Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp quản lý rừng bền vững tại Trại thực nghiệm Trường Trung cấp nghề Cơ điện và Kỹ thuật Nông lâm Đông Bắc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xây dựng được cơ sở khoa học cho việc đề xuất các giải pháp quản lý, phát triển và sử dụng bền vững tài nguyên rừng khu vực Trại thực nghiệm nhằm đáp ứng các nhu cầu về đào tạo, kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường sinh thái góp phần phát triển bền vững HSTR ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp quản lý rừng bền vững tại Trại thực nghiệm Trường Trung cấp nghề Cơ điện và Kỹ thuật Nông lâm Đông Bắc

Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹o bé n«ng nghiÖp vµ PTNT TR¦êNG §¹I HäC L¢M NGHIÖP NguyÔn quang chung nghiªn cøu, ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng bÒn v÷ng t¹i tr¹i thùc nghiÖm trêng trung cÊp nghÒ c¬ ®iÖn vµ kü thuËt n«ng l©m ®«ng b¾c luËn v¨n Th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Hµ néi, n¨m 2008
Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹o bé n«ng nghiÖp vµ PTNT TR¦êNG §¹I HäC L¢M NGHIÖP NguyÔn quang chung nghiªn cøu, ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng bÒn v÷ng t¹i tr¹i thùc nghiÖm trêng trung cÊp nghÒ c¬ ®iÖn vµ kü thuËt n«ng l©m ®«ng b¾c Chuyªn ngµnh: L©m häc M· sè: 60.62.60 luËn v¨n Th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Ngêi híng dÉn khoa häc: PGS. TS: Hoµng Kim Ngò Hµ néi, n¨m 2008
1 §Æt vÊn ®Ò HÖ sinh th¸i rõng (HSTR) lµ nguån tµi nguyªn quÝ gi¸ cña mçi quèc gia, lµ lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o ®îc. NghÒ rõng kh«ng nh÷ng t¹o ra c¸c s¶n phÈm l©m s¶n hµng hãa vµ dÞch vô ®ãng gãp cho nÒn kinh tÕ quèc d©n mµ cßn cã vai trß quan träng trong viÖc b¶o vÖ m«i trêng nh: phßng hé ®Çu nguån, h¹n chÕ lò lôt, gi÷ ®Êt, gi÷ níc, ®iÒu hßa khÝ hËu, lµm trong s¹ch m«i trêng... gãp phÇn quan träng trong viÖc c¶i thiÖn ®êi sèng, xãa ®ãi gi¶m nghÌo cho ngêi d©n vïng n«ng th«n miÒn nói vµ b¶o vÖ an ninh quèc phßng vïng biªn giíi h¶i ®¶o. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sù biÕn ®æi bÊt lîi vÒ m«i trêng ®· lµm ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn cuéc sèng cña ngêi d©n ®Æc biÖt lµ ngêi d©n vïng nói, nhiÒu th¶m ho¹ tõ tù nhiªn xuÊt hiÖn h¬n nh: h¹n h¸n, lò lôt, b·o, lèc... ®· g©y ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña mçi quèc gia. Theo b¸o c¸o vÒ ¶nh hëng biÕn ®æi m«i trêng cña Liªn hîp quèc n¨m 2007 th× ViÖt Nam sÏ lµ mét trong mêi quèc gia chÞu ¶nh hëng nhiÒu nhÊt cña biÕn ®æi m«i trêng. Nguyªn nh©n chÝnh cña vÊn ®Ò trªn lµ do diÖn tÝch rõng trªn tr¸i ®Êt ®ang ngµy cµng bÞ thu hÑp vµ mÊt rõng chÝnh lµ nguyªn nh©n quan träng nhÊt cña sù gi¶m sót ®a d¹ng sinh häc, gia t¨ng hiÖu øng nhµ kÝnh, tho¸i ho¸ ®Êt ®ai vµ biÕn ®æi khÝ hËu - nh÷ng hiÖn tîng ®ang ®e do¹ sù tån t¹i l©u dµi cña thÕ giíi sinh vËt vµ c¶ con ngêi trªn toµn hµnh tinh. ViÖt Nam cã tæng diÖn tÝch tù nhiªn phÇn lôc ®Þa lµ 33,12 triÖu ha, trong ®ã diÖn tÝch cã rõng lµ 12,28 triÖu ha t¬ng øng víi ®é che phñ cña rõng 36,7% vµ cã kho¶ng 5,07 triÖu ha ®Êt cha sö dông, trong ®ã cã kho¶ng 4,31 triÖu ha ®Êt trèng ®åi nói träc lµ ®èi tîng cña s¶n xuÊt l©m n«ng nghiÖp. N¨m 1943, ViÖt nam cã 14,3 triÖu ha rõng, ®é che phñ lµ 43%, ®Õn n¨m 1990 chØ cßn 9,18 triÖu ha, ®é che phñ rõng 27,2%; thêi kú 1980-1990, b×nh qu©n mçi n¨m h¬n 100 ngh×n ha rõng ®· bÞ mÊt [1]. HiÖn nay, mÊt rõng ®· trë thµnh vÊn ®Ò quan träng ë ViÖt Nam, nã kh«ng chØ thÓ hiÖn ë sù thu hÑp vÒ diÖn tÝch hµng tr¨m ngh×n hÐc ta mçi n¨m, mµ cßn thÓ hiÖn ë sù suy gi¶m vÒ tr÷ lîng vµ chÊt lîng cña rõng, nhiÒu loµi ®éng, thùc vËt cã nguy c¬ tuyÖt chñng ®e do¹ sù c©n b»ng sinh th¸i. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng suy gi¶m sè lîng vµ chÊt lîng rõng lµ do c«ng t¸c qu¶n lý, sö dông vèn rõng cßn nhiÒu bÊt cËp, cha ®¸p øng kÞp thêi còng
2 nh phï hîp víi nhu cÇu vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña x· héi. ViÖc lËp kÕ ho¹ch, x¸c ®Þnh c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý sö dông rõng thêng míi chØ dùa trªn hiÖn tr¹ng tµi nguyªn rõng vµ ®Þnh híng chñ quan cña yªu cÇu qu¶n lý mµ Ýt khi xem xÐt ®Õn nh÷ng tiÒm n¨ng, ®Þnh híng l©u dµi vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña tµi nguyªn rõng ®èi víi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi vµ ®¶m b¶o an ninh m«i trêng. ViÖc lËp quy ho¹ch qu¶n lý, ph¸t triÓn rõng thêng kh«ng ®îc xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña céng ®ång d©n c hoÆc kh«ng ®¶m b¶o lîi Ých l©u dµi vÒ ®Êt ®ai cña ngêi d©n b¶n ®Þa. Do vËy, khi tæ chøc triÓn khai thêng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, hiÖu qu¶ kh«ng cao, kh«ng ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh, bÒn v÷ng. Tõ thùc tÕ ®ã, vÊn ®Ò ®Æt ra trong qu¶n lý, sö dông rõng hiÖn nay lµ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh, bÒn v÷ng vµ quan t©m ®Õn vai trß còng nh lîi Ých cña céng ®ång d©n c sèng b»ng nghÒ rõng. Trêng Trung cÊp nghÒ C¬ ®iÖn vµ Kü thuËt N«ng l©m §«ng B¾c (Trêng TCN §«ng B¾c) ®îc Nhµ níc giao qu¶n lý, sö dông 499,95 ha rõng vµ ®Êt rõng. Tr¹i thùc nghiÖm lµ ®¬n vÞ chøc n¨ng trong trêng cã nhiÖm vô qu¶n lý, sö dông vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng phôc vô c¸c nhu cÇu vÒ thùc hµnh thùc tËp, thùc nghiÖm khoa häc, tham quan vµ s¶n xuÊt rõng. Trong 25 n¨m qua, Tr¹i thùc nghiÖm ®· qu¶n lý vµ sö dông rõng ®¸p øng ®îc víi nhu cÇu ®µo t¹o vµ nghiªn cøu khoa häc, nhiÒu m« h×nh rõng cã gi¸ trÞ cao trong ®a d¹ng sinh häc vµ phßng hé. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ ¸p lùc vÒ gia t¨ng d©n sè trong khu vùc vµ nhu cÇu vÒ l©m s¶n, ®Êt canh t¸c ®· t¸c ®éng, ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn tµi nguyªn rõng vµ ®Êt rõng cña Tr¹i thùc nghiÖm. HSTR trªn khu vùc ®ang bÞ ®e do¹, mÊt dÇn c¸c gi¸ trÞ, chøc n¨ng phßng hé vµ b¶o vÖ m«i trêng sèng bëi c¸c ho¹t ®éng canh t¸c cña céng ®ång d©n c trªn khu vùc. MÆt kh¸c mét sè chÝnh s¸ch cña Nhµ níc, ph¬ng thøc qu¶n lý, sö dông vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn rõng cña Tr¹i thùc nghiÖm hiÖn còng cha phï hîp, kh«ng ®¸p øng víi nhu cÇu cña thùc tiÔn trong qu¶n lý, sö dông rõng hiÖn nay. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng trªn vµ ®Ó gãp phÇn bæ sung, hoµn thiÖn nh÷ng c¬ së lý luËn còng nh t×m ra gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng bÒn v÷ng trªn mét khu vùc cô thÓ. Chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi: “Nghiªn cøu, ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng bÒn v÷ng t¹i Tr¹i thùc nghiÖm Trêng Trung cÊp nghÒ C¬ ®iÖn vµ Kü thuËt N«ng l©m §«ng B¾c”
3 Ch¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. Nh÷ng kh¸i niÖm, quan niÖm vÒ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng Kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®îc ®Ò cËp chÝnh thøc trong b¸o c¸o “T¬ng lai cña chóng ta” cña Héi ®ång thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng häp ë Brundland (WCED, 1987). Theo kh¸i niÖm nµy “Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ sù ph¸t triÓn nh»m tho¶ m·n mäi nhu cÇu cña thÕ hÖ hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn nh÷ng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®Ó tho¶ m·n mäi nhu cÇu cña nh÷ng thÕ hÖ tiÕp theo” [12]. ThuËt ng÷ sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng ®îc dïng ®Ó chØ c¸c c¸ch thøc khai th¸c, sö dông, qu¶n lý b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng mét c¸ch hîp lý theo quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Tuy nhiªn, ®Ó tr¸nh sù hiÓu biÕt kh«ng ®Çy ®ñ vÒ b¶n chÊt cña thuËt ng÷ vµ nhÊn m¹nh h¬n vÒ tÝnh tæng hîp cña vÊn ®Ò, kh«ng chØ giíi h¹n ë sö dông theo nghÜa hÑp, mét thuËt ng÷ kh¸c thêng ®îc sö dông vµ ®îc xem nh ®ång nghÜa lµ Qu¶n lý rõng bÒn v÷ng (QLRBV). Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, QLRBV ®· trë thµnh mét nguyªn t¾c ®èi víi qu¶n lý kinh doanh rõng ®ång thêi còng lµ mét tiªu chuÈn mµ qu¶n lý kinh doanh rõng ph¶i ®¹t tíi. HiÖn t¹i cã hai ®Þnh nghÜa ®ang ®îc sö dông ë ViÖt Nam: Tæ chøc gç nhiÖt ®íi quèc tÕ (ITTO) ®Þnh nghÜa: "Qu¶n lý rõng bÒn v÷ng lµ qu¸ tr×nh qu¶n lý c¸c khu rõng cè ®Þnh nh»m ®¹t mét hoÆc nhiÒu h¬n c¸c môc tiªu qu¶n lý ®· ®îc ®Ò ra mét c¸ch râ rµng nh ®¶m b¶o s¶n xuÊt liªn tôc nh÷ng s¶n phÈm vµ dÞch vô cña rõng mµ kh«ng lµm gi¶m ®¸ng kÓ nh÷ng gi¸ trÞ di truyÒn vµ n¨ng suÊt t¬ng lai cña rõng vµ kh«ng g©y ra nh÷ng t¸c ®éng kh«ng mong muèn ®èi víi m«i trêng vµ x· héi". TiÕn tr×nh Helsinki ®Þnh nghÜa: "Qu¶n lý rõng bÒn v÷ng lµ sù qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng theo c¸ch thøc vµ møc ®é phï hîp ®Ó duy tr× tÝnh ®a d¹ng sinh häc, n¨ng suÊt, kh¶ n¨ng t¸i sinh, søc sèng cña rõng vµ duy tr× tiÒm n¨ng cña rõng trong hiÖn t¹i vµ t¬ng lai, c¸c chøc n¨ng sinh th¸i, kinh tÕ, x· héi cña chóng ë cÊp ®Þa ph¬ng, quèc gia vµ toµn cÇu vµ kh«ng g©y ra nh÷ng t¸c h¹i ®èi víi c¸c hÖ sinh th¸i kh¸c". [21].
4 Theo c¸c kh¸i niÖm vµ ®Þnh nghÜa trªn, cã thÓ hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n QLRBV hay sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng lµ c¸ch qu¶n lý ®¶m b¶o ®¹t ®îc c¸c môc tiªu: BÒn v÷ng vÒ kinh tÕ, m«i trêng vµ x· héi, chóng ph¶i ®îc xem xÐt mét c¸ch b×nh ®¼ng vµ ®ång thêi. TÝnh bÒn v÷ng thÓ hiÖn ë hai cÊp ®é: Møc ®é cã thÓ ®¹t ®îc trong thùc tÕ lu«n nhá h¬n møc ®é bÒn v÷ng tèi u vÒ mÆt lý thuyÕt. C¸c kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa trªn còng chØ râ sù cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông mét c¸ch linh ho¹t c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý rõng ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn ë tõng ®Þa ph¬ng vµ ph¶i ®îc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé, liªn th«ng trªn ph¹m vi toµn cÇu. Cho ®Õn nay, trªn thÕ giíi vÉn cha cã mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt vÒ l©m nghiÖp bÒn v÷ng nhng vÒ tæng thÓ lµ nhÊt trÝ víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng. C¸c chuyªn gia trong vµ ngoµi níc ®· cã nh÷ng t tëng lµ luËn ®iÓm tæng thÓ gÇn nh nhau. Mét sè quan ®iÓm cã tÝnh tiªu biÓu ®îc ®Ò cËp ®Õn trong "Lêi kªu gäi nguyªn t¾c vÊn ®Ò rõng" ®îc th«ng qua trong ®¹i héi m«i trêng vµ ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc n¨m 1992 ®· nªu lªn: "Tµi nguyªn rõng vµ ®Êt rõng nªn ®îc qu¶n lý b»ng ph¬ng thøc bÒn v÷ng ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu x· héi, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ tinh thÇn cña ngêi ®¬ng thêi vµ thÕ hÖ con ch¸u. Nhu cÇu ®ã lµ nh÷ng s¶n phÈm vµ dÞch vô cña rõng, vÝ dô gç vµ c¸c s¶n phÈm ngoµi gç, c¸c lo¹i l¬ng thùc, rau, y dîc, chÊt ®èt, nhµ ë, viÖc lµm, vui ch¬i, n¬i ë cña ®éng thùc vËt hoang d·, tÝnh ®a d¹ng cña phong c¶nh vµ nh÷ng s¶n phÈm kh¸c cña rõng. Nªn ¸p dông mäi biÖn ph¸p ®Ó b¶o vÖ rõng, lµm cho nã tr¸nh ®îc nh÷ng « nhiÔm, bao gåm « nhiÔm kh«ng khÝ, ch¸y rõng, s©u vµ bÖnh h¹i ®Ó gi÷ ®îc mäi gi¸ trÞ cña chóng" (TrÝch nguån: Sinh th¸i rõng - PGS.TS Hoµng Kim Ngò - N¨m 2005) [17] QLRBV bao gåm hai néi dung chñ yÕu, ®ã lµ: x©y dùng, b¶o vÖ vµ sö dông hîp lý, hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn rõng phôc vô cho c¸c nhu cÇu cña x· héi hiÖn t¹i còng nh æn ®Þnh, bÒn v÷ng trong t¬ng lai. Ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn rõng mang l¹i gÝa trÞ vÒ kinh tÕ, thu nhËp æn ®Þnh cho ngêi d©n nhng kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn m«i trêng vµ g©y ph¬ng h¹i ®Õn c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c. C«ng cô ®Ó qu¶n lý rõng bÒn v÷ng bao gåm c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch ph¸p luËt, gi¶i ph¸t kü thuËt vµ c¸c ho¹t ®éng cô thÓ nh»m tho¶ m·n ®îc nh÷ng nguyªn lý vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i trêng sinh th¸i. Nh vËy, qu¶n lý bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng lµ ph¬ng
5 thøc qu¶n lý ®îc céng ®ång x· héi chÊp nhËn, cã c¬ së vÒ mÆt khoa häc, cã tÝnh kh¶ thi vÒ mÆt kü thuËt, ®¶m b¶o tÝnh thùc tiÔn, hiÖu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ vµ m«i trêng sinh th¸i [27]. T¹i Héi nghÞ c¸c Bé trëng L©m nghiÖp lÇn thø 2 häp ë Helsinki n¨m 1993, mét Híng dÉn chung vÒ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng ë Ch©u ¢u ®· ®îc thèng nhÊt víi 6 tiªu chÝ: - Duy tr× vµ ph¸t triÓn hîp lý tµi nguyªn rõng vµ sù ®ãng gãp cña nã cho chu tr×nh cacbon. - Duy tr× vµ n©ng cao søc sèng c¸c hÖ sinh th¸i rõng mét c¸ch khoÎ m¹nh vµ bÒn v÷ng. - Duy tr× vµ n©ng cao chøc n¨ng s¶n xuÊt cña rõng (gç vµ l©m s¶n ngoµi gç). - Duy tr× vµ n©ng cao tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña c¸c hÖ sinh th¸i rõng. - Duy tr× vµ t¨ng cêng chøc n¨ng phßng hé cña rõng (b¶o vÖ ®Êt vµ níc). - Duy tr× vµ n©ng cao c¸c chøc n¨ng kinh tÕ, x· héi còng nh c¶i thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c cña rõng. S¸u tiªu chÝ trªn lµ c¸c nguyªn t¾c chung khi ¸p dông cho c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ sÏ ®îc x©y dùng thµnh c¸c chØ tiªu ®Þnh lîng, trong ®ã ph¶i xem xÐt c¸c yÕu tè vÒ tù nhiªn vµ c¸c yÕu tè vÒ kinh tÕ x· héi, quan träng nhÊt lµ ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i rõng. Nh÷ng néi dung chñ yÕu thêng ®îc chó ý lµ c¸c yÕu tè vÒ mÆt kinh tÕ, b¶o vÖ m«i trêng, b¶o vÖ c¸c hÖ sinh th¸i, ®a d¹ng sinh häc vµ c¸c ®Æc ®iÓm vÒ mÆt x· héi vµ nh©n v¨n. §Ó cã thÓ sö dông tµi nguyªn rõng bÒn v÷ng, trong s¶n xuÊt l©m nghiÖp cÇn tu©n thñ mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n cã tÝnh nguyªn t¾c nh duy tr× vµ c¶i thiÖn ®é ph× cña ®Êt, b¶o ®¶m t¸i sinh, æn ®Þnh n¨ng suÊt, n©ng cao søc chèng chÞu cña l©m phÇn, b¶o tån ®a d¹ng sinh häc vµ ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ kinh tÕ - x· héi. Cã thÓ hiÓu néi dung c¬ b¶n cña vÊn ®Ò sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng nh sau: 1.1.1. Sö dông tµi nguyªn rõng bÒn v÷ng vÒ mÆt kinh tÕ Mét hÖ thèng sö dông tµi nguyªn rõng bÒn v÷ng vÒ kinh tÕ ph¶i ®¸p øng ®îc 4 yªu cÇu c¬ b¶n sau:
6 - §¹t n¨ng suÊt cao vµ ngµy cµng t¨ng. - ChÊt lîng tèt. - §¹t gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch cao. - Gi¶m rñi ro ®Õn møc tèi thiÓu. HÖ thèng sö dông tµi nguyªn rõng ph¶i cã møc n¨ng suÊt sinh häc cao trªn møc b×nh qu©n vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn. N¨ng suÊt sinh häc bao gåm c¸c s¶n phÈm chÝnh nh gç, tre, nøa,... vµ c¸c s¶n phÈm ngoµi gç nh l¸, hoa, qu¶, h¹t, dîc liÖu... ViÖc so s¸nh gi÷a c¸c hÖ canh t¸c lµ so s¸nh t¬ng ®èi vµ trªn c¬ së n¨ng suÊt b×nh qu©n cña vïng. Mét hÖ bÒn v÷ng ph¶i cã n¨ng suÊt trªn møc trung b×nh cña vïng ®ã, nÕu kh«ng sÏ kh«ng thÓ c¹nh tranh víi c¸c hÖ sö dông ®Êt kh¸c, nhÊt lµ trong c¬ chÕ thÞ trêng. N¨ng suÊt ph¶i cã xu híng t¨ng dÇn, khi n¨ng suÊt gi¶m th× hÖ thèng kh«ng thÓ bÒn v÷ng. Trong nhiÒu trêng hîp chiÒu híng n¨ng suÊt cã ý nghÜa h¬n lµ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña n¨ng suÊt tøc thêi. C¸c nh©n tè rñi ro ph¶i ®îc tÝnh to¸n sao cho cã thÓ gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt nh thiªn tai, s©u bÖnh h¹i, löa rõng,... VÝ dô rõng trång thuÇn loµi ®ång tuæi dÔ bÞ rñi ro thiÖt h¹i nhiÒu h¬n lµ rõng hçn giao kh¸c tuæi. CÇn chó ý c¶ khÝa c¹nh thÞ trêng trong kinh doanh, tr¸nh cho ngêi s¶n xuÊt bÞ ngêi mua ®éc quyÒn Ðp gi¸. S¶n phÈm u tiªn ph¶i lµ c¸c s¶n phÈm dÔ b¶o qu¶n, Ýt h háng, ®Ó ®îc l©u vµ cã thÞ trêng réng. 1.1.2. Sö dông tµi nguyªn rõng bÒn v÷ng vÒ mÆt b¶o vÖ m«i trêng Sö dông tµi nguyªn rõng bÒn v÷ng vÒ mÆt b¶o vÖ m«i trêng ph¶i tho¶ m·n 3 yªu cÇu c¬ b¶n: - Duy tr× vµ kh«ng ngõng c¶i thiÖn søc s¶n xuÊt cña ®Êt. - T¨ng ®é che phñ cña líp th¶m thùc vËt. - B¶o vÖ ®îc nguån níc. Yªu cÇu vÒ b¶o vÖ ®Êt ®îc thÓ hiÖn b»ng chØ tiªu gi¶m lîng mÊt ®Êt hµng n¨m díi møc cho phÐp, møc nµy ®îc x¸c ®Þnh cho tõng lo¹i ®Êt, tõng lo¹i th¶m thùc vËt vµ cho tõng vïng ®Þa lý kh¸c nhau.
