Luận văn Thạc sĩ Khoa học Kinh tế: Một số vấn đề về phát triển nguồn nhân lực trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam

Chia sẻ: Tri Tâm | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn có mục đích làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận, phương pháp luận về phát triển nguồn nhân lực trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội ở nước ta; góp phần xác định cơ sở khoa học cho việc hoạch định phương hướng, giải pháp và hoàn chỉnh hệ thống chính sách phát triển nguồn nhân lực phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Kinh tế: Một số vấn đề về phát triển nguồn nhân lực trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam

DAI HOC QUÓC GIÀ HA NÓI TRirÒMe BM HOC KHM HOC Xl HÒIYÀ NIUN YÀII BÙI THI THIÈM MOT SO VAN DE VE PHAT • TRIÉN NGUÓN NHAN Ll/C a TRONO QUA TRÌNH GÒNG NGHIÉP HOA, HIÉN DAI HOA Ò VIÈT NAM Chuyen ngành: Kinh téchinh tri xà hòi chù nghia Ma só: 50201 LUAN VAN TRAC St KHOA HQC KINH TE NGirÒI Hl/ÒNG DAN KHOA HOC: 1. PTS. Kboa hoc kinh té: Le Danb TÓn 2. PTS Kboa hoc kinb té: Pban Huy Duùng \ A HA NOI -1998
MUCLUC • • Mò dàu: 1 Chucmg 1 : Nguón nhan luc-nhang vàn de 1^ luàn va kinh nghièm 5 1.1. Càc khài nièm co bàn 5 1.1.1. Khài niem nguón nhàn lue 5 1.1.2. Thuóe do dành già su phàt trièn nguón nhàn lue 11 1.2. Vai tiò nguón nbàn lire trong qua trình cóng ngluép hoà, 15 hién dai hoà ò Viét Nam 1.2.1. Quan diém, muc ti6u va nOi dung ca bàn cùa qua trình 1? còng nghièp hoà, hién dai hoà 1.2.2. Vai trò nguón nhan lue trong qua trình cOng nghiep hoà, 19 hién dai hoà • * 1.3. Kinh nghiem mot sónuóc trong phàt trìèn nguón nhàn lue 11 1.3.1. Ciào due va viée làm ò My 22 1.3.2. Vàh de giào due va su dung lao dòng ò Nhàt Bàn 25 1.3.3. Phàt trièn giào due ór mot sÓ nuóe khàc thuòc Chàu A 26 Chtfofng 2: Tlnh hình phàt trién nguÓn nhàn lue ò Viet Nam 34 2.1. Dòng thài cùa nguÓn nhàn lire 34 2.1.1. Su già tàng dàn só 34 2.1.2. Su già tàng lue lugng lao dòng 39 2.2. Tình hình giàó due va dào tao 42 2.2.1. Quy mò giào due 43 2.2.2. He thóng giào due 47 2.2.3. Ngàn sàch cho giào due dào tao 50 2.2.4. Chat lugng giào due 52 2.3. Thu nhàp va mùc song 55
2.4. Giài quyét vièc làm va sa dung nguón nhàn lire 2.4.1. Giài quyét viee làm 2.4.2. Sìr dung nguÓn nhàn lue theo ngành kinh té quóc dàn 2.4.3. Su dung nguón nhàn lue theo thành phàn kinh té Chvang 3: Quan diém, phucmg hiróng va bién phàp chù yéu phàt trién nguón nhàn lue trong qua trình cóng nghiép hoà, hién dai hoà • » 3.1. Quan diém chung ve phàt trién nguón nhàn lue trong qua 78 trình eóng nghiép hoà, hién dai hoà 3. L1. Bòi cành quóe té va khu vue 78 3.1.2. NhOng nhiém vu Jdnh té - xà hòi chù yéu cùa Viét Nam 80 trong thói gian tdi 3.1.3. Phàn tfch két qua du bào dàn sÓ va nhOng vàn de 81 kinh té - xà hòi 3.1.4. Quan diém phàt trién nguón nhàn lue 84 3.2. Phiiang huóng va bién phàp chù yéu phàt trién nguón 87 nhàn lue * 3.2.1. Phàt trièn dàn só 87 3.2.2. Phàt trièn giào due va dào tao 88 3.2.3. Dinh duòng va y té 93 3.2.4. Phàt trién thi truòng lao dòng 94 3.2.5. Giài quyét viéc làm 95 3.2.6. £)ói mdi càc chinh sàch xà hòi 97 3.2.7. Tàng cuòng quàn \f nhà nuòc ve linh vuc phàt trièn nguÓn 98 nhàn lue Két luàn 100 Tài liéu tham khào 102
MÒDAU 1. Tfnh càp thiét càa de tài Tìir nhGng nam 50 dén nhfing nàm 70 cùa thè ky này dà dién ra su thay dói rat Idm trong ehién luge phàt trièn cùa càc quÓe già. Thè gidi dang chuyèn ttr mot nén kinh té chù yéu dua vào nguón tài nguyen han hep cùa hành tinh sang nén kinh té tri tue. NhGng nàm 50 tàng truómg kinh té chù yéu dua vào còng nghiep hoà. Thiéu vón va nghèo nàn ve co so vàt chat là khàu chù yéu ngàn càn tÓc dò tàng truòng kinh té. Càc nghién cùru trac lugng gàn day cho thày chi mot phàn tuong dói nhò cùa su tàng truòng kinh té là co thè giài thfeh duge bang dàu vào là nguÓn vÓn. Mot phàn rat quan trong cùa san phàn thàng du gàn lién vói chat lugng cùa lao dòng góm trình dò