Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Quy hoạch phát triển tài nguyên lâm sản ngoài gỗ tại vùng đệm Khu Bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ - Hà Tĩnh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là phát triển nguồn tài nguyên lâm sản ngoài gỗ một cách bền vững, góp phần nâng cao đời sống cho cộng đồng dân cư sống trong Vùng đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ – Hà Tĩnh nhằm làm giảm áp lực tác động của người dân vào rừng của khu bảo tồn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Quy hoạch phát triển tài nguyên lâm sản ngoài gỗ tại vùng đệm Khu Bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ - Hà Tĩnh

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt trêng ®¹i häc l©m nghiÖp trÇn hËu th×n quy ho¹ch ph¸t triÓn tµi nguyªn l©m s¶n ngoµi gç t¹i vïng ®Öm khu b¶o tån thiªn nhiªn kÎ gç- hµ tÜnh LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc l©m nghiÖp Tµi liÖu tham kh¶o hµ t©y, n¨m 2008
1 ®Æt vÊn ®Ò ë ViÖt Nam, viÖc sö dông LSNG ®· g¾n liÒn víi sù sinh tån cña c¸c céng ®ång d©n c sèng dùa vµo rõng. LSNG ®ãng mét vai trß quan träng ®èi víi kinh tÕ cña hé gia ®×nh, kinh tÕ ®Þa ph¬ng vµ c¶ níc. NhiÒu s¶n phÈm LSNG kh«ng chØ ®îc dïng trong ph¹m vi th«n b¶n mµ ®· trë thµnh nguån hµng xuÊt khÈu, nh QuÕ, Håi, c©y thuèc,… Riªng gi¸ trÞ s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu n¨m 2005 ®· lªn tíi trªn 130 triÖu ®« la Mü. ViÖc ph¸t triÓn LSNG còng cã ý nghÜa x· héi lín lao v× nã cã thÓ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho ngêi d©n, nhÊt lµ ngêi d©n ë vïng s©u, vïng xa; mang l¹i c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng triÖu ngêi lao ®éng vµ tÝch cùc gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo trong ph¹m vi toµn quèc. LSNG cßn gãp phÇn b¶o vÖ m«i trêng vµ ®a d¹ng sinh häc. Bëi v×, LSNG lµ mét thµnh phÇn cÊu tróc kh«ng thÓ t¸ch rêi cña hÖ sinh th¸i rõng, muèn ph¸t triÓn LSNG mét c¸ch bÒn v÷ng ngêi d©n ph¶i cã ý thøc b¶o vÖ rõng, b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc vµ ph¶i tÝch cùc trång rõng ®Ó kh«i phôc vµ b¶o vÖ c¸c loµi LSNG quý trong ®ã. Tuy nhiªn, ViÖt Nam còng gièng nh nhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn kh¸c, tríc ®©y sö dông rõng chñ yÕu lµ khai th¸c gç, Ýt quan t©m tíi b¶o tån vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn LSNG. V× vËy, nguån tµi nguyªn quý gi¸ nµy ®ang ngµy cµng bÞ c¹n kiÖt do c¸c ho¹t ®éng khai th¸c vµ sö dông kh«ng bÒn v÷ng cña con ngêi. HiÖn nay, viÖc khai th¸c vµ bu«n b¸n c¸c lo¹i LSNG kh«ng ®îc qu¶n lý, kh«ng chÞu sù ®iÒu tiÕt vµ híng dÉn cô thÓ bëi mét c¬ quan chøc n¨ng nµo, c¸c LSNG bÞ khai th¸c tù do vµ phô thuéc phÇn lín vµo thiªn nhiªn, thÞ trêng bu«n b¸n tù ph¸t, mét lîng lín ®îc xuÊt khÈu tr¸i ng¹ch sang Trung Quèc, c¸c ®Þa ph¬ng rÊt Ýt hoÆc kh«ng quan t©m ®Õn viÖc b¶o tån vµ ph¸t triÓn nhiÒu loµi cã gi¸ trÞ, hoÆc viÖc g©y trång ph¸t triÓn chØ chó träng vµo mét vµi loµi cã thÞ trêng lín nhng ®ßi hái quy tr×nh kü thuËt vµ chÕ biÕn phøc t¹p nªn thêng bÞ thÊt b¹i,… tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®· lµm nguån tµi nguyªn LSNG ë nhiÒu vïng miÒn nói ngµy cµng khan hiÕm. HiÖn tr¹ng trªn ®· lµm cho møc ®é phô thuéc vµo rõng cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng sèng trong c¸c vên quèc gia vµ c¸c khu b¶o tån ngµy cµng t¨ng lªn, tµi nguyªn rõng ngµy cµng c¹n kiÖt, c¬ héi c¶i thiÖn ®êi sèng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c vïng miÒn nói ngµy cµng hiÕm hoi h¬n.
2 Trong bèi c¶nh nh vËy, LSNG cÇn ®îc coi träng ®óng møc. Muèn b¶o tån vµ ph¸t triÓn LSNG ph¶i cã mét chñ tr¬ng dµi h¹n, nhÊt qu¸n. HiÖn nay rÊt cÇn c¸c chÝnh s¸ch hç trî cho ho¹t ®éng b¶o tån, s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ kinh doanh LSNG, ®ång thêi vÊn ®Ò quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu, kü thuËt nh©n gièng, thu h¸i, b¶o qu¶n, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm LSNG… vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. NhËn thøc ®îc tÇm quan träng ®ã, Bé NN & PTNT ®· ban hµnh "ChiÕn lîc b¶o tån vµ ph¸t triÓn LSNG giai ®o¹n 2006-2020". §©y ®îc xem lµ ®éng lùc, lµ kim chØ nam cho c«ng cuéc ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn LSNG cña quèc gia. Còng nh nh÷ng vïng miÒn nói kh¸c, ë Vïng ®Öm Khu BTTN KÎ Gç, tõ l©u ®êi nguån tµi nguyªn LSNG ®· thÓ hiÖn mét vai trß rÊt quan träng ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ x· héi cña ngêi d©n. §Æc biÖt, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khi hÖ thèng qu¶n lý tËp trung vµo mét sè ®èi tîng lµ gç, nh÷ng sinh vËt quý hiÕm, c¸c sinh vËt ®Æc h÷u, c¸c sinh vËt ®ang cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng… mét c¸ch chÆt chÏ h¬n, th× LSNG trë thµnh nguån tµi nguyªn chÝnh cho sù khai th¸c cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng, nã ®ãng vai trß ngµy cµng quan träng h¬n, chiÕm tû lÖ lín trong tæng thu nhËp cña hä. Tuy nhiªn, cïng víi sù gia t¨ng d©n sè, sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ nhu cÇu cña ngêi d©n ngµy mét lín, lµ sù khai th¸c LSNG mét c¸ch rÊt x« bå, kh«ng cã sù quy ho¹ch, thiÕu sù qu¶n lý, m¹nh ai nÊy lµm. Bªn c¹nh ®ã lµ t×nh tr¹ng ngêi d©n vïng ®Öm ngµy cµng l©m vµo t×nh huèng thiÕu thèn vËt chÊt, bëi nhu cÇu cña hä kh«ng ngõng t¨ng lªn c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng mµ nguån tµi nguyªn hä thêng khai th¸c tríc kia nh gç hay ®éng vËt hoang d· ®ang ngµy cµng khan hiÕm dÇn hoÆc ®· bÞ kiÓm so¸t chÆt chÏ h¬n. Nh vËy, ¸p lùc khai th¸c l¹i ®æ dån vµo c¸c ®èi tîng lµ LSNG, v× thÕ nguån tµi nguyªn nµy cµng nhanh chãng c¹n kiÖt h¬n, dÉn tíi nguån thu nhËp cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng ngµy cµng gi¶m, ruéng n¬ng kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt, trong khi ®ã nhu cÇu cña cuéc sèng l¹i ngµy cµng lín, muèn tån t¹i, hä ph¶i t×m mäi c¸ch, kÓ c¶ ph¹m ph¸p nh khai th¸c gç, ®éng vËt hoang d· vµ tiÕp tay cho l©m tÆc,… vµ nguy c¬ cña rõng phßng hé lµ rÊt râ rµng vµ hÕt søc cÊp b¸ch. NÕu chóng ta kh«ng cã biÖn ph¸p nµo ®Ó gióp hä t×m ra mét nguån thu nhËp bÒn v÷ng, c¶i thiÖn ®êi sèng kinh tÕ th× viÖc suy tho¸i ®a d¹ng sinh häc vµ tµi nguyªn rõng lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. NghÌo ®ãi vµ suy tho¸i tµi nguyªn
3 rõng lµ c¸i vßng luÈn quÈn ®e do¹ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña c¸c vïng miÒn nói tØnh Hµ TÜnh nãi chung vµ ngêi d©n Vïng ®Öm Khu BTTN KÎ Gç nãi riªng. §Ó chèng chäi víi ®ãi nghÌo, ngêi d©n vïng ®åi nói hiÖn nay ®ang buéc ph¶i vay mîn cña t¬ng lai b»ng c¸ch lµm c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. HËu qu¶ lµ tèc ®é tµn ph¸ rõng ngµy cµng t¨ng mµ nghÌo ®ãi vÉn tiÕp diÔn. Nghiªn cøu nh»m b¶o tån vµ ®a ra c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn LSNG ®Ó n©ng cao thu nhËp cho céng ®ång vµ b¶o vÖ rõng bÒn v÷ng lµ mét trong nh÷ng con ®êng ®Çy triÓn väng cho gi¶i quyÕt c¸i vßng luÈn quÈn nªu trªn. Thùc tÕ, ë khu vùc nghiªn cøu còng ®· cã mét sè nghiªn cøu vÒ LSNG, nhng nh×n chung hÇu hÕt c¸c nghiªn cøu chØ míi dõng l¹i ë møc chung chung, chØ míi tËp trung ë gi¸ trÞ vµ vai trß cña LSNG mµ cha ®a ra ®îc nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ nµo ®Ó ph¸t triÓn LSNG. §Æc biÖt lµ nghiªn cøu quy ho¹ch ph¸t triÓn LSNG, mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc vµ ®Çy triÓn väng ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn LSNG nh»m n©ng cao thu nhËp cho ngêi d©n vµ b¶o vÖ rõng mét c¸ch bÒn v÷ng, còng cha ®îc tiÕn hµnh. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng thùc tÕ ®ã, t«i thùc hiÖn ®Ò tµi: “Quy ho¹ch ph¸t triÓn tµi nguyªn LSNG t¹i vïng ®Öm Khu B¶o tån thiªn nhiªn KÎ Gç - Hµ TÜnh” Víi mong muèn gãp phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn LSNG cña vïng ®Öm Khu B¶o tån thiªn nhiªn KÎ Gç, tõ ®ã t¹o thªm viÖc lµm, t¹o thªm thu nhËp, n©ng cao ®êi sèng cho ngêi d©n vïng ®Öm, ®ång thêi b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng phßng hé, b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc, n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng tr×nh thuû lîi to lín nµy.
