Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bản tỉnh Sơn La

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

58
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu luận văn "Chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bản tỉnh Sơn La" là đề xuất một số giải pháp hoàn thiện chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bản tỉnh Sơn La

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ---------------- VÀNG A LẢ CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ THANH NIÊN KHỞI NGHIỆP TRÊN ĐỊA BẢN TỈNH SƠN LA LUẬN VĂN THẠC SĨ Hà Nội – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ---------------- VÀNG A LẢ CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ THANH NIÊN KHỞI NGHIỆP TRÊN ĐỊA BẢN TỈNH SƠN LA Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã ngành: 80340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ THANH NHÀN Hà Nội - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật. Tôi xin cam đoan nội dung luận văn này do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Thị Thanh Nhàn. Các số liệu, tư liệu trình bày trong luận văn đều có trích dẫn nguồn gốc xuất xứ rõ ràng theo quy định. Tác giả Vàng A Lả
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, học viên đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô Trường Đại học Thương mại. Trước hết, học viên xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô Trường Đại học Thương mại đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ trong quá trình học tập. Xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Thanh Nhàn đã dành nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp học viên hoàn thành luận văn. Học viên xin chân thành cảm ơn lãnh đạo HĐND, UBND tỉnh, lãnh đạo các Sở: Kế hoạch & Đầu tư, Khoa học & Công nghệ, Sở Tài chính, Ban Thường vụ tỉnh đoàn,… lãnh đạo một số huyện, thành đoàn và một số thanh niên đã khởi nghiệp thành công trên địa bàn tỉnh đã cung cấp thông tin, cho ý kiến đánh giá và giúp đỡ học viên trong quá trình nghiên cứu để có được dữ liệu quan trọng thực hiện đề tài. Mặc dù học viên đã rất nỗ lực cố gắng tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện đề tài, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn. Học viên xin chân thành cảm ơn! Học viên thực hiện Vàng A Lả
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT..................................................................................vii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................... 1 2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài .............................. 3 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................... 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 7 6. Kết cấu của luận văn ............................................................................................ 8 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ THANH NIÊN KHỞI NGHIỆP ................................................................................ 9 1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ THANH NIÊN KHỞI NGHIỆP .................................... 9 1.1.1. Khái niệm về thanh niên khởi nghiệp ................................................................... 9 1.1.2. Đặc điểm về thanh niên khởi nghiệp ................................................................... 11 1.1.3. Vai trò của thanh niên khởi nghiệp với phát triển kinh tế................................ 14 1.2. Chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp ....................................................... 16 1.2.1. Khái niệm và mục tiêu chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp ................. 16 1.2.2. Xây dựng chính sách hỗ trợ cho thanh niên khởi nghiệp ................................ 19 1.2.3. Tổ chức thực hiện chính sách .............................................................................. 22 1.2.4. Đánh giá chính sách ............................................................................................. 23 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp ......... 23 1.3.1. Các nhân tố chủ quan ........................................................................................... 23 1.3.2. Các nhân tố khách quan ....................................................................................... 24 1.4. Kinh nghiệm về chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp ở một số nước và địa phương trong nước............................................................................................. 26
