Luận văn Thạc sĩ Khoa học Kinh tế: Ngân sách nhà nước Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

Chia sẻ: Tri Tâm | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:85

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn vận dụng lý thuyết về ngân sách nhà nước và chính sách ngân sách (chính sách tài khóa) trong nền kinh tế thị trường có điều tiết để phân tích thực trạng của ngân sách nhà nước Việt nam và những ảnh hưởng của chính sách ngân sách nhà nước đến đời sống kinh tế - xã hội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Kinh tế: Ngân sách nhà nước Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

i>Ai noe iiviìC
MUC LUC Trang LÒI MÒ DÀU 3 CllUJNG l.NHUNG VÀN D É CO BÀN CO T Ì N I I CHAT L V LIJAN VE NGAN SÀCH NHÀ NUÒC TRONG NEN KINH TÉ 6 THITRl/ÒNG, LL Khài lugli ve ngàn sach Nhà nu'óc. 6 1.1.1. Dac diém cùa ngan sach Nhà nuóc trong nén kinh té thi 6 truóng. 1.1.2. Noi dung cùa ngan sàch Nhà nUÓc. 9 1.1.3. Quy niò ngan sàch Nhà nu/vc. 19 Li.4. Ca càu ngan sàch Nhà nuóc. 22 1.2. Chinh sàch ngan sàch Nhà nuàc (chinh sàch tài khoà). 24 1.2.1. Dinh nghla va càch phan Ioai. 24 1.2.2. Muc tiéu cùa clifnh sàch ngan sàch Nhà nuóc. 28 1.2.3. Còng cu cùa chnili sàch ngan sàch Nhà nuóc. 30 CIIU(5N(i 2. THU'C TRANC; CllA NGAN SACH NHÀ NU'OC VlET NAM VA CIHNH SACH N(;ÀN SÀCH NHÀ NUO(\ 39 2.7. ile thóng ngàn sàch Nhà nuóc Vi et Nani qua càc giai 39 àoqn phàf irién. 2.1.1. Ngan sàch Nhà nuóc truóc thói ky dèi mói (1945-1985). 39 2.1.2. Ngan sàch Nhà nuóc tu' khi dói mói dén nay (1986-dén 47 nay). ^•2' /(//// huòng cùa chinh sàch ngàn sàch Nhà nuóc dén dui ^'^ song kinh te- xà hai. 2.2.1. Nhiììig làc dong tfch cu'c cùa ehmh sàch va ca che quàn ly 55 Ihu chi ngan sàch Nhà nuóc dói vói dòi song kinh té - xà bòi. 2.2.2. Man clic cùa clifnh sàch va c a c h e quàn ly Ihu chi ngan sàcli 59 Nhà nu'ófc liong lliói gian qua.
CnU)NG 3. MQT SO DINH HUÒNG VA GIÀI PHÀP NHAM PHÀT HUY VAI TRÒ CÙA NGÀN SÀCH NHÀ NUÒC TRONG VIÈC DIÉU C H Ì N H VI MÒ N É N KINH TÉ Ò VIÈT NAM ^^ TRONG GIAI DOAN HIÈN NAY. 3.1. Mot so dinh huòng, 67 3 . L I . Xàc dinh dùng pham vi va mire do sir dung còng cu ngan 67 sàch Nhà nuóc trong viéc giài quyét càc van de kinh té - xa boi. 3.1.2. Kliòng nén qua chù trong mò ròng quy mò cùa ngàn sàch 68 Nhà nuóc. 3.1.3 Can dòi ngan sàch Nhà nuóc, han che tham hut ngàn sàch 69 Nhà nuóc ò niùc tha'p nha't. 3.1.4. Cu the boa càc chU(Dfng trlnh miic tiéu trong luàt ngàn sàch 70 Nhà nuóc nhàm thue hièn thu va chi ngan sàch Nhà nuóc co hieu qua. 3.1.5. Còng khai boa toàn bò bay phàn lón noi dung cùa ngan 70 sàch Nhà nuóc. 3.2. Mot sógidi phàp. 71 3.2.1. Tap trung càc nguón thu vào ngan sàch Nhà nuóc, dac biet 72 là nguón thu tir thué. 3.2.2. Thuc hién chfnh sàch chi ngan sàch Nhà nuóc dùng muc 74 dfch, tiét kiém va biéu qua. 3.2.3. ThUc hién can dói thu chi ngan sàch Nhà nuóc, bào dàm 75 tham hut ngan sàch Nhà nuóc a mù'c an toàn cho phép. 3.2.4 Nang cao hieu qua cùa boat dong quàn ly ngan sàch Nhà 76 nuóc thòng qua hieu qua boat dong cùa quò'c boi. KÉT LUAN 80 TÀI LIÉU IHAM KHÀO ^2
LÒI MÒ DAU / . Tinh cap thiét cùa de tài Kè tir sau dcai bòi Dàng còng san Viét nam làn thu' sàu (tbàng 12/1986), nén kinh té nuóc ta buóc vào thói ky dói mói toàn dién va sau sàc. • Su chuyén doi nén kinh té Viet nam tir ké boach boa tàp trung là chinh sang nén kinh té chù yéu van dong theo ca che thj tru'òng co sir quàn ly cùa nhà nuóc dà kbòng làm giàm vai trò va chù'c nang kinh té cùa nhà nuóc, chi làm thay doi càc phuang thùc va bien phàp tàc dong cùa nhà nuóc dén su phàt trién kinh té - xà bòi. Tuy nhién, su chuyén dói dò se khòng thuc hién duac néu nliu khòng co su dói mói ve ly luan va thuc tién quàn ly trén ta't cà càc mal trong do co lai chfnh va ngan sàch. Vói quy mò bang klioàng 20% GDP, co tàc dong nicanli me va toàn dicn dén moi khfa canh, ITnh vuc cùa dòi song xà bòi, ngan sàch nhà niróc ngày càng khang djnh vai trò là mot trong nhu'ng còng cu diéu tiét vT mò quan trong cùa Nhà nuóc thuc hién càc ebùc nang kinh té"- xa bòi nham du'a nén kinh léquóc clan dat tói niiic tiéu chié'n lugfc de ra. Tuy nliien, do nliiéu nguyen nhan kliàcli quan va chù quan, cho dcn nay, ngan sàch nhà nuóc vàn chua pliàl huy bét cliùc nang, vai trò cùa mình. Van con co quan niéni rang ngan sàch nhà nuóc chi bào dàm nguón vò'n cho càc boat dong cùa bò mày nhà niróc va chi cho càc chuang trlnh kinh té - xa bòi do nhà nuóc lua chon ma tbuóng lai òm dóm va dàn trai. VI vay, càn khòng ngùng boàn thien va nang cao hieu qua cùa chfnh sàch va ca che'quàn 1^ ngan sàch nhà nuóc khòng chi co f nghla quan trong trong viéc bòi du'ong va tap trung càc nguón thu vào ngan sàch, bò' tri hgp ly càc khoàn chi phuc vu su nghiép ón dinh va phàt trién kinh té - xà bòi ma con nhàm phàt luiy vai trò quàn ly. diéu tiét nén kinh té cùa Nhà nuóc. Xuàt phàt tu' vai trò quan trong cùa ngan sàch nhà nuóc va nhu càu thuc tién nói trèii, chùng tòi chon de tài: "Ngan sàch nhà nuóc Vici nani: 1'huc trang va giài phàp" làm luan van cao hoc cùa mlnh. 2. Tình ìììuli ugliiéu cù'u Vói vai trò quan Irong dói vói su* phàt trién kinh té - xà bòi cùa dàt nuóc, ngan sàch nhà nUóc là dói tuang nghién cù'u ròng rài cùa quóc già trén the giói cà trén góc dò ly thuyét làn trong thuc tién. Két qua nghién cù'u ve llnb vuc này cùa càc Iruòng phài Keynes va truóng phài Tan co dién, cung nhu nliiìng kinh nghièni Ihu'c tién thu du'o'c trong qua trlnh hìu dai quàn ly ngan sàch nhà