hoc vàn, tình trang surc khoé va chat lugng song cùa con nguói. Ky nguyén kinh té mdi dà bàt dàu trong dò dàu tu cho nguón nhàn lue duge eoi là quan trong hon càc loai dàu tu khàc. Ngày nay truòc su phàt trièn manh me cùa khoa hoc va còng nghé, su giao luu tri tue va tu tuòng, su ra dói cùa nhiéu còng ty xuyén quÓe già, su hình thành càc lién minh kinh té trén càc khu vue cùa thè gidi dà tao ra toc dò tàng truòng kinh té cao chua ttmg co. lình hình dò dàn dén su quÓe té hoà nén kinh té thè gidi, gay nén nhGng dào lòn ve kinh tè xà hòi sàu sàe mang tfnh toàn càu va dang di dén thiét làp mot tràt tu thè giòi mòi. Trong bòi cành dò, khu vue Chàu A Thài ffinh Ducmg dang nói lén nhu là mot khu vue phàt trièn kinh té nàng dòng nhàt ma trong càc nhàn tó thùc d^y tàng truòng nhanh co vai trò cùa nguÓn nhàn lue. Su dung nguÓn nhàn lue eó hiéu qua là mot trong nhihig bi quyét dua nhOng nuòc này dat su thàn ky ve phàt trièn kinh té. £)Ói vói Viét Nam, mot nuòc dang trong qua trình chuyèn sang nén kinh té thi truòng, phàt trién nguón nhàn lue vtìra là muc tiéu, vGa là dòng lue cùa qua trình cóng nghiep hoà - hién dai hoà dàt nuóe. Màc dù còng nghiép
hoà dà duge trién khai ò nuóe ta ttr nhGng nam dàu cùa thàp ky 60 nhung trình do cOng nghd con lac hàu, co cin kinh tè con nhiéu bàt hgp 1^, ty trong cOng nghiép tiong GDP con thàp, chua khai thàc eó hiéu qua càc nguón tài nguyén trong nuóe, m& càn bang ve sinh thài va tình trang ò nhiém mòi truòng ngày càng tram trong, ... Co nhiéu nguyén nhàn dàn dén thue trang trén, trong dò nguyén nhàn quan trong là chua nhàn thóe day dù vai trò cùa nguón nhàn lue dÓi vói su nghiép còng nghiép hoà, hién dai hoà, viéc phàt trièn nguón nhàn lue chua duge dat dung vào vi tri cùa nò trong ehién luge phàt trién kinh tè xà hòi cùa dàt nuóe. Cùng vói viéc hoach dinh ehién luge kinh tè - xà hòi, càn xày dung ehién luge phàt huy nhàn tÓ con nguói. Càn thue su eoi con nguòi là nguón vón qu^ nhàt, là tài nguyén lón nhàt, là yéu tó quan trong nhàt dàm bào thue hién ed hiéu qua ehién luge phàt trièn kinh té - xà hòi nói chung va ehién luge còng nghiép hoà nói riéng va do vày, nghién citu nhGng vàn de lién quan tdi viéc phàt trièn nguón nhàn lue là hét sGc càn thiét, eó f nghia ìf luàn va thue tién. Xuàt phàt tG dòi hòi càp bàch dò, chung tòi chgn de tài "Mot sé vàh de ve phàt trién ngaón nbàn lac trong qua trìnb cóng nghiép boa, bién dai boa ò Viét Nam "ìkm de tài cho luàn vàn cao hoc. 2. llnh hình nghién curu ve de tài Trong nhGng nàm gàn day, vàh de phàt trièn nguÓn nhàn lue dà thu hùt khòng it su quan tàm cùa càc nhà quàn 1;^, càc nhà khoa hoc, dàc biét là càc nhà nghién cGu, càc vién, càc truòng dai hoc, ... Dà co rat nhiéu de tài, nhiéu còng trình khoa hoc duge còng bó trén càc sàch bào, tap chi, nghién curu ve phuong huóng, giài phàp phàt trién nguón nhàn lue va su dung nguón nhàn lue ed hiéu qua phù hgp vói ehién luge phàt trién kinh té xà hòi: - Nguyén Quang Hién: Thi truòng lao dòng - Thue trang va giài phàp. NXB Thóng ké. Ha Nói 1995
- Tran Dinh Hoan, Le Manh Khoa: Sìr dung nguón lao dòng va giài quyét viéc làm ò Viét Nam. NXB Su thàt 1992 - Tran Cao Sem: Dàn sÓ - con nguòi - mOi truòng. Mòi quan he phGc hgp va nhiéu bién só. NXB Khoa hoc xà hòi 1997. - Dàng Thu: Mot sÓ vàh de ve dàn sÓ Viét Nam. NXB Khoa hoc xà hòi 1996. - Tran Vàn Tùng: Phàt trién nguón nhàn lue - Kinh nghiém thè gidi va thue tién nuóe ta. NXB Chinh tri Quóe già. Ha Nói 1996, .v.v... Ngoài ra eó càc bài dàng trén càc bào, càc tap chi. Tuy nhién, nhOng két qua dat duge trong nghién cGu ve nguón nhàn lue mdi chi de càp tdi tùng vàn de riéng biét cùa nguòn nhàn lue va mdi chi tùng buóc giài quyét va thào gò nhGng khó khan truòc màt cùa vàh de co bàn này. Vi vày, vièc nghién cùru mot càch co bàn, he thÓng cà ve 1^^ luàn va thue dén cùa vàn de phàt trièn nguón nhàn lue là rat càn thiét. 