iv 1.4.1. Kinh nghiệm về chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp ở một số nước...... 26 1.4.2. Kinh nghiệm về chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp ở một số địa phương………. .................................................................................................................. 28 1.4.3. Bài học kinh nghiệm về chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp đối với tỉnh Sơn La ....................................................................................................................... 32 CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ THANH NIÊN KHỞI NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SƠN LA ....................................... 34 2.1. Chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp ở nước ta từ 2016 đến nay ........... 34 2.2. Thực trạng chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh sơn la giai đoạn 2016 - 2019 ................................................................................................ 39 2.2.1. Khái quát về đặc điểm và tình hình thanh niên tỉnh Sơn La............................ 39 2.2.2. Thực trạng bộ máy hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La 41 2.2.3. Xây dựng chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp........................................ 45 2.2.4. Tổ chức thực hiện chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp......................... 48 2.2.5. Đánh giá chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp ........................................ 64 2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh sơn la .................................................................................................... 67 2.4. Đánh giá chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh sơn la ..... 69 2.4.1. Những kết quả đạt được ....................................................................................... 69 2.4.2. Những hạn chế ...................................................................................................... 70 2.4.3. Nguyên nhân của hạn chế .................................................................................... 71 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ THANH NIÊN KHỞI NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SƠN LA ....................................... 74 3.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh sơn la đến năm 2025 .................................................................... 74 3.1.1. Quan điểm hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp của tỉnh .......................................... 74 3.1.2. Định hướng chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp đến năm 2025 ......... 75 3.2. Giải pháp hoàn thiện chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh sơn la đến năm 2025 ......................................................................................... 76
v 3.2.1. Thúc đẩy nhanh thủ tục pháp lí hỗ trợ cho thanh niên khởi nghiệp .............. 76 3.2.2. Giải pháp về tiếp cận vốn cho thanh niên khởi nghiệp ..................................... 79 3.2.3. Đẩy mạnh hoạt động tư vấn về kinh doanh cho thanh niên khởi nghiệp ...... 80 3.2.4. Tăng cường đào tạo kỹ năng và tạo cảm hứng cho thanh niên khởi nghiệp ..... 81 3.3. Kiến nghị ............................................................................................................ 83 KẾT LUẬN ............................................................................................................... 87 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Một số chính sách liên quan đến hoạt động khởi nghiệp .........................35 Bảng 2.2. Vốn hỗ trợ của các TCTD cho thanh niên khởi nghiệp ............................50 Bảng 2.3. Tỷ trọng vốn hỗ trợ cho thanh niên khởi nghiệp ......................................51 Bảng 2.4. Hỗ trợ của cục thuế trong vấn đề kế toán, thuế ........................................53 Bảng 2.5. Hỗ trợ của tỉnh về thuê mặt bằng..............................................................55 Bảng 2.6: Đánh giá của người phỏng vấn về bộ máy hỗ trợ.....................................65 Bảng 2.7: Đánh giá của người phỏng vấn về các chính sách thực hiện ....................66
vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Ý nghĩa 1 DNKN Doanh nghiệp khởi nghiệp 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 HKD Hộ Kinh doanh 4 KHCN Khoa học công nghệ 5 NSNN Ngân sách nhà nước 6 TNCS Thanh niên Cộng sản 7 UBND Ủy ban nhân dân
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Năm 2016 được chọn là năm “Quốc gia khởi nghiệp”, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 844/QĐ-TTg ngày 18/5/2016 “về việc phê duyệt đề án hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Quốc gia đến năm 2025” điều này cho thấy vấn đề khởi nghiệp đang được nhà nước và xã hội dành sự quan tâm đặc biệt. Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, trong mục tổng quát về phát triển kinh tế - xã hội, có đoạn viết: "Đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế nhanh, bền vững, phấn đấu sớm đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại”. Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 5 khóa XII ban hành ngày 03/6/2017, nhấn mạnh "Tiếp tục hoàn thiện thể chế, tạo thuận lợi cho phát triển khu vực kinh tế tư nhân thực sự trở thành động lực của nền kinh tế, thúc đẩy và hình thành các tập đoàn kinh tế tư nhân có công nghệ hiện đại, năng lực quản trị tiên tiến, hoàn thiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ". Đây là lần đầu tiên Đảng ta nhấn mạnh vai trò của khu vực kinh tế tư nhân. Đồng thời đánh giá vai trò của kinh tế tư nhân đóng góp cho nền kinh tế, Đảng ta khẳng định: Kinh tế tư nhân liên tục duy trì tốc độ tăng trưởng khá, chiếm tỉ trọng 39 - 40% GDP; thu hút khoảng 85% lực lượng lao động của nền kinh tế, góp phần quan trọng trong huy động các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh, tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng thu ngân sách nhà nước, tạo việc làm, cải thiện đời sống nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội. Đội ngũ doanh nhân ngày càng lớn mạnh, có khát vọng vươn lên làm giàu chính đáng, không ngừng nâng cao năng lực kinh doanh và quản trị doanh nghiệp. Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, đạo đức, văn hoá kinh doanh của doanh nhân dần được nâng lên. Cùng với sự phát triển của khối doanh nghiệp tư nhân, là sự hình thành ngày càng nhiều các doanh nghiệp khởi nghiệp, trong đó thanh niên chiếm một phần