4 Ch¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. NhËn thøc chung vÒ quy ho¹ch Chóng ta lu«n suy nghÜ vÒ sù ph¸t triÓn vµ mong muèn ®¹t ®îc môc tiªu ph¸t triÓn, cô thÓ lµ: T¨ng trëng kh«ng ngõng ®êi sèng cña con ngêi c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn: ph©n phèi c«ng b»ng nh÷ng thµnh qu¶ t¨ng trëng trong x· héi, nh»m cñng cè vµ ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vÒ hÖ thèng gi¸ trÞ cña con ngêi trong x· héi. Muèn ®¹t ®îc sù ph¸t triÓn toµn diÖn th× tríc hÕt ph¶i cã suy nghÜ nghiªm tóc, cã tr×nh ®é hiÓu biÕt cao, cã kh¶ n¨ng bao qu¸t réng ®Ó cã thÓ chuyÓn nh÷ng suy nghÜ, nh÷ng ý tëng vÒ sù ph¸t triÓn thµnh hµnh ®éng trong t¬ng lai. Sù suy nghÜ, nh÷ng ý tëng vÒ sù ph¸t triÓn ph¶i mang tÝnh hîp lý vµ tÝnh hÖ thèng, ®ång thêi ph¶i cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó hµnh ®éng. BiÕt suy nghÜ, c©n nh¾c xem kh¶ n¨ng nµo lµ tèt nhÊt, h÷u hiÖu vµ bÒn v÷ng nhÊt so víi nh÷ng kh¶ n¨ng kh¸c. NghÜa lµ sù ph¸t triÓn ®ã ph¶i ®îc c¶ hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi, cã t¸c dông l©u dµi, ®îc nhiÒu ngêi chÊp nhËn vµ kh«ng ph¸ huû m«i trêng. Sù chuyÓn ho¸ nh÷ng t duy, ý tëng hiÖn t¹i thµnh hµnh ®éng t¬ng lai, nh÷ng tÝnh to¸n, c©n nh¾c Êy gäi lµ quy ho¹ch. “Quy ho¹ch lµ mét qu¸ tr×nh lý thuyÕt vÒ t tëng cã quan hÖ víi tõng sù vËt, sù viÖc ®îc h×nh thµnh vµ thÓ hiÖn qua mét qu¸ tr×nh hµnh ®éng thùc tÕ. Qu¸ tr×nh nµy gióp nhµ quy ho¹ch tÝnh to¸n vµ ®Ò xuÊt nh÷ng ho¹t ®éng cô thÓ ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu”. Quy ho¹ch kh«ng ph¶i lµ mét lÜnh vùc khoa häc míi cña thêi ®¹i. KÓ tõ khi con ngêi biÕt sèng ®Þnh c ®· cã quy ho¹ch, ®¬ng nhiªn lµ ë møc ®é thÊp, ®¬n gi¶n h¬n, song nh÷ng nguyªn t¾c vÉn cã gi¸ trÞ. Ch¼ng h¹n con ngêi t×m c¸ch lËp mét trËt tù vµ sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nh÷ng tµi s¶n hiÖn cã, xo¸ ®i nh÷ng trë ng¹i vµ dù kiÕn vÒ t¬ng lai… [25]. 1.2. Trªn thÕ giíi 1.2.1. Quy ho¹ch ph¸t triÓn l©m nghiÖp ë x· héi phong kiÕn, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt l©m nghiÖp lóc ®Çu cha ®îc ph©n chia tû mØ, mµ thuéc khu vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Råi l©m nghiÖp ph¸t triÓn lªn, vÊn ®Ò mua b¸n gç ®îc ®Æt ra, lóc ®ã míi cÇn cã ®iÒu tra quy ho¹ch rõng. Nh vËy,
5 sù ph¸t sinh cña Quy ho¹ch rõng ®· cã mÇm mèng vµ nã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ T b¶n chñ nghÜa. NhÊt lµ sau cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp, do c«ng nghiÖp vµ giao th«ng vËn t¶i ph¸t triÓn nªn ë nhiÒu níc Ch©u ¢u khèi lîng gç yªu cÇu ngµy cµng t¨ng, s¶n xuÊt gç ®· tho¸t khái nÒn kinh tÕ tù nhiªn cã tÝnh chÊt ®Þa ph¬ng cña phong kiÕn mµ bíc vµo thêi ®¹i kinh tÕ hµng ho¸ T b¶n chñ nghÜa. Thùc tiÔn s¶n xuÊt l©m nghiÖp ®· kh«ng cßn bã hÑp trong viÖc s¶n xuÊt gç ®¬n thuÇn mµ cÇn ph¶i cã ngay nh÷ng lý luËn vµ biÖn ph¸p nh»m b¶o ®¶m thu ho¹ch lîi nhuËn l©u dµi cho chñ rõng. ChÝnh hÖ thèng hoµn chØnh vÒ lý luËn Quy ho¹ch rõng T b¶n chñ nghÜa ®· dÇn ®îc h×nh thµnh trong hoµn c¶nh lÞch sö nh vËy [25]. §Çu thÕ kû 18, Quy ho¹ch l©m nghiÖp míi chØ gi¶i quyÕt viÖc "Khoanh khu chÆt lu©n chuyÓn", cã nghÜa lµ ®em tr÷ lîng hoÆc diÖn tÝch tµi nguyªn rõng chia ®Òu cho tõng n¨m cña chu kú khai th¸c vµ tiÕn hµnh khoanh khu chÆt lu©n chuyÓn theo tr÷ lîng hoÆc diÖn tÝch. Sau cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp ë Ch©u ¢u. Vµo thÕ kû 19, ph¬ng thøc "Khoanh khu chÆt lu©n chuyÓn" nhêng chç cho ph¬ng thøc "Chia ®Òu" cña Hartig. Hartig ®· chia chu kú khai th¸c thµnh nhiÒu thêi kú lîi dông vµ trªn c¬ së ®ã, khèng chÕ lîng chÆt hµng n¨m. §Õn n¨m 1816, xuÊt hiÖn ph¬ng ph¸p lu©n kú lîi dông cña H.Cotta. Cotta chia chu kú khai th¸c thµnh 20 thêi kú lîi dông vµ còng lÊy ®ã ®Ó khèng chÕ lîng chÆt hµng n¨m. Sau ®ã ph¬ng ph¸p "B×nh qu©n thu ho¹ch" vµ ph¬ng ph¸p "L©m phÇn kinh tÕ" cña Judeich ra ®êi. Hai ph¬ng ph¸p "B×nh qu©n thu ho¹ch" vµ "L©m phÇn kinh tÕ" chÝnh lµ tiÒn ®Ò cña hai ph¬ng ph¸p tæ chøc kinh doanh vµ tæ chøc rõng kh¸c nhau. Ph¬ng ph¸p "B×nh qu©n thu ho¹ch" vµ sau nµy lµ ph¬ng ph¸p "cÊp tuæi" chÞu ¶nh hëng cña "Lý luËn rõng tiªu chuÈn", cã nghÜa lµ rõng ph¶i cã kÕt cÊu tiªu chuÈn vÒ tuæi còng nh vÒ diÖn tÝch vµ tr÷ lîng, vÞ trÝ vµ ®a c¸c cÊp tuæi cao vµo diÖn tÝch khai th¸c. HiÖn nay, ph¬ng ph¸p kinh doanh rõng nµy ®îc dïng phæ biÕn cho c¸c níc cã tµi nguyªn rõng phong phó. Cßn ph¬ng ph¸p "L©m phÇn kinh tÕ" vµ hiÖn nay lµ ph¬ng ph¸p "L©m phÇn" kh«ng c¨n cø vµo tuæi rõng mµ dùa vµo ®Æc ®iÓm cô thÓ cña mçi l©m phÇn tiÕn hµnh ph©n tÝch, x¸c ®Þnh s¶n lîng vµ biÖn ph¸p kinh doanh, ph¬ng thøc ®iÒu chÕ rõng. Còng tõ ph¬ng ph¸p nµy, cßn ph¸t triÓn thµnh "Ph¬ng ph¸p kinh doanh l«" vµ "Ph¬ng ph¸p kiÓm tra"[25].