3. Muc dfch nghién etìru cùa de tài Luàn vàn eó muc dfch: - Làm sàng tè mot sÓ vàn de If luàn, phuong phàp luàn ve phàt trién nguón nhàn lue trong qua trình phàt trièn kinh té xà hòi à nuòc ta. - Góp phàn xàc dinh co so khoa hoc cho viec hoach dinh phuong huóng, giài phàp va hoàn chinh he thóng chinh sàch phàt trièn nguón nhàn lue phù hgp vói yéu càu phàt trièn kinh té xà hòi cùa dàt nuóe theo huóng còng nghiép hoà, hién dai hoà. 4. Dói tugng va pham vi nghién cihi Luàn vàn tàp trung nghién curu nhung vàh de ly luàn cor bàn ve phàt trién nguón nhàn lue trong qua trình phàt trién kinh té xà hòi ò Viet Nam. De co dGòc nhCng luàn co klioa hoc cho viéc de xuàt phuòng huóng va bièn phàp chù yéu phàt trién nguón nhàn lue nhàm nàng cao vai trò nguón nhàn lue, luàn vàn co luu f phàn tfch thue tién phàt trièn nguón nhàn lue ò Viét
. p 1 mj «di mói va kinh nghiém phàt trién nguón nhàn lue cùa mot 80 noóc trén thè giói. 5. Phuong phàp nghién c ^ De thue hién nói dung nghién cGu cùa luàn vàn, chGng tòi da su dung tdng bop nhGng quan diém phuong phàp luàn cùa chù ngtua duy vàt bién chGng va chù nghia duy vàt lieh su. Ngoài ra con chù f dén càc phucfng phàp so sành, tóng hgp, phàn tfch, phuong phàp nghién cGu he thÓng, phuong phàp thóng ké kinh tè, phuong phàp diéu tra, khào sàt thue tè, coi trong tÓng két thue tién de tìm ra nhGng giài phàp hGu hiéu de phàt trién nguón nhàn lue. 6. Dóng góp eùa luàn vàn - He thóng hoà ve màt 1^ luàn ve phàt trién nguón nhàn lue va vai trò eùa nguón nhàn lue trong qua trình còng nghiép hoà, hién dai hoà dàt nuóe. - Néu duge nhGng net co bàn ve thue trang nguón nhàn lue ò nuóe ta hién nay, làm rò co so khoa hoc cùa viéc de xuàt càc phuong huóng, giài phàp co bàn ve phàt trièn nguón nhàn lue phù hgp vdi diéu kièn dói mdi à Viét Nam. - Góp phàn xàc làp càch nhìn nhàn, dành già ve phàt trièn nguón nhàn lue ò nuóe ta trong giai doan hién nay. - Luàn vàn eó thè dùng làm tài liéu tham khào, làm co so cho viéc xày dung ehfnh sàch phàt trién kinh tè xà hòi ve su dung nguón nhàn lue cGng nhu cho còng tàc giàng day va nghién cùru khoa hoc. 7. Kèt c^u cùa luàn vàn Ngoài phàn mò dàu, kèt luàn va danh muc tài liéu tham khào, luàn vàn góm 3 chuong: Cbaang 1: Nguón nhàn lac - nhOng vàh de If luàn va kinh nghiém Cbac/Dg 2: Tình hình phàt trién nguón nbàn lue ò Viét Nam Cbaang 3: Quan diém, phaang huóng va bién phàp chù yéu phàt trìén nguón nbàn lire trong qua trình eóng nghiép hoà, hién dai hoà. 4
Chuong 1 NGUÓN NHAN Ll/C- NHCNG VAN DÉ L t LUAN VA KINH NGHIÈM LL CÀC KHÀI NIÈM CO BÀN 1.1.1. Khài niém ngnón nhàn lue * Sue lao dòng va tbànb té cùa nò Lao dòng cùa con nguói là yéu tó chù thè quyét dinh su phàt trièn kinh tè - xà hòi trén nhGng bàc thang tién hoà san xuàt xà hòi là san phàm cùa nhGng tuong tàc giGa con nguòi vdi tu nhién va nguge lai, klìòi phàt tu con nguòi de cài bién tu nhién, chinh phue tu nhién nhàm tu bào tón va phàt trién. Nhàn tÓ con nguòi, dàc biét là nhàn tÓ sue lao dòng co dàc trung thè hién khà nàng phàt trièn khòng ngùng cùa lue lugng san xuàt xà hòi, co tàc dung quan trong dói vdi su phàt trién cùa xà hòi loài nguòi. Sue lao dòng, tue nàng lue cùa nguòi lao dòng, bao gÓm "toàn bò nhGng nàng lue thè chat va tinh thàn tón tai trong mot co thè, trong mot con nguòi dang song va duge nguòi dò dem ra vàn dung mòi khi san xuàt ra mot già tri su dung nào dò" [ 11, 218 ] * Thè chat Thè lue cùa con nguòi duge xàc dinh bòi két càu co thè sinh hoc cùa con nguòi (chiéu cao, càn nàng, su càn dÓi cùa co thè, su nhay càm, sGc chiù dung,...) boat dòng theo nhGng chGc nàng tu nhien do càc quy luàt sinh hoc diéu khién va diéu tiét. Cùng vói su phàt trìèn nén kinh té, nén vàn minh xà hòi, co thè sinh hoc cùa con nguòi cùng ngày càng phàt trièn va hoàn thién theo quy luàt tién hoà. Co thè khoé manh, thfeh nghi vói mòi truòng song thi nàng lugng do nò sinh ra sé dàm bào dàp umg yéu càu mot hoat dòng cu thè nào dò. Nhàn tÓ này chiù ành huòng cùa mGc song vàt chat va su chàm sóc sue khoè, nhàt là trong giai doan phàt trièn ban dàu. Phuong