nuóc trong nén kinh té thi tiitòmg dà làm phong phiì thém kho tàng kién thóc cùa nhàn Ioai ve ITnh viro kinh té vi mò phiìc tap va nàng dóng này. Ò Viét nam, trong nhimg nàm qua da co nhimg còng trình nghién cihi ve ngàn sàch cùa Viét nam. Co thè vi muc dich cùa càc tàc già, nén nhutig tài liéu này chù yéu tàp trung vào khia canh th6ng ké- thuc hành cùa vSfn de con phàn \f luàn chira dirac dira ra dén nvàc càn thiét. Viéc xày dimg cor so khoa hoc cho su dói mói còng tàc quàn 15^ ngàn sàch nhà nitóc hién này dang dirac coi là vffn de bóc xóc cùa nhiéu niróc trén thè giói trong do co Viét nam. 5. Muc dich CUCI luàn vàn Luàn vàn vàn dung 1^ thuyét ve ngàn sàch nhà nuóc va chinh sàch ngàn sàch (chinh sàch tài khoà) trong nén kinh té thi tnròng co diéu tiét de phàn tich thuc trang cùa ngàn sàch nhà niróc Viét nam va nhihig ành haòng cùa chinh sàch ngàn sàch nhà niróc dén dòi séng kinh té - xà hòi. Tir do dua ra mot sé dinh hiróng va giài phàp nhàm nàng cao vai trò cùa ngàn sàch nhà niróc trong diéu chinh vi mò nén kinh té ò niróc ta trong giai doan hién nay, phuc vu cho muc tiéu chung cùa dàt niróc là tàng tiircmg kinh té, còng bang va hiéu qua. 4. Dói tUcrng va pham vi nghién ciùi Dèi tirong chinh ma de tài tàp trung nghién ciiru là ngàn sàch nhà nuóc Viét nam qua càc giai doan phàt trién va nhimg ành huòng cùa chinh sàch ngàn sàch dén dòi séng kinh té - xà hòi. 5. Phuang phàp nghién cùu: De thuc hién nói dung nghién cuti cùa luàn vàn, chiìng tòi su dung phuong phàp nghién citu khoa hoc duy vàt bién chùmg va duy vàt Ijch su. Ngoài ra con su dung phuang phàp phàn tich, tóng hgp, so sành, théng kè va tlmhiéu thuc té... 6. Két càu cùa ìucin vàn: Ngoài muc lue, lòi mò dàu, két luàn va tài liéu tham khào, luàn vàn duac két cali góm 3 chuang sau: Chuang 1. Nhfmg vàn de ca bàn co tinh chat ly luàn ve ngàn sàch Nhà nuóc trong nén kinh té thi truóng. Chuang 2. Thuc trang cùa ngàn sàch Nhà nuóc Viét Nam va chinh sàch ngàn sàch Nhà niróc.
Chuang 3. Mot sé djnh huóng va giài phàp nhàm phàt huy vai trò cùa ngan sàch Nhà nuóc trong viéc diéu chinh vT mò nén kinh té ò Viét Nam trong giai doan hién nay. 7. Dóng góp cùa luan vàn: Mot là, trình bay mot càch co he thong nhrmg va'n de ca bàn co tfnh cha't ly luàn ve ngàn sàch nhà nuóc trong nén kinh té thi tnròng. Hai là, phàn tfch thuc trang cùa ngan sàch nhà nuóc Viét nam qua càc thói ky phàt trién; ành huóng cùa chfnh sàch ngan sàch dén dòi song kinh té - xa bòi ò Viét nam. Ba là, trén ca so dò, de xuàt mot so dinh hu'óng va giài phàp nham nang cao vai trò cùa ngan sàch nhà nuóc trong viéc diéu chinh vi mò nén kinh té' - xà bòi. Nhan djp này tòi xin chan thành càm an càc thày co giào va càc ban dà tao diéu kién giùp da tòi trong qua trlnh hoc tap, nghién cù'u tai khoa Kinh té tru'òng Dai hoc Khoa hoc xà bòi va Nhan van. Tòi xin bay tò long biét an tói TS. Trinh Huy Quàch dà huóng dàn nhiét llnb, tan tuy de bàn luan van này du'gfc boàn thành.
CHUONG 1 NHUNG VAN DE CO BÀN CO TlNH CHAT LY LUAN VE NGÀN SÀCH NHÀ NUÓC TRONG NEN KINH TE THI TRUÓNG LL KHÀI LUÀN VE NGÀN SÀCH NHÀ NUÓC^ l.Ll. DAC DIÉM CÙA NGÀN SÀCH NHÀ NUÒC TRONG NÉN KINH TÉ THITRUÓNG a. Uàn chat cùa ngàn sàch nhà nuóc. De thày ro dac diém cùa ngàn sàch Nhà niróc truóc hét ta xem xét bàn chat cùa ngan sàch Nhà niróc. va'n de bàn chat cùa ngan sàch Nhà niróc da duac bàn nhiéu trong càc chuyén de nghién cù'u khoa hoc: " Ngan sàch Nhà nuóc là khan tài chinh tàp trung quan trong nhàt, là ké hoach tài chfnh ca bàn, tóng hofp cùa Nhà nuóc-. Nò giG vai trò chù dao trong he thóng tài chfnh va co tfnh chat quyét dinh su phàt trién cùa nén kinh té quò'c dan theo dinh huóng xa boi chù nghla"[7] " Ngan sàch Nhà nuóc là nhu'ng quan he kinh té phàt sinh trong qua trình phan phói già tri cùa cài xà bòi gan lién vói viéc thuc hién càc ebùc nang cùa Nhà nUóc" [10] " Ngan sàch Nhà nuóc là he thong càc mói quan he kinh té giua Nhà nuóc va xà bòi phàt sinh trong qua trlnh Nhà nuóc huy dong va su diing càc nguón tài chfnh nham dàm bào yéu càu thuc hién càc chùc nang quàn ly va diéu hành nén kinh té'-xà boi cùa mình". [13] Song "càc mói quan he kinh té giua Nhà nuóc va xà bòi phàt sinh trong qua trlnh nhà nuóc huy dong va su dung càc nguón tài chfnh..."là ra't ròng, nhiéu khi virat ra khòi pham vi cùa ngan sàch nhà nuóc. Thi du viéc trón thué là mot hién tuang càn khac phuc khi thuc hién ngàn sàch nhà nuóc, viéc quy djnh miic thué qua cao trong khi nén kinh té dang trong giai doan suy thoài là va'n de càn rùt kinh nghièm va diéu chmh kip thòi, chùng là nhung va'n de co lién quan dén ngan sàch nhà nuóc, nhu'ng bàn than chùng khòng phài là ngan sàch nhà nuóc. Thf du khàc, viéc xàc djnh mùc lai suàt ngan bang thuang mai, ty già bòi doài là nhirng vàn de lién quan dén viéc huy dóng va su dung vò'n trong nuóc va nuóc ngoài, nhu'ng chùng là va'n de cùa tién té chù khòng phài cùa ngan sàch Nhà nuóc.