7 §é ph× cña ®Êt t¨ng dÇn lµ ®ßi hái b¾t buéc ®èi víi sö dông ®Êt bÒn v÷ng trong bÊt kú hÖ canh t¸c nµo, trong ®ã tuÇn hoµn c¸c chÊt h÷u c¬ ®îc c¶i thiÖn cã vai trß quan träng hµng ®Çu. §é che phñ mÆt ®Êt ph¶i ®¹t tèi thiÓu trªn møc an toµn sinh th¸i, th«ng thêng lµ 35%. Tuy nhiªn khi xÐt tõng ®¬n vÞ nhá th× tû lÖ che phñ cã thÓ kh¸c nhau, song xÐt tæng thÓ toµn hÖ thèng th× tû lÖ nµy ph¶i ®¹t hoÆc vît ngìng tèi thiÓu. Ngoµi ra ®Æc ®iÓm che phñ theo thêi gian trong n¨m hay tÝnh liªn tôc cña nã còng cÇn ®îc xem xÐt ®Õn. Kh¶ n¨ng b¶o vÖ nguån níc bao gåm 2 mÆt: sè lîng vµ chÊt lîng. VÒ sè lîng hay kh¶ n¨ng sinh thuû cña rõng cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc qua nghiªn cøu toµn lu vùc hay th«ng qua c¸c quan tr¾c ®Þnh tÝnh cßn chÊt lîng níc cã thÓ nhËn biÕt kh«ng khã kh¨n b»ng mét lo¹t c¸c chØ tiªu ®Þnh lîng. ë níc ta, íc tÝnh kho¶ng 50% dao ®éng vÒ s¶n lîng lóa ë ViÖt Nam lµ do t¸c ®éng cña n¹n mÊt rõng, thËm chÝ cã thÓ cã nh÷ng dao ®éng lín h¬n nÕu kh«ng duy tr× ®îc th¶m rõng tù nhiªn trªn lu vùc c¸c s«ng, nhÊt lµ ë miÒn B¾c vµ miÒn Trung. 1.1.3. Sö dông tµi nguyªn rõng bÒn v÷ng vÒ hÖ sinh th¸i vµ ®a d¹ng sinh häc §a d¹ng sinh häc bao gåm 3 thµnh phÇn chÝnh: §a d¹ng vÒ gen, ®a d¹ng vÒ loµi vµ ®a d¹ng vÒ hÖ sinh th¸i. Mçi thµnh phÇn cña ®a d¹ng sinh häc cã nh÷ng gi¸ trÞ riªng vÒ khoa häc, kinh tÕ vµ m«i trêng vµ gi÷a chóng víi nhau cã nh÷ng mèi quan hÖ h÷u c¬ rµng buéc. §a d¹ng vÒ gen lµ c¬ së khoa häc cho viÖc tuyÓn chän lai t¹o ra c¸c gièng míi hay loµi míi. §a d¹ng vÒ loµi thêng lµ ®èi tîng cho khai th¸c víi môc ®Ých kinh tÕ; cßn ®a d¹ng vÒ hÖ sinh th¸i cã chøc n¨ng b¶o vÖ m«i trêng sèng, c¸c hÖ sinh th¸i ®îc duy tr× nhê sù tån t¹i cña c¸c quÇn thÓ loµi sèng trong ®ã. B¶o tån ®a d¹ng sinh häc ph¶i chó ý b¶o tån c¶ 3 thµnh phÇn cña nã, trong ®ã quan träng nhÊt lµ b¶o tån c¸c hÖ sinh th¸i, v× ®©y lµ n¬i c tró cña loµi, n¬i gi÷ g×n c¸c gen ®· ®îc h×nh thµnh vµ thÝch nghi víi tõng ®iÒu kiÖn sèng cô thÓ. Ngoµi ra chøc n¨ng cña hÖ sinh th¸i cßn duy tr× c¸c hiÖu qu¶ to lín c¶ vÒ mÆt kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i trêng mµ nhiÒu khi kh«ng thÓ tÝnh ®îc b»ng tiÒn.
8 Khai th¸c HSTR qu¸ møc ®· lµm cho nhiÒu loµi ®éng, thùc vËt cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng. Do vËy, viÖc n©ng cao tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña HSTR ph¶i ®¸p øng 4 yªu cÇu sau: - Sè loµi c©y kh«ng bÞ gi¶m hoÆc t¨ng lªn. - Tû lÖ c©y l©u n¨m cao nhÊt cã thÓ ®îc. - B¶o toµn vµ lµm phong phó quü gen. - Khai th¸c tèi ®a c¸c loµi c©y b¶n ®Þa. Tríc hÕt, ®a d¹ng sinh häc ®îc biÓu hiÖn qua thµnh phÇn loµi c©y, tÝnh bÒn v÷ng tû lÖ thuËn víi sè lîng loµi trong hÖ sinh th¸i. Nh vËy rõng tù nhiªn bÒn v÷ng h¬n rõng trång, rõng hçn giao bÒn v÷ng h¬n rõng thuÇn loµi, ®a canh bÒn v÷ng h¬n ®éc canh… Trong hÖ sinh th¸i, nh÷ng loµi c©y cã tuæi thä dµi cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ ®Êt tèt h¬n c©y ng¾n ngµy vµ tû lÖ tæ thµnh cña chóng cµng lín th× t¸c dông b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn ®Êt cµng lín, do ®ã tÝnh bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i cµng cao. Sö dông HSTR bÒn v÷ng cã nghÜa lµ duy tr× vµ phôc tr¸ng ®îc quü gen s½n cã vµ kh«ng ngõng bæ xung thªm b»ng c¸c loµi c©y míi, c¸c nguån gen míi. Mét HSTR bao gåm nhiÒu loµi c©y b¶n ®Þa ®îc chän läc l©u ®êi thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña ®Þa ph¬ng vµ ®îc bæ xung thªm c¸c gièng míi sÏ cã ý nghÜa lín vÒ tÝnh bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i. 1.1.4. Sö dông tµi nguyªn rõng bÒn v÷ng vÒ mÆt x· héi nh©n v¨n Nh÷ng tiªu chÝ ph¶n ¸nh tÝnh bÒn v÷ng vÒ mÆt x· héi cña mét hÖ thèng sö dông tµi nguyªn rõng còng t¬ng tù nh c¸c hÖ thèng qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai kh¸c bao gåm: - Kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c nhu cÇu ®a d¹ng cña ngêi d©n. - Sù phï hîp víi n¨ng lùc thùc tÕ cña ngêi thùc hiÖn. - Kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng cña ngêi d©n. - Phï hîp víi ph¸p luËt hiÖn hµnh. - Kh¶ n¨ng thu hót vµ t¹o thªm nhiÒu lao ®éng, viÖc lµm. - Sù chÊp nhËn cña céng ®ång.
9 §iÒu quan träng lµ thu nhËp ph¶i thêng xuyªn, thêi gian s¶n xuÊt ng¾n vµ vèn ®Çu t thÊp, ngêi s¶n xuÊt Ýt vèn kh«ng thÓ chê ®îi thu thËp l©m s¶n chÝnh ë cuèi chu kú, nÕu trong chu kú c©y l©m nghiÖp hä kh«ng cã thu nhËp ®ñ b¶o ®¶m cuéc sèng. §èi víi rõng phßng hé vÊn ®Ò s¶n phÈm ngoµi gç cµng cã ý nghÜa quan träng v× kh«ng ®îc phÐp khai th¸c gç. Néi dung ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c hé s¶n xuÊt tèi thiÓu lµ: - §ñ l¬ng thùc b»ng c¸ch tù tóc hay t¹o ra nguån tiÒn ®Ó mua. - §ñ thùc phÈm b¶o ®¶m c©n ®èi n¨ng lîng vµ hîp khÈu vÞ. - Cã s¶n phÈm b¸n ®îc ®Ó cã tiÒn mÆt vµ thu nhËp ®Òu ®Æn. - §ñ cñi ®un vµ gç phôc vô sinh ho¹t. HÖ thèng bÒn v÷ng ph¶i phï hîp víi n¨ng lùc cña ngêi s¶n xuÊt ®Ó b¶o ®¶m tÝnh kh¶ thi cña gi¶i ph¸p khi triÓn khai nh©n réng. VÒ vèn ®Çu t cÇn cã nguån vèn vay æn ®Þnh cã l·i suÊt thÊp vµ thêi h¹n phï hîp chu kú kinh doanh. VÒ kü thuËt, cÇn ph¸t huy kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm b¶n ®Þa, tËp qu¸n canh t¸c cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng, kÕt hîp víi kü thuËt tiÕn bé nhng ®¬n gi¶n, ngêi d©n cã thÓ tiÕp thu vµ tù lµm ®îc nÕu cã tËp huÊn. HÖ thèng sö dông tµi nguyªn rõng bÒn v÷ng cßn cã t¸c dông kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc cña ngêi s¶n xuÊt, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn ë sù tham gia triÖt ®Ó cña hä trong toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tõ kh©u quy ho¹ch, x©y dùng ph¬ng ¸n, kÕ ho¹ch, ®Õn tiªu thô s¶n phÈm. Ngêi s¶n xuÊt cã quyÒn vµ ®îc tù quyÕt ®Þnh viÖc sö dông rõng kh«ng bÞ ¸p ®Æt, ®îc b×nh ®¼ng trong hëng lîi tõ thµnh qu¶ cña hä. HÖ thèng bÒn v÷ng ph¶i ®îc céng ®ång chÊp nhËn, ®iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn ë sù phï hîp cña nã ®èi víi nÒn v¨n ho¸ d©n téc vµ tËp tÝnh cña ®Þa ph¬ng. Mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt sÏ kh«ng thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, nÕu tr¸i víi truyÒn thèng v¨n ho¸ vµ phong tôc tËp qu¸n cña céng ®ång d©n c ®Þa ph¬ng. Trªn quan ®iÓm kinh tÕ - sinh th¸i häc, hiÖu qu¶ sinh th¸i m«i trêng cña rõng hoµn toµn cã thÓ quy ®æi ®îc thµnh nh÷ng gi¸ trÞ kinh tÕ ®¬n thuÇn ®em l¹i thu nhËp cho ngêi trång rõng. Nh÷ng gi¸ trÞ kinh tÕ sinh th¸i ®ã lµ: Kh¶ n¨ng hÊp thô khÝ CO2, cung cÊp O2, lu gi÷ nguån níc, chèng xãi mßn, ®a d¹ng sinh häc... ®©y lµ nh÷ng s¶n phÈm cÇn ®îc ®Þnh gi¸ vµ ®a vµo gi¸ trÞ cña rõng ®Ó tõ ®ã n©ng
10 cao ®îc gi¸ trÞ vµ ý nghÜa cña rõng ®èi víi sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, bÒn v÷ng cña mçi ®Þa ph¬ng. Nh vËy, QLRBV vÒ thùc chÊt lµ mét ho¹t ®éng nh»m gãp phÇn vµo viÖc sö dông bÒn v÷ng, tèi u kh«ng gian sèng còng nh ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng vµ gÝa trÞ thùc cña tµi nguyªn rõng. Víi ý nghÜa to lín vÒ sinh th¸i - kinh tÕ - m«i trêng, QLRBV hiÖn ®îc xem nh lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch cña ho¹t ®éng qu¶n lý tµi nguyªn rõng, lµ gi¶i ph¸p ®Ó ®¶m b¶o an ninh, an toµn vµ æn ®Þnh cho sù tån t¹i l©u bÒn cña con ngêi vµ sinh vËt trªn tr¸i ®Êt. 1.2. Kh¸i qu¸t nh÷ng vÊn ®Ò vÒ QLRBV trªn thÕ giíi §èi víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ ë c¸c níc cã nÒn c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ sím ph¸t triÓn (Anh, §øc, Ph¸p, NhËt b¶n, Hµ lan...) vÊn ®Ò qu¶n lý tµi nguyªn rõng lu«n ®îc xem nh lµ nh©n tè ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®¶m b¶o an ninh vÒ m«i trêng cho sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña mçi quèc gia. Do vËy, c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn cña nguån tµi nguyªn rõng thêng g¾n chÆt víi lîi Ých vµ nhu cÇu cña céng ®ång d©n c sèng dùa vµo rõng. Ngêi d©n lu«n ®îc xem nh lµ yÕu tè trung t©m cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, t¹i mét sè quèc gia: In®«nªxia, Philippin, Nepan, Bangladesh, Zimbabwe, Panama, Cana®a.... thêng xuyªn x¶y ra c¸c cuéc biÓu t×nh cña céng ®ång d©n c vµ c¸c tæ chøc m«i trêng ®ßi ChÝnh phñ còng nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c ph¶i chÊm døt khai th¸c nguån tµi nguyªn rõng cña hä. B¶o vÖ, ph¸t triÓn bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn rõng chÝnh lµ ®¶m b¶o an toµn vµ duy tr× cuéc sèng l©u dµi, æn ®Þnh cho céng ®ång d©n c trªn toµn thÕ giíi. Trªn thÕ giíi, lÞch sö qu¶n lý rõng ®îc b¾t ®Çu t¹i c¸c quèc gia ë Ch©u ©u. §Çu thÕ kû 18, c¸c nhµ l©m häc §øc G.L. Hartig [31], Heyer [30] ®· ®Ò xuÊt nguyªn t¾c lîi dông l©u bÒn ®èi víi rõng thuÇn lo¹i ®ång tuæi. Còng vµo thêi ®iÓm ®ã c¸c nhµ l©m nghiÖp Ph¸p (Gournad, 1922) vµ Thôy SÜ (H. Boiolley) [29] còng ®· ®Ò ra ph¬ng ph¸p kiÓm tra ®iÒu chØnh s¶n lîng ®èi víi rõng kh¸c tuæi khai th¸c chän. Trong thêi kú nµy, hÖ thèng qu¶n lý rõng phÇn lín vÉn dùa trªn c¸c m« h×nh qu¶n lý quèc gia tõ trung ¬ng (rõng ®îc qu¶n lý chñ yÕu bëi c¸c doanh nghiÖp cña nhµ
11 níc), qu¶n lý mang tÝnh chÊt tËp trung. DiÖn tÝch ®Êt rõng do nhµ níc qu¶n lý chiÕm tõ 25-75% tæng diÖn tÝch ®Êt ®ai cña nhiÒu quèc gia. Giai ®o¹n tõ cuèi thÕ kû 19 ®Õn gi÷a thÕ kû 20, hÖ thèng qu¶n lý rõng thêng mang tÝnh tËp trung cao ë nhiÒu quèc gia, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Trong thêi kú nµy, vai trß sù tham gia cña céng ®ång trong qu¶n lý rõng kh«ng ®îc chó ý. MÆc dï trong c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt th× rõng lµ tµi s¶n cña toµn d©n. Song, trªn thùc tÕ ngêi d©n kh«ng hÒ ®îc hëng lîi tõ rõng vµ v× vËy ngêi d©n còng kh«ng hÒ quan t©m ®Õn vÊn ®Ò x©y dùng vµ b¶o vÖ vèn rõng. Hä chØ biÕt khai th¸c rõng ®Ó lÊy l©m s¶n vµ lÊy ®Êt canh t¸c phôc vô cho nhu cÇu sèng cña chÝnh hä. Bªn c¹nh ®ã, cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp, nhu cÇu l©m s¶n ngµy cµng t¨ng lªn nªn t×nh tr¹ng khai th¸c qóa møc ®èi víi tµi nguyªn rõng trong giai ®o¹n nµy còng trë thµnh nguyªn nh©n quan träng cña t×nh tr¹ng suy tho¸i tµi nguyªn rõng. Tõ gi÷a thÕ kû 20 trë l¹i ®©y, khi tµi nguyªn rõng ë nhiÒu quèc gia ®· bÞ gi¶m sót mét c¸ch nghiªm träng ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn m«i trêng sinh th¸i vµ cuéc sèng cña ngêi d©n miÒn nói th× ph¬ng thøc qu¶n lý rõng tËp trung nh tríc ®©y ®· trë lªn kh«ng thÝch hîp. ChÝnh phñ ë mét sè quèc gia ®· t×m mäi c¸ch cøu v·n t×nh tr¹ng suy tho¸i rõng th«ng qua viÖc ban hµnh mét sè chÝnh s¸ch nh»m ®éng viªn vµ thu hót ngêi d©n tham gia qu¶n lý vµ sö dông tµi nguyªn rõng. Ph¬ng