thiìc cOng nghé cùa san xuàt vàt chat nhu hai lugm, san bàn, san xuàt vói nhGng còng cu thO so dòi hòi su hao phf chù yéu là nàng lugng sinh hoc cùa nguòi lao dòng. Vai trò quyét dinh cùa nhàn tÓ thè lue kéo dai tu thuò so khai cùa Uch sG loài ngoài (tGc là khoàng 8000 nàm truòc còng nguyén) cho tdi khi làn song thù hai - nén vàn minh còng nghiép tran tdi. Tuy nhién dÓi vdi nhGng nuóe kém phàt trién chua su dung hét nàng lugng cùa làn song thG hai thi vói dàn só dòng, sGc lao dòng du thùa, vàn ed thè su dung va nén tàn dung uu thè cùa nhàn tÓ thè lue, màc dù nò khòng con eó f nghia quyét dinh. Thè lue eó f nghia quan trong quyét dinh nàng lue hoat dòng cùa con nguòi. Phài co thè lue con nguói mói eó thè phàt trién tri tue va càc quan he cùa minh trong xà hòi. *. Tinh thàn Tri lue duge xàc dinh bòi càc tri thùc chung ve khoa hoc (khoa hoc tu nhién, khoa hoc ky thuàt, khoa hoc xà hòi), trình dò kièn thGc chuyèn mòn, ky nàng, kinh nghiém làm viéc va khà nàng tu duy xét doàn cùa mòi con nguói. Theo ngMa don gian, thóng tin là co so cùa su hiéu biét ve mot sÓ dÓi tugng nhàt dinh. Vi vày dói vói mòi con nguòi, tri lue ve thue chat là mot he thóng thóng tin dà duge xù \f va luu giQ lai trong bò nhó cùa mói cà nhàn con nguói va duge thue hién qua nhiéu kénh khàc nhau. Nhò tri tue, khà nàng dành già va xù \f thóng tin cùa minh, con nguòi dà che ngu va Igi dung duge sue manh ciia thién nhién de bào tón va phàt trién xà hòi cùa ntình mot càch eó hiéu qua. Màc dù sue manh thè lue, tinh ben bi, khéo léo co f nghia to lón dói vdi con nguòi, song nhGng phim chat này dàn duge dua xuóng hàng thG hai. C:àe khà nàng tri tue, tinh linh hoat, nhanh nhen tao nén truòc day bay giò do nghé thuàt so hGu thóng tin dàm bào. Nhu vày, f nghia cùa tri thùc trong cuòc song con nguòi khòng nhùng khòng giàm di nhu eó thè tuòng sau khi con nguòi duge khàng dinh dùt khoàt là chù nhàn cùa hành tinh, ma trai lai, càng ngày càng tàng lèn vi vi tri
cùa con nguòi tiong xà hOi phàn nhiéu duge xàc dinh bòi khà nàng xù ìf thOng tin cùa ndnh. Thóng tin nuOi duòng tri thGc dà giàm nhe còng viéc cùa con ngiród. Tri thGc cho phép con nguòi tao ra va su dung càc còng cu lao dOng tur don giàn nhàt dén phGc tap nhàt, hién dat nhàt. T& cà nhGng ^ ma con nguòi eó duge hién nay déu là nhò ò khà nàng biét tièp nhàn, xù ìf thóng tin eùa minh. Toàn bò lieh su hình thành va phàt trién cùa con nguòi déu gàn lién vói viéc hoàn thién khà nàng này cùng vói su già tàng khói lugng thóng tin ma xà hòi thu thàp duge. Tri lue cùa con nguòi duge phàt trién thOng qua lao dòng san xuàt, giào due va dào tao. Khi nói tdi tinh thàn khòng thè bò qua càc yéu tÓ tình càm, tap quàn, truyén thóng, quan niém, càc hình thài tu tuòng, dao due, tón giào, nghé thuàt,... Thành tó này là mot bò phàn cùa "san phàm tinh thàn chung cùa su phàt trièn xà hòi" cùng tÓn tai va phàt trièn vói qua trình cùa lieh su xà hòi loài nguòi, eùa lieh su phàt trién tìrng quÓc già, dàn toc, ... F. Angghen dà nhiéu làn nhàn manh già tri ciia yéu tÓ tinh thàn trong dò eó già tri khoa hoc trong su phàt trièn lue lugng san xuàt. Òng cho ràng con nguòi tham già vào san xuàt vói nhGng tfnh ch^ vàt chat va tinh thàn, ràng ngoài càc thành phàn sàng tao va tàt nhién, yéu tÓ tinh thàn sé thuòc loai càc yéu tÓ eùa san xuàt va nàm trong chi phf san xuàt Theo dà phàt trién cùa san xuàt xà hòi, cùa khoa hoc ky thuàt, khòng ehi càc phuong tién ky thuàt tu dò dà phàt trièn qua tùng nàc thang dén mày móc phGc tap tinh vi ma ehfnh bàn thàn con nguòi cung phàt trièn tG trình dò thàp dén cao ve cà yéu tÓ vàt chat làn tinh thàn. Yéu tó tinh thàn là két qua cùa mot qua trình tfch luy làu dai cùa xà hòi. Mot nén vàn hoà vói bàn sàe riéng cùa minh luòn là diéu kien song con cùa mot dàn toc. Nò luòn là sGc manh phàt huy tièm nàng vò tàn cùa mot dàn toc ve tri tue, tài nàng, tình càm va f chi,... dò ehfnh là sGc manh nói tai cùa mot dàn toc. Kinh nghiém thành còng trong phàt trièn kinh té cùa Nhàt
