Luận văn Thạc sĩ Khoa học kinh tế: Phân tích chuỗi giá trị thanh long Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang

Phần 1. MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1. Sự cần thiết của đề tài<br /> Trong những năm qua, ngành nông nghiệp Việt Nam đã có những bước<br /> <br /> uế<br /> <br /> tăng trưởng đáng kể và đã có những thay đổi quan trọng trong cơ cấu sản xuất, trở<br /> thành nhà sản xuất và xuất khẩu chính một số loại nông sản như gạo, cà phê, tiêu,<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> điều, cao su, hạt tiêu. Quy mô thương mại nông, lâm, thủy sản ngày càng được mở<br /> rộng cả về thị trường và ngành hàng. Trái cây Việt Nam đang có một cơ hội rất lớn,<br /> <br /> với một thị trường nội địa hơn 80 triệu dân có đời sống ngày càng được cải thiện và<br /> một thị trường quốc tế có nhu cầu tiêu thụ trái cây nhiệt đới rất lớn bao gồm: dứa,<br /> <br /> in<br /> <br /> h<br /> <br /> chuối, nhãn, xoài, bưởi, thanh long, chôm chôm, sầu riêng,… Xuất khẩu rau quả đã<br /> tăng liên tục trong vài năm gần đây, năm 2012 Việt Nam xuất khẩu được 789 triệu<br /> <br /> cK<br /> <br /> USD.<br /> <br /> Cơ hội cho trái cây còn rất lớn vì một lý do đó là lý do sức khỏe, mọi người<br /> <br /> họ<br /> <br /> được các bác sĩ khuyên ăn nhiều rau, trái hơn và ăn ít thịt, đường, bánh ngọt hơn.<br /> Tuy nhiên, cây ăn trái ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long hiện còn tồn<br /> tại nhiều vấn đề cần được quan tâm như: Diện tích chuyên canh chưa cao, chất<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> lượng không đồng đều, giá trị của sản phẩm trái cây không cao và thiếu ổn định, giá<br /> trị xuất khẩu trái cây rất thấp và thường xuất tiểu ngạch sang Trung Quốc nên rủi ro<br /> rất cao. Sản phẩm trái cây từ quá trình sản xuất đến người tiêu dùng qua nhiều trung<br /> <br /> ng<br /> <br /> gian, giá trị gia tăng của các khâu trong chuỗi giá trị trái cây không cao. Sự hợp tác<br /> giữa các bên liên quan còn lỏng lẻo thiếu chức năng điều phối của sự kết hợp và<br /> <br /> ườ<br /> <br /> chưa có một cơ chế rõ ràng cũng như độ tin cậy lẫn nhau. Do vậy, đời sống người<br /> sản xuất, kinh doanh trái cây rất bấp bênh; quy mô sản xuất cây ăn trái dần dần bị<br /> <br /> Tr<br /> <br /> thu hẹp, tạo thêm áp lực cho vấn đề việc làm ở nông thôn và di cư ra thành phố.<br /> Nguyên nhân quan trọng dẫn đến các khó khăn nêu trên là do các bên liên<br /> <br /> quan chưa hiểu biết đầy đủ chuỗi giá trị của sản phẩm trái cây, hạn chế cơ hội hợp<br /> tác để nâng cao chuỗi giá trị. Do vậy, cần phải tiến hành phân tích chuỗi giá trị sản<br /> phẩm trái cây và thực hiện các hoạt động nhằm hỗ trợ xuất khẩu trái cây của Vùng,<br /> <br /> 1<br /> <br /> tạo cơ hội hợp tác để nâng cao giá trị trong mỗi công đoạn, gia tăng khả năng và giá<br /> trị của trái cây xuất khẩu. Việc hỗ trợ xuất khẩu trái cây đồng bằng sông Cửu Long<br /> sẽ giúp giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, nâng cao giá trị nông sản hàng<br /> hóa, nâng cao thu nhập của người nông dân và dân cư khu vực nông thôn, hạn chế<br /> <br /> uế<br /> <br /> các tác động tiêu cực của quá trình hội nhập.