được chủ động, sáng tạo, tích cực hoạt động, tự chiếm lĩnh kiến thức và kinh nghiệm. Để đạt được điều này, các nhà giáo dục (giáo viên) cần nắm được hứng thú, nhu cầu, trình độ, khả năng của từng trẻ trong lớp, trên cơ sở đó lựa chọn được nội dung, phương pháp phù hợp với từng nhóm, từng cá nhân trẻ. Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm cần đảm bảo: Hứng thú, nhu cầu, kỹ năng, thế mạnh của mỗi trẻ đều được hiểu, đánh giá đúng và được tôn trọng. Mỗi trẻ đều có cơ hội tốt nhất để thành công. Để giáo dục lấy trẻ làm trung tâm được thực hiện một cách tốt nhất và có hiệu quả nhất thì xây dựng môi trường giáo dục trong các trường mầm non là việc làm rất cần thiết và không thể thiếu được. Thực hiện Kế hoạch số 465/SGDĐT-GDMN ngày 27/02/2017 của Sở Giáo dục và Đào tạo Tỉnh Quảng Ninh về “Hướng dẫn xây dựng kế hoạch thực hiện chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” giai đoạn 2016-2020. Xây dựng trường mầm non bảo đảm các yêu cầu về môi trường giáo dục, công tác quản lý, chỉ đạo; hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm phù hợp với điều kiện thực tiễn cụ thể: - Bảo đảm tất cả các trẻ đều được tạo cơ hội học tập qua chơi và bằng nhiều cách khác nhau phù hợp với nhu cầu, hứng thú và khả năng của bản thân trẻ; - Môi trường giáo dục trong các cơ sở giáo dục mầm non mang tính “mở”, kích thích sự tập trung chú ý, tư duy và cảm xúc tích cực của trẻ, thúc đẩy trẻ tham gia hiệu quả vào các hoạt động vui chơi và trải nghiệm đa dạng; - Cán bộ quản lý, giáo viên mầm non được nâng cao nhận thức và năng lực về quản lý, tổ chức chăm sóc, giáo dục trẻ, thực hiện Chương trình giáo dục mầm non theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm phù hợp điều kiện cụ thể của trường, lớp, địa phương; 2
- Huy động sự tham gia của nhà trường, gia đình và xã hội, tạo sự thống nhất cùng quan tâm xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm. Trên thực tế đối với các trường mầm non trên địa bàn thành phố Hạ Long, Quảng Ninh đã thực hiện triển khai nội dung chuyên đề và tạo được môi trường giáo dục cho trẻ theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm. Tuy nhiên hiệu quả đạt được chưa cao, chưa thiết thực với trẻ khi hoạt động, nhiều trường còn mang tính hình thức. Một trong những nguyên nhân của thực trạng trên là chưa có những biện pháp mang tính đồng bộ để quản lý hoạt động xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm. Xác định rõ việc thực hiện chuyên đề là nhiệm vụ trọng tâm trong các năm học, là việc thực hiện đổi mới trong quản lý và các hoạt động Giáo dục mầm non; Việc thực hiện chuyên đề cần thực chất, sát với điều kiện thực tiễn của các trường; tuyệt đối không làm hình thức, gây lãng phí, đem lại hiệu quả tốt nhất trong việc giáo dục trẻ khi tới trường mầm non. Vì những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài nghiên cứu luận văn Thạc sỹ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu, chúng tôi đề xuất các biện pháp xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non nhằm nâng cao chất lượng hoạt động quản lý, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trẻ mầm non, nâng cao chất lượng giáo dục mầm non trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 3
4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu - Giới hạn nội dung nghiên cứu Đề tài đi sâu vào nghiên cứu các biện pháp quản lý của hiệu trưởng trường mầm non trong xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh - Giới hạn phạm vi nghiên cứu Đề tài được triển khai, nghiên cứu tại 08 trường mầm non trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh bao gồm: Trường Mầm non Hoa Hồng, Trường Mầm non Hạ Long, Trường Mầm non Hà Lầm, Trường mầm non Hà Trung, Trường Mầm non Bãi Cháy, Trường Mầm non Việt Hưng, Trường Mầm non Hà Khẩu, Trường mầm non Hùng Thắng. Giới hạn khách thể điều tra: Tổng số 120 người (20 cán bộ quản lý, 100 giáo viên). 5. Giả thuyết khoa học Hiện nay, tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, Quảng Ninh việc tạo môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm còn nhiều hạn chế. Vì vậy, nếu đề xuất một số biện pháp xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm mang tính khả thi và phù hợp với thực tiễn giáo dục mầm non của địa phương trong giai đoạn hiện nay, thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng công tác giáo dục trẻ nói riêng và công tác chăm sóc giáo dục trẻ nói chung tại các trường mầm non trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Xác định cơ sở lý luận về xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non. 6.2. Khảo sát thực trạng xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 6.3. Đề xuất một số biện pháp xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh 4
và khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Thu thập và đọc các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các công trình nghiên cứu khoa học về quản lý giáo dục, quản lý giáo dục mầm non, công tác xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm. Từ đó phân tích và tổng hợp các vấn đề lý luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điểu tra bằng bảng hỏi: Bảng hỏi giáo viên, xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại trường mầm non. Bảng hỏi hiệu trưởng, phó hiệu trưởng về công tác xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung và những biện pháp quản lý đem hiệu quả trong trường. - Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên để làm rõ thực trạng xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại trường mầm non. - Phương pháp chuyên gia: Xin tư vấn thêm từ các chuyên gia có kinh nghiệm về công tác xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm, các cán bộ quản lý có kinh nghiệm trong quản lý công tác xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm. - Nghiên cứu sản phẩm: Phân tích những sáng kiến về hoạt động xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm của giáo viên, cán bộ quản lý. 7.3. Phương pháp xử lý thông tin Phương pháp thống kê trong toán học: Sử dụng phương pháp thống kê trong toán học để xử lý và phân tích các số liệu từ các bảng hỏi thu thập được. 8. Cấu trúc luận văn 5
Phần mở đầu: Những vấn đề chung của đề tài Phần nội dung: Gồm 3 chương Chương 1: Cơ sở lý luận về xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non. Chương 2: Thực trạng xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Biện pháp xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Kết luận và kiến nghị Danh mục các tài liệu tham khảo và phụ lục. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC THEO QUAN ĐIỂM LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI TRƯỜNG MẦM NON 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Khi nghiên cứu Về môi trường dạy học, trước hết phải kể đến những nghiên cứu của I.V Pavlov và B.F.Skinnơ. Pavlov nghiên cứu sự hình thành phản xạ có điều kiện trong môi trường được kiểm soát chặt chẽ, con vật (con chó) hoàn toàn thụ động. Skinnơ nghiên cứu hình thành phản xạ tạo tác môi trường gần với thực tế hơn, con vật (chuột, bồ câu...) chủ động trong hành vi đáp ứng trên cơ sở nhu cầu của nó. Nội dung học tập thể hiện ngay trong môi trường mà con vật phải tìm cách thích nghi. Đây là cơ sở lý thuyết để xây dựng kiểu dạy học chương trình hóa, dạt học bằng máy. Từ kết quả nghiên cứu của hai ông, các nhà giáo dục đã nhận thức được một vấn đề rất quan trọng rằng: Yếu tố môi trường giáo dục không chỉ góp phần quyết định đến sự hình thành và phát triển nhân cách con người mà quan trọng hơn là yếu tố môi trường thực tế đã kích thích chủ thể (con người) hoạt động năng động và sáng tạo hơn. Việc tạo lập, xây dựng và phát triển môi trường giáo dục là một nhiệm vụ quan trọng của khoa học hiện đại. So sánh qua hai mô hình thực nghiệm đã cho thấy: Môi trường bị động và môi trường chủ động sẽ quyết định đến năng lực của con người. Điều đó luôn đúng với bất cứ hoạt động sống nào của con người từ khi còn nhỏ cho tới khi trưởng thành. Ở phạm vi rộng hay hẹp, hoạt dộng của con người sẽ không có hiệu quả nếu thiếu vắng môi trường. [8, tr.4.] Từ các kết quả nghiên cứu về môi trường không gian lớp học theo lối dạy học tích cực, chúng ta thừa nhận khái niệm “lớp học” như mô hình hiện nay đang ở trình độ tiêu chuẩn là chỗ ngồi nghe giáo viên nói. Khái niệm lớp học mới cần thỏa mãn các điều kiện bên ngoài, các tiêu chuẩn về bàn ghế, bảng...cơ sở vật chất tối ưu theo hướng cơ động, linh hoạt, còn có mạng Internet, các phương tiện 7
nghe nhìn...mặc dầu không gian hữu hạn nhưng thông tin vô hạn và phạm vi toàn cầu là hệ thống mở. Từ các yếu tố như ánh sáng, âm thanh...đều được xem xét cận thận. Trong các yếu tố vật chất đa dạng thì điều quan trọng được các nhà giáo dục quan tâm là một không gian tâm lí, là nơi có nhiều vốn sống của con người dạy và người học, người học có thể chọn chỗ ngồi mà họ cảm thấy thích nghi so với người dạy và các bạn trong lớp học. [8, tr.5] Nghiên cứu môi trường tâm lí-xã hội của nhóm (lớp học, khối, trường...) như vấn đề tương đồng tâm lí, xung đột tâm lí... đã đạt được những kết quả nhất định. Nghiên cứu về môi trường dạy học phải kể đến công trình của Jean-Marc Denomme&Madeleine Roy về phương pháp sư phạm tương tác. Trong đó mô hình quen thuộc: Người dạy-người học-tri thức được chuyển thành: Người dạy- người học-môi trường. Tác giả coi môi trường là yếu tố tham gia trực tiếp đến quá trình dạy học chứ không đơn thuần chỉ là nơi diễn ra hoạt động học. Đặc biệt tác giả đi sâu vào các các yếu tố môi trường của việc dạy. [29]Trên cơ sở đó, các tác giả nhấn mạnh đến một qui luật quan trọng; môi trường ảnh hưởng đến người dạy, người học người học và người dạy phải thích nghi với môi trường. Ảnh hưởng thích nghi đó chính là hệ quả của phương pháp sư phạm tương tác liên quan đến môi trường. [8, tr.5] Từ đầu thế kỷ 20, Dimitri Glinos đã viết: “Giáo dục phải thích ứng với những hoàn cảnh luôn thay đổi, đối phó với những vấn đề mới, những nhu cầu mới và thường xuyên đòi hỏi những kỹ năng mới...Trong một thời gian dài, nền giáo dục đã không thể thích ứng được với các hoàn cảnh mới và gắn với các nhu cầu thực tế. Khoảng cách giữa giáo dục và cuộc sống ngày càng lớn và bây giờ, điều chúng ta cần không chỉ là một cuộc cải cách mà phải là một cuộc cách mạng để tái lập mối tương quan giữa giáo dục và cuộc sống”. (Dẫn theo tài liệu: Chân dung những nhà cải cách giáo dục tiêu biểu, NXB Thế giới, HN 2005, tr206) [8, tr.5-6] Emile Durkheim quan niệm môi trường học đường bao hàm cả lớp học và 8
việc tổ chức lớp học như một phạm vi rộng hơn gia đình và không trừu tượng như xã hội. Một lớp học không đơn thuần chỉ là một khối kết dính các cá nhân độc lập với nhau mà còn là một xã hội thu nhỏ. Trong lớp học, học sinh suy nghĩ, cảm nhận và hành động khác với khi chúng tách rời nhau. Những quan điểm trên đây đã có trước hàng thế kỷ nhưng đến nay vẫn là vấn đề thời sự khoa học giáo dục. [8, tr.6] 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước Theo tài liệu nghiên cứu về môi trường giáo dục của tác giả Phạm Hồng Quang: Môi trường giáo dục, môi trường văn hoá và các yếu tố ảnh hưởng tác động đến con người đã được xem xét ở nhiều bình diện từ vi mô đến vĩ mô. Điều kì diệu của con người phát triển qua các thời kì văn minh là ở chỗ, không những con người có sự tiếp ứng, thích nghi một cách thông minh với các tác động môi trường mà quan trọng hơn là đã dần dần thấu hiểu và điều chỉnh được các tác động đó theo hướng có lợi cho con người. Môi trường văn hóa giáo dục là đối tượng nghiên cứu của khoa học giáo dục. Tiếp cận vấn đề trên đòi hỏi phải có tri thức và phương pháp luận của nhiều chuyên ngành khoa học. Dù tiếp cận từ vấn đề chung hay nghiên cứu các hoạt động giáo dục và dạy học cụ thể đều không thể tách khỏi vấn đề hoạt động của con người trong môi trường giáo dục nhân cách, trong môi trường giáo dục. Vấn đề đặt ra hiên nay là trong sự biển đổi nhanh chóng của môi trường tự nhiên và xã hội, con người đang phát triển như thế nào. Cụ thể hơn là hiện trạng của môi trường văn hoá giáo dục trong phạm vi trường học cần được đánh giá cùng với sự tác động của các yếu tố môi trường hoàn cảnh đến người học đang diễn ra theo quy luật nào và sự kiểm soát của giáo dục đến đâu. Trong sự tác động đó, vai trò chủ đạo của giáo dục đối với sự hình thành và phát triển nhân cách cần được hiểu như thế nào và kết quả thực sự của nó đã đáp ứng được yêu cầu của xã hội hay không. [14] Hiện nay trong giáo dục Việt Nam môi trường luôn được chú trọng và quan tâm. Trong truyện “Mẹ con Mệnh Tử” phải 3 lần chuyển đến nơi ở tốt để 9