Bàn va càc nuóe NICs chàu A là t i ^ thu ky thuàt phuong Tày trén co so khai thàc va phàt huy nhGng già tri tòt dep cuà nén vàn hoà dàn toc de dói mói va phàt trièn. TG hàng tram nàm nay, Nhàt Bàn vàn theo phuong chàm "ky thnat phuong Tày + dao ìf Nhàt Bàn". Còng nghé dù cao dén dàu cQng mói chi là "phàn cóng", ehfnh vàn hoà con nguòi mói dóng vai trò "phàn mém" trong viéc vàn dung còng nghé vào diéu kién kinh té cu thè cùa dàt nuóe de dat duge kèt qua tói uu. SGc manh cùa càc nuóe NICs duge 1^ giài bòi su kèt hgp giGa "phàn cùng" va "phàn mém" ày. Su phàt trién kinh tè cùa mot quÓc già luòn gàn lién vdi su phàt trièn xà hòi. Phàt trién nhGng già tri tinh thàn mdi là nén tàng eùa mot quóe già manh. Kièn thGc cùa xà hòi, san p h ^ tinh thàn chung ciia su phàt trièn xà hòi eó khà nàng phàt trièn khòng ngùng va vói cuòng dò ngày càng cao, nhàt là trong giai doan ma càch mang khoa hoc ky thuàt phàt trièn nhu vQ bào, trong su bùng nó cùa nhGng phàt minh, sàng che, thòng tin,... Nhu vày nhàn tÓ sGc lao dòng bao góm cà dàc trung ve vàt chat (thè lue) va nhOng dac trung ve tinh thàn (tri lue va yéu tó xà hòi). Chtìng luòn tón tai, tuong tàc va cùng phàt trièn trong dò yéu tÓ tinh thàn dàc biét là tri lue eó vai trò quyét dinh hàng dàu. * Nguón nbàn lac Nguón nhàn lue theo nghia róng duge hiéu nhu nguón lue con nguòi (Human Resources) cùa mot quÓc già, mot vùng lành thó (vùng, tinh,...) là mot bò phàn cùa càc nguón lue eó khà nàng huy dòng, quàn ìf de tham già vào qua trình phàt trièn kinh tè - xà hòi nhu nguÓn lue vàt chat (Physical Resources), nguÓn lue tài ehfnh (Financial Resources) khài niém lue lugng lao dòng (Labuor force) theo ILO là dàn sÓ hoat dòng kinh té - xà hòi bao góm cà lue lugng quàn dòi va tu nhàn nhung khòng bao góm nhGng nguòi làm nói trg va nhGng viéc khòng duge tra còng khàc. Lue lugng lao dòng dmc xàc dinh thòng qua tóng só dàn, ty le dàn sÓ theo nhóm tuoi, gidi U'nh
va nhfing yèn ì6 xà hOi nhu càc loai tdnh giào due dào tao, su tu nguyén làm viéc ngoài xà hOi cùa nguòi lao dòng, dàc biét là phu nG. Nguón nhàn lue (theo ngMa hep va co thè lugng hoà duge) là mot bò phàn eùa dàn sÓ, bao góm nhGng nguòi trong dò tuoi quy dinh eó khà nàng lao dOng. Nguón nhàn lue nói chung khòng phài san sinh ra de dàp lìng yéu càu kinh tè ma chù yéu do càc yéu tÓ xà hòi va sinh hoc quyét dinh. Tuy nhién su phàt trièn nguón nhàn lue eó tàc dòng manh me dén phàt trièn kinh té xà hòi va nguge lai. Vàh de dat ra là làm sao sG dung eó hiéu qua nguón nhàn lue de tàng truòng, phàt trièn nén kinh té. Nguge lai càn phàt trièn kinh té nhu thè nào de eó khà nàng su dung eó hiéu qua nguón nhàn lue, dóng thòi dem lai nhGng thay dÓi tién bò ve chat lugng cung nhu ca càu nguón nhàn lue. SÓ lugng nguón nhàn lue óuac xàc dinh dua trén quy mò dàn só, co càu tuoi, giói tfnh va su phàn bó theo khu vue va vùng lành thó cùa dàn sÓ. Ò nuóe ta, sÓ lugng nguÓn nhàn lue duge xàc dinh bao góm tÓng sÓ nguòi trong dò tuoi lao dòng (nam : 15 dén 60; nG 15 dén 55) vi nguòi lao dòng phài ft nhàt dù 15 tuoi (diéu 6) va "duge huòng che dò huu tri hàng nàm khi eó dù diéu kién ve tuoi dòi (nam dù 60 tuoi, nG dù 55 tuoi) va thòi gian dóng bào hièm xà hòi (20 nàm trò lén) [3,71 ]. Day là lue lugng lao dòng tiém tàng cùa nén kinh té - xà hòi. Su già tàng tÓng dàn sÓ là co so de hình thành va già tàng nguón nhàn lue, co nghia là su già tàng dàn sÓ sau 15 nàm sé kéo theo su già tàng nguÓn nhàn lue. Nhung nhip dò tàng dàn sÓ chàm lai cung khòng giàm ngay làp tue nhip dò tàng nguón nhàn lue. c:hàt lugng nguón nhàn lue thè hién trang thài nhàt dinh cùa nguÓn nhàn lue vói tu càch vite là mot khàeh thè vàt chat dàc biét, vGa là chù thè cùa mgi hoat dòng kinh té va càc quan he xà hOi. Chat lugng nguón nhàn lue là tóng thè nhGng net dàc trung, phàn ành bàn chat, tinh dàc thù lién quan Q