2 không nhỏ và dần trở thành phong trào rộng khắp trong cả nước. Phong trào khởi nghiệp nói chung và thanh niên khởi nghiệp nói riêng ở Việt Nam mới được nhắc đến trong khoảng 10 năm trở lại đây nhưng đã trở thành động lực thôi thúc thế hệ trẻ thay đổi tư duy, xây dựng ý tưởng ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường để tạo lập sự nghiệp trong tương lai, đa số thanh niên khởi nghiệp đã và đang khẳng định được vai trò của mình trong quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Thực tiễn phát triển của nhiều nước trên thế giới hiện nay đã chứng minh vai trò to lớn của thanh niên đối với quá trình khởi tạo và phát triển doanh nghiệp cũng như đóng góp cho sự phát triển của nền kinh tế. Khuyến khích phát triển khởi nghiệp trong thanh niên cho phép khai thác tốt hơn nguồn lao động, nguồn vốn, công nghệ và thị trường. Đặc biệt doanh nghiệp khởi nghiệp là môi trường thuận lợi để khai thác tối đa lượng chất xám, tinh thần làm giàu, ước mơ vươn mình ra thế giới của thế hệ trẻ hiện nay. Ngoài ra, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo làm giảm nguy cơ thất nghiệp, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giảm bớt sự chênh lệch giàu nghèo, thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ cao của quốc gia. Trong thời gian gần đây, cách mạng công nghiệp lần thứ tư (cách mạng công nghiệp 4.0) đã trở thành chủ đề được nghiên cứu, phân tích và bàn luận rộng rãi với nhiều góc độ tiếp cận khác nhau. Thực tế đã cho thấy cách mạng công nghiệp 4.0 đã bắt đầu có ảnh hưởng đến Việt Nam ở những mức độ khác nhau trong các lĩnh vực của đời sống, kinh tế, chính trị. Vì vậy, việc nghiên cứu, đánh giá về hoạt động khởi nghiệp trong thanh niên, được xem là một giải pháp phù hợp với chủ trương của Đảng, Nhà nước, là cách ứng phó hiệu quả để tranh thủ các cơ hội mà cuộc cách mạng 4.0 đem lại cho Việt Nam, đồng thời đây là một nhiệm vụ rất cần thiết, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Sơn La là một tỉnh miền núi cao, phía Tây Bắc, có điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn. Do đó, để tận dụng được sự ủng hộ của Chính phủ đối với quá trình khởi nghiệp, bước đầu, tỉnh đã ban hành một số cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp cũng như hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp như: Quyết định 2610/QĐ- UBND năm 2017 về kế hoạch hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tỉnh
3 Sơn La giai đoạn 2017-2025. Trên địa bàn tỉnh, bắt đầu từ 2017, mỗi năm có vài chục doanh nghiệp nhỏ lẻ được cấp phép thành lập – và con số thanh niên về các địa bàn trong tỉnh để xây dựng các mô hình kinh tế (thành lập doanh nghiệp, hợp tác xã) đã tăng lên theo từng năm, nhưng số lượng doanh nghiệp trụ vững được lại rất ít (khoảng 10% - tuy cao hơn so với cả nước (01%) – nhưng đa phần là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, có vốn chưa đến 1 tỷ đồng). Đa phần các chủ doanh nghiệp đăng ký kinh doanh là các bạn thanh niên trẻ tuổi, chưa có kinh nghiệm, thiếu vốn và chưa có đất để kinh doanh. Với những ý tưởng hay ban đầu nhưng chiến lược kinh doanh lâu dài và các bước đi ban đầu chưa được đầu tư đúng mức, thiếu kinh nghiệm và thiếu đội ngũ hướng dẫn cụ thể, các doanh nghiệp nhỏ lẻ với vốn điều lệ thấp, thị trường hạn hẹp, khả năng cạnh tranh chưa cao đã sớm đi vào ngõ cụt khi vừa mới sinh ra. Từ những yêu cầu của thực tế trong quá trình phát triển kinh tế của tỉnh Sơn La gắn với quá trình ươm mầm từ ý tưởng kinh doanh đến khi khởi nghiệp thành công của thanh niên hiện nay trên địa bàn tỉnh, cao học viên nhận thấy chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp tại Sơn La là vấn đề cấp thiết và cần được nghiên cứu, đánh giá thích đáng để kiến nghị ban hành các chính sách phù hợp nhằm tạo động lực khuyến khích các bạn trẻ khởi nghiệp, lập nghiệp, đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Sơn La thời gian tới. Xuất phát từ những ý nghĩa thực tiễn trên, đề tài “Chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bản tỉnh Sơn La” đã được cao học viên lựa chọn làm luận văn thạc sỹ. 2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Đề tài nghiên cứu về thanh niên khởi nghiệp là một đề tài tương đối mới tại Việt Nam hiện nay. Với sự phát triển mạnh mẽ của phong trào khởi nghiệp, chính phủ đã lấy năm 2016 là năm “quốc gia khởi nghiệp” và phê duyệt đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025” vào tháng 8/2016, đến năm 2017, Luật doanh nghiệp nhỏ và vừa được thông qua có nội dung về các doanh nghiệp khởi nghiệp.