thøc qu¶n lý rõng céng ®ång (hay l©m nghiÖp céng ®ång) xuÊt hiÖn ®Çu tiªn ë Ên §é vµ dÇn dÇn biÕn th¸i thµnh c¸c h×nh thøc qu¶n lý kh¸c nhau nh: N«ng l©m kÕt hîp, trang tr¹i, l©m nghiÖp x· héi (Nepan, Th¸i Lan, Philippin,...). HiÖn nay, ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, khi s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cßn chiÕm vÞ trÝ quan träng ®èi víi ngêi d©n n«ng th«n miÒn nói, th× qu¶n lý rõng theo ph¬ng thøc ph¸t triÓn l©m nghiÖp x· héi sÏ lµ mét h×nh thøc mang tÝnh bÒn v÷ng nhÊt vÒ c¶ ph¬ng diÖn kinh tÕ, x· héi lÉn m«i trêng sinh th¸i. N¨m 1967 - 1969 tæ chøc FAO ®· quan t©m ®Õn ph¸t triÓn NLKH vµ ®i ®Õn thèng nhÊt: ¸p dông biÖn ph¸p NLKH lµ ph¬ng thøc tèt nhÊt ®Ó sö dông ®Êt rõng nhiÖt ®íi mét c¸ch hîp lÝ, tæng hîp vµ nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò l¬ng thùc, thùc phÈm vµ sö dông lao ®éng d thõa ®ång thêi thiÕt lËp c©n b»ng sinh th¸i. Còng theo
12 b¸o c¸o cña FAO, mçi n¨m trung b×nh rõng nhiÖt ®íi cña thÕ giíi mÊt ®i kho¶ng 15 triÖu ha rõng th× chØ h¬n 100 n¨m n÷a rõng nhiÖt ®íi sÏ hoµn toµn bÞ biÕn mÊt, loµi ngêi sÏ ph¶i chÞu nh÷ng th¶m häa kh«n lêng vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i trêng [7]. §Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng mÊt rõng, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn vèn rõng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, céng ®ång Quèc tÕ ®· tæ chøc nhiÒu héi nghÞ, thµnh lËp nhiÒu tæ chøc, ®Ò xuÊt vµ cam kÕt nhiÒu c«ng íc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng nh: ChiÕn lîc b¶o tån quèc tÕ (1980 vµ ®iÒu chØnh n¨m 1991), Thµnh lËp tæ chøc gç nhiÖt ®íi quèc tÕ (ITTO n¨m 1983), x©y dùng ch¬ng tr×nh hµnh ®éng rõng nhiÖt ®íi (TFAP n¨m 1985) cña Tæ chøc n«ng l¬ng FAO, Héi nghÞ Quèc tÕ vÒ m«i trêng vµ ph¸t triÓn (UNCED t¹i Rio de janeiro n¨m 1992, C«ng íc vÒ bu«n b¸n c¸c loµi ®éng thùc vËt quý hiÕm (CITES), C«ng íc vÒ ®a d¹ng sinh häc (CBD,1992), C«ng íc vÒ thay ®æi khÝ hËu toµn cÇu (CGCC, 1994), C«ng íc vÒ chèng sa m¹c hãa (CCD, 1996), HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ gç nhiÖt ®íi (ITTA, 1997) [7]. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu héi nghÞ, héi th¶o quèc tÕ vµ quèc gia vÒ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng ®· liªn tôc ®îc tæ chøc. T¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh vÒ m«i trêng n¨m 2007 häp ë ®¶o Bali (In®«nªxia), mét lÇn n÷a ®· kh¼ng ®Þnh b¶o vÖ m«i trêng vµ ®Æc biÖt lµ b¶o vÖ, duy tr× nguån tµi nguyªn rõng lµ tr¸ch nhiÖm chung cña mäi quèc gia trªn thÕ giíi. Tæ chøc gç Quèc tÕ ITTO lµ tæ chøc ®Çu tiªn ®¸p øng vÊn ®Ò qu¶n lý bÒn v÷ng rõng nhiÖt ®íi, tæ chøc nµy ®· biªn so¹n "Híng dÉn qu¶n lý rõng tù nhiªn nhiÖt ®íi" (ITTO, 1990), "Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ qu¶n lý bÒn v÷ng rõng tù nhiªn nhiÖt ®íi"(ITTO, 1992), "Híng dÉn thiÕt lËp hÖ thèng qu¶n lý bÒn v÷ng c¸c khu rõng trång trong rõng nhiÖt ®íi"(ITTO, 1993) vµ "Híng dÉn b¶o tån ®a d¹ng sinh häc cña rõng s¶n xuÊt trong vïng nhiÖt ®íi"(ITTO, 1993). Tæ chøc nµy ®· x©y dùng chiÕn lîc qu¶n lý bÒn v÷ng rõng nhiÖt ®íi bu«n b¸n l©m s¶n nhiÖt ®íi cho n¨m 2000. Hai ®éng lùc thóc ®Èy sù h×nh thµnh hÖ thèng qu¶n lý rõng bÒn v÷ng lµ xuÊt ph¸t tõ c¸c níc s¶n xuÊt s¶n phÈm gç nhiÖt ®íi mong muèn t¸i lËp mét l©m phËn s¶n xuÊt æn ®Þnh vµ kh¸ch hµng tiªu thô s¶n phÈm gç nhiÖt ®íi, mong muèn ®iÒu tiÕt viÖc khai th¸c rõng ®Ó ®¸p øng c¸c chøc n¨ng sinh th¸i toµn cÇu. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i x©y dùng nh÷ng tæ chøc ®¸nh gi¸ QLRBV. Trªn quy m« quèc tÕ, héi ®ång qu¶n trÞ rõng ®É ®îc thµnh lËp ®Ó xÐt c«ng nhËn c¸c tæ chøc chøng chØ rõng, nh»m
13 ®¶m b¶o gi¸ trÞ cña c¸c chøng chØ. Víi sù ph¸t triÓn cña qu¶n lý rõng bÒn v÷ng, Cana®a ®· ®Ò nghÞ ®Æt vÊn ®Ò qu¶n lý rõng bÒn v÷ng trong hÖ thèng qu¶n lý m«i trêng theo tiªu chuÈn ISO 14001 [22]. HiÖn nay, trªn thÕ giíi ®· cã c¸c bé tiªu chuÈn qu¶n lý bÒn v÷ng cÊp quèc gia (Canada, Thuþ §iÓn, Malaysia, Indonesia v.v) vµ cÊp quèc tÕ cña tiÕn tr×nh Helsinki, tiÕn tr×nh Montreal. Héi ®ång qu¶n trÞ rõng (FSC) vµ tæ chøc gç nhiÖt ®íi ®· cã bé tiªu chuÈn "Nh÷ng tiªu chÝ vµ chØ b¸o qu¶n lý rõng (P&C) ®· ®îc c«ng nhËn vµ ¸p dông ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi vµ c¸c tæ chøc cÊp chøng chØ rõng ®Òu dïng bé tiªu chÝ nµy ®Ó ®¸nh gi¸ qu¶n lý vµ c«ng nhËn chøng chØ rõng [21]. C¸c níc trong khu vùc §«ng Nam ¸ ®· häp héi nghÞ lÇn 18 t¹i Hµ Néi th¸ng 9/1998 tho¶ thuËn vÒ ®Ò nghÞ cña Malaysia x©y dùng bé tiªu chÝ vµ chØ sè vïng ASEAN vÒ QLRBV (viÕt t¾t lµ C&I ASEAN). Thùc chÊt C&I cña ASEAN còng gièng víi C&I cña ITTO, bao gåm 7 tiªu chÝ vµ còng chia lµm 2 cÊp qu¶n lý lµ cÊp quèc gia vµ cÊp ®¬n vÞ qu¶n lý [8]. Tuy nhiªn, viÖc ¸p dông vµo tõng quèc gia trong vïng vµ tõng ®Þa ph¬ng trong mét quèc gia cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, bëi v× c¸c tiªu chuÈn kh«ng hoµn toµn phï hîp víi tõng ®Þa ph¬ng trong vïng. 1.3. Kh¸i qu¸t nh÷ng vÊn ®Ò vÒ QLRBV ë VÞªt nam Theo kÕt qu¶ kiÓm kª ®Êt ®ai ®Õn ngµy 01 th¸ng 01 n¨m 2005 cña ChÝnh phñ, diÖn tÝch rõng toµn quèc lµ 12,28 triÖu ha (®é che phñ rõng 36,7%) trong ®ã kho¶ng 10 triÖu ha rõng tù nhiªn vµ 2,28 triÖu ha rõng trång; ®îc ph©n chia theo 3 lo¹i rõng nh sau: - Rõng ®Æc dông : 1,9 triÖu ha, chiÕm 15,7% - Rõng phßng hé : 5,9 triÖu ha, chiÕm 47,0% - Rõng s¶n xuÊt : 4,5 triÖu ha, chiÕm 36,6% Víi vèn rõng nh trªn, chØ tiªu b×nh qu©n hiÖn nay ë níc ta lµ 0,15ha rõng/ngêi vµ 9,16 m3 gç/ngêi, thuéc lo¹i thÊp so víi chØ tiªu t¬ng øng cña thÕ giíi lµ 0,97 ha/ngêi vµ 75m3/ngêi [1]. Trong kho¶ng 50 n¨m qua, ë ViÖt Nam ®· cã tíi 5 triÖu ha rõng tù nhiªn bÞ mÊt [5], ngoµi c¸c nguyªn nh©n lµm mÊt rõng do sù gia t¨ng d©n sè, thiÕu thèn vÒ l¬ng thùc, ph¸ rõng lÊy ®Êt canh t¸c, khai th¸c l©m s¶n qu¸ møc... nh hÇu hÕt c¸c