trac tié^ tói hoat dòng san xuàt va phàt trièn con nguói. Do vày, chat lugng nguón nhàn lue là khài niém tóng hgp, bao góm nhGng net dàc trung ve trang thài thè lue, tri lue, ky nàng, phong càch dao dGc, lói song va tinh thàn eùa nguón nhàn lue. Trong dò trình dò hoc vàh là quan trong nhàt vi nó khòng chi là co so de dào tao ky nàng nghé nghiép ma con là yéu tÓ hình thành nhàn càch va lói song eùa mòi con nguòi. Chàl lugng nguÓn nhàn lue lién quan truc tièp dèn nhiéu linh vue nhu dàm bào dinh duòng va chàm sóc sGc khoè, giào due va dào tao, lao dòng va viéc làm gàn vói tién bò ky thuàt, tra còng lao dòng va càc mói quan he xà hòi khàc. Chat lugng nguón nhàn lue cao eó tàc dòng làm tàng nàng suàt lao dòng. Trong thòi dai cùa tién bò khoa hoc ky thuàt, mot nuóe càn va eó thè dua chat lugng nguón nhàn lue vuoft truòc trình dò phàt trièn cùa ca so vàt chat trong nuòc de san sàng dòn nhàn tién bò ky thuàt - còng nghé va hoà nhàp vdi nhip dò phàt trièn cùa _ 0 nhàn loai. Kinh nghiém phàt trién cùa Nhàt Bàn va càc nuóe NICs chàu A cho thày, do coi trong va thue hién thành còng càc bién phàp phàt trién nguón nhàn lue nhàm nàng cao chat lugng nguÓn nhàn lue nén dà dat thành còng trong tang truòng va phàt trién kinh tè. Phàt trièn nguón nhàn lue là su bién dÓi sÓ lugng va chat lugng nguón nhàn lue ve càc màt co cà^u, thè lue, ky nàng, kién thùc va tinh thàn càn thiét cho cóng viéc, nhò vày ma phàt trièn duge nàng lue cùa ho, ón dinh duge còng àn viéc làm, nàng cao dia vi kinh tè va xà hòi cùa ho va cuòi cùng là dóng góp cho su phàt trièn cùa xà hòi. Phàt trién nguón nhàn lue ò tàm vi mò là càc hoat dòng nhàm tao ra nguón nhàn lue eó sÓ lugng va chat lugng dàp Gng nhu càu phàt trién kinh té xà hòi trong tùng giai doan. Theo quan diém mò róng hon, phàt trièn nguón nhàn lue con bao hàm cà vàn de bào dàm viéc làm cho nguòi lao dòng, su dung eó hiéu qua nguón nhàn lue. in
1.1.2. ThuiAc do dành già su phàt trién nguón nhàn lue Lua chon chi tiéu dành già su phàt trién nguón nhàn lue là mot vàh de duge co quan phàt trién lién hiép quóc rat quan tàm, néu dua vào thu nhàp Unh quàn dàu nguòi thi chua phàn ành mGe dò thoà man nhu càu toàn dién cùa con nguòi vi khòng phài bài cG nuóe nào eó thu nhàp cao déu eó màt bang dàn tri cao. Nguge lai, khòng ft nuóe màc dù eó thu nhàp Unh quàn dàu nguòi thàp, dòi song vàt chat khó khan nhung phàt trién dàn tri lai ò trình dò tuong dÓi khà. Màt khàc, nhu càu phi vàt chat cùa con nguòi ngày càng tàng va da dang cOng chua duge phàn ành rò trong chi tiéu thu nhàp bình quàn dàu nguòi. Oifnh vi vày, co quan phàt trièn nguÓn nhàn lue cùa Lién hiép quóe dua ra khài niém "chi sÓ phàt trién nguón nhàn lue" (Human Development Index - HDI). HDI là mot chi tiéu tÓng hgp phàn ành toàn dién su phàt trién cùa nguón nhàn lue thòng qua viéc dành già nhGng yéu tó càu thành nguón nhàn lue cùa mói quÓc già va so sành duge trén màt bang thÓng nhàt toàn thè giói. HDI bao góm su két hgp va lugng hoà 3 yéu tÓ co bàn lién quan dén su phàt trièn nguón nhàn lue, dò là: - Tuoi thg - Tri thGc (bao gÓm t^ le biét chG va só nàm di hoc trung tónh cùa dàn cu). - Thu nhàp (thòng qua chi tiéu GDP thue té bình quàn dàu nguòi dà duge diéu chinh theo phuong phàp PPP (Parchasing Power Pariting) - phuong phàp ngang bang sGc mua). * Càch tfnh chi sÓ HDI = ì-l^^LEZ^ 3 Trong dò: lA, lE, IW là càc he só dành già mGc dò tuoi thg, kién thùc va thu nhàp tinh theo dàu nguòi cùa mot quóe già. n
He SÓ mGc dò ve tuoi tho: • • • A max-Ai L\ = Ata2x-Anàn Trong dò: An^,: Tuoi tho trung Wnh cao nhàt cùa thè gidi Anjùi- Tuoi thg trung Wnh thàp nhàt cùa thè gidi \ : Tuoi thg trung tành cùa nuóe i He SÓ mGc dò ve kién thGc: TT- E max- Ei IE= £max-£inin Trong dò: E^^. Chi só kién thGc cao nhàt cùa thè gidi E j ^ : Chi SÓ kién thGc thàp nhàt thè gidi Ej: Chi SÓ kién thGc trung bình cùa nuòc i Chi SÓ kièn thGc duge tfnh bang còng thGc: E, = 2aj, + a,2 Trong dò: Ty le biét chG eùa nuòci a,, = '• Ty le biét chG cao nhàt thè gidi SÓ nàm di hoc trung bình cùa nuóe i SÓ nàm di hge trung bình cao nhàt thè gidi He SÓ mGc dò ve thu nhàp : _,,- W^max-W/ IW = W max-W min Trong dò : ^joax ' ^^^ ^^^ ^**^P ^ ^ ^ ^^ ^ ^ h quàn cao nhIÈL cùa thè gidi Wnan : mGc thu nhàp thue tè Wnh quàn thàp nhàt cùa thè giói Wj : mGc thu nhàp thue té bình quàn cùa nuóe i Nhu vày, chi sÓ HDI chi co thè lón nhàt bang 1 va lón hon 0. 19