Màt khac trong cac dinh nghla, càc tàc già thiròng chua néu io hai dac trirng co bàn cùa ngàn sàch Nhà nuóc là tinh cu9ng che va tmh khòng hoàn lai. VI vSy, theo chùng tòi ngàn sàch nhà nuóc chinh là tòan bò càc khoàn thu vh chi cùa Nhà nuóc de dàm bào thuc hién chùc nàng kinh té'-xà hòi cùa Nhà nuóc trong mot khoàng thòi gian nhà't dinh, goi là nàm tài khóa (thiròng là mot nàm) vói hai tfnh chà't dac trung sau: Tini nhàt, co tinh ciròng che, co nghla là càc khoàn thu co tình cuóng bù:c bang phàp luàt (trù càc khoàn thu ngoài thué. Càc khoàn thu này thiròng chiém ty trong nhò trong tóng sÓ ngàn sàch nhà niróc), càc khoàn thu chiù su giàm sàt cùa phàp luàt. Tini hai, co tinh khòng hoàn lai, co nghla là khòng truc tiép bù dàp khi chi va khòng bj màc na khi thu b. Dac diéni cùa ngàn sàch nhà nuóc trong nén kinh té thj truóng. Trong moi thói dai, ngàn sàch nhà nuóc luòn luòn là còng cu tài chfnh chi cùa mot chù thè duy nhà't, dò là Nhà nuóc. Nóixàch khàc, khòng bao góm da thành phàn ma chi co mot so hCru duy nhà't-sò hTru Nhà nuóc là dàc diém chung nhà't cùa ngàn sàch nhà nuóc trong moi che dò xà hòi va moi ca che kinh té. Xuàt phàt tir dac diém này, co thè nhàn thày, moi quan he tài chinh bòi tu ò ngan sàch nhà nuóc dù là viéc hình thành bay su dung càc nguón tài chfnh déu dàm bào thirc hién chù'c nàng, nhiém vu cùa Nhà nuóc thòng qua viéc tao hip bay sir diing quy tién té cùa Nhà niróc-quy ngàn sàch nhà nuóc. Viéc tao lap bay su dung quy ngàn sàch dò lai dugc thirc hién thòng qua càc boat dong thu chi ngan sàch va càc boat dóng này luòn luòn du'gfc tién hành trén ca so càc luat do Nhà nuóc quy dinh. Nói khàc di, ngan sàch nhà nu'óc mang tfnh phàp ly cao, nò luòn gàn vói quyén lue kinh té, chfnh tri cùa Nhà niróc. Dac diém ké trén cùa ngàn sàch nhà nuóc là chung cho moi che dò xa bòi va moi ca che quàn 1^ kinh té. Nliung diém dàng chù y là trong diéu kién phàt trién kinh té theo ca che thi tru'òng co su quàn ly cùa Nhà nuóc thi ngan sàch nhà nuóc lai mang nhu'ng dac diém mói. Dò là: Thif nhàt, néu nhu trong mò hlnh kinh té ké hoach bòa tàp trung, nói dung thu, chi cùa ngàn sàch nhà nu'óc mang nang dàu àn cùa che dò còng hfru ve tu lieu san xuàt va su can thiép trirc tiép cùa Nhà nuóc vào càc boat dóng san xuàt kinh doanh, thi trong mò hình kinh té mói, noi dung thu, chi ngàn sàch nhà nu'óc lai phàn ành rò net che dò so hu'u da thành phàn va su can thiép giàn tiép cùa Nhà nu'óc vào càc boat dong san xuàt kinh doanh.
Vói dac diém dò, trong nén kinh té thj tnròng, thu ngàn sàch khòng phài chù yéu là phàn phói làn dàu, cung khòng phài chi bó khung trong hai hình thirc so httu quò'c doanh va tàp thè, ma nò mang tfnh chat phàn phói lai là chù yéu duói hình thùc thué va nò huy dóng càc nguón tài chinh duac tao ra tir moi thành phàn kinh tè'. Ngàn sàch nhà nuóc khòng con dofn Ihuàn là quy tién té cùa Nhà nuóc de bao càp cho moi boat dong cùa nén kinh té ma nò trò thành còng cu quan trong cùa Nhà nu'óc trong quàn ly kinh lé-xa bòi. 77///' hai, néu nhu trong mò hình kinh té ké hoach bòa tap trung, boat dóng cùa ngan sàch gàn nhu tlioàt ly vói thuc tiang kinh té, thoàt ly quan he thi Iru'óng, tra thành còng cu bao càp cho moi boat dòng kinh té cùa toàn bò nén kinh té quò'c dàn; thi trong nén kinh té thj tru'òng boat dóng cùa ngan sàch lai mang dac diém là luòn gàn vói thu'c trang kinh té, gàn vói càc quan he thi truóng, khòng làch rói su van dòng cùa càc pham trù già tri khàc nhu già cà, lai suàt, ti già boi doài, thu nhap, tién luaiig... Vói dac diém dò ngan sàch khòng con là còng cu bao càp cho toàn bò nén kinh té, ma ngan sach duac su dung nliU còng cu diéu chinh càc boat dòng kinh té, ngan sàch chi giài quyé't nhu'ng va'n de ma thi truòng khòng giài quyét duac, dac biét là càc vàn de xà bòi va càc két càu ha tàng. Nhùng dac diém ca bàn ké trén du'gfc thè hién io net ho'n qua tùng mat boat dòng thu, chi ngan snch nhà nuóc . Thu ngan sàch khòng chi nham giài quyét cho yéu càu chi ngan sàch ma luòn luòn dugfc dat trong mói quan he vói càc vàn de kinh té. Càc hlnh thùc, phuang plinp, mùc dò dòng vién ( quy mò, toc do) luòn du'gfc xem xét trong mói quan he phù hgfp vói toc dò va hieu qua kinh té. Xu huóng chung là quy mò, toc dò dong vién vò'n cùa ngàn sàch ty le thuan vói toc dò va hieu qua cùa nén kinh té. Nhu'ng trong mot so tru'òng hap tbl muc tiéu tang truang kinh té lai dòi boi phài giani thué de kfch thfch dàu tu... Nhu thè, thòng qua viec su dung càc hlnh thùc, phuang phàp dòng vién va xàc dinh mùc dò dòng vién, Nhà niróc su dung ngan sàch nhu mot còng cu co hieu qua trong quàn ly vi mò nén kinh té. Quan he chi ngan snch nhà nuóc vói cac va'n de kinh té, xà boi co su thè bien phuc tcap bòa. Song nhìn chung tfnh bao càp trong chi ngan sàch giani can bcìn. Xu huóng chung ]ì\: chi ngan sàch nhà nuóc chù yéu tap trung dàu tu cho viéc xay dung két càu ha tàng, càc ngành kinh té mui nhgn, dàu tu vào càc doanh nghiép còng, tao mòi truòng va diéu kién thuan Igfi cho boat dòng kinh té, chi cho bò mày quàn ly Nhà nu'óc va giài quyét càc vàn de xa bòi... 8