<br /> Thanh long là cây trồng đặc sản có lợi thế cạnh tranh đứng thứ nhất trong<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> 11 loại trái cây ở nước ta mà Bộ Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn đã xác định<br /> trong hội nghị trái cây có lợi thế cạnh tranh tại thành phố Hồ Chí Minh. Nó đem lại<br /> <br /> hiệu quả kinh tế cao và nâng cao thu nhập đáng kể cho nông dân ở các vùng trồng<br /> thanh long. Đặc biệt thanh long ở tỉnh Tiền Giang trong thời gian qua đã góp phần<br /> <br /> in<br /> <br /> h<br /> <br /> rất lớn trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trong nông nghiệp và chương trình<br /> <br /> trong tỉnh.<br /> <br /> cK<br /> <br /> xóa đói giảm nghèo làm thay đổi bộ mặt nông thôn của các vùng trồng thanh long<br /> <br /> Do các sản phẩm trái cây của các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long có chuỗi<br /> <br /> họ<br /> <br /> giá trị tương đối giống nhau, việc phân tích chuỗi giá trị của một loại trái cây điển<br /> hình có thể giúp nhân rộng và áp dụng đối với các loại trái cây khác. Vì vậy, tôi<br /> chọn đề tài “Phân tích chuỗi giá trị thanh long Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang”, để<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> góp phần xây dựng một mô hình về nâng cao chuỗi giá trị của sản phẩm trái cây,<br /> sau đó nhân rộng mô hình này tại Tiền Giang và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long<br /> khác.<br /> <br /> ng<br /> <br /> Với hy vọng củng cố thêm kiến thức cho bản thân và mong muốn góp phần<br /> <br /> nhỏ bé của mình vào việc xây dựng và thúc đẩy mối liên kết bền vững giữa các đối<br /> <br /> ườ<br /> <br /> tượng trong chuỗi, nâng cao khả năng cạnh tranh cho mặt hàng thanh long Chợ Gạo<br /> <br /> Tr<br /> <br /> của tỉnh Tiền Giang.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu<br /> - Mục tiêu chung: phân tích chuỗi giá trị thanh long Chợ Gạo, tỉnh Tiền<br /> <br /> Giang.<br /> - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận về chuỗi giá trị và phân tích chuỗi giá<br /> trị.<br /> <br /> 2<br /> <br /> - Đánh giá thực trạng chuỗi giá trị thanh long Chợ Gạo. Tìm ra những khó<br /> khăn, bất cập, những thuận lợi và thành công của chuỗi giá trị thanh long và nguyên<br /> nhân của thực trạng.<br /> - Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện chuỗi giá trị thanh long Chợ Gạo<br /> <br /> 3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> 3.1 Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> uế<br /> <br /> trong thời gian tới.<br /> <br /> Chuỗi giá trị và các thành phần, tác nhân trong chuỗi và mối quan hệ của<br /> các thành phần, tác nhân đó.<br /> 3.2 Phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> in<br /> <br /> h<br /> <br /> - Nội dung: Những nội dung cơ bản cấu thành chuỗi giá trị, đặc điểm, tính<br /> chất, mối quan hệ và lợi ích các tác nhân trong chuỗi.<br /> <br /> cK<br /> <br /> - Không gian: vùng trồng thanh long huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.<br /> - Thời gian: từ năm 2010 đến năm 2012.<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> họ<br /> <br /> 4.1 Phương pháp thu thập dữ liệu<br /> <br /> - Dữ liệu thứ cấp: thu thập từ các tài liệu có sẳn như: các báo cáo khoa học,<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> tài liệu các dự án, báo cáo tại các hội thảo, báo chí, internet, báo cáo của Sở Nông<br /> nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Công Thương Tiền Giang.<br /> - Dữ liệu sơ cấp: phỏng vấn 116 phiếu gồm người trồng thanh long, nhóm<br /> <br /> ng<br /> <br /> nông dân, các cá nhân, tổ chức tham gia trong chuỗi giá trị (người trồng thanh long,<br /> thương lái, chủ vựa, công ty xuất khẩu).<br /> <br /> Tr<br /> <br /> ườ<br /> <br /> 4.2 Phương pháp phân tích dữ liệu<br /> - Phương pháp thống kê mô tả.<br /> - Phương pháp phân tích chuỗi giá trị.<br /> - Phương pháp so sánh.<br /> - Phương pháp chuyên gia.<br /> <br /> 3<br /> <br /> 5. Kết cấu luận văn<br /> Phần 1. Mở đầu<br /> Phần 2. Nội dung nghiên cứu<br /> Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến chuỗi giá trị.<br /> <br /> uế<br /> <br /> Chương 2: Thực trạng chuỗi giá trị sản phẩm thanh long Chợ Gạo, tỉnh<br /> Tiền Giang.<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện chuỗi giá trị cho mặt hàng thanh<br /> long Chợ Gạo.<br /> <br /> Tr<br /> <br /> ườ<br /> <br /> ng<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> họ<br /> <br /> cK<br /> <br /> in<br /> <br /> h<br /> <br /> Phần 3. Kết luận.<br /> <br /> 4<br /> <br /> Phần 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU<br /> CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI<br /> 1.1 Cơ sở lý luận<br /> 1.1.1 Chuỗi giá trị và những khái niệm liên quan<br /> <br /> uế<br /> <br /> a) Chuỗi giá trị<br /> * Theo nhóm tác giả của cuốn sách “Cẩm nang Value link”, một chuỗi giá<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> trị là một hệ thống kinh tế có thể được mô tả như:<br /> <br /> - Một chuỗi các hoạt động kinh doanh có liên quan mật thiết với nhau (các<br /> chức năng) từ khi mua các đầu vào cụ thể dành cho việc sản xuất sản phẩm nào đó,<br /> đến việc hoàn chỉnh và quảng cáo, cuối cùng là bán thành phẩm cho người tiêu<br /> <br /> in<br /> <br /> h<br /> <br /> dùng.<br /> <br /> - Các doanh nghiệp (nhà vận hành) thực hiện những chức năng này, ví dụ<br /> <br /> cK<br /> <br /> như nhà sản xuất, người chế biến, thương gia, nhà phân phối một sản phẩm cụ thể.<br /> Các doanh nghiệp này được liên kết với nhau bởi một loạt các hoạt động kinh<br /> doanh, trong đó, sản phẩm được chuyển từ các nhà sản xuất ban đầu tới những<br /> <br /> họ<br /> <br /> người tiêu dùng cuối cùng.<br /> <br /> - Một mô hình kinh doanh đối với một sản phẩm thương mại cụ thể. Mô<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> hình kinh doanh này cho phép các khách hàng cụ thể được sử dụng một công nghệ<br /> cụ thể và là một cách điều phối đặc biệt giữa hoạt động sản xuất và marketing giữa<br /> nhiều doanh nghiệp.<br /> <br /> ng<br /> <br /> Trong cuốn “Phân tích chuỗi giá trị - Lý thuyết và kinh nghiệm từ nghiên<br /> cứu ngành chè Việt Nam” do Quỹ MISPA tài trợ, các nhà nghiên cứu đã đưa ra khái<br /> <br /> ườ<br /> <br /> niệm chuỗi giá trị giản đơn và chuỗi giá trị mở rộng. theo đó:<br /> - Chuỗi giá trị giản đơn là chuỗi hoạt động trong các khâu cơ bản từ điểm<br /> <br /> Tr<br /> <br /> khởi đầu đến điểm kết thúc của sản phẩm, ví dụ thiết kế -> sản xuất -> phân phối -><br /> tiêu dùng.<br /> - Chuỗi giá trị mở rộng chi tiết hoá các hoạt động và các khâu của chuỗi giá<br /> <br /> trị giản đơn để thấy rõ nhiều bên tham gia và liên quan đến nhiều chuỗi giá trị khác<br /> nhau.<br /> <br /> 5<br /> <br />