4 Khí thế, tinh thần khởi nghiệp của cả nước đang sôi sục, làn sóng khởi nghiệp đang diễn ra mạnh mẽ, nhiều bài tham luận, nhiều tài liệu nghiên cứu về doanh nghiệp khởi nghiệp được công bố. Trong đó chủ yếu là các bài báo, các báo cáo tham luận về chính sách hỗ trợ khởi nghiệp nói chung và khởi nghiệp sáng tạo trong thanh niên của các cơ quan chức năng hoặc các tổ chức kinh tế. Trước hết, có thể kể đến các báo cáo sau: Báo cáo “Nghiên cứu cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, kinh nghiệm quốc tế - đề xuất giải pháp cho Việt Nam” do VCCI thực hiện năm 2017. Đây là bản báo cáo chi tiết về thực trạng khởi nghiệp của các doanh nghiệp Việt Nam trong năm 2017 với những số liệu cụ thể về sự phát triển của các doanh nghiệp loại này. Tuy nhiên, báo cáo chưa đưa ra được nguyên nhân và giải pháp để hiện thực hóa việc hỗ trợ các doanh nghiệp. Bài tạp chí “Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo" số 1/2017 do Cục thông tin khoa học và công nghệ quốc gia thực hiện. Bài viết có cách nhìn sâu sắc về khởi nghiệp trong thanh niên, tuy nhiên chưa đưa ra được những khó khăn thách thức mà nhóm này gặp phải hiện nay. Một trong những bổ sung cho nghiên cứu trên là Trần Thị Thanh Huyền (2018) với bài viết “Huy động vốn cho các doanh nghiệp startup: thực trạng và giải pháp”. Tham luận viết về một khía cạnh của chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp là vấn đề huy động động vốn bằng nguồn của nhà nước cũng như nguồn của tư nhân. Nhưng bài tham luận lại chưa cụ thể hóa, chưa chia được các kênh huy động vốn và những khó khăn khi gọi vốn của các doanh nghiệp. Đề tài khoa học cấp bộ “Xây dựng và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp: vai trò của chính sách chính phủ” do Cục Thông tin KH&CN Quốc gia thực hiện năm 2018. Đề tài này cung cấp cho độc giả, đặc biệt là các nhà hoạch định chính sách những khái niệm toàn diện, các đặc điểm thành phần của hệ sinh thái khởi nghiệp và vai trò của chính sách chính phủ trong việc phát triển thành công các hệ sinh thái khởi nghiệp. Tuy nhiên, vì đề tài này chỉ nghiên cứu một khía cạnh hỗ trợ là phát triển hệ sinh thái, nên không đề cập đến các khía cạnh khác của vấn đề khởi nghiệp trong thanh niên.
5 Đối với các đề tài luận văn, luận án tiến sĩ, có thể kể đến một số công trình có liên quan như sau: Nguyễn Văn Trưởng (2017) với luận văn “Thực hiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam hiện nay: thực trạng và giải pháp” thực hiện tại Viện hàn lâm khoa học xã hội. Đề tài đã phân tích những yếu tố chủ yếu gây trở ngại đối với thanh viên và doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam là hành lang pháp lý chưa rõ ràng và hoàn thiện, khả năng kêu gọi vốn, các hệ sinh thái hỗ trợ cho khởi nghiệp cũng chưa rõ ràng… Luận văn cũng đánh giá việc thực hiện chính sách hỗ trợ khởi nghiệp trong thời gian từ 2015 - 2018 để rút ra những bài học kinh nghiệm trong thực hiện chính sách hỗ trợ khởi nhiệp trong thời gian tới. Qua phân tích cho thấy được mục tiêu chính sách của Nhà nước tập trung chủ yếu vào hỗ trợ tài chính, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, hỗ trợ phát triển đổi mới công nghệ, giúp doanh nghiệp gọi vốn và tiếp cận nguồn vốn từ những quĩ đầu tư mạo hiểm trong và ngoài nước. Tuy nhiên, vì phân tích toàn bộ tại Việt Nam nên luận văn này khá dàn trải. Trương Đặng Thu Hiền (2018) với luận văn “Thực hiện chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh” hoàn thành tại Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam. Đóng góp của luận văn là trên cơ sở phân tích thực trạng hình thành, phát triển chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp sáng tạo tại Thành phố Hồ Chí Minh, qua đó đánh giá những kết quả đạt được và những khó khăn vướng mắc cũng như các nguyên nhân của nó. Đề tài đã đưa ra được một số giải pháp về chính sách nhằm phát triển doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh với mục đích hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển mạnh hơn để phục vụ cho việc công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên, một đặc trưng của Thành phố Hồ Chí Minh là cơ sở vật khác hẳn các tỉnh Tây Bắc nên các hàm ý chính sách của luận văn này khó có thể sử dụng. Trước năm 2016, có thể nói đến Nguyễn Thị Nguyên (2014) với luận văn thạc sĩ “Phát triển vườn ươm doanh nghiệp công nghệ trong các trường đại học ở Việt Nam” hoàn thành tại Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn - Đại học Quốc
6 gia Hà Nội. Bài luận văn đã đánh giá thực trạng phát triển các vườn ươm doanh nghiệp công nghệ tại các trường đại học và đưa ra các biện pháp khắc phục. Tuy nhiên, các vườn ươm chỉ là một bộ phận nhỏ trong chính sách hỗ trợ khởi nghiệp. Các công trình nghiên cứu, các báo cáo tham luận trong nước đã cho thấy những quan niệm cơ bản về chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp. Những nghiên cứu, định hướng đó đã giúp tác giả luận văn có những cơ sở khoa học, lý luận cũng như thực tiễn khi triển khai nghiên cứu việc thực hiện chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp tại tỉnh Sơn La. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu luận văn là: Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La. Để thực hiện mục tiêu trên, nhiệm vụ của luận văn là: - Xác định cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La. - Đánh giá thực trạng chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La giai đoạn 2016 - 2019. - Đề xuất một số định hướng và giải pháp hoàn thiện chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La đến năm 2025. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Để đạt được các mục tiêu đặt ra như đã nêu ở trên, đề tài luận văn trả lời các câu hỏi nghiên cứu chủ yếu sau: - Các nội dung trong chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trong phạm vi một tỉnh gồm vấn đề gì? - Thực trạng các chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La trong những năm gần đây? - Cần hoàn thiện nội dung chính sách nào để hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La phát triển theo hướng bền vững? 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Các chính sách nằm trong khung hỗ trợ thanh niên
7 khởi nghiệp theo quy trình gồm (1) Xây dựng chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp; (2) Tổ chức thực hiện chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp; (3) Đánh giá việc thực hiện hiện chính sách. Tuy nhiên, do hoạt động khởi nghiệp rất mới nên tác giả sẽ tập trung vào 2 nội dung đầu. - Phạm vi về không gian: chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La - Phạm vi về thời gian: các chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh 2016-2019; các giải pháp hoàn thiện chính sách đến năm 2025. 