Trong diéu kién chuyén tu' mot nén kinh té ké hoach bòa tàp trung sang kinh té thj tnròng co su quàn \f cùa Nhà nuóc nhu nuóc ta, dòi hòi xu 15^ hap 15^ mèi quan he giua tang tnròng kinh té', klém soàt lam phàt va giài quyét viéc làm cung là dac diém dàng chù y trong boat dòng chi ngan sàch nhà nuóc . Tuu chung lai, ngan sàch nhà nuóc là mot bò phàn quan trong nhàt trong he thóng tài chfnh quò'c già. Nò thuc hién nhOng quan he kinh té phàt sinh trong qua trình hình thành, phan phói va su dung quy tién té tàp trung lón nha't trong nén kinh té. Quan he kinh té càn bàn nhà't dugfc thuc hién qua ngàn sàch nhà nu'óc dò là quan he thu va chi ngàn sàch. Qua dò, Ngàn sàch nhà nu'óc con là mot trong nhu'ng còng cu quan trong nhàt de Nhà nu'óc co thè thuc hién dugfc vai trò, diéu tié't vi mò nén kinh té. 1.1.2. NOI DUNG CÙA NGÀN SÀCH NHÀ NUÒC. Nhu phàn trén dà trình bay, ngan sàch nhà nuóc bao góm nhùng khoàn thu ngan sàch nhà nu'óc va nhùng khoàn chi ngàn sàch nhà nu'óc. Ngoài ra, do trong thuc té co su' khòng khóp nbau giua tóng càc khoàn thu va tóng càc khoàn chi, nén trong nói dung ngan sàch nhà nuóc con phài xem xét vàn de xù ly chénh léch giu'a càc khoàn thu va khoàn chi, vàn de can dói ngan sàch, cu thè là tham hut ngan sàch nhà nu'óc khi tóng chi vugft qua tóng thu va du thù'a ngan sàch khi tóng thu lón han chi. a. I hu ngan sàch: Trong Ihu ngan sàch nhà nu'óc, noi dung quan trong dàu tién là quy mò cùa nò, dirac thè hién bang già tri tuyét dò'i cùa tóng thu hoac bang già tri tuang dói cùa nò so vói tóng san pham quóc noi (GDP). Mùc huy dòng GDP vào ngan sàch nhà nuóc con goi là ty suàt thu. Mùc thu này rat khàc nhau giua cac quóc già, giua càc giai doan phàt trién kinh té va phu thuòc vào nhiéu yéu tó khàc nhau, nhu'ng nhìn chung co thè thày nhu'ng net chung sau day: - Càc nu'óc co già tri GDP tfnh theo dàu ngii'òi cao thiròng co ty suàt thu cao han càc nuóc co già tri GDP tha'p. Quan sàt càc so liéu thuc té cho thày ty suàt thu bìiih quan cùa càc nu'óc co GDP tfnh theo dàu ngu'òi duói 300 USD là 13,23%, tir 300-1550 USD là 18,17%; tu' 1550 USD tra lén là 20,63%. - Giua càc nuóc co già tri GDP tfnh theo dàu ngu'òi xàp xi nhu nhau, nhung nuóc co nguón tài nguyén thién nhién lón, mùc khai thàc va xuàt kbfiu cao thi thiròng co ty suàt thu cao hon so vói càc nu'óc nghèo tài nguyén thién nliién. Thf du nhu a Tò-gò, mac dù thu nhap bình quan dàu
ngiròi chi dat duói 300 USD, nhung xuàt kbàu khoàng san va dàu mó chiém ty le cao trong long kim ngach xuàt kh
Hlllh 1 ^//^^^ ^^y^^y^^^ ^fo^///// //?f/ U.V.. J Nguòi ta cung co thè can cu vào khà nang chuyén djch thué giua nguòi nóp thué va ngu'òi chiù thué de phàn Ioai thué. Theo càch này thué sé dugc phan thành hai Ioai: thué truc thu va thué giàn thu. Doi vói càc sàc thué khi nguòi nòp thué dóng thòi là ngu'òi chju thué tbl càc sàc thué dò thuòc Ioai thué truc thu. Co thè hiéu thué truc thu nhu là nhùng sàc thué ma Nhà nuóc thu truc tiép cùa càc cà nhan, cùa càc lo ebùc kinh té khi càc tó chù'c, cà nhan này co thu nhap. Thué truc thu danh trén mot cà nhàn, mot ho già dinh, bay mot tó chù'c kinh té vói mong dgi ràng, nguòi bj dành thué a'y sé gànb chju gànli nang Ihué khóa va khòng co khà nàng thu boi lai tién thué bang càch chuyén nión Ihué ày sang mot nguòi nào khàc. Càc sàc thué dién hlnh thuòc Ioai truc thu là thué thu nhap dan cu", thué thu nhap còng ty, thué tài san, thué ké thù'a va qua tang... Thué giàn thu là Ioai thué ma a do nguòi nòp thué khòng dóng thòi là ngu'òi chju thué. Dac diém kinh té cùa thué giàn thu là chùng chém mot vat dém vào giua tóng so chi phf cho càc yéu tó san xuàt ra san phdm vói già cà ma nguòi tiéu dùng chi tra. Vai dém này là thu nhap ve thué ma Nhà nuóc thu dugc va ngu'òi tiéu dùng bang bòa phài gànb chju. Càc sàc thué dién hình thuòc Ioai thué giàn thu là: thué bang bòa, thué già trj già tàng(GTGT), thué doanh thu... Trong so rat nhiéu sàc thué khàc nhau, dàng chù
- Thué thu nhàp còng ty. Dùng nhu tén goi, Ioai thué này dành vào thu nhàp (nói chfnh xàc han, Igi tiTc truóc khi nòp thué^ cùa còng ty. Locai thué này gay nhiéu tranh cài, vi nò lién quan dén và'n de dành thué kép ( " Thué chóng lén thué''). Tbàt vay, phàn chia cho càc co dòng cùa Igi tù*c này chiù hai làn thué, mot làn duói dang thué thu nhàp còng ty va mot làn duói dcing thué thu nhap dàn cu cùa co dòng. Mat khàc, nhàm khuyén khich càc còng ty tàng cu'òng dàu tu va dói mói còng nghé, nguón thu tu Ioai thué này ò nhiéu nuóc co xu huóng giàm trong ca càu càc nguón thu ngàn sàch nhà nuóc . - Thué bang hóa va djch vu. Day là Ioai thué quan trong nhàt trong nhóm thué giàn thu, nham muc dfch dành vào khàu tiéu dùng cà nhàn. Tuy nhién dói vói nhiéu mat bang ve nguyén tàc khòng thè phan biét dugc chùng dugc dùng vào muc dfch tiéu dùng cà nhan bay làm nguyén liéu san xuàt, trong khi thué này lai do nguòi bàn tra. Bòi vày, trong qua trình luàn chuyén bang hóa qua càc khan tir san xuàt dén tiéu dùng cuòi cùng, co nhiéu tru'òng hgp bang hóa dò bj dành thué nhiéu làn làm cho già thành cùa nò tàng lén cao qua mùc. De khàc phuc tình trang này trong thuc té co hai giài phàp dirgc dem ra àp dung. Mot giài phàp là djnh mù'c Ihué tuang dói iba'p de sao cho san pham bang bòa dù co qua qua trlnh luan chuyén ma chiù nhiéu làn thué thi tóng mùc thué chung cung khòng qua cao. Nhugc diém cùa giài phàp này là kbòng khuyén khfcli tiéu dùng cho san xua't vn ap dung còng nghé nhiéu còng doan. Giài phàp Ihù* hai ngày càng dugc àp dung ròng rài, dugc goi vói cài tén "thué già trj già tàng"(GTGT). Theo càch dành thué này, mòi bang hóa khi bàn ra chi chiù thué dành vào mùc chénh léch giua già trj bàn ra cùa nò ( vói tu càch là bang hóa) va già tri mua vào truóc day (vói tu càch là nguyén liéu). Theo càch dành thué này, thuc chat mòi san pham chi chju mot làn thué ù'ng vói già trj cuoi cùng cùa nò cho dù co qua nhiéu na'c luan chuyén. CTu diém nùa là IhuéGTGT tao ra nguón thu ón dinh cho Nhà nuófc. - Thué bang hóa dac biét, con goi là thué tiéu thu dac biét. Ò khfa canh nào dò, cùng co thè xem Ioai thué này gàn vói thué bang hóa va djch vu. Cài khàc nhau ve ca bàn giùa hai Ioai thué này là, thu nhàt trong khi thué liàiig bòa va djch vu àp dung dói vói mot pham vi ròng càc san pham, Ibi thué bang boa dac bici chi dành vào mot so mat bang cu thè do Nhà nuóc quy dinli, thf du nhu ò My dò là càc mat bang do uóng co con, Ihuóc là va xang. O Viét nam theo dir kién Ibi viéc àp dung thué này sé dugc ma long tu 4 mal bang lén 10 mat bang, bao góm thuóc là, ruau bia, xang dàu, ò tò... Khàc biet tliù hai, giu'a hai locai thué này là càp thu huòng nguón thu. 0 My chfnh phù lién bang chi thu thué hàng hóa dac biet, con thué hàiig 12
hóa va dich vu là nguón thu quan trong cùa ngàn sàch dia phuong.Mot khàc biét nCra là trong khi mi?c thué xuà't thué hàng hóa va djch vu khòng cao làm va co thè xét mién giàm, thi thué suà't thué hàng hóa dac biét rat cao, co thè là 100% hoac han va thiròng khòng xét mién giàm de thuc hién chinh sàch hìin che tiéu dùng càc mat hàng do. - Thué bài quan. Loai thué này tuy chiém ty trong khòng lón trong he thóng thué, nhung dóng vai trò quan trong trong viéc diéu tiét quan he kinh té dèi ngoai. Cùng vói han ngach xuàt -nhàp khdu, thué suàt thué xuàt khàu va thué nhàp kh^u dèi vói tù'ng mat hàng cu thè ành huòng rat lón dén khói lirgng thué xuà't-nhàp khdu cùa càc mat hàng dò, tir dò diéu tiét ca càu hàng san xuàt va tiéu dùng trong nuóc, ca càu nhàp khàu, bào ho san xuàt trong nu'óc trong cuòc canh tranh giu'a hàng nhàp khàu va hàng nói dja. Tuy nhién, viéc xàc djnh mùc thué suàt thué bài quan khòng phài là và'n de dan giàn. Mot mat càc quóc già thuòng àp dung chinh sàch " co di, co lai" trong quan he kinh té dói ngoai. Né'u xàc dinh mat bang thué suà't dói vói càc mat hàng nhàp khdu tir quóc già nào dò, thi thòng thiròng càc mat hàng xuà't la nuóc ngoài cung phài chju mire thué suà't thué nhàp khdu cao tuang ùng ò quóc già do va ngugc lai. Mat khàc, thué suà't thué hai quan qua cao thuòng là nguyén nhàn gay ra tình trang xuà't-nhàp làu hàng hóa, vù'a gay thà't thu ngàn sàch nhà niróc, vira gay tình trang hòn loan trén thi tnròng. Ngoài ra, viéc bào ho san xuà't trong nuóc bang càch xàc dinh thué suà't cao dói vói hàng nhàp kh^u dàn dén tình trang làm mà't site canh tranh ve già cung nhu ve chà't lirgng cùa hàng nói dja. Ngoài càc nguón thu tir thué, thu ngàn sàch nhà nuóc con bao góm càc khoàn dóng góp bào hièm xa bòi. Khoàn này do nhfrng nguòi thué dàn còng dóng, quy djnh bang phàn tram nào dò toàn bò hoac mot phàn tóng tién lirang va thuòng ma ho phài tra, dóng thòi cung do nhu'ng ngu'òi làm còng àn lirang dóng, trfch mot ty le xàc dinh toàn bò hoac mot phàn quy luang va thuòng ma ho nhan dugc, vói muc dfch ón djnh thu nhàp trong suót cuòc dòi cùa ngu'òi lao dòng. Ve nguyén tàc, khoàn dóng này dùng de chi tra luang huu, trg càp tbàt nghiép va càc khoàn trg cà'p phuc Igi xa bòi khàc. Néu nhu vói nhiéu khoàn dóng bào hièm khàc co tinh chà't tu nguyén, tbl khoàn dóng góp bào hièm xà bòi là khoàn thu co tình chat ciróng bue dói vói moi thè nhàn va phàp nhàn. Vi vày dóng góp bào hièm xa bòi tuang dói gàn vói thué han so vói càc khoàn dóng bào hièm khàc. Do dò, ò mot so nuóc nhu Thuy Dién, nguòi ta goi nò là càc le phi xà bòi bàt buòc, con ò My nguòi ta goi nò là thué tién còng. Phàn dóng góp bào hièm xà bòi trong tóng thu ngàn sàch nhà nuóc thay dói tùy theo mòi niróc. Nhìn chung ò càc nu'óc phàt trién ty le này dao 13
dóng tir 20 dé'n 45%. Trong khi dò, ò càc niróc dang phàt trién khoàn dóng góp này khòng dàng kè, va ò mot so niróc dugc góp chung vào thué' thu nhàp dàn cu. Su khàc biét ve ty le cùa khoàn dóng góp bào hièm xà bòi trong tóng thu ngàn sàch nhà niróc ò càc nuóc phàt trién va càc niróc dang phàt trién bàt nguón tu muc dfch sir dung cùa khoàn thu ngàn sàch nhà nuóc này, dò là nham bàt buòc nhu'ng nguòi dang co còng àn viéc làm phài trfch mot phàn trong thu nhàp cùa mình de dugc hiròng lai khi mà't khà nàng vlnh vién hoac khòng co diéu kién tam thòi tham già lao dòng. Diéu này rat co nghla dói vói càc nuóc co thu nhàp cao, nhung hai ft co già tri dói vói càc nu'óc nghèo vói trình dò chuyén món hóa lao dòng thà'p. b. Chi ngàn sàch nhà nuóc Cho dù co co gang thiét ké chfnh sàch thu ngàn sàch nhà nuóc tot dé'n dàu chàng nùa thi muc dfch dàu tién va cung là quan trong nhà't cùa thu ngàn sàch nhà nuóc là de dàm bào nguón tài chfnh cho chi tiéu còng còng ( chi tiéu nhà niróc). VI vay, nguyén nhàn chù yéu cùa xu hiróng tàng thu ngan sàch nhà nu'óc là nhu càu ngày càng tàng cùa chi ngan sàch nhà niróc , diéu này |)hàn ành nhu càu can thiép ngày càng tàng-cùa Nhà nuóc dói vói nén kinh té vi nhùng ly do sau: - Nhu càu cùa Nhà nuóc mua hàng hóa va djch vu ngày càng tàng. Nói càch khàc, chi tiéu cùa Nhà nuóc mua càc hàng hóa va djch vu do nén kinh té san xuàt ra khòng ngùng tang lén. Quan sàt so liéu ve chi tiéu cùa Nhà nuóc cho hàng hóa va djch vu ò My trong suót thòi ky 1929-1988 cho tbà'y tóng chi cùa Nhà niróc cho mua hàng hóa va djch vu tang dàng kè, dat khoàng 15% cùa tóng san pham quóc dan (GNP) trong giai doan 1929- 1940, sau do tàng lén mcinh trong thòi gian chién tranh thè giói làn thù 11, lue cao diém chiém tói trén 45% GNP. Ve so tuyét dói, nàm 1988 khoàn chi tiéu Nhà nuóc này là 964 ty USD so vói chi co 9 ty USD trong nàm 1929. Tai càc nuóc dang phàt trién, nhu càu chi này cùa Nhà nu'óc cung khòng kém phàn gay gàt nhàm muc dfch nàng cà'p va phàt trién két càu ha tàng kinh té xà bòi, trg càp vat chat truc tiép cho nhùng ho già dinh khó khan va chi cho rà't nhiéu chuang trình kinh té- xà hòi khàc. - Nhu càu chi trg càp tàng. Cùng vói viéc chi mua hàng hóa va djch VII, Nhà nuóc con tién hành chi trg cà'p bang tién. Ve bàn chat chi trg cà'p chfnh là viéc phan bó hai càc nguón thu thué tir moi nguòi chju thué de chi cho nhu'ng tàng lóp dàn cu co khó khan duói dang trg cà'p thà't nghiép, chi bào hièm xà bòi va bào dàm xà bòi, trg càp thuang tat... Trong nhu'ng thàp 14
ky gàn dfty duói siic ép cùa nhiing vjfn de xa hòi, chi trg càp à càc nuóc tàng lén ro rét. Càn hai y su khàc bièt giCra chi mua hàng hóa va dich vu vói chi trd cà'p. Thi1f nhà't, chi mua hàng hóa va dich vu trirc tiép chiém dung hoac su dung nguón lue, san phàm nhàn dugc khi dò dóng góp vào GDP; trai lai, tu bàn thàn chi trg cà'p khòng dòi hòi chiém dung nguón lue va khòng lién quan dé'n san xuà't. Thù: hai, hai khoàn chi này co ành huòng khàc nhau dòi VÓI nén kinh té: Thòng qua chi mua hàng hóa va dich vu xà hòi se phàn bó lai nguón lue tu' tiéu dùng cà nhàn sang tiéu dùng còng còng; ngugc lai, thòng qua chi trg cà'p Nhà nuóc làm thay dói co cà'u hàng hóa tiéu dùng cà nhàn. - Nhu càu an ninh quóc phòng tàng. Trong nhu'ng nàm qua, xung dot vu trang va " chié'n tranh kanh" dà góp phàn tàng chi tiéu Nhà nuóc cho an ninh quóc phòng. à My, chi tiéu cho quò'c phòng chiém 298 ty USD trong nàm 1988. ò càc niróc Dòng Nam A, nhu càu này cung tàng manh. Trong nàm 1989, chi cho quóc phòng cùa Malaysia chiém 14,1% tóng chi ngàn sàch nhà nuóc, Thài Lan con sÓ này dat tói 16,7%. [13, 107] Chi cho an ninh quóc phòng là mot và'n de con nhiéu bàn cai. Mot loai quan diém cho rang càn cùng co an ninh quóc phòng va an ninh quò'c già de ón djnh xà hòi va ón djnh san xuà't. Loai quan diém khàc tbl lai cho ràng cho an ninh quóc phòng sé bau che khà nàng phàt trién kinh té, làm phù'c tap thém nhùng màu thuàn xà bòi, cho nén chi nén chi ò mù'c hgp ly phù hgp vói tình hlnh thuc té dòi hòi. - Già tang dàn so. Dan so thè giói khòng ngùng già tàng manh me trong nhùng thàp ky qua, dac biét là ò càc nuóc dang phàt trién, cho