^ i ^ ^ N^ Ui U) to Ni^ t •^ Ni* H^ -p^ • U) 00 o\ ^ Q Q s < 5r' ^ Q s p Q adivo c ntfóc phàt trié nada uysy e nuóe phàt trié e niróc phàt trié trung bìn àiLan •J5 •^ j -0 fiy '^ -^ o\ C\ C\ UJ ex 00 € & I >0 '0 05 M 0\ t0 VO 1* 00 00 -J VO VO VO VO VO VO ^ 1 \o o 0\ -^ o o o ^_ ^^ e^ sj. ^ ta I 1—4 o 4:=- -1^ U) 1—^ to •O go, ^ --0 0 L/ì ^0 VO ^ VO o 1« 00 ^ >« vi 1^3 a\ to ^ ^ .13 b girai theo Pbìnhqu Si (USD) VO to VO • • • ( ^ ^ •UJ ^1 L/ì S) bO bs) -^ LU 8 8 o o LA 8 00 O IO o p 'I— vO P ty» H-» p o Ui H-» "-^ VO O VO «o o o •'vO Ud UJ s ^^ •^ ^ ^ •^ ^ • ^ 00 VO ^^ to
Vf du : Tfnh chi sÓ HDI cho Viét Nam nàm 1991 : Theo quy uóc eùa Lién hgp quÓc nàm 1991 : + Tuoi tho trung tónh cao nhàt cùa thè giói là 78,6 va thàp nhàt là 42 + He só ve tiình dò hge vàh cao nhàt là 3 (vói ty le biét chG cao nhàt là 99% va só nàm di hoc trung bình cao nhàt là 12,3 nàm); he sÓ thàp nhàt là 0 (vói ty le biét chG va sÓ nàm di hoc trung bình déu bang 0). + MGc thu nhap duge tfnh bang GDP theo dàu nguòi (dà diéu chinh theo sGc mua tuong duong) cao nhàt là 5.075 USD va thàp nhàt là 367 USD. Tfnh chi só HDI cùa Viét Nam vói càc chi sÓ trung bình nhu sau : Tuoi thg trung hdnh cùa Viét Nam : A, = 62,7 Chi só hge vàh trung bình : Ej = 2aji + a^j = 2,09 vói ty le biét chO là 85,14% (a^, = 0,86), só nàm di hge trung bình là 4,6 nàm (aj2 = 0,37).. MGc thu nhàp trung bình tfnh bang GDP theo dàu nguòi (dà diéu chinh theo sGc mua tuong duong) Wj = 1100 USD. Do vày : He só mGc dò ve tuoi tho cùa Viét Nam : • • • • ^ 78,6-62,7 ^Q^ 78,6-42 ' He só mGc dò ve kièn thGc cùa Viét Nam : • • • / £ . 3 - ^ = 0,303 3-0 He só mGc dò ve thu nhàp eùa Viét Nam : ^^5075-1100^ 5075-367 Cuòi cùng ta eó duge chi sÓ phàt trién con nguòi cùa Viét Nam là : 3 Vói chi só HDI dà óuac tfnh ò trén, Viét Nam dGng thG 115 trong sÓ 173 nuóe trén thè giói, màc dù chi tiéu GDP theo dàu nguòi cùa Viet Nam xèp thG 156 trong sÓ nuòc nói trén. 14
L2. VAI TRÒ NGUÓN NHÀN L^TC TRONG QUA TRÌNH CÓNG NGHIÉP HOÀ, mÉN DAI HOÀ Ò VIÉT NAM • • • 1.2.1. Quan diém, muc tiéu va nói dung co bàn cùa qua tiinh còng nghiép hoà, hién dai hoà B& cG mot nuóe chàm phàt trién nào muón dat trình dò mot nuóe phàt trién déu phài trai qua nàc thang eó tinh Uch su, dò là qua trinh còng nghiép hoà. Trén thè giói eó nhiéu nuóe dà tién hành còng nghiep hoà va hién nay con nhiéu nuóe dang tién hành còng nghiép hoà. Trong nhGng giai doan khàc nhau ciia lieh su phàt trièn xa hòi loai nguòi, còng nghiép hoà ò nhGng nuóe khàc nhau eó su khàc nhau ve quy mò, dò dai thòi gian thue hién va cùng eó tàc dòng khàc nhau tdi su phàt trièn kinh té xà hòi. Dà tG làu Dàng ta xàc dinh còng nghiép hoà là nhiém vu trung tàm trong suót thòi ky qua dò lén chù nghia xà hòi. Diéu dò eó nghia là còng nghiép hoà dàt nuóe quyét dinh dò dai thòi k^^ qua dò lén mot xà hòi phón vinh, bình dàng va vàn minh ò nuóe ta. Hon 30 nàm qua, su nghiép còng nghiép hoà dàt nuóe màc dù dat duge nhGng tién bó dàng ké, nhung Viét Nam vàn con là nuóe nghèo va lac hàu. Trong khi dò càc nuóe NICs va ASEAN lai dat duge su phàt trièn "thàn ky", "nàng dòng" trong su nghiép còng nghiép hoà dàt nuóe. Diéu dò dòi hòi phài eó phuong phàp tièp càn mdi ve còng nghiép hoà. Chung ta dang buóc vào mot thòi ky mói cùa su phàt trièn, thòi ky diy tdi mot buóc còng nghiép hoà, hién dai hoà dàt nuóe, tùng buóc hòi nhàp vào còng dÓng quÓc tè Còng nghiép hoà, hién dai hoà là nhàm tao thèm còng àn viéc làm, day nhanh toc dò tàng truòng kinh té, cài thien hon nCa dói song vat chat, tinh thàn cùa nhàn dàn. (jiGa phàt trièn nguón nhàn lue va còng nghiép hoà, hien dai hoà eó mói quan he bién chGng vói nhau. Còng nghiep hoà, hién dai hoà bao giò cung kéo theo va dàt ra nhGng yéu càu mdi dÓi vói nguón nhàn lue. Con nguón nhàn lue luòn luòn là nguón lue to lón cùa su phàt trién kinh l*>