14 níc ®ang ph¸t triÓn, th× 2 cuéc chiÕn tranh kÐo dµi còng lµ nguyªn nh©n quan träng lµm t¨ng sù gi¶m sót tµi nguyªn rõng. Mét nguyªn nh©n kh¸c lµ do c«ng t¸c qu¶n lý rõng kÐm hiÖu qu¶ kÐo dµi trong nhiÒu n¨m lµm cho diÖn tÝch rõng ngµy cµng suy gi¶m, ®Êt trèng, ®åi nói träc ngµy cµng nhiÒu, chÊt lîng rõng gi¶m sót, nhiÒu loµi ®éng, thùc vËt quÝ hiÕm cã nguy c¬ tuyÖt chñng… §©y còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n trùc tiÕp dÉn ®Õn t×nh tr¹ng biÕn ®æi khÝ hËu cña níc ta trong thêi gian võa qua. C«ng t¸c qu¶n lý, sö dông rõng cña níc ta míi chØ ®îc chó träng trong kho¶ng 10 n¨m gÇn ®©y cïng víi QuyÕt ®Þnh sè 661/Q§ -TTg, ngµy 29 th¸ng 7 n¨m 1998 cña Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ môc tiªu, nhiÖm vô, chÝnh s¸ch vµ tæ chøc thùc hiÖn dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng nh»m kh«i phôc l¹i hiÖn tr¹ng tµi nguyªn rõng, n©ng ®é che phñ t¬ng ®¬ng víi n¨m 1943 (43%). Tuy nhiªn, theo tiÕn tr×nh lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam, cã thÓ chia c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý sö dông tµi nguyªn rõng thµnh 4 thêi kú nh sau: 1.3.1. Thêi kú tríc n¨m 1945 §©y lµ thêi gian ®Êt níc ta ®ang trong thêi kú Ph¸p thuéc. Trong thêi kú nµy, diÖn tÝch rõng lªn tíi 14,3 triÖu ha, tµi nguyªn rõng cßn phong phó víi chñ yÕu lµ rõng tù nhiªn. Tµi nguyªn rõng bÞ khai th¸c, sö dông tù do, kh«ng cã sù can thiÖp cña Nhµ níc hay céng ®ång. Tuy nhiªn, trong thêi kú nµy d©n sè cßn Ýt, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cha ph¸t triÓn nªn nhu cÇu l©m s¶n cña ngêi d©n vµ nÒn kinh tÕ cha cao. Khai th¸c l©m s¶n chñ yÕu ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu sinh ho¹t cña ngêi d©n vµ phôc vô mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nhá: lµm nhµ cöa, x©y dùng, chÊt ®èt, lµm tµ vÑt, ®ãng tµu....V× vËy, møc ®é t¸c ®éng cña con ngêi vµo tµi nguyªn rõng thÊp nªn tµi nguyªn rõng cßn phong phó vµ ®a d¹ng. 1.3.2. Thêi kú tõ n¨m 1945 - 1975 §©y lµ thêi kú Nhµ níc X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®îc h×nh thµnh, tuy nhiªn ®©y còng chÝnh lµ thêi kú 30 n¨m chiÕn tranh gian khæ cña nh©n d©n ViÖt Nam. C«ng t¸c qu¶n lý, sö dông rõng trong giai ®o¹n nµy bíc ®Çu ®· ®îc chó träng vµ ®¹t ®îc mét sè thµnh qu¶ nhÊt ®Þnh:
15 - VÒ tæ chøc qu¶n lý: CÊp qu¶n lý Nhµ níc trung ¬ng cã tæng côc l©m nghiÖp sau nµy lµ Bé L©m nghiÖp lµ c¬ quan chuyªn ngµnh cña ChÝnh phñ. §Õn n¨m 1973 cã thªm Côc KiÓm l©m lµ c¬ quan thùc thi luËt ph¸p b¶o vÖ rõng. ë cÊp tØnh cã c¸c Ty L©m nghiÖp lµ tiÒn th©n cña c¸c Së L©m nghiÖp sau nµy, lµ c¬ qu¶n lý l©m nghiÖp cña tØnh kiªm c¶ viÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp l©m nghiÖp. ë cÊp huyÖn cã c¸c H¹t L©m nghiÖp trùc thuéc UBND huyÖn, ®ång thêi lµ c¬ quan ngµnh däc cña c¸c Së L©m nghiÖp. PhÇn lín diÖn tÝch rõng vµ ®Êt rõng ë MiÒn B¾c ®îc giao cho c¸c L©m trêng quèc doanh qu¶n lý. - VÒ tæ chøc sö dông rõng: Rõng ®îc chia thµnh 3 chøc n¨ng ®Ó qu¶n lý sö dông ®ã lµ rõng s¶n xuÊt, rõng phßng hé, rõng ®Æc dông. ë mçi tØnh rõng vµ ®Êt rõng ®îc chia thµnh c¸c tiÓu khu cã diÖn tÝch trung b×nh lµ 1.000 ha vµ ®¸nh sè tõ 1 ®Õn sè cuèi cïng trong ph¹m vi cña tØnh. Trong giai ®o¹n (1945 - 1960): C«ng t¸c qu¶n lý rõng tËp trung gi¶i quyÕt nhiÖm vô chÝnh trÞ quan träng lóc ®ã lµ khai th¸c rõng phôc vô c«ng cuéc toµn quèc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p (1946 - 1954) vµ phôc vô chiÕn lîc phôc håi kinh tÕ sau kh¸ng chiÕn (1955 - 1960). Néi dung chñ yÕu trong c«ng t¸c qu¶n lý rõng giai ®o¹n nµy lµ tËp trung ph¸t triÓn s¶n xuÊt l¬ng thùc, híng dÉn n«ng d©n miÒn nói ®Þnh canh, ®Þnh c, s¶n xuÊt n¬ng rÉy, kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh. VÊn ®Ò ph¸t triÓn, qu¶n lý rõng giai ®o¹n nµy cha ®îc ®Æt ra v× nguån tµi nguyªn rõng cßn t¬ng ®èi phong phó. Giai ®o¹n (1961 - 1975): §©y lµ giai ®o¹n chñ nghÜa x· héi diÔn ra ë miÒn B¾c vµ cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü ®ang diÔn ra quyÕt liÖt ë miÒn Nam. §ång thêi ®©y còng lµ giai ®o¹n rõng níc ta bÞ thiÖt h¹i nhiÒu nhÊt do ho¸ chÊt chiÕn tranh. Giai ®o¹n nµy c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng ®îc ®Èy m¹nh, khoanh nu«i t¸i sinh rõng g¾n chÆt víi c«ng t¸c ®Þnh canh ®Þnh c. C«ng t¸c khai th¸c rõng ®· chó ý ®Õn thùc hiÖn theo quy tr×nh quy ph¹m, ®¶m b¶o xóc tiÕn t¸i sinh tù nhiªn. Nh×n chung c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng ®îc thèng nhÊt qu¶n lý tõ trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng. Ph¸p lÖnh b¶o vÖ rõng ra ®êi n¨m 1975 lµ c¬ së ph¸p lý quan träng cho viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng, lµ nÒn t¶ng cho c¸c chiÕn lîc s¶n xuÊt, kinh doanh ngµnh l©m nghiÖp.