6 T¹i ch©u ¢u, vµo thËp kû 30 vµ thËp kû 40 cña thÕ kû 20, Quy ho¹ch ngµnh gi÷ vai trß lÊp chç trèng cña Quy ho¹ch vïng ®îc x©y dùng vµo ®Çu thÕ kû. N¨m 1946, Jack.G.V. ®· cho ra ®êi chuyªn kh¶o ®Çu tiªn vÒ ph©n lo¹i ®Êt ®ai víi tªn "Ph©n lo¹i ®Êt ®ai cho quy ho¹ch sö dông ®Êt". §©y còng lµ tµi liÖu ®Çu tiªn, ®Ò cËp ®Õn ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cña ®Êt cho Quy ho¹ch sö dông ®Êt. T¹i vïng Rhodesia tríc ®©y (nay lµ Céng hoµ Zimbabwe), Bé N«ng nghiÖp ®· xuÊt b¶n cuèn Sæ tay híng dÉn Quy ho¹ch sö dông ®Êt hç trî cho Quy ho¹ch c¬ së h¹ tÇng cho c«ng t¸c trång rõng. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 20, T¹p chÝ "East African Journal for Agriculture and Forestry" ®· xuÊt b¶n nhiÒu bµi b¸o vÒ Quy ho¹ch c¬ së h¹ tÇng ë Nam Ch©u Phi. N¨m 1966, Héi §Êt häc cña Mü vµ Héi N«ng häc Mü cho ra ®êi chuyªn kh¶o vÒ híng dÉn ®iÒu tra ®Êt, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cña ®Êt vµ øng dông trong Quy ho¹ch sö dông ®Êt [13]. 1.2.2. Vïng ®Öm T duy vÒ kh¸i niÖm qu¶n lý vïng ®Öm trªn thÕ giíi ®· ph¸t triÓn qua 3 giai ®o¹n nh sau: + Giai ®o¹n ®Çu (1950 - 1970): C¸c vïng ®Öm chñ yÕu ®îc x¸c ®Þnh nh lµ nh÷ng ph¬ng tiÖn b¶o vÖ con ngêi vµ mïa mµng cña hä ®Ó tr¸nh sù tÊn c«ng vµ ph¸ ho¹i cña ®éng vËt sèng trong khu b¶o tån vµ rõng. + Giai ®o¹n kÕ tiÕp (10 – 20 n¨m tiÕp theo): C¸c vïng ®Öm ®· ®îc ¸p dông nh lµ nh÷ng ph¬ng c¸ch ®Ó b¶o vÖ c¸c khu b¶o tån tr¸nh khái nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña con ngêi. + Giai ®o¹n hiÖn nay: Vïng ®Öm thêng ®îc ¸p dông ®ång thêi cho viÖc gi¶m thiÓu c¸c ho¹t ®éng cña con ngêi lªn c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn hoÆc vên quèc gia, híng tíi nh÷ng nhu cÇu vµ mong muèn vÒ kinh tÕ – x· héi díi t¸c ®éng cña d©n sè (nh÷ng ®èi tîng sö dông tµi nguyªn cña khu b¶o tån thiªn nhiªn hoÆc vên quèc gia tríc ®©y) [19]. HiÖn nay cha cã mét ®Þnh nghÜa chung vÒ vïng ®Öm trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi mµ chØ cã c¸c ®Þnh nghÜa vµ sù m« t¶ kh¸c nhau vÒ vïng ®Öm ë cÊp quèc gia hoÆc tæ chøc quèc tÕ, ch¼ng h¹n: Ch¬ng tr×nh con ngêi vµ sinh quyÓn cña Unesco ®· ®a ra kh¸i niÖm vïng ®Öm ë møc ®é cÊu tróc. CÊu tróc khu b¶o tån cña Unesco gåm 3 vïng sau:
7 + Vïng lâi: vïng n»m trong cïng, lµ vïng chÝnh cña khu b¶o tån. + Vïng ®Öm s¬ cÊp: vïng tiÕp gi¸p bao quanh vïng lâi. + Vïng ®Öm thø cÊp: vïng ngoµi cïng tiÕp gi¸p vµ bao quanh vïng s¬ cÊp. N¨m 1982 Ên §é ®· ¸p dông chiÕn lîc “vïng ®Öm – vïng lâi – vïng sö dông ®a d¹ng”. Môc ®Ých cña chiÕn lîc nµy lµ t¸ch rêi viÖc sö dông ®Êt bÊt hîp lý, ®Æc biÖt lµ trong mèi quan hÖ víi m«i trêng sèng cña ®éng vËt hoang d·. Theo c¸ch tiÕp cËn nµy th× vïng ®Öm cã thÓ ®îc ®Æt díi sù qu¶n lý cña vên quèc gia; trong mét sè trêng hîp cã thÓ cho phÐp kiÓm so¸t sù sö dông c¸c s¶n phÈm l©m nghiÖp. Vïng sö dông ®a d¹ng ®îc ®Æt ë bªn ngoµi khu vùc vên quèc gia, n¬i ®îc thiÕt kÕ phôc vô cho ph¸t triÓn n«ng th«n. VÊn ®Ò vïng ®Öm ®· ®îc th¶o luËn nhiÒu h¬n trong héi nghÞ MAB – Unesco vÒ ch¬ng tr×nh hµnh ®éng cho c¸c khu b¶o tån sinh quyÓn, ®îc tæ chøc t¹i Minsk (thuéc Liªn X« cò, nay lµ níc Nga) n¨m 1984. Trªn c¬ së ®ã, cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm vÒ vïng ®Öm ®îc ®a ra. Theo Jeffry Sayer (1991) th×: “Vïng ®Öm lµ vïng ®Êt n»m xung quanh vên quèc gia hay khu b¶o tån mµ ë ®ã viÖc sö dông c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn cã h¹n chÕ, hay ë ®ã c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ®Æc biÖt vÒ ph¸t triÓn n»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc b¶o vÖ”. Michael Brow Barbara Uryckoff – Baird (1994) cho r»ng: “Vïng ®Öm lµ vïng n»m trong hoÆc tiÕp gi¸p víi khu b¶o tån, t¹i ®ã mèi quan hÖ hµi hoµ gi÷a m«i trêng tù nhiªn vµ con ngêi ®îc chó träng, môc tiªu cña viÖc qu¶n lý vïng ®Öm lµ tèi u ho¸ gi÷a nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸, x· héi, sinh th¸i vµ tµi nguyªn th«ng qua viÖc qu¶n lý tÝch cùc thÝch øng, c«ng b»ng víi tÊt c¶ c¸c nhãm vµ cho phÐp thay ®æi gi¸ trÞ ®èi víi thêi gian”. Gitz (1996) th× quan niÖm r»ng: “Vïng ®Öm lµ vïng chuyÓn tiÕp, lµ nh÷ng vïng ®Êt n»m ngoµi hay trong khu b¶o tån. C¸c vïng nµy cã chøc n¨ng t¹o thuËn lîi cho khu b¶o tån vµ cho cuéc sèng cña d©n c ë ®©y. D©n c sinh sèng ë ®©y lu«n lµ tiÒm n¨ng trùc tiÕp ¶nh hëng ®Õn khu b¶o tån”. Tæ chøc b¶o tån thiªn nhiªn IUCN ®Þnh nghÜa vïng ®Öm nh sau: “Vïng ®Öm lµ nh÷ng vïng ®îc x¸c ®Þnh ranh giíi râ rµng, cã hoÆc kh«ng cã rõng n»m ngoµi
8 ranh giíi cña khu b¶o tån vµ ®îc qu¶n lý ®Ó n©ng cao viÖc b¶o tån cña khu b¶o tån vµ chÝnh vïng ®Öm ®ång thêi mang l¹i lîi Ých cho ngêi d©n sèng quanh khu b¶o tån. §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn ®îc b»ng c¸ch ¸p dông c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn cô thÓ, ®Æc biÖt gãp phÇn vµo viÖc n©ng cao ®êi sèng kinh tÕ – x· héi cña c¸c c d©n sèng trong vïng ®Öm” (D.A.Gimour vµ NguyÔn V¨n S¶n – IUCN ViÖt Nam 1999). ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn sinh kÕ cña con ngêi kh«ng phô thuéc nhiÒu vµo khu b¶o tån vµ ngêi d©n cã mét nhËn thøc cao vÒ gi¸ trÞ gi¶i trÝ, v¨n ho¸ b¶o tån ®a d¹ng sinh häc; ®ång thêi ph¸p luËt ®îc t«n träng th× vïng ®Öm ®îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét c¸ch b×nh thêng, Ýt cã c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña con ngêi tÊn c«ng vµo rõng. Ngîc l¹i, c¸c níc cã nÒn kinh tÕ cha ph¸t triÓn, ®êi sèng kinh tÕ, v¨n ho¸, d©n trÝ thÊp, søc Ðp d©n sè ngµy cµng gia t¨ng, coi thêng ph¸p luËt,… th× vïng ®Öm trë nªn rÊt quan träng. Bëi v× sù tån t¹i ph¸t triÓn hay huû diÖt ®èi víi khu b¶o tån hay vên quèc gia phô thuéc vµo nh©n d©n sèng trong vïng ®Öm lµ chñ yÕu [19]. 1.2.3. L©m s¶n ngoµi gç, quy ho¹ch LSNG Theo c¸c tµi liÖu trong vµ ngoµi níc, cã nhiÒu kh¸i niÖm vÒ LSNG (TiÕng Anh gäi lµ Non-Timber Forest Products- NTFPs, hoÆc Non-Wood Forest Products- NWFPs) mµ chóng ta cã thÓ tham kh¶o: "LSNG lµ tÊt c¶ nh÷ng s¶n phÈm cã nguån gèc sinh vËt kh«ng kÓ gç, còng nh nh÷ng dÞch vô cã ®îc tõ rõng vµ ®Êt rõng". DÞch vô trong ®Þnh nghÜa nµy nh lµ nh÷ng ho¹t ®éng tõ du lÞch sinh th¸i, lµm d©y leo, thu gom nhùa vµ c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn thu h¸i vµ chÕ biÕn nh÷ng s¶n phÈm nµy (FAO,1995). "LSNG bao gåm tÊt c¶ nh÷ng s¶n phÈm sinh vËt (trõ gç trßn c«ng nghiÖp, gç lµm d¨m, gç lµm bét giÊy) cã thÓ lÊy ra tõ hÖ sinh th¸i rõng tù nhiªn, rõng trång, ®îc sö dông trong gia ®×nh, mua b¸n, hoÆc cã ý nghÜa t«n gi¸o, v¨n ho¸ hoÆc x· héi. ViÖc sö dông hÖ sinh th¸i cho môc ®Ých gi¶i trÝ, b¶o tån thiªn nhiªn, qu¶n lý vïng ®Öm ... thuéc vÒ lÜnh vùc dÞch vô cña rõng" (Wickens, 1991). "LSNG bao gåm tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm c©y rõng ngo¹i trõ gç vµ nÊm ®îc thu h¸i chñ yÕu tõ rõng tù nhiªn" [28].
9 Nh vËy, hiÖn nay trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ LSNG vµ chóng cã thÓ thay ®æi chót Ýt phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi, vµo quan ®iÓm vµ nhu cÇu kh¸c nhau cña mçi quèc gia, mçi tæ chøc. Tuy nhiªn, th«ng dông h¬n c¶ lµ ®Þnh nghÜa do Héi ®ång L©m nghiÖp Tæ chøc L¬ng N«ng Liªn HiÖp quèc (FAO) th«ng qua n¨m 1999: "LSNG (Non-Timber Forest Products- NTFPs, hoÆc Non-Wood Forest Products- NWFPs) bao gåm nh÷ng s¶n phÈm cã nguån gèc sinh vËt, kh¸c gç, ®îc khai th¸c tõ rõng, ®Êt cã rõng vµ tõ c©y gç ë ngoµi rõng" (FAO, 1999), [14]. Còng cÇn nhÊn m¹nh r»ng, cã sù kh¸c biÖt gi÷a hai thuËt ng÷ sö dông trong tiÕng Anh: Non-Timber Forest Products- NTFPs, vµ Non-Wood Forest Products- NWFPs. C¶ hai thuËt ng÷ nµy ®Òu ®îc hiÓu b»ng tiÕng ViÖt lµ LSNG, nhng hiÓu mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n th× NTFPs nh»m chØ c¸c l©m s¶n kh«ng ph¶i lµ gç lín, cßn NWFPs nh»m chØ c¸c l©m s¶n nãi chung [18]. Trªn thÕ giíi, tµi nguyªn LSNG rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, cã ®Õn 25.000 loµi c©y vµ kh«ng Ýt h¬n c¸c loµi con. LSNG cung cÊp nhiÒu s¶n phÈm cÇn thiÕt cho ®êi sèng céng ®ång vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. NhiÒu céng ®ång ®· biÕt sö dông LSNG tõ xa xa, viÖc bu«n b¸n trao ®æi quèc tÕ còng diÔn ra rÊt sím, tõ c¸c ®¶o T©y Indonesia tíi Trung Hoa ®Çu thÕ kû V; Trung §«ng bu«n b¸n víi ®¶o Malaysia tõ n¨m 850; Ch©u ¢u nhËp khÈu tõ thÕ kû XV. HiÖn nay, Ýt nhÊt cã 30 triÖu ngêi sèng phô thuéc vµo nguån tµi nguyªn nµy, sè ngêi nhËn ®îc lîi Ých tõ ®ã cßn lín h¬n nhiÒu. Mét lîng LSNG trÞ gi¸ nhiÒu tØ ®« la ®· ®îc mua b¸n trao ®æi ë §«ng Nam ¸. ThÊy ®îc vai trß cña LSNG ®èi víi ®êi sèng ngêi d©n vµ b¶o vÖ tµi nguyªn rõng ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, nhÊt lµ c¸c níc vïng nhiÖt ®íi, nhiÒu tæ chøc quèc tÕ ®· tiÕn hµnh nhiÒu dù ¸n nghiªn cøu nh»m lµm râ vai trß LSNG, ®Þnh chÕ qu¶n lý, c¸c chÝnh s¸ch liªn quan, th«ng tin tiÕp thÞ... [10]. Trung t©m nghiªn cøu l©m nghiÖp quèc tÕ ®Æt t¹i Indonesia (CIFOR) ®· chó träng nhiÒu vÒ nghiªn cøu LSNG, ®Ò ra ph¬ng ph¸p ph©n tÝch víi c¸c l©m s¶n th¬ng m¹i trªn thÕ giíi.