tè xà hOi, là yéu tÓ vàt chàì quan tiong nhàt, quyét dinh nhàt cùa lue lugng xàn xuàìt, cùa nhàn thGc, Hnh hòi va su dung tién bò khoa hoc ky thuàt, còng nghé mói vào qua trình san xuàL Dói vói nuóe ta trong giai doan hién nay, còng nghiép hoà, hién dai hoà là nhàm chuyèn dóì mot càch càn bàn nén san xuàt - xà hòi tG lao dòng thù còng là chù yéu, sang lao dòng dùng mày móc, phuong tién ky thuàt tién tién là phó bièn. Dò ehfnh là qua trình nhàm cài tó lai toàn bò nén kinh tè - xà hòi. TG dò, dòi hòi phài tién hành mot cuòc càch mang trong linh vue nguón nhàn lue huóng vào làm thay dói va nàng cao chat lugng (thè lue, trình dò, ky nàng tay nghé, nàng lue quàn ìf nén kinh té thi truòng) cùa nguón nhàn lue. * Quan diém : + Còng nghiép hoà, hién dai hoà phài theo dinh huóng xà hòi chù nghia. + Giù vQng dòc làp tu chù di dòi vói mò róng hgp tàc quóe té, da phuong hoà, da dang hoà quan he vdi nuóe ngoài. Xày dung mot nén kinh té mò, hòi nhàp vói khu vue va thè giói, huóng nianh ve xuàt kh^u, dÓng thòi thay thè nhàp khàu eó hiéu qua. + C^ng nghiép hoà, hién dai hoà là su nghiép eùa toàn dàn, eùa mgi thành phàn kinh tè, trong dò kinh tè nhà nuóe là chù dao, trong co che kinh té thi truòng eó su diéu tiét ciia Nhà nuóe. + Lày viéc phàt huy nguón lue con nguòi làm yéu tÓ co bàn cho su phàt trién. Tàng truòng kinh té gàn vdi cài thién dòi song nhàn dàn, phàt trién vàn hoà, giào due, thue hién tién bò va còng bang xà hòi, bào ve mòi truòng. + Khoa hoc, còng nghé là nén tàng cùa còng nghiep hoà, hien dai hoà. Két hgp còng nghé truyén thóng vói còng nghé hién dai. + Lày hiéu qua kinh tè - xà hòi làm tiéu chuin co bàn de xàc dinh phuong àn phàt trièn, lua chon du àn dàu tu va còng nghé. Dàu tu chiéu sàu 16
de khai thàc tóì da nàng lue san xuàt hién eó. Un tién quy mò vìia va nhò, cOng nghé tién tién, thu hói vÓn nhanh; dóng thòi xày dung mot sÓ còng trình quy mO lón thàt càn thiét va eó hiéu qua, tao ra nhGng mùi nhgn trong tùng buóc phàt trièn. Tàp trung thfeh dàng nguón lue cho càc linh vue, càc dia bàn trong diém; dóng thòi quan tàm dàp Gng nhu càu thiét yéu cùa mgi vùng trong nuóe; eó ehfnh sàch ho trg nhGng vùng khó khan, tao diéu kién cho càc vùng déu phàt trién. + Kèt hgp kinh tè vói quÓe phòng - an ninh. * Muc tiéu cùa còng nghiép hoà. hién dai hoà : Muc tiéu cùa còng nghiép hoà, hién dai hoà là bién nuóe ta thành mot nuóe còng nghiép eó co so vàt chat - ky thuàt hien dai, co càu kinh té hgp 1^, quan he san xuàt tién bò, phù hgp vdi trình dò phàt trièn cìia lue lugng san xuàt, dòi sÓng vàt chat tinh thàn cao, quÓc phòng an ninh vGng chàc, dàn giàu nuóe manh, xà hòi cóng bang vàn minh. TG nay dén nàm 2020, ra sGc phàn dàu de bién nuóe ta ve co bàn trò thành nuóe còng nghiép. Lue lugng san xuàt nuóe ta dén lue dò sé dat trinh dò tuong dói hién dai, phàn lón lao dòng thù còng duge thay thè bang lao dòng sG dung mày móc, dién khf hoà toàn quÓc co bàn duge thue hién, nàng suàt lao dòng xà hòi va hiéu qua san xuàt kinh doanh cao hon nhiéu so vdi hién nay. GDP Wnh quàn dàu nguói tàng tG 8 - 10 làn so vói nàm 1990. Trong co càu kinh té, tuy nòng nghiép tiép tue phàt trièn cao song eóng nghiép va dich vu sé chièm t^ trong rat lón trong GDP va trong lao dòng xà hòi. Khoa hge tu nhién va còng nghé eó khà nàng nàm bàt va vàn dung duge nhiéu thành tuu mói nhàt cùa càch mang khoa hoc va còng nghé. Khoa hoc xà hòi va nhàn vàn eó khà nàng làm co so cho viee xày dung hình thài f thGc cùa xà hòi mói. Su phàt trién cùa khoa hoc dù sGc cung càp luàn cG cho viéc hoach dinh càc ehfnh sàch, ehién luge va quy hoach phàt trièn. 17 IR']»; \xin^