16 1.3.3. Thêi kú tõ n¨m 1976 - 1990 Giai ®o¹n nµy lµ thêi kú ®Êt níc thèng nhÊt, c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng ®îc tæ chøc th«ng qua lùc lîng kiÓm l©m trªn toµn Quèc vµ ®îc kiÖn toµn ®Õn c¸c l©m trêng quèc doanh, c¸c Liªn hiÖp L©m - N«ng - C«ng nghiÖp, ®ång thêi qu¶n lý ®Õn tõng tiÓu khu rõng. Giai ®o¹n nµy Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý toµn bé tµi nguyªn rõng th«ng qua c¸c L©m trêng quèc doanh, ngêi d©n vµ céng ®ång ®· bÞ t¸ch rêi khái c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý sö dông tµi nguyªn rõng cña Nhµ níc. Trong thêi kú nµy mét phÇn lín diÖn tÝch rõng tù nhiªn ®îc ®a vµo khai th¸c phôc vô xuÊt khÈu ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cïng víi sù gia t¨ng nhanh chãng cña d©n sè lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n g©y nªn t×nh tr¹ng suy tho¸i tµi nguyªn rõng nhanh chãng. §Õn n¨m 1990 rõng níc ta chØ cßn 9,18 triÖu ha, ®é che phñ rõng 27,2% (thêi kú 1980-1990, b×nh qu©n mçi n¨m h¬n 100 ngh×n ha rõng ®· bÞ mÊt) [1] 1.3.4. Thêi kú tõ n¨m 1991 ®Õn nay N¨m 1991 LuËt B¶o vÖ vµ Ph¸t triÓn rõng ®îc Nhµ níc ban hµnh lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö (söa ®æi bæ sung n¨m 2004) [3] lµ c¸i mèc ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn còng nh ghi nhËn tÇm quan träng cña ngµnh l©m nghiÖp ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. §©y còng ®ång thêi lµ c¨n cø ph¸p lý quan träng ®Ó ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch, ®Þnh híng ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn rõng cña níc ta. Trong giai ®o¹n nµy, c«ng t¸c giao ®Êt giao rõng g¾n víi ®Þnh canh, ®Þnh c ®îc ®Èy m¹nh. S¶n xuÊt l©m nghiÖp cã nh÷ng bíc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ tõ c¬ chÕ qu¶n lý rõng tËp trung cña Nhµ níc sang h×nh thøc l©m nghiÖp x· héi cã sù tham tÝch cùc cña ngêi d©n g¾n víi ®Þnh híng ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. HÖ thèng vµ tÝnh chÊt qu¶n lý ngµnh còng cã sù thay ®æi cho phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lý tµi nguyªn rõng theo híng tæng hîp, ®a ngµnh vµ ®a môc tiªu. N¨m 1995 Bé L©m nghiÖp ®îc s¸t nhËp víi Bé N«ng nghiÖp vµ Bé Thuû lîi thµnh lËp Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý ngµnh l©m nghiÖp nh sau: - ë cÊp trung ¬ng: Bé NN& PTNT, díi Bé cã Côc L©m nghiÖp vµ Côc KiÓm l©m.
17 - ë cÊp tØnh, thµnh phè: Cã Chi côc L©m nghiÖp vµ Chi côc KiÓm l©m. - ë cÊp huyÖn: Cã c¸c H¹t kiÓm l©m trùc thuéc Chi côc KiÓm l©m vµ chÞu sù l·nh ®¹o cña UBND huyÖn. - ë cÊp x·: §èi víi nh÷ng x· cã diÖn tÝch rõng lín cã Ban l©m nghiÖp (hoÆc c¸n bé phô tr¸ch l©m nghiÖp) vµ cã c¸c kiÓm l©m viªn phô tr¸ch, qu¶n lý trªn ®Þa bµn. - ë cÊp th«n, b¶n: Cã c¸c quy íc, h¬ng íc th«n b¶n vÒ qu¶n lý vµ b¶o vÖ rõng. Th¸ng 6 n¨m 1997 Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam thay mÆt chÝnh phñ ký cam kÕt b¶o tån Ýt nhÊt 10% diÖn tÝch rõng gåm c¸c hÖ sinh th¸i rõng hiÖn cã vµ cïng céng ®ång quèc tÕ, ViÖt Nam sÏ tham gia thÞ trêng l©m s¶n b»ng c¸c s¶n phÈm ®îc d¸n nh·n lµ khai th¸c hîp ph¸p trong c¸c khu rõng ®· ®îc cÊp chøng chØ rõng trong khèi AFTA vµ WTO [7]. Th¸ng 12/1998 héi th¶o quèc gia vÒ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng do Bé NN & PTNT, WWF §«ng D¬ng, §¹i sø qu¸n v¬ng quèc Hµ Lan t¹i Hµ Néi vµ FSC ®ång tµi trî tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh. Héi th¶o ®· thµnh lËp mét “Tæ c«ng t¸c quèc gia” vÒ QLRBV vµ chøng chØ rõng [2]. §Õn nay “Tæ c«ng t¸c quèc gia” ®· biªn so¹n tµi liÖu "Tiªu chuÈn ViÖt Nam qu¶n lý rõng bÒn v÷ng" dùa trªn bé tiªu chuÈn cña FSC quèc tÕ, cã ®iÒu chØnh bæ sung cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, bao gåm 10 tiªu chuÈn cã thÓ tãm t¾t nh sau: - Tiªu chuÈn 1: Tu©n theo ph¸p luËt vµ P&C&I VN - Tiªu chuÈn 2: QuyÒn vµ tr¸ch nhiÖm trong sö dông ®Êt - Tiªu chuÈn 3: QuyÒn cña ngêi d©n së t¹i - Tiªu chuÈn 4: Mèi quan hÖ céng ®ång vµ quyÒn cña c«ng nh©n - Tiªu chuÈn 5: Nh÷ng lîi Ých tõ rõng - Tiªu chuÈn 6: T¸c ®éng m«i trêng - Tiªu chuÈn 7: KÕ ho¹ch qu¶n lý - Tiªu chuÈn 8: KiÓm tra ®¸nh gi¸ - Tiªu chuÈn 9: Duy tr× nh÷ng khu rõng cã gi¸ trÞ b¶o tån cao - Tiªu chuÈn 10: Rõng trång
18 Ngµy 26/7/2006, t¹i Hµ Néi, Trung ¬ng Héi khoa häc kü thuËt L©m nghiÖp ViÖt Nam ®· khai tr¬ng vµ ®a vµo ho¹t ®éng ViÖn Qu¶n lý rõng bÒn v÷ng vµ Chøng chØ rõng, ®©y lµ thµnh viªn cña Héi ®ång qu¶n trÞ rõng thÕ giíi (FSC) ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. ViÖn ra ®êi ®¸nh dÊu sù hîp t¸c, hoµ nhËp víi céng ®ång thÕ giíi trong lÜnh vùc qu¶n lý rõng bÒn v÷ng cña ngµnh l©m nghiÖp níc ta. ViÖn ho¹t ®éng sÏ hç trî tÝch cùc cho c¸c khu vùc träng ®iÓm rõng Quèc gia x©y dùng c¸c tiªu chuÈn rõng ®îc céng ®ång Quèc tÕ c«ng nhËn tríc khi c¸c s¶n phÈm rõng ViÖt Nam ®îc chÕ biÕn th¬ng m¹i. Môc tiªu cña QLRBV ë ViÖt Nam lµ ®Õn n¨m 2020 sÏ cã kho¶ng 30% diÖn tÝch rõng quèc gia nhËn chøng chØ rõng FSC cña Héi ®ång qu¶n trÞ rõng thÕ giíi [23]. Bªn c¹nh viÖc ban hµnh luËt B¶o vÖ vµ Ph¸t triÓn rõng lµ hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p qui, c¸c NghÞ ®Þnh, ChØ thÞ cña Thñ tíng, cña Bé L©m nghiÖp (sau nµy lµ Bé NN vµ PTNT), c¸c Ch¬ng tr×nh, Dù ¸n ph¸t triÓn l©m nghiÖp ra ®êi gãp phÇn m¹nh mÏ vµo viÖc kh«i phôc, ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn rõng, lµm cho luËt ph¸p vÒ rõng ®i vµo cuéc sèng, t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ngµnh L©m nghiÖp nãi chung vµ vÊn ®Ò qu¶n lý tµi nguyªn rõng bÒn v÷ng nãi riªng. Mét sè ChÝnh s¸ch, Ch¬ng tr×nh, Dù ¸n l©m nghiÖp tiªu biÓu trong giai ®o¹n nµy: - N¨m 1992, ChÝnh phñ phª duyÖt Ch¬ng tr×nh 327 nh»m phñ xanh ®Êt chèng, ®åi nói träc. - QuyÕt ®Þnh 264, n¨m 1992 cña ChÝnh phñ vÒ tÝn dông vay vèn u ®·i ®Ó trång rõng s¶n xuÊt. - Nghi ®Þnh 02/CP, ngµy 15 th¸ng 1 n¨m 1994 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc giao ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých l©m nghiÖp. - QuyÕt ®Þnh sè 202/TTg, ngµy 2 th¸ng 5 n¨m 1994 cña Thñ tíng ChÝnh phñ ban hµnh v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ viÖc kho¸n b¶o vÖ rõng, khoanh nu«i t¸i sinh rõng vµ trång rõng. - Nghi ®Þnh 01/CP, n¨m 1995 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc giao kho¸n ®Êt sö dông vµo môc ®Ých s¶n xuÊt N«ng L©m Ng nghiÖp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc.