Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu một số cơ sở lý luận và thực tiễn của quy hoạch sử dụng đất lâm - nông nghiệp và tiến hành quy hoạch sử dụng đất lâm - nông nghiệp xã Xuân Cẩm, huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hoá

Chia sẻ: Tri Lễ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xây dựng cơ sở khoa học và phương pháp luận cho việc đề xuất các giải pháp quy hoạch sử dụng đất bền vững quy mô cấp xã; góp phần làm sáng tỏ tác động của một số chính sách, kinh tế - xã hội, ảnh hưởng đến quy hoạch sử dụng đất bền vững tại xã Xuân Cẩm, huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hoá.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu một số cơ sở lý luận và thực tiễn của quy hoạch sử dụng đất lâm - nông nghiệp và tiến hành quy hoạch sử dụng đất lâm - nông nghiệp xã Xuân Cẩm, huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hoá

Lêi nãi ®Çu §Ó hoµn thµnh ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o sau §¹i häc kho¸ VII cña tr-êng §¹i häc L©m nghiÖp, g¾n c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc víi thùc tiÔn s¶n xuÊt. T«i thùc hiÖn ®Ò tµi “Nghiªn cøu mét sè c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m - n«ng nghiÖp vµ tiÕn hµnh quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m - n«ng nghiÖp x· Xu©n CÈm, huyÖn Thêng Xu©n, tØnh Thanh Ho¸”. Trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ hoµn thµnh luËn v¨n, t«i ®-îc sù gióp ®ì cña c¸c nhµ chuyªn m«n, b¹n bÌ ®ång nghiÖp, ®Æc biÖt sù gióp ®ì tËn t×nh cña TS. Lª Sü ViÖt, ng-êi ®· trùc tiÕp h-íng dÉn t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Nh©n dÞp nµy t«i bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi tÊt c¶ nh÷ng ng-êi ®· gióp ®ì t«i, ®Æc biÖt lµ thÇy gi¸o TS. Lª Sü ViÖt. §ång thêi t«i còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ban gi¸m hiÖu tr-êng §¹i häc L©m nghiÖp; Khoa sau ®¹i häc tr-êng §¹i häc L©m nghiÖp; UBND x· Xu©n CÈm, UBND huyÖn Th-êng Xu©n ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i thùc hiÖn ®Ò tµi. Do thêi gian cã h¹n, tr×nh ®é b¶n th©n cßn h¹n chÕ nªn luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt vµ thiÕu sãt. V× vËy, qua ®©y t«i rÊt mong nhËn ®-îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c nhµ khoa häc cïng c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Ó luËn v¨n ®-îc hoµn thiÖn h¬n. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Thanh Ho¸, th¸ng 7 n¨m 2007 T¸c gi¶ Lª ThÞ H-¬ng
§Æt vÊn ®Ò §Êt ®ai lµ tµi nguyªn v« cïng quý gi¸, lµ t- liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt, lµ thµnh phÇn quan träng hµng ®Çu cña m«i tr-êng sèng, lµ ®Þa bµn ph©n bè c¸c khu d©n c-, x©y dùng c¸c c¬ së kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi, an ninh quèc phßng [29]. §Êt ®ai kh¸c h¼n víi c¸c t- liÖu s¶n xuÊt kh¸c (nh- m¸y mãc) ë chç nÕu biÕt sö dông th× kh«ng bao giê bÞ bµo mßn, mµ ngµy cµng tèt lªn. C¸c-M¸c ®· ®a ra nhËn xÐt: “Thuéc tÝnh u viÖt cña ®Êt ®ai so víi c¸c t liÖu kh¸c ë chç ®Çu t- hîp lý vèn, cã thÓ cho l·i mµ kh«ng mÊt hÕt tÊt c¶ vèn ®Çu t nh tríc”. Do ®ã, sö dông ®Êt ®ai hîp lý, cã hiÖu qu¶, b¶o vÖ ®Êt l©u bÒn ®ang lµ vÊn ®Ò quan t©m hµng ®Çu cña mäi quèc gia, trong ®ã cã ViÖt Nam. Khai th¸c hîp lý nguån tµi nguyªn ®Êt ®ai ®ang lµ môc tiªu chiÕn l-îc cña mét nÒn l©m - n«ng nghiÖp sinh th¸i. ViÖt Nam cã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn h¬n 33 triÖu ha, ch¹y dµi trªn 15 vÜ ®é. Do ®Æc ®iÓm vÒ khÝ hËu, ®Þa h×nh, cÊu t¹o ®Þa chÊt, ph©n bè thùc vËt vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ng-êi nªn ®Êt ®ai rÊt ®a d¹ng, víi tÝnh chÊt ®Êt vµ ®é ph× rÊt kh¸c nhau. DiÖn tÝch ®Êt ®ai tÝnh theo ®Çu ng-êi cña ViÖt Nam (1990) chØ ®¹t 0,48 ha/ng-êi, trong khi ®ã b×nh qu©n trªn thÕ giíi lµ 3,3 ha/ng-êi. Tû lÖ nµy cßn tiÕp tôc gi¶m nhanh chãng trong t-¬ng lai do tû lÖ t¨ng d©n sè hµng n¨m vÉn cao [41]. D©n sè n-íc ta hiÖn nay lµ gÇn 80,3 triÖu ng-êi, 80% sè d©n sèng ë c¸c vïng n«ng th«n, ®êi sèng vµ gia ®×nh hä g¾n liÒn víi ®Êt ®ai vµ SXNLN. Gi¸ trÞ s¶n phÈm mµ ng-êi d©n n«ng th«n s¶n xuÊt hiÖn t¹i chiÕm tíi 37% tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi. Qua ®ã cho thÊy vai trß cña n«ng th«n vµ l©m - n«ng nghiÖp lµ rÊt to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Tuy vËy, ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ng-êi d©n n«ng th«n ViÖt Nam nãi chung cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, trong ®ã ®êi sèng cña 24 triÖu ®ång bµo miÒn nói vµ trung du ®ang rÊt khã kh¨n. Thùc hiÖn chñ tr-¬ng chung cña Nhµ n-íc vµ c¸c ngµnh vÒ ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ, ngµnh l©m nghiÖp ®· cã chñ tr-¬ng chuyÓn h-íng tõ nÒn l©m nghiÖp truyÒn thèng lÊy quèc doanh lµm chÝnh, sang nÒn l©m nghiÖp nhiÒu thµnh phÇn (LNXH). Tõ ®ã s¶n xuÊt l©m nghiÖp ®· trë thµnh mét nÒn s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt x· héi s©u s¾c, nh»m kÕt hîp víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c trªn ®Þa bµn,