10 Trung t©m quèc tÕ vÒ n«ng l©m kÕt hîp (ICRAF) nghiªn cøu lµm thÕ nµo s¶n xuÊt, n©ng cao s¶n lîng cña c¸c c©y rõng cã tiÒm n¨ng Tæ chøc L¬ng N«ng Liªn HiÖp quèc (FAO) thµnh lËp ra m¹ng líi nghiªn cøu LSNG trªn thÕ giíi vµ ra t¹p chÝ “Tin tøc vÒ l©m s¶n ngoµi gç”. Tæ chøc mét sè cuéc héi th¶o quèc tÕ vÒ LSNG (VÝ dô: ë Th¸i Lan n¨m 1994, ë Indonesia n¨m 1995,...). Tõ n¨m 1985, FAO ®· cã nh÷ng nghiªn cøu vÒ LSNG cña tõng quèc gia trong khu vùc Ch©u ¸ -Th¸i B×nh D¬ng. ChÝnh phñ Hµ Lan tµi trî cho nhiÒu dù ¸n vÒ LSNG kh¾p thÕ giíi, híng tíi sö dông bÒn v÷ng LSNG. C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ cña §øc hç trî cho nhiÒu dù ¸n nghiªn cøu LSNG ë Ch©u Phi (Bolivia, Tanzania, Cameroom,...), Ch©u ¸ (ViÖt Nam, Cam Pu Chia,...),... NhiÒu trêng ®¹i häc ë §øc, Hµ Lan, Anh, Mü quan t©m nghiªn cøu ¶nh hëng cña LSNG ®Õn ®êi sèng cña c¸c céng ®ång d©n c sèng gÇn rõng [15]. Nh vËy, nhiÒu céng ®ång d©n c trªn thÕ giíi ®· cã truyÒn thèng sö dông LSNG tõ l©u ®êi. Ngµy nay, chÝnh phñ nhiÒu níc ®· quan t©m qu¶n lý nguån tµi nguyªn LSNG, cã chÝnh s¸ch hç trî c¸c céng ®ång qu¶n lý sö dông hîp lý chóng. NhiÒu trung t©m nghiªn cøu khoa häc, nhiÒu chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ®· chó ý ®Õn viÖc nghiªn cøu ph¸t triÓn vµ sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç. NghÜa lµ, nghiªn cøu LSNG ®· trë thµnh mét nhiÖm vô khoa häc nh»m ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn. Tríc ®©y ë nhiÒu níc ngêi d©n khai th¸c tù ph¸t vµ chñ yÕu lµ xuÊt khÈu LSNG th«. Ngµy nay chÝnh phñ nhiÒu níc ®· ý thøc ®îc vai trß cña LSNG, nªn t¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý, khai th¸c b¾t ®Çu cã quy ho¹ch, t¨ng cêng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm tinh chÕ nªn gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng lªn, t¹o thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, n©ng cao møc sèng ngêi d©n, mµ nguån tµi nguyªn rõng vµ LSNG còng ®îc qu¶n lý tèt h¬n. ViÖc ®Çu t quy ho¹ch ph¸t triÓn nguån LSNG vµ hç trî c¸c céng ®ång sö dông bÒn v÷ng chóng lµ lÜnh vùc ®ang ®îc quan t©m cña c¸c nhµ khoa häc, c¸c tæ chøc, nhiÒu chÝnh phñ vµ céng ®ång quèc tÕ. - NhiÒu níc Ch©u ¸: Th¸i Lan, Ên §é, Indonesia, Philippins,.... ngêi d©n ®· g¾n bã víi LSNG tõ l©u ®êi, ®· vµ ®ang cã nhiÒu dù ¸n, ch¬ng tr×nh ®Çu t quy
11 ho¹ch ph¸t triÓn LSNG. Tuy nhiªn, cßn mét sè níc nh : Lµo, Cam Pu Chia... vÉn ®ang bá ngá tµi nguyªn nµy. - NhiÒu níc Ch©u Phi n«ng d©n phô thuéc rÊt lín vµo LSNG (cho ®êi sèng vµ xuÊt khÈu). MÆc dÇu ChÝnh phñ c¸c níc nµy ®· cã sù quan t©m qu¶n lý, song do ý thøc cña nhiÒu céng ®ång cßn thÊp, nªn viÖc qu¶n lý, quy ho¹ch sö dông LSNG cña hä vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp. Vïng §«ng vµ Nam Phi ®· cã nh÷ng nghiªn cøu vµ dù ¸n liªn quan ®Õn viÖc quy ho¹ch, thóc ®Èy, khuyÕn khÝch sö dông hîp lý LSNG. Nhng c¸c tµi liÖu khoa häc vÒ sö dông bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn nµy th× vÉn rÊt thiÕu. - C¸c níc Ch©u Mü còng vËy, n»m trong khu vùc nhiÖt ®íi, ngêi d©n g¾n bã víi tµi nguyªn rõng vµ LSNG rÊt mËt thiÕt. Mét sè céng ®ång ®· cã kinh nghiÖm qu¶n lý sö dông LSNG, song hiÖn nay bÞ chi phèi m¹nh mÏ cña chÝnh s¸ch vµ thÞ trêng, cÇn nhiÒu c¶i c¸ch vµ hç trî hä qu¶n lý sö dông tèt LSNG [10]. Nh×n chung, vÊn ®Ò quy ho¹ch ph¸t triÓn LSNG trªn thÕ giíi cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ, hÇu nh chØ míi quan t©m tíi nh÷ng ®èi tîng lµ nguyªn liÖu c«ng nghiÖp, cã nhu cÇu vÒ sè lîng lín, tËp trung vµ cã gi¸ trÞ hµng ho¸. Trong khi ®ã cã rÊt nhiÒu ®èi tîng LSNG cã gi¸ trÞ thiÕt thùc ®èi víi cuéc sèng cña ngêi d©n th× cha thùc sù ®îc quan t©m quy ho¹ch ph¸t triÓn. Hy väng r»ng trong thêi gian tíi sÏ ®îc c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ khoa häc quan t©m. 1.3. ë ViÖt Nam 1.3.1. Quy ho¹ch ph¸t triÓn l©m nghiÖp QHLN ¸p dông vµo níc ta tõ thêi Ph¸p thuéc. Nh viÖc x©y dùng ph¬ng ¸n ®iÒu chÕ rõng chåi, s¶n xuÊt cñi, ®iÒu chÕ rõng Th«ng theo ph¬ng ph¸p h¹t ®Òu... §Õn n¨m 1955 - 1957, tiÕn hµnh s¬ th¸m vµ m« t¶ ®Ó íc lîng tµi nguyªn rõng. N¨m 1958 - 1959 tiÕn hµnh thèng kª tr÷ lîng rõng miÒn B¾c. Cho ®Õn n¨m 1960 - 1964 c«ng t¸c QHLN míi ¸p dông ë miÒn B¾c. Tõ n¨m 1965 cho ®Õn nay, lùc lîng QHLN ngµy cµng ®îc t¨ng cêng vµ më réng. ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng kÕt hîp chÆt chÏ víi lùc lîng §iÒu tra Quy ho¹ch cña Së NN & PTNT c¸c tØnh, kh«ng ngõng c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p ®iÒu tra, QHLN cña c¸c níc cho phï hîp víi tr×nh ®é vµ ®iÒu kiÖn tµi nguyªn rõng cña níc ta. Tuy nhiªn, so víi lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c níc th× QHLN ë níc ta h×nh thµnh, vµ ph¸t
12 triÓn muén h¬n rÊt nhiÒu. V× vËy, nh÷ng nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ kinh tÕ, x· héi, vµ tµi nguyªn rõng lµm c¬ së cho c«ng t¸c QHLN cha ®îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó, nªn c«ng t¸c nµy ë níc ta ®ang trong giai ®o¹n võa tiÕn hµnh võa nghiªn cøu ¸p dông [6]. Theo ChiÕn lîc Ph¸t triÓn L©m nghiÖp quèc gia giai ®o¹n 2006 - 2020 mét trong nh÷ng tån t¹i mµ Bé NN & PTNT ®¸nh gi¸ lµ: “C«ng t¸c quy ho¹ch nhÊt lµ quy ho¹ch dµi h¹n cßn yÕu vµ chËm ®æi míi, cha kÕt hîp chÆt chÏ víi quy ho¹ch cña c¸c ngµnh kh¸c, cßn mang nÆng tÝnh bao cÊp vµ thiÕu tÝnh kh¶ thi. Cha quy ho¹ch 3 lo¹i rõng hîp lý vµ cha thiÕt lËp ®îc l©m phÇn æn ®Þnh trªn thùc ®Þa…”. §©y còng lµ nhiÖm vô nÆng nÒ vµ cÊp b¸ch ®èi víi ngµnh l©m nghiÖp cña níc ta hiÖn nay. C¸c v¨n b¶n, chÝnh s¸ch cña Nhµ níc ®Ò cËp ®Õn quy ho¹ch ph¸t triÓn l©m nghiÖp thÓ hiÖn qua: HiÕn ph¸p níc Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam (n¨m 1992) kh¼ng ®Þnh ''Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý toµn bé ®Êt ®ai theo quy ho¹ch vµ ph¸p luËt, ®¶m b¶o sö dông ®óng môc ®Ých vµ cã hiÖu qu¶. Nhµ níc giao ®Êt cho c¸c tæ chøc, hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi''. LuËt §Êt ®ai n¨m 2003 (thay thÕ LuËt §Êt ®ai n¨m 1993) quy ®Þnh râ 3 nhãm ®Êt víi 6 quyÒn sö dông, tuú theo tõng nhãm ®Êt vµ môc ®Ých sö dông mµ giao cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n qu¶n lý vµ sö dông. LuËt B¶o vÖ vµ Ph¸t triÓn rõng n¨m 2004 (thay thÕ LuËt n¨m 1991) ph©n ®Þnh râ 3 lo¹i rõng (§Æc dông, Phßng hé, S¶n xuÊt) lµm c¬ së cho c«ng t¸c QHLN. Theo biªn b¶n héi th¶o quèc gia vÒ "Quy ho¹ch sö dông ®Êt vµ giao ®Êt l©m nghiÖp'' n¨m 1997, cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng cÇn nghiªn cøu tÝnh thèng nhÊt gi÷a hai luËt: LuËt §Êt ®ai vµ LuËt B¶o vÖ vµ Ph¸t triÓn rõng trong quy ho¹ch vµ giao ®Êt n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp, x¸c ®Þnh râ vai trß cña ®Þa ph¬ng trong QHLN vµ giao ®Êt, giao rõng [13]. Còng tõ hai ®¹o luËt nµy ®· h×nh thµnh c¸c chñ thÓ qu¶n lý rõng kh¸c nhau, vµ tõ c¸c chñ thÓ qu¶n lý rõng kh¸c nhau ®· h×nh thµnh c¸c cÊp bËc Quy ho¹ch l©m nghiÖp kh¸c nhau nh: quy ho¹ch l©m nghiÖp cho c¸c cÊp qu¶n lý l·nh thæ nh: quy ho¹ch l©m nghiÖp toµn quèc, quy ho¹ch l©m nghiÖp cÊp tØnh, quy ho¹ch l©m nghiÖp cÊp huyÖn, vµ quy ho¹ch l©m nghiÖp cÊp x·; quy ho¹ch l©m nghiÖp cho c¸c cÊp
13 qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh nh: quy ho¹ch tæng c«ng ty l©m nghiÖp, quy ho¹ch c«ng ty l©m nghiÖp, quy ho¹ch l©m trêng,…. N¨m 1997, ngµnh l©m nghiÖp thùc hiÖn tæng kiÓm kª rõng toµn quèc, theo ChØ thÞ 286/TTg ngµy 02/5/1997 cña Thñ tíng ChÝnh phñ, nh»m chuÈn bÞ thùc hiÖn dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ l©m nghiÖp, nhiÒu ®Þa ph¬ng ®· tiÕn hµnh lËp dù ¸n quy ho¹ch l©m nghiÖp. KÓ tõ ®ã c«ng t¸c QHLN ®îc c¸c ®Þa ph¬ng hÕt søc quan t©m. Song song víi viÖc tiÕn hµnh ¸p dông c«ng t¸c QHLN vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt, m«n häc QHLN ®îc ®a vµo ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y ë c¸c trêng ®¹i häc chuyªn ngµnh ë níc ta. 1.3.2. Vïng ®Öm ë ViÖt Nam tríc n¨m 1993, vïng ®Öm ®îc quy ®Þnh ë bªn khu b¶o tån vµ bao quanh khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt cña khu b¶o tån. Mét vên quèc gia hoÆc khu b¶o tån thiªn nhiªn cã thÓ cã mét hoÆc nhiÒu ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt, gi÷a c¸c ph©n khu nµy hoÆc bao quanh chóng cã thÓ bè trÝ c¸c ph©n khu ®Öm. Kh¸i niÖm nµy cha ®Ò cËp ®Õn viÖc tæ chøc, x©y dùng vµ qu¶n lý vïng ®Öm nh thÕ nµo. Sau n¨m 1993, vïng ®Öm ®îc ®Þnh nghÜa nh sau: “Vïng ®Öm cña vên quèc gia vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn lµ vïng rõng hoÆc vïng ®Êt ®ai cã d©n c n»m s¸t ranh giíi c¸c c¸c vên quèc gia, c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn ®îc thµnh lËp nh»m gi¶m ¸p lùc cña d©n ®Þa ph¬ng ®èi víi khu rõng ph¶i b¶o vÖ nghiªm ngÆt. DiÖn tÝch cña vïng ®Öm kh«ng tÝnh vµo tæng diÖn tÝch cña vên quèc gia hay khu b¶o tån thiªn nhiªn”. Nh vËy, sau n¨m 1993 vïng ®Öm ®îc x¸c ®Þnh n»m ngoµi ranh giíi khu b¶o tån, kh«ng thuéc ranh giíi khu b¶o tån. Kh¸i niÖm còng chØ míi ®Ò cËp nh÷ng ®iÒu ng¨n cÊm trong vïng ®Öm chø cha ®a ra chÝnh s¸ch ®Çu t, x©y dùng qu¶n lý vïng ®Öm nh thÕ nµo. T¹i héi th¶o quèc gia vÒ sù tham gia cña céng ®ång ®Þa ph¬ng trong viÖc qu¶n lý c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn ViÖt Nam ®îc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh tõ ngµy 17 – 18/12/1997, kh¸i niÖm vïng ®Öm ®· ®îc ®a ra th¶o luËn, mét sè kh¸i niÖm ®îc ®Ò cËp tíi trong héi th¶o lµ:
14 "Vïng ®Öm lµ vïng ®Êt n»m ngoµi khu b¶o tån hay vên quèc gia. T¹i ®ã, viÖc sö dông ®Êt ®ai phÇn nµo ®îc h¹n chÕ, nh»m t¹o thµnh mét vµnh ®ai b¶o vÖ bæ sung cho khu b¶o tån, ®ång thêi gióp cho ngêi d©n sinh sèng trong vïng ®îc bï ®¾p phÇn nµo nh÷ng thiÖt thßi do khu b¶o tån ®ã g©y ra" (Mackimnon, 1981, 1986). “Vïng ®Öm lµ vïng tiÕp gi¸p víi khu b¶o vÖ bao quanh toµn bé hay mét phÇn cña khu b¶o vÖ, vïng ®Öm n»m ngoµi diÖn tÝch khu b¶o vÖ vµ kh«ng thuéc quyÒn qu¶n lý sö dông cña ban qu¶n lý b¶o vÖ” (QuyÕt ®Þnh sè 1586 LN/KL, ngµy 13/7/1993). “Vïng ®Öm lµ vïng rõng hoÆc ®Êt ®ai cã d©n c sinh sèng bao quanh hoÆc n»m s¸t ranh giíi c¸c khu rõng ®Æc dông hoÆc khu b¶o tån thiªn nhiªn. ViÖc thµnh lËp vïng ®Öm nh»m lµm gi¶m ¸p lùc cña d©n ®Þa ph¬ng ®èi víi khu vùc cÇn b¶o vÖ” [19]. GÇn ®©y nhÊt, kh¸i niÖm vïng ®Öm ®îc thÓ chÕ ho¸ trong quyÕt ®Þnh sè 08/2001/Q§-TTg cña ChÝnh phñ. Mét lÇn n÷a vïng ®Öm ®îc x¸c ®Þnh n»m ngoµi khu b¶o tån vµ kh«ng thuéc khu b¶o tån. Trong quyÕt ®Þnh nµy ®· ®Ò cËp mét c¸ch t¬ng ®èi toµn diÖn vÒ vÞ trÝ, chøc n¨ng, nhiÖm vô, c¸c ho¹t ®éng vµ sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c bªn liªn quan trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi vïng ®Öm. “Vïng ®Öm lµ vïng rõng hoÆc vïng ®Êt n»m s¸t víi ranh giíi víi c¸c vên quèc gia vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn, cã t¸c ®éng ng¨n chÆn hoÆc lµm gi¶m nhÑ sù x©m ph¹m khu rõng ®Æc dông. Mäi ho¹t ®éng trong vïng ®Öm ph¶i nh»m môc ®Ých hç trî cho c«ng t¸c b¶o tån, qu¶n lý b¶o vÖ khu rõng ®Æc dông, h¹n chÕ di d©n bªn ngoµi vµo vïng ®Öm, cÊm s¨n b¾t c¸c lo¹i ®éng vËt vµ chÆt ph¸ c¸c lo¹i thùc vËt hoang d· lµ ®èi tîng b¶o vÖ. DiÖn tÝch cña vïng ®Öm kh«ng tÝnh vµo diÖn tÝch cña khu rõng ®Æc dông. Dù ¸n ®Çu t x©y dùng vµ ph¸t triÓn vïng ®Öm ®îc phª duyÖt cïng víi dù ¸n ®Çu t cña khu rõng ®Æc dông”. Tuy nhiªn, vÉn cßn mét sè vÊn ®Ò vïng ®Öm cha nªu lªn nh: ph¹m vi ranh giíi vïng ®Öm, c¬ chÕ qu¶n lý, chÝnh s¸ch ®Çu t cho vïng ®Öm… NhiÒu kh¸i niÖm vïng ®Öm ®îc ®a ra, nhng khã cã thÓ thèng nhÊt c¸c kh¸i niÖm trªn ®îc. Tuy nhiªn cã thÓ t×m thÊy mét sè ®iÓm chung c¬ b¶n nh sau: - Vïng ®Öm lµ vïng ®Êt n»m bao quanh khu b¶o tån thiªn nhiªn hoÆc vên quèc gia nhng kh«ng tÝnh vµo diÖn tÝch cña chóng.
15 - Vïng ®Öm cã c d©n sinh sèng vµ diÔn ra c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – d©n sinh vµ chÞu sù qu¶n lý cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. - C¸c ho¹t ®éng ë vïng ®Öm nh»m hç trî cho c«ng t¸c b¶o tån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®Þa ph¬ng. Nh vËy, môc ®Ých cña viÖc ph¶i cã c¸c vïng ®Öm lµ ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng t¸c ®éng cã h¹i ®èi víi tµi nguyªn t¹i c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn vµ vên quèc gia. 1.3.3. L©m s¶n ngoµi gç, quy ho¹ch LSNG Do ph¹m vi réng vÒ vÜ ®é, sù phøc t¹p vÒ ®Þa h×nh, víi khÝ hËu nhiÖt ®íi Èm vµ c¶nh quan kh«ng ®ång nhÊt, nªn ViÖt Nam cã nguån tµi nguyªn sinh vËt rÊt ®a d¹ng vµ phong phó [27]. V× vËy, rõng níc ta cã rÊt nhiÒu lo¹i LSNG cã gi¸ trÞ, s¶n lîng lín cã thÓ khai th¸c ®îc tõ B¾c chÝ Nam. MÆc dï rõng ®· bÞ ph¸ huû nghiªm träng do nhiÒu nguyªn nh©n, nhng th¶m thùc vËt rõng ViÖt Nam còng cßn rÊt phong phó, trong ®ã cã nhiÒu loµi c©y LSNG cã gi¸ trÞ cao. Trong sè 12.000 loµi c©y ®îc thèng kª, cã: + 76 loµi cho nhùa th¬m. + 160 loµi cho dÇu bÐo. + 600 loµi cho ta nanh. + 260 loµi cho tinh dÇu. + 93 loµi cho chÊt mµu. + 1.498 loµi cho c¸c dîc phÈm. (Nguån: Ph©n tÝch ngµnh L©m s¶n ngoµi gç ViÖt Nam,7/2000) [2] LSNG ®ãng vai trß quan träng ®èi víi ®êi sèng cña c¸c céng ®ång d©n c sèng gÇn rõng, nã cung cÊp: vËt liÖu x©y dùng, l¬ng thùc-thùc phÈm, thuèc men, c¸c s¶n phÈm ®Ó b¸n....[30]. NhiÒu céng ®ång c d©n miÒn nói ®· biÕt qu¶n lý nguån tµi nguyªn nµy theo c¸ch cña hä. Tuy nhiªn thêi gian qua do t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng LSNG ®· bÞ khai th¸c qu¸ møc, g©y suy tho¸i nghiªm träng. NhiÒu nghiªn cøu hç trî trong qu¶n lý sö dông LSNG cña céng ®ång ®· ®îc triÓn khai, mét sè ®em l¹i hiÖu qu¶ kh¶ quan. Tuy nhiªn, ë ViÖt Nam c¸c céng ®ång d©n téc thiÓu sè cã ®Æc ®iÓm rÊt kh¸c nhau vÒ c¸c bèi c¶nh vµ tËp qu¸n ®Þa ph¬ng, ngêi ta kh«ng thÓ cho r»ng nh÷ng g× lµm ®îc ë n¬i nµy, sÏ tù ®éng lµm ®îc ë n¬i kh¸c [28]; v× vËy, cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu cho tõng trêng hîp cô thÓ. So víi c¸c lo¹i c©y gç lín, ë níc ta, nghiªn cøu vÒ c¸c loµi LSNG vÉn gi÷ vai trß thø yÕu h¬n. Tuy nhiªn còng ®· cã nh÷ng tæ chøc vµ c¸ nh©n thùc hiÖn c¸c chñ
16 ®Ò nghiªn cøu vÒ LSNG. Tæ chøc ®øng ®Çu vÒ lÜnh vùc nµy lµ Trung t©m Nghiªn cøu L©m §Æc s¶n. §iÓn h×nh nhÊt lµ Dù ¸n Sö dông BÒn v÷ng LSNG do Trung T©m nµy thùc hiÖn víi sù phèi hîp cña Trung T©m Nghiªn cøu tµi nguyªn vµ M«i trêng (CRES) cña §¹i häc quèc gia Hµ Néi vµ ViÖn Kinh tÕ sinh th¸i (ECO-ECO). Dù ¸n do chÝnh phñ Hµ Lan tµi trî vÒ tµi chÝnh vµ Tæ chøc b¶o tån thiªn nhiªn Quèc tÕ (IUCN) hç trî kü thuËt. C¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu cña dù ¸n bao gåm c¸c vÊn ®Ò: Ph¸t triÓn vµ thö nghiÖm c¸c hÖ thèng qu¶n lý rõng vµ LSNG cã sù tham gia; Nghiªn cøu hÖ thèng së h÷u LSNG ë ViÖt Nam; Nghiªn cøu thö nghiÖm g©y trång mét sè lo¹i LSNG cã gi¸ trÞ dùa theo nhu cÇu cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng nh g©y trång mét sè lo¹i tre vµ c©y thuèc nam; v.v. Ngoµi ra còng cã nhiÒu c¸ nh©n nghiªn cøu c¸c chñ ®Ò liªn quan ®Õn LSNG, nhng hÇu hÕt c¸c nghiªn cøu nµy tËp trung vµo c¸c lo¹i tre tróc nh: Thö nghiÖm nh©n gièng Luång cña trêng §¹i häc L©m nghiÖp, nghiªn cøu nh©n gièng vµ g©y trång c¸c loµi tre lÊy m¨ng cña ph©n ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp miÒn Nam; Nghiªn cøu nh©n gièng tre Lå ¤ vµ Luång cña Khoa L©m nghiÖp trêng §¹i häc N«ng L©m HuÕ; Mét sè t¸c gi¶ kh¸c ®· nghiªn cøu vÒ c©y thuèc nam. Ngoµi ra cã mét sè ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ khai th¸c vµ sö dông còng nh chÕ biÕn c¸c lo¹i LSNG cña mét sè céng ®ång d©n téc thiÓu sè cña sinh viªn Khoa L©m nghiÖp c¸c trêng §¹i häc L©m nghiÖp, §¹i häc HuÕ vµ §¹i häc T©y Nguyªn. Cã nhiÒu tµi liÖu ®· ®óc rót viÕt thµnh quy tr×nh kh¸ s©u vÒ kü thuËt cho tõng loµi hoÆc nhãm loµi nh "C©y thuèc vµ vÞ thuèc ViÖt Nam - §ç TÊt Lîi", "C©y c¶nh hoa ViÖt Nam - TrÇn Hîp". C¸c dù ¸n, c¸c tæ chøc trong níc vµ quèc tÕ còng ®· chó ý ®Õn LSNG. NhiÒu ch¬ng tr×nh ®· mang l¹i hiÖu qu¶; t¹o c¬ së, tiÒn ®Ò vµ ®a ra nh÷ng chØ dÉn thiÕt thùc cho c¸c nghiªn cøu LSNG tiÕp theo. NhiÒu héi th¶o vÒ LSNG chØ ra r»ng trong thêi gian tíi, viÖc chia sÎ th«ng tin, phèi hîp nghiªn cøu vµ sö dông tæng hîp c¸c ph¬ng ph¸p tiÕp cËn lµ mét xu thÕ tÊt yÕu trong nghiªn cøu LSNG. Nh×n chung, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn chñ yÕu tËp trung vµo viÖc ®Þnh lo¹i, m« t¶ vµ thiªn vÒ qu¶n lý, sö dông LSNG. Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c vÒ quy ho¹ch ph¸t triÓn LSNG cßn rÊt Ýt vµ chØ míi ë giai ®o¹n ®Çu trong khi híng
17 nghiªn cøu nµy rÊt cã ý nghÜa c¶ vÒ thùc tiÔn lÉn lý luËn trong c«ng cuéc b¶o vÖ, ph¸t triÓn rõng vµ n©ng cao cuéc sèng cho ngêi d©n. VÒ khÝa c¹nh qu¶n lÝ Nhµ níc còng vËy, tríc ®©y LSNG thêng ®îc coi nh nguån l©m s¶n thø yÕu, phô cña rõng, nã ®îc xem gÇn nh lµ lo¹i tµi s¶n më. HiÖn nay, vai trß cña LSNG ®· ®îc ChÝnh phñ vµ ngµnh L©m nghiÖp ®¸nh gi¸ cao. Nguån l©m s¶n nµy hiÖn ®ang ®îc qu¶n lý díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh: qu¶n lý nhµ níc, qu¶n lý céng ®ång vµ qu¶n lý ë cÊp hé gia ®×nh, c¸ nh©n víi nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau (kinh doanh, sö dông cho môc ®Ých tù cung tù cÊp, nghiªn cøu, v.v.). Trong ®ã, viÖc lËp kÕ ho¹ch, quy ho¹ch ph¸t triÓn bÒn v÷ng LSNG nh»m ph¸t huy hÕt nh÷ng tiÒm n¨ng to lín cña nguån tµi nguyªn nµy ë tõng ®Þa ph¬ng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®îc quan t©m vµ nã ®ang ngµy cµng thÓ hiÖn râ vai trß tÝch cùc trong ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn LSNG. Theo "ChiÕn lîc b¶o tån vµ ph¸t triÓn LSNG 2006-2020", tõ n¨m 1990 ®Õn nay diÖn tÝch rõng tù nhiªn cã kh¶ n¨ng khai th¸c, thu h¸i vμ diÖn tÝch trång c©y LSNG trong ph¹m vi toμn quèc cã xu h−íng t¨ng lªn. Theo sè liÖu ch−a ®Çy ®ñ, tÝnh ®Õn n¨m 2004, cã kho¶ng 30/64 tØnh cã g©y trång, thu h¸i LSNG víi diÖn tÝch 1.630.896 ha, chiÕm 13% diÖn tÝch ®Êt cã rõng trong ph¹m vi toμn quèc; trong ®ã diÖn tÝch LSNG cã kh¶ n¨ng khai th¸c tõ rõng tù nhiªn: 1.161.109ha; diÖn tÝch LSNG ®−îc trång: 469.794ha. C¸c loμi c©y LSNG chñ yÕu lμ Tre, Nøa, Tróc 769.411ha (chiÕm 47%); Song, M©y 381.936 ( 22,4%), Th«ng nhùa 255.718ha (15,6%), QuÕ 80.991ha (4,9%); c¸c c©y LSNG kh¸c chiÕm tû träng kh«ng ®¸ng kÓ. Mét sè tØnh cã diÖn tÝch LSNG lín víi s¶n phÈm ®Æc trng. Tuy nhiªn chØ cã 6/30 tØnh cã diÖn tÝch LSNG trªn 100.000 ha (Thanh Ho¸, Hμ TÜnh, Kon Tum, L©m §ång, Phó Yªn, B×nh ThuËn). Cã 5 vïng sinh th¸i tËp trung nhiÒu LSNG nhÊt lμ: B¾c Trung Bé, Duyªn H¶i Trung Bé vμ §«ng Nam Bé, T©y Nguyªn, §«ng B¾c Bé, T©y B¾c Bé [5]. Trong thËp niªn gÇn ®©y, do ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr−êng nªn c©y trång trong nh©n d©n phong phó, ®a d¹ng h¬n; nhËp néi, thuÇn ho¸ LSNG ®· ®−îc ®Èy m¹nh, trong ®ã thμnh c«ng râ rÖt nhÊt lμ víi nh÷ng c©y d−îc liÖu. Tuy nhiªn, viÖc g©y
18 trång LSNG cßn mang tÝnh ph©n t¸n, chØ mét sè loμi ®−îc trång trªn qui m« lín khi cã nhu cÇu cña thÞ tr−êng, thiÕu th«ng tin vÒ kü thuËt t¹o gièng, g©y trång LSNG. ChÝnh v× vËy, trong c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu cña ChiÕn lîc ph¸t triÓn LSNG giai ®o¹n 2006 - 2020 cña Bé NN & PTNT, gi¶i ph¸p vÒ quy ho¹ch ®· nªu râ: (1) TËp trung b¶o tån LSNG trong c¸c khu rõng ®Æc dông (2) TËp trung ph¸t triÓn LSNG ë nh÷ng khu rõng s¶n xuÊt lµ rõng tù nhiªn vµ mét phÇn khu rõng tù nhiªn phßng hé. MÆt kh¸c, trång c©y LSNG tËp trung ë ngoµi m«i trêng rõng: a) Dù kiÕn ®Õn n¨m 2020, diÖn tÝch trång bæ sung b»ng c©y LSNG, g©y trång LSNG díi t¸n rõng t¬ng ®èi tËp trung ®¹t 2,2-2,5 triÖu ha. b) T¨ng tû träng diÖn tÝch trång rõng s¶n xuÊt b»ng Tre, Nøa, VÇu ®Ó cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp giÊy, v¸n nh©n t¹o. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2020 cã thÓ ®¹t kho¶ng 300-500 ngµn ha Tre, Nøa, VÇu. Ngoµi ra, cã thÓ ph¸t triÓn diÖn tÝch c©y LSNG tuú thuéc vµo lîi thÕ cña tõng ®Þa ph¬ng. (3) H×nh thµnh c¸c vïng nguyªn liÖu LSNG mang tÝnh s¶n xuÊt hµng ho¸ g¾n liÒn víi c¸c c¬ së chÕ biÕn LSNG trªn c¬ së x¸c ®Þnh c©y LSNG chñ lùc cã lîi thÕ trªn thÞ trêng: - Vïng T©y B¾c: TËp trung ph¸t triÓn c¸c c©y LSNG nh Tre, Song m©y, Th¶o qu¶, Th«ng nhùa, Tr¸m qu¶, c©y dîc liÖu. B¶o tån hÖ sinh th¸i rõng, trong ®ã cã LSNG t¹i c¸c khu rõng b¶o tån thiªn nhiªn nh: Mêng NhÐ (§iÖn Biªn), Xu©n Nha (S¬n La),… - Vïng §«ng B¾c: TËp trung ph¸t triÓn c¸c c©y LSNG ®Æc trng nh Tre, Nøa phôc vô cho nhµ m¸y chÕ biÕn giÊy; Th«ng lÊy nhùa, QuÕ, Håi, TrÈu, Së, Tróc, Song m©y, Th¶o qu¶; c¸c loµi dîc liÖu: Tam thÊt, §ç träng, ý dÜ, Cam th¶o nam, Thôc ®Þa, Ba kÝch,… Cñng cè, më réng hoÆc x©y dùng c¬ së chÕ biÕn dÇu nhùa, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng. - Vïng §ång b»ng B¾c Bé: TËp trung ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü nghÖ sö dông nguyªn liÖu LSNG (M©y, Tre ®an,…). HiÖn ®¹i ho¸ mét sè c¬ së chÕ biÕn LSNG hiÖn cã phôc vô xuÊt khÈu. B¶o tån hÖ sinh th¸i rõng, trong ®ã cã LSNG t¹i c¸c vên quèc gia, khu b¶o tån thiªn nhiªn nh Vên
19 quèc gia Cóc Ph¬ng (Ninh B×nh), Ba V× (Hµ T©y), C¸t Bµ (H¶i Phßng),… - Vïng B¾c Trung Bé: TËp trung ph¸t triÓn c¸c c©y trång ®Æc trng nh: Th«ng lÊy nhùa, Tre, Së, Luång,…; x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn dÇu nhùa vµ kh«i phôc c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng sö dông nguyªn liÖu LSNG. - Vïng Duyªn H¶i Nam Trung Bé: TËp trung trång c©y ®Æc s¶n xuÊt khÈu nh: Song, M©y, Tre, Lå «,…; x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn dÇu nhùa vµ kh«i phôc c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng sö dông nguyªn liÖu LSNG. - Vïng T©y Nguyªn: TËp trung ph¸t triÓn c¸c c©y ®Æc trng cho s¶n phÈm nh Th«ng lÊy nhùa, tinh dÇu, chai côc, m¨ng, mËt ong, c©y thuèc,…; cñng cè c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng cã sö dông nguyªn liÖu LSNG. B¶o tån hÖ sinh th¸i rõng, trong ®ã cã LSNG t¹i c¸c vên quèc gia, khu b¶o tån thiªn nhiªn nh Yok §on, Ch Yang Sin (§¾c L¾c), Kon Ch R¨ng (Gia Lai),… - Vïng §«ng Nam Bé: Quy ho¹ch x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn LSNG (chÕ biÕn dÇu nhùa…); kh«i phôc hµng thñ c«ng mü nghÖ cã sö dông nguyªn liÖu LSNG (thµnh phè Hå ChÝ Minh, §ång Nai, B×nh D¬ng,…); b¶o tån hÖ sinh th¸i rõng, trong ®ã cã LSNG t¹i c¸c vên quèc gia, khu b¶o tån thiªn nhiªn nh: Vên quèc gia C«n §¶o, C¸t Tiªn,… - Vïng §ång B»ng s«ng Cöu Long: KhuyÕn khÝch nu«i trång vµ ph¸t triÓn c¸c c©y cho s¶n phÈm mËt ong, c¸c loµi bß s¸t cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu, trµm ®Ó s¶n xuÊt tinh dÇu,... (4) Quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸c c¬ së g©y nu«i sinh s¶n vµ trång cÊy nh©n t¹o c¸c loµi ®éng, thùc vËt hoang d· g¾n víi b¶o tån c¸c loµi ®éng, thùc vËt ®ang cã nguy c¬ ®e däa tuyÖt chñng [5]. §©y lµ mét tÝn hiÖu ®¸ng mõng cho c«ng cuéc ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn LSNG ë níc ta nh»m t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm, n©ng cao thu nhËp tõ ®ã n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho ngêi d©n ë vïng rõng nói.