dù dà trién khai sàu ròng càc chuang trlnh dàn so nhàm han che su* bùng nò dàn so này. Rò ràng ràng già tàng dàn so cùng co nghla là già tàng so ngu'òi dàn càn dugc bào dàm càc cùa cài va djch vu còng còng. Diéu dò càng ngbiém trong han dói vói càc niróc co mù'c thu nhàp blnh quàn dàu nguòi tha'p. Già tàng dàn so dàn dén già tàng nghèo dói, de giài quyét và'n de dò càn tàng ò mùc tuang ùng chi trg cà'p bang tién va bang vàt chà't cùa Nhà nuóc. Nói càch khàc, ngay cà néu nhu mù'c chi cùa Nhà nu'óc tfnh trén dàu nguòi dàn vàn giù ò mù'c khòng dói, thi tóng chi tiéu chung cùa Nhà nuóc trong thàp ky qua cùng dà tàng lén dàng kè theo mù'c tàng cùa dàn so. - Dò Ibi hóa va nhu càu dói vói tài san còng còng tàng. Cùng vói mùc tang dan so, mot yéu tó quan trong khàc gay nén mùc già tàng chi tiéu cho Nhà nu'óc là vj trf dja ly cùa dàn so. Cu thè là dò thj hóa dang tàng 15
manh dòi hòi khoàn chi phi rà't lón cho két cà'u ha tàng dò thi ( duòng xà, càu còng, dién nuóc...), cho trj an, cùfu hòà... Thém vào dò, dàn chùng ngày càng dòi hòi nhung hàng hóa va dich vu còng còng nhiéu hon ve so lugng, tòt hon ve chà't lugng, dòi hòi dugc sò'ng trong diéu kién tòt hon trong khi su phàt trién kinh té' luòn là nguy co gay ò nhiém mòi truòng sinh thài. Chi phf cho càc ITnh vuc vàn hóa, giào due, y té khòng ngìrng dugc tàng thém. Tà't cà nhu'ng diéu dò diéu truc tiép dàn tói tàng ehi tiéu còng còng. Su già tàng manh me cùa nhu càu chi tiéu Nhà nu'óc, truóc hét là ò càc nuóc dang phàt trién, trong nhùng nàm qua da làm cho nghla vu nòp thué ngày càng trò nén nang né hon. Nàm 1988, mòi nguòi dàn My phài dóng thué vói tóng sé tién gàn 3 nghìn USD; Ty suà't thué ò My mói ehi là 30%, tuong dòi khòng cao so vói càc nuóc còng nghiép phàt trién. Ty suà't thué' ò Thuy Dién: 5 1 % Na Uy :46% Phàp: 45% Anh: 39% CHLB Due: 37% Nguón thu (Cr thué mac dù cao nhu vày nhùng vàn khòng dàp ùng dugc nhu càu chi ngàn sàch nhà nuóc . Vi vay, thàm hut ngàn sàch nhà nuóc dang trò thành càn benh phó bién trén thè giói, ké cà ò càc nuóc phàt trién làn càc nuóc dang phàt trién. e. Càn dói ngàn sàch nhà nuóc. Chi tiéu chmh phù ve hàng hóa va dich vu là bó phàn chfnh cùa chi ngàn sàch, cung nhu thué là nguón chù yéu cùa thu ngàn sàch. Ngàn sàch cùa càc quóc già trén thè giói luòn phài duong dàu vói và'n de thàm hut ngàn sàch. Nhu trén dà phàn tfch, ngàn sàch nhà nu'óc là tóng càc ké hoach chi tiéu va thu nhàp hàng nàm cùa chùih phù, bao góm càc khoàn thu (chù yéu tir thué) va càc khoàn chi ngàn sàch. Néu goi 13 là hieu so giùa thu va chi ngàn sàch, thi ta co: B = T-G (trong dò T là thué va G là ehi tiéu chfnh phù ve hàng hóa va dich vu) va nhu vay thi: Khi B > 0, ta co Ihang du ngàn sàch; 16
Khi B < 0, ta co thàm hut ngàn sàch; Klii B = 0, ta co càn bang ngàn sàch. Càc ly thuyét kinh té hién dai cho ràng, ngàn sàch nhà nuóc khòng nhà't thiét phài càn bang theo tbàng, nàm. Và'n de là phài quàn \f càc nguón thu va chi sao cho ngàn sàch khòng bj thàm hut qua lón va kéo dai. Tuy vày, trong nhiéu nuóc dac biét là càc nuóc dang phàt trién, càc Chinh phù vàu theo duói mot chinh sàch tài khóa thàn trong, trong dò chi ngàn sàch phài nàm trong khuón khó càc nguón thu ngàn sàch. Thuc ra, trong nén kinh té thj tnròng thàm hut ngàn sàch thuc té chua phài là mot chi bào tòt ve chinh sàch tài khóa cùa chinh phù. Tbàt vày, mot khi nén kinh té vàn dòng theo chu ky thi chfnh chu ky kinh doanh co tàc dung khòng nhò dén thàm hut ngàn sàch, nguòi ta de dàng nhàn thày thu ngàn sàch tàng lén trong thòi ky phón thjnh va giàm di trong thòi ky suy thoài nén kinh té. Ngugc lai, chi ngàn sàch vàn dòng ngugc chiéu vói chu ky: Chi ngàn sàch tàng trong thòi suy thoài va giàm trong thòi ky phón thjnh cùa nén kinh té. Chfnh vi vày, thàm hut ngàn sàch sé tram trong han trong thòi ky suy thoài, bàt chàp su' co gang cùa Chirrh phù. Co 3 loai thàm hut ngàn sàch: Tlìà nhàt, là thàm hut ngàn sàch thuc té: Dò là thàm hut khi so chi thuc té vugt SÓ thu thuc té trong mot thòi ky nhàt djnh. Thù' hai, là thàm hut ngàn sàch ca cà'u: Do là thàm hut tfnh toàn trong truòng hgp néu nén kinh té boat dòng à mùc san lugng tiém nàng. Thù ha, là thàm hut ngàn sàch chu ky: Do là thàm hut ngàn sàch bj dòng do tình trang cùa chu ky kinh doanh. lliàm hut chu ky bang hiéu so giùa thàm hut thuc té va thàm hut ca cà'u. Trong ba loai thàm hut ngàn sàch trén, thàm hut ca cà'u phàn ành két qua boat dòng chù quan cùa chfnh sàch tài khóa nhu: djnh ra thué suà't, phùc Igi, bào hièm... VI vày, de dành già két qua phài su dung thàm hut ca cà'u. 1 a thày bàm ngàn sàch don giàn co dang sau: B = - G + tY Trong dò: B là càn ngàn sàch; G là chi tiéu ngàn sàch; tY là thu ngàn sàch.
Néu nhu chfnh phù thiét làp mot chfnh sàch thu chi ngàn sàch sao cho tai miic san lugng tiém nàng thi ngàn sàch là càn bang, lue do ta co: R = - G + tY = 0 b a y tY = G Nhu vày, vói bàt ky mùc thu nhàp bay san lugng nào nhò han san lugng tiém nàng ngàn sàch se thàm hut. Ngugc lai, vói bà't ky mite thu nhàp bay san lugng nào lón han san lugng tiém nàng, ngàn sàch sé tbàng du. Chi taj diém san lugng dat mùc tiém nàng, ngàn sàch se càn bang. Néu muc tiéu cùa Clnnh phù là luòn dat dugc ngàn sàch càn bang dù san lugng co thè thay dói thè nào cùng dugc Ibi chfnh sàch dò goi là chinh sàch tài khóa cùng chiéu. Lue dò, khi nén kinh thè suy thoài, ngàn sàch thàm hut, chùih phù phài giàm chi tiéu, hoac tàng thué, hoac su dung cà hai bién phàp ngàn sàch se trò nén càn bang. DÓi lai, chi tiéu cùa nén kinh té se giàm di, san lugng cùng sé giàm theo, suy thoài sé thém sàu sac. Ngugc lai, né'u muc tiéu cùa chfnh phù là giù cho nén kinh té luòn ò mùc san lugng tiém nàng vói mùc viéc làm day dù tbl Chfnh phù phài thuc bién chùìh sàch tài khóa ngugc chiéu (vói chu ky kinh doanh). Lue dò, khi nén kinh tè' suy thoài, chfnh phù càn tàng chi tiéu hoac giàm thué', hoac àp dung cà hai bién phàp nhàm giù cho chi tiéu ò mùc cao, san lugng tàng lén dén san lugng tiém nàng. Doi lai, ngàn sàch sé thàm hut. Thàm hut do goi là thàm hut ca cà'u, do chfnh sàch chù quan cùa chfnh phù gay nén. Viéc chnili phù theo duói chfnh sàch cùng chiéu bay ngugc chiéu ( vói chu ky kinh doanh) phu thuòc rat nhiéu vào tình hình chfnh trj vào càc tinh huóng kinh té cu thè cùa mòi nuóc, ò mòi giai doan Ijch su khàc nhau. Thàm hut ngàn sàch ca càu con kéo theo bién tirgng thào lui dàu tu. Ca che thào lui dàu tu nhu sau: Khi chi tiéu ngàn sàch tàng lén ( hoac là thu ngàn sàch giàm ), GNP sé tàng lén theo bé so nhàn, nhu càu ve tién se tàng theo. Vói mùc cung ve tién cho truóc, lai suà't sé tàng lén, bop nghet mot SÓ dàu tu. Két qua ha mot phàn GNP tàng lén co thè bj màt di do tham hut cao kéo theo thào lui dàu tu. Vé mat ngàn han, quy mò cùa thào lui dàu tir là nhò. Song vé làu dai quy mò này co thè là rat lón. Vi vay, tàc dòng cùa chfnh sàch lai khóa sé giàm di. Tàc dòng tuang tu* cùng co thè xày ra dói vói ngu'òi tiéu dùng. Nghién cùu tàc dòng cùa thàm hut va thào lui dàu tu dira dén két luàn là: càn phài co su' phói hgp chat che giùa chfnh sàch tài khóa va chfnh sàch tién té nói liéng va phói hgp dóng bò giùa càc chfnh sàch kinh té. Dói vói càc nuóc dang phàt trién, tinh ticing tham hut ngan sàch là diéu de hiéu, vi nhu càu chi tiéu còng còng rat lón khi nguón thu tu thué lai 18
bi han che do móc s6ng cùa nguòi dàn con thàp. Diéu khó giài thich han ciifnh là thàm hut ngàn sàch nhà nuóc ò càc quÓc già co trinh dò còng nghiép phàt trién cao, bòi vi ti suà't thu thiròng là cao trong thu nhàp quò'c dàn tinh theo dàu nguòi cao, nén tóng thu ngàn sàch rat lón, trong khi dò nhu càu chi phàt trién két càu ha tàng tuy lón nhung ti trong vàn nhò han so vói càc nuóc dang phàt trièn. Nan thàm hut ngàn sàch luòn là và'n de quan tàm cùa toàn xà bòi, vi suy cho cùng dò là món ng ma nén kinh té phài tra, cho dù thàm hut ngàn sàch nhà nuóc dugc bù dàp bang phàt hành thém tién bay vay ng trong nuóc hoac nuóc ngoài. Khi thàm hut qua lón va kéo dai, càc Chfnh phù déu phài nghl dé'n càc bién phàp han che thàm hut. Bién phàp ca bàn thuòng là " tàng thu va giàm chi". Tuy vày, và'n de dat ra là phài tinh toàn sÓ tàng thu va giàm chi thè nào de gay ành huòng ft nhà't dén tàng tnròng kinh té, dàm bào muc tiéu: tàng truòng kinh té, còng bang hiéu qua. Khi càc bién phàp tàng thu va giàm chi khòng giài quyét dugc toàn bò thàm hut, càc chfnh phù phài su dung càc bién phàp tài trg cho thàm hut nhu: vay ng trong nuóc ( vay dàn) bang càch phàL hành tin phiéu, còng trai...; vay ng nuóc ngoài; su dung dir trù ngoai té, vay ngàn hàng (in tién). Mòi bién phàp déu co thè gay nén nhùng ành huòng dén nén kinh té. Nghé thuàt quàn ly vi mò là phài làm sao han che va trung bòa càc ành hiròng này làm cho chùng khòng gay nén nhùng tàc dòng xà'u dé'n càc muc tiéu kinh té vi mò. I . I J . QUY MÓ NGÀN SÀCH NHÀ Nl/ÒC Quy mò ngàn sàch nhà niróc, néu so sành vói GDP thi goi là ty le dòng vién GDP vào ngàn sàch nhà niróc bay ti suà't thu ngàn sàch nhà nuóc , vé bàn cha't dò là khoàn tién ma Nhà nu'óc là'y tu xà boi de truc tiép phàn phói. Mac dù co mot so quy luàt chung vé ty suà't thu ngàn sàch nhà nuóc , nhu xu thè tàng ty suà't thu ngàn sàch nhà nu'óc theo thòi gian, mói quan he cùa nò vói thu nhap bình quàn dàu nguòi, nguón tài nguyén thién nhién..., nhung càc quy luàt này khòng dù chat che de co thè dir bào quy mò ngàn sàch nhà nuóc bang càc phuang phàp toàn kinh té theo càc quy mó tàng tnròng bay càc mò bình hói quy da yéu tó. Va lai , mòi quóc già co nhu'ng dac diém va yéu càu riéng, quy mò cùa khu vuc kinh té nhà nu'óc khàc nhau, dòng thài riéng vé tiéu dùng va tiét kiém..., nén chùng tói cho ràng ca so de xàc djnh quy mó ngàn sàch nhà nu'óc " tói u'u" là nhu càu chi ngàn sàch nhà nuóc cùa chùih phù trong su càn dói vói khà nàng thu ngàn sàch nhà nuóc de dàm bào tùng buóc tao dugc càn bang tbu-chi ngàn sàch nhà nu'óc . 19