h-íng tíi môc tiªu chung lµ c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi cho nh©n d©n n«ng th«n nãi chung vµ céng ®ång d©n c- miÒn nói nãi riªng, trªn c¬ së ®¶m b¶o m«i tr-êng sinh th¸i. Mçi d©n téc ë miÒn nói n-íc ta ®Òu cã phong tôc tËp qu¸n, ®iÒu kiÖn sèng kh¸c nhau. V× vËy, viÖc tæ chøc qu¶n lý sao cho phï hîp víi tõng ®Þa bµn cô thÓ, b¶o ®¶m sö dông ®Êt ®ai, tµi nguyªn hîp lý, cã hiÖu qu¶ bÒn v÷ng vµ an toµn m«i tr-êng sinh th¸i còng lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô cã tÝnh chiÕn l-îc trong qu¶n lý vµ ph¸t triÓn n«ng th«n hiÖn nay. HiÖn t¹i, vÊn ®Ò quy ho¹ch sö dông ®Êt cÊp x· ch-a ®-îc thèng nhÊt t¹i c¸c ®Þa ph-¬ng, vÉn tån t¹i ë nhiÒu n¬i sù t¸ch biÖt gi÷a c«ng t¸c quy ho¹ch vµ qu¶n lý thùc hiÖn kÕ ho¹ch, ph©n biÖt gi÷a ng-êi quy ho¹ch vµ ng-êi s¶n xuÊt mµ kh«ng cho r»ng ng-êi s¶n xuÊt ph¶i lµ ng-êi tiÕn hµnh quy ho¹ch. Trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña n«ng th«n miÒn nói n-íc ta. Quy ho¹ch sö dông ®Êt cÊp x· cã sù tham gia cña ng-êi d©n gi÷ mét vÞ trÝ hÕt søc quan träng nh»m gióp ng-êi d©n cã thÓ quy ho¹ch sö dông ®Êt cña m×nh mét c¸ch hîp lý, cã hiÖu qu¶, trªn nguyªn t¾c bÒn v÷ng, ®¶m b¶o hµi hoµ gi÷a lîi Ých kinh tÕ víi lîi Ých x· héi vµ m«i tr-êng sinh th¸i. Th-êng Xu©n lµ mét trong 11 huyÖn miÒn nói cña tØnh Thanh Ho¸, huyÖn lþ c¸ch thµnh phè Thanh Ho¸ 56 km theo quèc lé 47 vµ ®-êng Môc S¬ n ®i §ång Míi vÒ phÝa T©y – T©y B¾c. Cã tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 110.506,86 ha trong ®ã diÖn tÝch ®Êt hoang ho¸ ®åi nói 46.892,97 ha, b×nh qu©n 0,54 ha/ng-êi. §êi sèng kinh tÕ v¨n ho¸ x· héi cña ®ång bµo c¸c d©n téc trong huyÖn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ chËm ph¸t triÓn, cã 12 x· thuéc ch-¬ng tr×nh 135, sè hé ®ãi nghÌo n¨m 2006 cßn 6.220 hé chiÕm 37,02% [26]. Xu©n CÈm lµ mét trong 19 x·, thÞ trÊn cña huyÖn Th-êng Xu©n, cã ®iÒu kiÖn giao th«ng t-¬ng ®èi thuËn lîi. Tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña x· lµ 2.483,20 ha, chiÕm 2,45% tæng diÖn tÝch tù nhiªn toµn huyÖn, víi sè d©n lµ 2.804 ng-êi ®-îc ph©n bè ë 5 th«n, b¶n. Cuèi n¨m 1997 x· ®· thùc hiÖn viÖc giao ®Êt l©m nghiÖp cho c¸c hé gia ®×nh. Do vËy, viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, mµ chñ yÕu chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i cßn nhiÒu lóng tóng. HÖ thèng canh t¸c cßn l¹c hËu, ng-êi d©n thiÕu vèn s¶n xuÊt, thiÕu kiÕn thøc… do ®ã, h-íng gi¶i quyÕt
hiÖn nay lµ gióp c¸c x· ph©n bæ l¹i ®Êt ®ai, lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn SXNLN dùa trªn ph-¬ng ph¸p PRA, kÕt hîp víi kü thuËt canh t¸c NLKH, nh»m t¹o c¬ héi cho ng-êi d©n tù ph©n tÝch, gi¸c ngé vµ quan t©m ®Õn hoµn c¶nh cña m×nh, tõ ®ã thóc ®Èy céng ®ång ph¸t triÓn. §ång thêi gióp ng-êi d©n ®Ò xuÊt ®-îc c¬ cÊu vËt nu«i, c©y trång phï hîp víi gia ®×nh, phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc vµ thùc tiÔn trªn, nh»m gãp phÇn nghiªn cøu x©y dùng mét sè c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña QHSD§ cÊp x· trªn ®Þa bµn n«ng th«n miÒn nói vµ vËn dông ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch sö dông ®Êt cã sù tham gia cña ng-êi d©n vµo mét ®èi t-îng cô thÓ. Chóng t«i tiÕn hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi “Nghiªn cøu mét sè c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m – n«ng nghiÖp vµ tiÕn hµnh quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m – n«ng nghiÖp x· Xu©n CÈm, huyÖn Th-êng Xu©n, tØnh Thanh Ho¸”.
Ch-¬ng 1 tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. Trªn thÕ giíi 1.1.1. Nh÷ng nghiªn cøu liªn quan tíi c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña QHSD§ cÊp vÜ m« Khoa häc vÒ ®Êt ®· tr¶i qua h¬n 100 n¨m nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, nh÷ng thµnh tùu vÒ ph©n lo¹i ®Êt ®· ®-îc sö dông lµm c¬ së quan träng cho viÖc t¨ng n¨ng suÊt vµ sö dông ®Êt ®ai mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Theo tµi liÖu cña FAO th× hiÖn nay trªn thÕ giíi cã kho¶ng trªn 6 tû ng-êi ®ang sö dông kho¶ng 1,5 tû ha ®Êt n«ng nghiÖp, trong ®ã ®Êt ®åi nói 973 triÖu ha (chiÕm 65,9%). Trong qu¸ tr×nh sö dông, nh©n lo¹i ®· lµm h- h¹i kho¶ng 1,4 tû ha ®Êt. Theo Norman Myers [Gaian atlasoj planet management - London, 1993] -íc l-îng mét n¨m toµn cÇu mÊt kho¶ng 11 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp do c¸c nguyªn nh©n xãi mßn, sa m¹c ho¸, nhiÔm ®éc, bÞ chuyÓn ho¸ sang c¸c d¹ng kh¸c. Tr-íc ®©y, trªn thÕ giíi cã 17,6 tû ha rõng, hiÖn nay chØ cßn kho¶ng 4,1 tû ha. TÝnh b×nh qu©n mçi n¨m diÖn tÝch rõng nhiÖt ®íi bÞ thu hÑp 11 triÖu ha. DiÖn tÝch trång rõng chØ b»ng 1/10 diÖn tÝch rõng bÞ mÊt, riªng ë ch©u ¸ -Th¸i B×nh D-¬ng trong thêi gian tõ 1976 – 1980 mÊt 9 triÖu ha rõng. Còng trong thêi gian nµy, ch©u Phi mÊt 37 triÖu ha rõng, ch©u Mü mÊt 18,4 triÖu ha rõng. Do ph¸ rõng nªn n¹n xãi mßn ®Êt, sa m¹c ho¸ ngµy cµng diÔn ra nghiªm träng, hiÖn nay cã tíi 875 triÖu ng-êi ph¶i sèng ë nh÷ng vïng sa m¹c ho¸. Sa m¹c ho¸ ®· lµm mÊt ®i 26 tØ ®« la gi¸ trÞ s¶n phÈm mçi n¨m. Do xãi mßn, hµng n¨m thÕ giíi mÊt ®i 12 tØ tÊn ®Êt, víi l-îng mÊt ®i nh- vËy cã thÓ s¶n xuÊt ra kho¶ng 50 triÖu tÊn l-¬ng thùc, hµng ngµn hå chøa n-íc ë vïng nhiÖt ®íi ®ang bÞ c¹n dÇn. Tuæi thä cña nhiÒu c«ng tr×nh thuû ®iÖn vïng nhiÖt ®íi bÞ rót ng¾n [13]. B¸o c¸o vÒ ph¸t triÓn thÕ giíi (1992) dù b¸o d©n sè sÏ ®¹t kho¶ng 8,3 tØ ng-êi vµo n¨m 2025. Norman E.BorLaug (1996) cho r»ng: Còng gièng nh- tr-íc ®©y, loµi ng-êi sÏ sèng chñ yÕu lµ dùa vµo thùc vËt, ®Æc biÖt lµ h¹t ngò cèc ®Ó tho¶ m·n gÇn hÕt nhu cÇu l-¬ng thùc ngµy cµng gia t¨ng cña m×nh. ThËm chÝ, nÕu nh- tiªu thô l-¬ng thùc theo ®Çu ng-êi gi÷ nguyªn møc hiÖn thêi, th× sù t¨ng tr-ëng d©n sè thÕ
giíi còng ®ßi hái ph¶i t¨ng n¨ng suÊt l-¬ng thùc th« thªm 2,6 tØ tÊn vµo n¨m 2025, tøc lµ t¨ng 57% so víi n¨m 1990. Nh-ng nÕu nh- khÈu phÇn ®-îc c¶i thiÖn cho thÕ giíi ng-êi nghÌo ®ãi, -íc tÝnh Ýt nhÊt 1 tØ ng-êi, th× nhu cÇu l-¬ng thùc thÕ giíi hµng n¨m ph¶i t¨ng gÊp ®«i, tøc lµ 4,5 tØ tÊn n÷a [5]. NÕu b»ng con ®-êng t¨ng n¨ng suÊt c¸c lo¹i c©y trång (n¨ng suÊt c¸c c©y h¹t ngò cèc ph¶i t¨ng 80% trong thêi kú 1990 – 2025), theo kû yÕu s¶n xuÊt cña FAO vµ tÝnh to¸n cña Norman E.BorLaug th× nguån l-¬ng thùc h¹t ngò cèc thÕ giíi chØ míi ®¹t 3,97 tØ tÊn vµo n¨m 2025 [5]. Quü ®Êt n«ng nghiÖp sÏ ph¶i t¨ng ®Ó bï l¹i sù thiÕu hôt l-¬ng thùc còng lµ h-íng trë nªn quan träng h¬n bao giê hÕt. Nh-ng theo Norman E.BorLaug th× c¬ héi ®Ó më mang thªm ®Êt míi cho trång trät ®· ®-îc tËn dông gÇn hÕt , nhÊt lµ ®èi víi vïng ®«ng d©n ch©u ¸ vµ ch©u ¢u [5]. Nh- vËy, ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng vÒ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, con ng-êi ®· vµ ®ang ®i theo c¶ hai h-íng: T¨ng n¨ng suÊt c©y trång vµ më réng diÖn tÝch canh t¸c. Nh-ng dï theo h-íng nµo vÉn ph¶i ®iÒu tra nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®Ó cã c¸ch sö dông hiÖu qu¶ nhÊt trªn c¬ së QHSD§ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i. §Æc biÖt lµ theo h-íng nghiªn cøu tæng hîp tiÒm n¨ng cña ®Êt ®ai cho c¸c môc tiªu sö dông x¸c ®Þnh. Nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch hÖ thèng canh t¸c t¹i ch©u ¸, ch©u Phi vµ Nam Mü ®· x¸c nhËn r»ng, ph©n tÝch hÖ thèng canh t¸c lµ mét c«ng cô quy ho¹ch, lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt l©m nghiÖp cÊp ®Þa ph-¬ng. N¨m 1990, Luning ®· nghiªn cøu kÕt hîp ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai víi ph©n tÝch hÖ thèng canh t¸c cho quy ho¹ch sö dông ®Êt. Trong nghiªn cøu hÖ thèng canh t¸c, Robert Chamerts n¨m 1985 ®· ®-a ra c¸c c¸ch tiÕp cËn nh-: TiÕp cËn Sodeo cña Pebert Hildebrand (Hildebrand,1981); tiÕp cËn “N«ng th«n – trë l¹i – vÒ n«ng th«n” cña Robert Rhoades (Rhoades,1982); c¸ch sö dông côm kiÕn nghÞ cña L.W.Harrington (Harrington,1983); c¸ch tiÕp cËn theo tµi liÖu cña Robert Chamerts; c¸ch tiÕp cËn “chuÈn ®o¸n vµ thiÕt kÕ” cña ICRAF (Rainree) vµ b¶n “ph©n tÝch hÖ thèng theo vïng c¸c hÖ canh t¸c” cña tr-êng §¹i häc Comel (Garrett ®ång t¸c gi¶, 1987). N¨m 1990 tæ chøc FAO ®· xuÊt b¶n cuèn Ph¸t triÓn hÖ thèng canh t¸c (Farming system development) [51]. Trong ®ã ®· kh¸i qu¸t ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn
n«ng th«n tr-íc ®©y lµ ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn mét chiÒu (tõ trªn xuèng). Qua nghiªn cøu vµ thùc tiÔn ®· ®-a ra ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn míi nh»m ph¸t triÓn c¸c hÖ thèng trang tr¹i vµ céng ®ång n«ng th«n trªn c¬ së bÒn v÷ng. 1.1.2. Nh÷ng nghiªn cøu liªn quan tíi QHSD§ cÊp vi m« cã sù tham gia cña ng-êi d©n VÒ QHSD§ cã sù tham gia cña ng-êi d©n ®-îc ®Ò cËp kh¸ ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn trong tµi liÖu héi th¶o VFC – TV Dresden, 1998 cña Dr. Habil Holm Uibrig associate Selection concerus for VietNam, t¸c gi¶ ®Ò cËp tíi [52]: - Quy ho¹ch rõng - QHSD§ - Ph©n cÊp h¹ng ®Êt - Ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn míi trong QHSD§ Còng trong ch-¬ng tr×nh héi th¶o quèc tÕ t¹i ViÖt Nam (1998) – tµi liÖu héi th¶o vÒ QHSD§ (Land use planing at village level) cña FAO ®· ®Ò cËp mét c¸ch chi tiÕt kh¸i niÖm vÒ sù tham gia vµ ®Ò xuÊt c¸c chiÕn l-îc QHSD§ vµ giao ®Êt. VÒ c¬ b¶n chiÕn l-îc nªu lªn [54]: - Sù tham gia cña ng-êi d©n trong ho¹t ®éng thùc thi QHSD§ vµ giao ®Êt. - §iÒu tra ranh giíi lµng, khoanh vÏ ®Êt ®ang sö dông, ®iÒu tra rõng vµ x©y dùng b¶n ®å ®Êt. - Thu thËp sè liÖu vµ ph©n tÝch. - QHSD§ vµ giao ®Êt. - X¸c ®Þnh ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp. - Sù tham gia cña ng-êi d©n trong hîp ®ång (khÕ -íc) vµ chuyÓn nh-îng ®Êt n«ng – l©m nghiÖp. - Më réng qu¶n lý vµ sö dông ®Êt. - KiÓm tra vµ ®¸nh gi¸. Nh÷ng tµi liÖu h-íng dÉn trªn lµ ph-¬ng tiÖn tèt ®Ó tiÕn hµnh QHSD§ cho cÊp x· theo ph-¬ng ph¸p cïng tham gia.
1.2. ë ViÖt Nam 1.2.1. Mét sè nghiªn cøu vÒ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña QHSD§ l©m n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam, nh÷ng hiÓu biÕt vÒ kinh nghiÖm sö dông ®Êt ®· b¾t ®Çu ®-îc chó ý vµ tæng hîp thµnh tµi liÖu tõ thÕ kû 15, Lª Quý §«n trong V©n §µi Lo¹i Ng÷ ®· khuyªn n«ng d©n ¸p dông lu©n canh víi c©y hä ®Ëu ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lóa. Trong thêi kú Ph¸p thuéc, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®¸nh gi¸ vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt ®· ®-îc c¸c nhµ khoa häc ph¸p nghiªn cøu ph¸t triÓn víi quy m« réng. Giai ®o¹n 1955 – 1975, c«ng t¸c ®iÒu tra ph©n lo¹i ®Êt ®· ®-îc tæng hîp mét c¸ch cã hÖ thèng trong ph¹m vi toµn miÒn B¾c. Nh-ng ®Õn sau n¨m 1975 c¸c sè liÖu nghiªn cøu vÒ ph©n lo¹i ®Êt míi ®-îc thèng nhÊt. Xung quanh chñ ®Ò ph©n lo¹i ®Êt ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh kh¸c triÓn khai thùc hiÖn trªn c¸c vïng sinh th¸i (Ng« NhËt TiÕn, 1986; §ç §×nh S©m, 1994;…). Tuy nhiªn, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn chØ míi dõng l¹i ë møc ®é nghiªn cøu c¬ b¶n , thiÕu biÖn ph¸p ®Ò xuÊt cÇn thiÕt cho viÖc sö dông ®Êt, c«ng t¸c ®iÒu tra ph©n lo¹i ®· kh«ng g¾n liÒn víi c«ng t¸c sö dông ®Êt. Nh÷ng thµnh tùu vÒ nghiªn cøu ®Êt ®ai trong giai ®o¹n trªn lµ c¬ së quan träng gãp phÇn vµo viÖc b¶o vÖ , c¶i t¹o, qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong c¶ n-íc. Tuy nhiªn, ë n-íc ta vÊn ®Ò QHSD§ cÊp vi m« cã sù tham gia cña ng-êi d©n míi ®-îc nghiªn cøu vµ øng dông trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. CÊp vi m« thùc chÊt ®· ®-îc ®Ò cËp tíi trong nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ë c¸c møc ®é kh¸c nhau, cho ®Õn nay nh÷ng nghiªn cøu trªn vÉn cßn hÕt søc t¶n m¹n vµ ch-a cã sù ph©n tÝch tæng hîp thµnh c¬ së lý luËn ®Ó cã thÓ ¸p dông vµo thùc tiÔn. VÊn ®Ò nµy ®¸ng chó ý lµ c«ng tr×nh sö dông ®Êt tæng hîp vµ bÒn v÷ng cña NguyÔn Xu©n Qu¸t (1996) – c«ng tr×nh ®· nªu lªn [28]: - Nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn biÕt vÒ ®Êt ®ai. - T×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai ë ViÖt Nam, thÕ nµo lµ sö dông ®Êt tæng hîp vµ bÒn v÷ng. - C¸c m« h×nh sö dông ®Êt tæng hîp vµ bÒn v÷ng. - M« h×nh khoanh nu«i phôc håi rõng ë ViÖt Nam. - C©y trång trong m« h×nh sö dông ®Êt tæng hîp vµ bÒn v÷ng.
Trong c«ng tr×nh “§Êt rõng ViÖt Nam” [1] NguyÔn Ngäc B×nh ®· ®a ra nh÷ng quan ®iÓm nghiªn cøu vµ ph©n lo¹i ®Êt rõng trªn c¬ së nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ®Êt rõng ViÖt Nam. Bïi Quang To¶n (1996) trong c«ng tr×nh “QHSD§ n«ng nghiÖp æn ®Þnh ë vïng trung du vµ miÒn nói n-íc ta” ®· ph©n tÝch më réng ®Êt n«ng nghiÖp vïng ®åi trung du [41]. Hµ Quang Kh¶i, §Æng V¨n Phô (1997) trong ch-¬ng tr×nh tËp huÊn dù ¸n hç trî LNXH cña §HLN ®· ®-a ra kh¸i niÖm vÒ hÖ thèng sö dông ®Êt vµ ®Ò xuÊt mét sè hÖ thèng kü thuËt sö dông ®Êt bÒn v÷ng trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam [12]. Trong ®ã c¸c t¸c gi¶ ®· ®i s©u ph©n tÝch vÒ: - Quan ®iÓm vÒ tÝnh bÒn v÷ng. - Kh¸i niÖm tÝnh bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. - HÖ thèng sö dông ®Êt bÒn v÷ng. - Kü thuËt sö dông ®Êt bÒn v÷ng. - C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ tÝnh bÒn v÷ng trong c¸c hÖ thèng vµ kü thuËt sö dông ®Êt Nghiªn cøu hÖ thèng canh t¸c ë n-íc ta ®-îc ®Èy m¹nh h¬n tõ sau khi ®Êt n-íc thèng nhÊt. Tæng côc §Þa chÝnh [35] ®· tiÕn hµnh quy ho¹ch ®Êt ba lÇn vµo c¸c n¨m 1978, 1985 vµ 1995. C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, nghµnh L©m nghiÖp ®· ph©n chia ®Êt ®ai toµn quèc thµnh 7 vïng sinh th¸i. VÊn ®Ò hÖ thèng sinh th¸i vµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý sö dông ®Êt, còng nh- hÖ thèng qu¶n lý sö dông ®Êt c¸c cÊp ®-îc ®Ò cËp kh¸ ®Çy ®ñ vµ chi tiÕt trong “Tãm t¾t b¸o c¸o kh¶o s¸t ®ît 1 vÒ LNXH” nhãm luËn vµ chÝnh s¸ch (1998) cña tr-êng §HLN [43]. Tµi liÖu tËp huÊn “Nh÷ng quy ®Þnh vµ chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý sö dông ®Êt” cña TrÇn Thanh B×nh (1972) [2] “C¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i” [43], ®Ò tµi KX – 08 – 03 “C¸c chÝnh s¸ch biÖn ph¸p hç trî vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n” (1994) [3]. VÊn ®Ò sö dông ®Êt ®ai g¾n víi viÖc b¶o vÖ ®é ph× nhiªu ®Êt vµ m«i tr-êng ë vïng ®åi trung du miÒn B¾c ViÖt Nam, Lª VÜ (1996) ®· nªu [50]: - TiÒm n¨ng ®Êt vïng trung du. - HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt trung du.
- C¸c kiÕn nghÞ vÒ sö dông ®Êt bÒn v÷ng. Quan ®iÓm vÒ vÊn ®Ò hÖ thèng vµ hÖ thèng sö dông ®Êt ®-îc ®Ò cËp trong ch-¬ng tr×nh tËp huÊn dù ¸n hç trî LNXH, tr-êng §HLN, c¸c t¸c gi¶ Hµ Quang Kh¶i, §Æng V¨n Phô (1997) dùa trªn quan ®iÓm vÒ hÖ thèng sö dông ®Êt cña FAO ®· ®Ò cËp tíi [12]: - L-îc sö vÒ sö dông ®Êt. - T×nh h×nh sö dông ®Êt ë n-íc ta hiÖn nay. - Kh¸i niÖm vÒ hÖ thèng sö dông ®Êt. - Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng sö dông ®Êt. - §¸nh gi¸ hÖ thèng sö dông ®Êt. - Mét sè hÖ thèng sö dông ®Êt vµ c¸ch tiÕp cËn. §µo ThÕ TuÊn (1989), nghiªn cøu hÖ thèng n«ng nghiÖp §ång b»ng s«ng Hång ®· ph¸t hiÖn hµng lo¹t vÊn ®Ò tån t¹i vµ nguyªn nh©n cña nã , ®Ò xuÊt c¸c môc tiªu vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc [48]. Ph¹m §øc Viªn, Ph¹m TiÕn Dòng, TrÇn V¨n DiÔn, Ph¹m ChÝ Thµnh (1993), trªn c¬ së tæng hîp c¸c luËn ®iÓm vÒ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n-íc ®Ó x©y dùng cuèn gi¸o tr×nh HÖ thèng n«ng nghiÖp. Ngoµi phÇn hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc vÒ hÖ thèng n«ng nghiÖp, c¸c t¸c gi¶ ®· ®Ò xuÊt h-íng chiÕn l-îc ph¸t triÓn, dù kiÕn cÊu tróc vµ thø bËc hÖ thèng n«ng nghiÖp ViÖt Nam gåm c¸c hÖ phô: Trång trät, ch¨n nu«i, chÕ biÕn, ngµnh nghÒ, qu¶n lý, l-u th«ng, ph©n phèi [32]. C«ng tr×nh ®· hç trî ®¾c lùc cho c«ng t¸c nghiªn cøu n«ng nghiÖp trªn c¶ hai ph-¬ng diÖn lý luËn vµ thùc tiÔn. §µo ThÕ TuÊn (1977), Lý Nh¹c, §Æng H÷u TuyÒn, Phïng §¨ng Chinh (1987) khi nghiªn cøu hÖ thèng c©y trång ®· nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a hÖ thèng c©y trång víi khÝ hËu, ®Êt ®ai, lo¹i c©y trång, quÇn thÓ sinh vËt vµ hÖ thèng canh t¸c. VÒ lu©n canh, t¨ng vô, trång xen, trång gèi vô ®Ó sö dông hîp lý ®Êt ®ai ®· ®-îc nhiÒu t¸c gi¶: Ph¹m V¨n ChiÓu (1964); Bïi Huy §¸p (1977); Vò Tuyªn Hoµng (1987); Lª Träng Cóc (1971); NguyÔn Ngäc B×nh (1987); Bïi Quang To¶n (1991) ®· ®Ò cËp tíi viÖc lùa chän hÖ thèng c©y trång phï hîp trªn ®Êt dèc vïng ®åi nói phÝa B¾c ViÖt Nam.
VÊn ®Ò kinh tÕ thÞ tr-êng vµ QHSD§ cÊp vi m« trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®· ®îc ®Ò cËp trong c«ng tr×nh “Ph¸t triÓn vµ qu¶n lý trang tr¹i trong kinh tÕ thÞ tr-êng” cña Lª Träng (1993). T¸c gi¶ ®· ®Ò cËp tíi [44]: - Kh¸i niÖm vÒ thÞ tr-êng vµ kinh tÕ thÞ tr-êng. - TÝnh tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn trang tr¹i trong kinh tÕ thÞ tr-êng. - Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ qu¶n lý trang tr¹i trong kinh tÕ thÞ tr-êng. Thùc tr¹ng vÒ ph¸t triÓn trang tr¹i ë n-íc ta hiÖn nay vµ mét sè bµi häc vÒ qu¶n lý trang tr¹i trong kinh tÕ thÞ tr-êng. C«ng t¸c quy ho¹ch sö dông ®Êt trªn quy m« c¶ n-íc giai ®o¹n 1995 – 2000 ®· ®-îc Tæng côc §Þa chÝnh x©y dùng vµo n¨m 1994, trong ®ã viÖc lËp kÕ ho¹ch giao ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp cã rõng sö dông vµo môc ®Ých kh¸c còng ®-îc ®Ò cËp tíi. B¸o c¸o ®¸nh gi¸ tæng qu¸t hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ ®Þnh h-íng ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2000 lµm c¨n cø ®Ó c¸c ®Þa ph-¬ng, c¸c ngµnh thèng nhÊt triÓn khai c«ng t¸c quy ho¹ch vµ lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt [35]. §Ó lµm c¬ së cho chiÕn l-îc sö dông ®Êt ®ai hîp lý cã hiÖu qu¶ theo quan ®iÓm sinh th¸i vµ ph¸t triÓn l©u bÒn, NguyÔn Huy Phån (1997), trong luËn ¸n Phã tiÕn sü khoa häc n«ng nghiÖp ®· tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ c¸c lo¹i h×nh ®Êt chñ yÕu trong n«ng – l©m nghiÖp gãp phÇn ®Þnh h-íng sö dông ®Êt vïng trung t©m cña miÒn nói B¾c bé ViÖt Nam. Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ mét c¸ch t-¬ng ®èi cã hÖ thèng vÒ ®Êt ®ai vµ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n«ng – l©m nghiÖp, t¸c gi¶ ®· x©y dùng b¶n ®å thÝch nghi sö dông ®Êt tû lÖ 1/250.000 ®èi víi mét sè lo¹i h×nh sö dông ®Êt bÒn v÷ng phôc vô c¸c môc tiªu kinh tÕ vµ m«i tr-êng cho toµn vïng [26]. Ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn n«ng th«n cã ng-êi d©n tham gia ®-îc ®Ò cËp trong ch-¬ng tr×nh tËp huÊn dù ¸n hç trî l©m nghiÖp x· héi cña tr-êng §HLN. C¸c t¸c gi¶: Lý V¨n Träng, NguyÔn NghÜa Biªn vµ TrÇn Ngäc B×nh (1997) ®· phèi hîp víi c¸c chuyªn gia trong vµ ngoµi n-íc biªn so¹n tµi liÖu víi nh÷ng chñ ®Ò chÝnh [45]: - C¸c kh¸i niÖm vµ ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn trong qu¸ tr×nh tham gia. - C¸c c«ng cô cña ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia cña ng-êi d©n. - Tæ chøc qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ n«ng th«n. - Thùc hµnh tæng hîp.
Tµi liÖu tËp huÊn vÒ QHSD§ vµ giao ®Êt l©m nghiÖp cã sù tham gia cña ng-êi d©n cña t¸c gi¶ TrÇn H÷u Viªn (1997), trªn c¬ së kÕt hîp gi÷a ph-¬ng ph¸p QHSD§ trong n-íc vµ ph-¬ng ph¸p QHSD§ cña mét sè dù ¸n quèc tÕ ®ang ¸p dông t¹i mét sè vïng cã dù ¸n ë ViÖt Nam [49]. Trong ®ã, t¸c gi¶ ®· tr×nh bµy vÒ kh¸i niÖm vµ nguyªn t¾c chØ ®¹o quy ho¹ch sö dông ®Êt vµ giao ®Êt cho ng-êi d©n tham gia. Ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch sö dông ®Êt cÊp vi m« cã sù tham gia cña ng-êi d©n ®-îc ®Ò cËp trong c«ng tr×nh QHSD§ l©m nghÞªp vµ G§LN cã sù tham gia cña ng-êi d©n - §oµn DiÔn (1997), T¸c gi¶ ®· nªu lªn mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n [9]: - Ph-¬ng ph¸p QHSD§ vµ G§LN ë ViÖt Nam. - Ph-¬ng ph¸p QHSD§ vµ G§LN cña dù ¸n GCP/VIE/024/ITA. - Nh÷ng tån t¹i cña QHSD§ vµ G§LN ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi. - KiÕn nghÞ ph-¬ng ph¸p QHSD§ vµ G§LN ®¬n gi¶n cã sù tham gia cña ng-êi d©n. 1.2.2. Nh÷ng nghiªn cøu vµ thö nghiÖm liªn quan ®Õn ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch l©m n«ng nghiÖp cÊp x· cã sù tham gia Nghiªn cøu vµ thÝ ®iÓm ®Çu tiªn vÒ quy ho¹ch sö dông ®Êt, giao ®Êt l©m nghiÖp cÊp x· ®-îc thùc hiÖn tõ n¨m 1993 t¹i : X· Tö Nª, huyÖn T©n L¹c, x· Hang Kia, Pµ Cß huyÖn Mai Ch©u, tØnh Hoµ B×nh do dù ¸n §æi míi chiÕn l-îc ph¸t triÓn l©m nghiÖp thùc hiÖn, sau ®ã dù ¸n ®· tæng hîp nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm vµ rót ra ®-îc c«ng t¸c quy ho¹ch sö dông ®Êt, ®-îc coi lµ mét néi dung chÝnh cÇn ®-îc thùc hiÖn tr-íc khi giao ®Êt trªn c¬ së t«n träng tËp qu¸n n-¬ng rÉy cè ®Þnh. LÊy x· lµm ®¬n vÞ ®Ó lËp kÕ ho¹ch vµ giao ®Êt, cã sù tham gia tÝch cùc cña ng-êi d©n, giµ lµng, tr-ëng b¶n vµ chÝnh quyÒn x·. CÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch sö dông chi tiÕt, tr¸nh ®-îc c¸c m©u thuÉn cña céng ®ång ph¸t sinh sau quy ho¹ch. Ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn N«ng th«n miÒn nói ViÖt Nam – Thôy §iÓn giai ®o¹n 1996 – 2001 trªn ph¹m vi 5 tØnh: Lµo Cai, Tuyªn Quang, Hµ Giang, Yªn B¸i, Phó Thä ®· tiÕn hµnh thö nghiÖm quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng - l©m nghiÖp cÊp x· trªn c¬ së x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cÊp th«n vµ hé gia ®×nh. Theo Bïi §×nh To¸i vµ NguyÔn H¶i Nam 1998, tØnh Lµo Cai ®· x©y dùng m« h×nh sö dông PRA ®Ó tiÕn hµnh QHSD§, tØnh Hµ Giang ®· x©y dùng quy ho¹ch vµ lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt 3 cÊp: x·, th«n vµ hé gia ®×nh. §Õn n¨m 1998, trªn toµn vïng dù ¸n cã 78 th«n b¶n ®-îc quy ho¹ch sö dông ®Êt theo ph-¬ng ph¸p cïng
tham gia. Ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch sö dông ®Êt dùa trªn PRA c¨n cø vµo nhu cÇu vµ nguyÖn väng cña ng-êi sö dông ®Êt víi c¸ch tiÕp cËn tõ d-íi lªn t¹o ra kÕ ho¹ch cã tÝnh kh¶ thi cao h¬n [46], [25]. Tuy nhiªn, ch-a t¹o ra sù g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a chñ tr-¬ng cña Nhµ n-íc víi nhu cÇu nguyÖn väng cña nh©n d©n. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ ph¶i t×m ra mét ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch t¹i ®Þa ph-¬ng víi sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a -u tiªn cña ChÝnh phñ vµ nhu cÇu cña céng ®ång. N¨m 1996, t¸c gi¶ Vò V¨n MÔ vµ Desloges ®· thö nghiÖm ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch sö dông ®Êt cã ng-êi d©n tham gia t¹i Qu¶ng Ninh [19], ®· ®Ò xuÊt 6 nguyªn t¾c vµ c¸c b-íc c¬ b¶n trong quy ho¹ch sö dông ®Êt trong ®ã cÊp x· ®ãng vai trß ph¸t triÓn trong ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch, s¸u nguyªn t¾c ®ã lµ: - KÕt hîp hµi hoµ gi÷a -u tiªn cña ChÝnh phñ vµ nhu cÇu, nguyÖn väng cña nh©n d©n ®Þa ph-¬ng. - TiÕn hµnh trong khu©n khæ luËn ®Þnh hiÖn hµnh vµ c¸c nguån lùc hiÖn cã t¹i ®Þa ph-¬ng. - §¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng, chó ý ®Õn céng ®ång d©n téc miÒn nói, nhãm ng-êi nghÌo vµ vai trß cña phô n÷. - §¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng. - §¶m b¶o nguyªn t¾c cïng tham gia. - KÕt hîp h-íng tíi môc tiªu ph¸t triÓn céng ®ång [18], [19]. Khi thö nghiÖm ph-¬ng ph¸p nµy cho c¸c tØnh Thõa Thiªn HuÕ, Gia Lai vµ Sa §Ðc t¸c gi¶ ®· cho r»ng quy ho¹ch cÊp x· ph¶i dùa trªn t×nh tr¹ng sö dông ®Êt hiÖn t¹i, tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt, c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n-íc vµ nhu cÇu, nghÜa vô cña nh©n d©n. Xem xÐt mäi vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Êt ®ai vµ sö dông tµi nguyªn [17], [18]. Cho thÊy c¸ch tiÕp cËn tæng hîp vµ toµn diÖn nµy phï hîp víi xu thÕ chung cña thÕ giíi hiÖn nay vÒ ¸p dông c¸c ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch tæng hîp. Trong 2 n¨m 1996 - 1997, trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n qu¶n lý nguån n-íc hå Yªn LËp cã sù tham gia cña ng-êi d©n t¹i huyÖn Hoµnh Bå tØnh Qu¶ng Ninh, t¸c gi¶ thö nghiÖm ph-¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia cña ng-êi d©n ®Ó quy ho¹ch l©m - n«ng nghiÖp cho ba x·: B»ng C¶, Qu¶ng La vµ D©n Chñ, ph-¬ng ph¸p PRA ®-îc sö dông ®Ó quy ho¹ch l©m - n«ng nghiÖp vµ x©y dùng dù ¸n cÊp x· cho 5 lÜnh vùc: Quy ho¹ch l©m nghiÖp, c©y ¨n qu¶ cho qu¶n lý rõng phßng hé, quy ho¹ch trång trät quy ho¹ch ch¨n nu«i vµ ®ång cá, kÕ
ho¹ch ph¸t triÓn thuû lîi lËp kÕ ho¹ch m¹ng l-íi tÝn dông th«n b¶n hç trî dù ¸n x·, [20], [21]. Sau 3 n¨m thùc hiÖn cho thÊy b¶n quy ho¹ch phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn t¹i lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho lËp kÕ ho¹ch t¸c nghiÖp hµng n¨m . Tuy nhiªn, nh÷ng h¹n chÕ do thiÕu nghiªn cøu vÒ ®Êt, ph©n tÝch hÖ thèng canh t¸c, dÉn ®Õn viÖc lùa chän c©y trång ch-a hîp lý. Kinh nghiÖm nµy ®ang ®-îc ®óc rót cho giai ®o¹n tiÕp theo cña dù ¸n ®-îc triÓn khai trªn 4 x· míi . ¸p dông míi ®©y nhÊt cña t¸c gi¶ sau khi ®óc rót giai ®o¹n 1 cña dù ¸n t¹i Hoµng Bå – Qu¶ng Ninh, nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu t¹i 3 ®iÓm nghiªn cøu cña ®Ò tµi nghiªn cøu sinh, t¸c gi¶ ®· vËn dông quy ho¹ch ph¸t triÓn l©m - n«ng nhgiÖp cho 4 x· më réng cña huyÖn Hoµnh Bå b»ng ph-¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a PRA víi c¸c ph-¬ng ph¸p ®èi tho¹i vµ phèi hîp c¸c ®èi t¸c, trong ®ã ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng canh t¸c ®-îc sö dông cho viÖc x¸c ®Þnh c©y trång [51]. N¨m 1996, trªn c¬ së tæng kÕt c¸c kinh nghiÖm nhiÒu n¬i Côc KiÓm L©m cho ra tµi liÖu híng dÉn “Néi dung, biÖn ph¸p vµ tr×nh tù tiÕn hµnh giao ®Êt l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn x·” [6]. §©y lµ tµi liÖu söa ®æi lÇn thø 2 cã nhiÒu bæ sung vµo tµi liÖu n¨m 1994 nã ®¸p øng phÇn nµo vÒ nh÷ng h-íng dÉn c¬ b¶n vÒ néi dung vµ nguyªn t¾c. Nh÷ng yªu cÇu vÒ chuyªn m«n vµ ph-¬ng ph¸p trong h-íng dÉn nµy phï hîp víi ®iÒu tra rõng tr-íc ®©y. B¶n h-íng dÉn nµy cÇn hoµn thiÖn theo h-íng dõng l¹i ë nh÷ng nguyªn t¾c vµ ph-¬ng ph¸p c¬ b¶n, kh«ng nªn cã b¶n h-íng dÉn chi tiÕt dÉn ®Õn ngé nhËn r»ng viÖc quy ho¹ch l©m - n«ng nghiÖp cÊp ®Þa ph-¬ng theo mét chu tr×nh cøng. Ch-¬ng tr×nh hîp t¸c kü thuËt ViÖt - §øc, dù ¸n ph¸t triÓn LNXH s«ng §µ ®· nghiªn cøu vµ thö nghiÖm ph-¬ng ph¸p QHSD§ vµ G§LN t¹i 2 x· cña 2 huyÖn Yªn Ch©u (S¬n La) vµ Tña Chïa (Lai Ch©u) trªn c¬ së h-íng dÉn cña Chi côc kiÓm l©m. Víi c¸ch lµm 6 b-íc vµ lÊy cÊp th«n b¶n lµm ®în vÞ chÝnh ®Ó quy ho¹ch, giao ®Êt l©m nghiÖp vµ ¸p dông c¸ch tiÕp cËn LNXH ®èi víi céng ®ång d©n téc vïng cao cã thÓ lµ kinh nghiÖm tèt. Sù kh¸c biÖt víi c¸c ch-¬ng tr×nh kh¸c lµ lÊy cÊp th«n b¶n lµm ®¬n vÞ quy ho¹ch phï hîp víi ®Æc thï vïng cao, phï hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu x· héi vµ céng ®ång cña Donovan vµ nhiÒu ng-êi kh¸c, n¨m 1997 [9] ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi nghiªn cøu sinh n¨m 1999 vµ 2000, NguyÔn B¸ Ng·i cïng víi nhãm t- vÊn cña Dù ¸n khu vùc l©m nghiÖp
ViÖt Nam ADB ®· nghiªn cøu vµ thö nghiÖm ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch vµ x©y dùng tiÓu dù ¸n cÊp x·. Môc tiªu lµ ®-a ra mét ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch l©m - n«ng nghiÖp cÊp x· cã sù tham gia cña ng-êi d©n, ®Ó x©y dùng tiÓu dù ¸n l©m - n«ng nghiÖp cho 50 x· cña 4 tØnh: Thanh Ho¸, Gia Lai, Phó Yªn vµ Qu¶ng TrÞ [22], [23], [24], [41]. Kinh nghiÖm rót ra tõ viÖc ¸p dông ph-¬ng ph¸p nµy lµ: - ViÖc tiÕn hµnh quy ho¹ch ph¶i dùa trªn kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu tra nguån lùc mét c¸ch chi tiÕt vµ ®Çy ®ñ. - TiÕn hµnh quy ho¹ch sö dông ®Êt lµ c¬ së quan träng cho quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m – n«ng nghiÖp. - TiÕn hµnh ph©n tÝch hÖ thèng canh t¸c lµm c¬ së cho viÖc lùa chän c©y trång vµ ph-¬ng thøc sö dông ®Êt. - Quy ho¹ch l©m - n«ng nghiÖp cÊp x· ph¶i ®-îc tiÕn hµnh tõ lËp kÕ ho¹ch cÊp th«n b¶n b»ng ph-¬ng ph¸p cã sù tham gia trùc tiÕp cña ng-êi d©n. - Tæng hîp vµ c©n ®èi kÕ ho¹ch cho ph¹m vi cÊp x· trªn c¬ së: §Þnh h-íng ph¸t triÓn chiÕn l-îc cña huyÖn, tØnh; Kh¶ n¨ng hç trî tõ bªn ngoµi; §èi tho¹i vµ thèng nhÊt trùc tiÕp gi÷a ®¹i diÖn c¸c céng ®ång víi nhau, gi÷a ®¹i diÖn c¸c céng ®ång víi c¸n bé tØnh vµ dù ¸n. - Cã sù nhÊt trÝ chung cña toµn x· th«ng qua c¸c cuéc häp céng ®ång cÊp th«n hoÆc xãm. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c ch-¬ng tr×nh vµ dù ¸n l©m - n«ng nghiÖp nh-, dù ¸n trång rõng ViÖt - §øc t¹i L¹ng S¬n, B¾c Giang, Thanh Ho¸, Qu¶ng Ninh…do GTZ tµi trî còng ®· sö dông triÖt ®Ó ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia. VÒ mÆt lý luËn, mét sè ®Ò tµi nghiªn cøu cña NguyÔn V¨n QuyÕt [30], NguyÔn H÷u T©n [33], Lª Ngäc Trùc [34], còng ®· tiÕn hµnh ë mét sè ®Þa ph-¬ng, cã nh÷ng ®¸nh gi¸ vµ kÕt qu¶ cã ý nghÜa thùc tiÔn nhÊt ®Þnh. 1.2.3. Nh÷ng kÕt luËn rót ra tõ nghiªn cøu vµ kinh nghiÖm cña ViÖt Nam §¸nh gi¸, ph©n tÝch c¸c nghiªn cøu vµ thö nghiÖm vÒ quy ho¹ch sö dông ®Êt ë ViÖt Nam cã thÓ rót ra mét sè kÕt luËn sau: ViÖt Nam ®· cã nh÷ng nghiªn cøu kh¸ ®Çy ®ñ vÒ quy ho¹ch sö dông ®Êt cÊp vÜ m« song cÊp vi m« cßn nhiÒu h¹n chÕ míi nghiªn cøu chñ yÕu ®èi t-îng ®Êt phôc vô cho s¶n xuÊt mµ ch-a chØ ra ®-îc vai trß quan träng cña m«i tr-êng sinh th¸i.
Ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ thiÕu thèng nhÊt, ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch cã sù tham gia cña ng-êi d©n ®· ®-îc ¸p dông ë mét sè ®Þa ph-¬ng nh-ng ch-a tæng kÕt x¸c ®Þnh ®èi t-îng cô thÓ tham gia vµ vai trß cña hä. ThiÕu sù g¾n kÕt gi÷a quy ho¹ch rõng víi quy ho¹ch n«ng - l©m nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh¸c (giao th«ng, thuû lîi, x©y dùng…). §©y lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn m©u thuÉn vµ chång chÐo trong c¸c néi dung quy ho¹ch sö dông ®Êt. C¸c quy ho¹ch nµy thiÕu tÝnh dù b¸o dµi h¹n nªn nhiÒu b¶n quy ho¹ch ph¶i liªn tôc bæ sung, ®iÒu chØnh g©y mÊt æn ®Þnh trong chØ ®¹o vµ qu¶n lý. M©u thuÉn gi÷a mét bªn lµ c¸ nh©n, hé gia ®×nh thiÕu ®Êt s¶n xuÊt víi mét bªn lµ c¸c tæ chøc l©m nghiÖp cña Nhµ n-íc ®-îc giao nhiÒu ®Êt nh-ng qu¶n lý sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ sö dông ®Êt dèc míi chØ ®-îc ¸p dông cho ®èi t-îng ®Êt s¶n xuÊt n¬i ng-êi d©n cã tr×nh ®é canh t¸c kh¸ cao, cßn ë nh÷ng n¬i vïng s©u, vïng xa n¬i tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, ®êi sèng nh©n d©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n th× ch-a ®-îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ. C«ng t¸c quy ho¹ch th-êng dùa vµo ý kiÕn chñ quan cña c¸c nhµ quy ho¹ch, thiÕu sù ®ãng gãp vµ tham gia cña ng-êi d©n. V× vËy, kh«ng khai th¸c ®-îc kinh nghiÖm cña ng-êi d©n ®Þa ph-¬ng vµ tÝnh kh¶ thi kh«ng cao. H¬n n÷a ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch dùa trªn thuéc tÝnh cña ®Êt ®ai, Ýt xÐt ®Õn tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña céng ®ång. C¬ së khoa häc cho quy ho¹ch l©m - n«ng nghiÖp cÊp x· ch-a râ rµng, thùc tiÔn vÒ quy ho¹ch cÊp x· ch-a nhiÒu ®Ó tæng kÕt ®¸nh gi¸. Ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn vµ chuyÓn giao kü thuËt cßn nÆng vÒ x©y dùng m« h×nh, ch-a thóc ®Èy m¹nh mÏ c«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn, huÊn luyÖn ®ång thêi Ýt chó ý ®Õn c¸c yÕu tè phi kü thuËt nh- tæ chøc s¶n xuÊt, thÞ tr-êng tiªu thô vµ yÕu tè tiÕp thÞ nh»m ®¶m b¶o cho c¸c tiÕn bé kü thuËt ®-îc chuyÓn giao vµ tr×nh diÔn, ph¸t huy hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. Tõ nh÷ng h¹n chÕ trªn ®Ò tµi sÏ tiÕn hµnh ¸p dông nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò nh- ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn cã sù tham gia trong quy ho¹ch, ph -¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai, ph©n tÝch hÖ thèng canh t¸c, lùa chän c¬ cÊu tËp ®oµn c©y trång, x¸c ®Þnh ph-¬ng thøc, ph-¬ng ph¸p vµ ®Þnh h-íng sö dông c¸c lo¹i ®Êt trªn ®Þa bµn khu vùc nghiªn cøu.
Ch-¬ng 2 môc tiªu, ®èi t-îng, néi dung vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi 2.1.1. VÒ lý luËn X©y dùng c¬ së khoa häc vµ ph-¬ng ph¸p luËn cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p quy ho¹ch sö dông ®Êt bÒn v÷ng quy m« cÊp x·. Gãp phÇn lµm s¸ng tá t¸c ®éng cña mét sè chÝnh s¸ch, kinh tÕ - x· héi, ¶nh h-ëng ®Õn quy ho¹ch sö dông ®Êt bÒn v÷ng t¹i x· Xu©n CÈm, huyÖn Th-êng Xu©n, tØnh Thanh Ho¸. 2.1.2. VÒ thùc tiÔn §Ò tµi nh»m ®Ò xuÊt ph-¬ng ¸n quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m – n«ng nghiÖp x· Xu©n CÈm, huyÖn Th-êng Xu©n, tØnh Thanh Ho¸. 2.2. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu Do yªu cÇu cña luËn v¨n tèt nghiÖp, do ®iÒu kiÖn thêi gian cã h¹n, nªn ®Ò tµi chØ nghiªn cøu trong diÖn tÝch lµ x· Xu©n CÈm, huyÖn Th-êng Xu©n, tØnh Thanh Ho¸. - §èi t-îng nghiªn cøu: Ng-êi d©n vµ c¸c hé gia ®×nh, c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña Nhµ n-íc vÒ ®Êt ®ai, chÝnh s¸ch b¶o vÖ ph¸t triÓn rõng; §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi cña x·; C¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®· vµ ®ang ¸p dông ¶nh h-ëng ®Õn quy ho¹ch sö dông ®Êt; Mét sè m« h×nh sö dông ®Êt t¹i x· Xu©n CÈm, huyÖn Th-êng Xu©n, tØnh Thanh Ho¸. Trong ®ã tËp trung nghiªn cøu s©u vÒ ®Êt l©m - n«ng nghiÖp. 2.3. Néi dung nghiªn cøu - Nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn rõng cña x· Xu©n CÈm. - Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi, ph©n tÝch hiÖn tr¹ng kinh tÕ x· héi x· Xu©n CÈm. - Nghiªn cøu vÒ c¸c d¹ng ®Êt thuéc ®Êt l©m nghiÖp vµ ph©n h¹ng ®Êt l©m nghiÖp. - Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt c©y trång l©m - n«ng nghiÖp vµ ®Ò xuÊt c©y trång.
2.4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.4.1. Ph-¬ng ph¸p ®iÒu tra thu thËp sè liÖu 2.4.1.1. Thu tËp sè liÖu vÒ nghiªn cøu mét sè c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña QHSD§ cÊp vi m« - Sö dông ph-¬ng ph¸p kÕ thõa cã chän läc ®Ó: Thu thËp c¸c tµi liÖu nghiªn cøu cã liªn quan tíi lý luËn vµ kÕt qu¶ thùc tiÔn cña QHSD§ cÊp vi m« cña c¸c t¸c gi¶ trong vµ ngoµi n-íc. 2.4.1.2. Thu thËp sè liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sinh KTXH t¹i khu vùc nghiªn cøu - C¸c tµi liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn: VÞ trÝ ®Þa lý, khÝ hËu, thêi tiÕt, ®Þa h×nh, ®Þa chÊt … - C¸c tµi liÖu vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi: D©n sè, lao ®éng, kiÕn tróc c¬ së h¹ tÇng… - C¸c tµi liÖu ph¸p quy vµ ®Þnh h-íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi: Th«ng t, chØ thÞ… - C¸c tµi liÖu vÒ thèng kª ®Êt. - C¸c tµi liÖu vÒ ®iÒu tra kh¶o s¸t ®· tiÕn hµnh trªn ®Þa bµn x·. - C¸c tµi liÖu b¶n ®å trªn ®Þa bµn: B¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, b¶n ®å ph©n bè sö dông ®Êt …tû lÖ b¶n ®å 1/10.000. 2.4.1.3. LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn l©m n«ng nghiÖp cho x·. Sö dông ph-¬ng ph¸p PRA, kÕt hîp víi kü thuËt canh t¸c NLKH. B-íc 1: T×m hiÓu kh¸i qu¸t t×nh h×nh cña x·. TiÕn hµnh gÆp UBND x·, tr-ëng th«n hoÆc ban qu¶n lý HTX nh»m: Tr×nh bµy môc ®Ých, yªu cÇu cña nhãm c«ng t¸c t¹i x·, th«n, b¶n. T×m hiÓu kh¸i qu¸t t×nh h×nh cña x· vµ tõng th«n, b¶n vÒ c¸c mÆt. - DiÖn tÝch: Tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn, ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp cã rõng, ®Êt trèng ch-a sö dông, ®Êt kh¸c… - T×nh h×nh d©n sinh: C¬ cÊu ngµnh nghÒ, d©n sè lao ®éng, phong tôc tËp qu¸n, tr×nh ®é d©n trÝ, hÖ thèng y tÕ gi¸o dôc, kinh tÕ HG§… - S¶n xuÊt n«ng nghiÖp: + Ruéng lóa 2 vô, 1 vô (quy m«, n¨ng suÊt, s¶n l-îng). + N-¬ng rÉy kh«ng cè ®Þnh, mÆt n-íc ao hå vµ t×nh h×nh sö dông. + V-ên rõng, v-ên nhµ, ®ång cá b·i ch¨n th¶, ®µn gia sóc, tæng s¶n l-îng quy thãc…
- S¶n xuÊt l©m nghiÖp: + Trång rõng, khoanh nu«i b¶o vÖ, khai th¸c chÕ biÕn l©m s¶n… + C¸c dù ¸n chÝnh s¸ch l©m - n«ng nghiÖp t¹i ®Þa ph-¬ng. - S¶n xuÊt NLKH + C¸c m« h×nh ®· ®-îc ¸p dông t¹i ®Þa ph-¬ng. + C¬ cÊu c©y trång trªn c¸c m« h×nh ®ã. + C©y c«ng nghiÖp, c©y ®Æc s¶n (loµi c©y, n¨ng suÊt, triÓn väng). + Khai th¸c, chÕ biÕn l©m s¶n (lo¹i l©m s¶n, -íc tÝnh/n¨m). + C¸c dù ¸n, chÝnh s¸ch n«ng l©m ®· ®-îc thùc hiÖn t¹i ®Þa ph-¬ng. B-íc 2: Kh¶o s¸t n¾m t×nh h×nh chung cña x·. Sau khi ®· cã mét sè th«ng tin ban ®Çu do chñ tÞch UBND x· , tr-ëng th«n cung cÊp, tiÕn hµnh kh¶o s¸t nh»m quan s¸t bæ sung vµ kiÓm tra l¹i nh÷ng th«ng tin ®· ®-îc cung cÊp. Nh÷ng sè liÖu thu ®-îc trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t ®-îc ghi chÐp ngay ®Ó chuÈn bÞ cho b-íc pháng vÊn vµ th¶o luËn víi nh÷ng ng-êi cung cÊp th«ng tin hay c¸c HG§. Mét sè ®iÓm cÇn l-u ý quan s¸t vµ t×m hiÓu trong b-íc 2: - N¾m ®-îc kh¸i qu¸t vÒ ph¹m vi, ranh giíi vµ ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh cña x·. - Quan s¸t c¸c lo¹i h×nh canh t¸c chñ yÕu, c¸c loµi c©y trång, vËt nu«i. - T×m hiÓu c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña céng ®ång d©n c- t¹i x·. B-íc 3: LËp b¶n ®å hiÖn tr¹ng cña tõng th«n trong x·. B¶n ®å hiÖn tr¹ng th«n th-êng do ng-êi d©n tù x©y dùng b»ng trÝ nhí vµ nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh qua mét qu¸ tr×nh sinh sèng vµ lµm viÖc l©u dµi t¹i th«n. Tuy nhiªn cÇn kÕt hîp ph¸c th¶o nh÷ng chi tiÕt mµ m×nh nhËn biÕt ®-îc th«ng qua kh¶o s¸t tµi liÖu, b¶n ®å s½n cã, th«ng qua nh÷ng ng-êi cung cÊp th«ng tin. B¶n ®å hiÖn tr¹ng th«n cÇn ®-îc bæ sung chi tiÕt c¸c vÊn ®Ò: - VÒ mÆt x· héi: + Ph©n bè c¸c HG§ trong th«n, ph©n chia hµnh chÝnh. + VÞ trÝ c¸c c«ng tr×nh thuû lîi, hÖ thèng ®-êng x¸ ®· cã hoÆc cÇn më mang thªm. - VÒ mÆt hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt: + Khu vùc nhµ ë vµ v-ên nhµ (n»m theo c¸c trôc ®-êng trong th«n).
+ Ph¹m vi ranh giíi ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp. + Ph¹m vi ranh giíi ®Êt trèng ch-a sö dông. + Ranh giíi ba lo¹i rõng. B-íc 4: Ph©n lo¹i c©y trång, vËt nu«i. H-íng dÉn viªn liÖt kª tªn c¸c loµi c©y mµ d©n thÝch trång trªn ®Êt cña m×nh theo c¸c cét, sau ®ã ng-êi d©n ®-a ra c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ t¹i sao l¹i thÝch lo¹i c©y ®ã? Khi cã ®-îc danh s¸ch c¸c loµi c©y, ng-êi h-íng dÉn cã thÓ thªm mét sè tiªu chuÈn mang tÝnh chÊt gîi më mµ d©n ch-a ®Ò cËp tíi nh-: - Phï hîp víi khÝ hËu vµ ®Êt ®ai. - DÔ trång, Ýt s©u bÖnh. - DÔ kiÕm h¹t vµ c©y con. - Cã gi¸ trÞ vÒ gç, b¶o vÖ ®Êt vµ n-íc. B-íc 5: Ph©n tÝch lÞch mïa vô. - LÞch mïa vô còng ®-îc chÝnh ng-êi d©n sèng trong céng ®ång ph©n tÝch, th«ng qua ®ã ng-êi d©n x¸c ®Þnh ®-îc biÓu ®å lÞch mïa vô. - BiÓu ®å lÞch mïa vô gåm trôc thêi gian ®-îc m« t¶ 12 th¸ng trong n¨m theo ©m lÞch. + BiÓu ®å lÞch thêi gian ®-îc ng-êi d©n m« t¶ c¸c nh©n tè chñ yÕu cña thêi tiÕt, khÝ hËu nh-: L-îng m-a, ®é nãng theo th¸ng… b»ng ph-¬ng ph¸p so s¸nh gi÷a c¸c th¸ng n«ng d©n dÔ dµng thèng nhÊt ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè khÝ hËu, thêi tiÕt. + PhÇn d-íi môc thêi gian ®-îc ng-êi d©n m« t¶ c¸c nh©n tè mµ hé quan t©m nh-: lÞch gieo trång cña c¸c lo¹i c©y chÝnh, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng – l©m nghiÖp, lÞch thu nhËp vµ chi tiªu, lÞch s©u h¹i… ng-êi d©n ph©n tÝch tõng nh©n tè theo kinh nghiÖm, hä dÔ dµng ®-a ra lÞch mïa vô thùc tÕ t¹i th«n, b¶n, x· m×nh. B-íc 6: ThÈm ®Þnh l¹i c¸c vÊn ®Ò, gi¶i ph¸p vµ xÕp lo¹i môc tiªu qu¶n lý. Sau khi xem xÐt l¹i c¸c vÊn ®Ò vµ gi¶i ph¸p kh¸c nhau, c¸n bé phæ cËp sÏ tr×nh bµy nh÷ng ý kiÕn cña hä. Sau ®ã ng-êi d©n cÇn xem xÐt nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau vµ lùa chän nh÷ng môc tiªu qu¶n lý nµo hé muèn ®¹t ®-îc. B-íc 7: LËp kÕ ho¹ch, quy ho¹ch ph¸t triÓn l©m - n«ng nghiÖp t-¬ng lai.