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu truyền thống như phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp thống kê, phương pháp phân tích so sánh và một số phương pháp khác. Sử dụng các phương pháp này, luận văn tổng hợp, phân tích các thông tin, số liệu, kế thừa kết quả nghiên cứu của các đề tài, các công trình nghiên cứu đã công bố. Nguồn thông tin, số liệu này được thu thập từ các sách, tạp chí, công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố; chính sách của Đảng, Nhà nước về hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp, việc thực hiện chính sách của tỉnh Sơn La từ năm 2016 - 2019. Để làm rõ thực trạng và đề xuất các giải pháp chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La một cách có căn cứ khoa học, luận văn đặc biệt chú trọng đến phương pháp điều tra, khảo sát thực tiễn. Luận văn đã tiến hành khảo sát thực tiễn (phỏng vấn) 06 thanh niên đã xây dựng thành công mô hình khởi nghiệp và 10 nhà quản lý nhà nước liên quan đến việc xây dựng và thực hiện chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp (chủ yếu tập trung ở Ủy ban nhân dân tỉnh, một số cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh và tỉnh đoàn, Hội liên hiệp phụ nữ, Đại học Tây Bắc…) trên địa bàn tỉnh Sơn La, tập trung vào nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ và dịch vụ hỗ trợ. Nội dung điều tra, phỏng vấn gồm: đặc điểm của từng đối tượng thanh niên (trình độ học vấn, tuổi, giới tính, điều kiện, hoàn cảnh gia đình….); đầu vào của quá trình khởi nghiệp (đất đai, lao động, cơ sở vật chất, vốn); đầu ra của quá trình khởi
8 nghiệp (khối lượng sản phẩm, giá trị sản xuất); hệ thống các chính sách hỗ trợ khởi nghiệp đã được ban hành, tác động của chính sách đối với quá trình khởi nghiệp của thanh niên…. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn được kết cấu thành 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp Chương 2: Phân tích thực trạng chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La Chương 3: Giải pháp hoàn thiện trạng chính sách hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La
9 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ THANH NIÊN KHỞI NGHIỆP 1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ THANH NIÊN KHỞI NGHIỆP 1.1.1. Khái niệm về thanh niên khởi nghiệp Khái niệm thanh niên Mỗi quốc gia có có quan niệm khác nhau về thanh niên, tuy nhiên chúng đều có điểm chung là chỉ những người trẻ tuổi. Luật thanh niên được Quốc hội Việt Nam khóa XI thông qua tại kỳ họp thứ 10, định nghĩa: “Thanh niên là công dân Việt Nam từ đủ 16 tuổi đến 30 tuổi”. Thanh niên được xem là lực lượng đi đầu trong mọi lĩnh vực bảo vệ và phát triển đất nước từ kinh tế, văn hóa, khoa học công nghệ, bảo vệ an ninh trật tự xã hội … Điều 66 Hiến pháp Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 khẳng định: “Thanh niên được gia đình, Nhà nước và xã hội tạo điều kiện học tập, lao động và giải trí, phát triển thể lực, trí lực, bồi dưỡng về đạo đức, truyền thống dân tộc, ý thức công dân và lý tưởng xã hội chủ nghĩa, đi đầu trong công cuộc lao động sáng tạo và bảo vệ Tổ quốc”. Thanh niên là lực lượng xã hội to lớn, góp phần quan trọng trong việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Họ được kế thừa những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đó là lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc, sẵn sàng vượt qua những thử thách khó khăn, vươn lên trong cuộc sống, luôn có tinh thần xung kích, tình nguyện, dám nghĩ, dám làm... Ngày nay, thanh niên đang là lực lượng đi đầu trong công cuộc đổi mới, bảo vệ và xây dựng đất nước, thanh niên được trang bị học vấn cao với trình độ chuyên môn kỹ thuật, khoa học công nghệ tiên tiến, đời sống vật chất và tinh thần ngày càng được nâng lên. Trong quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng đã ban hành nhiều Nghị quyết, chỉ thị, văn bản quan trọng về thanh niên và công tác thanh niên. Trong đó Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII về công tác thanh niên trong thời kỳ mới đã nêu rõ: “Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước
10 bước vào thế kỷ 21 có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không phần lớn tùy thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên; công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng”. Đến Hội nghị lần thứ bảy, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X tiếp tục nhấn mạnh “Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thanh niên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo, phát triển,thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho sự ổn định và phát triển vững bền của đất nước”. Khái niệm khởi nghiệp, khởi nghiệp sáng tạo Hiện nay, cụm từ startup (khởi nghiệp sáng tạo) đã trở nên phổ biến tuy nhiên nhiều người vẫn chưa phân biệt được start-up, tức là khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, với khởi nghiệp hay lập nghiệp. Theo IPP (2018), khởi nghiệp là quá trình thực hiện ý tưởng kinh doanh, bao gồm quá trình thành lập và vận hành doanh nghiệp trong vòng 5 năm kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu, chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán. Đây có thể xem là khởi nghiệp tự doanh, hay nói cách khác là tương tự với khởi sự doanh nghiệp. Trong khi đó khởi nghiệp sáng tạo (startup) là khởi nghiệp dựa trên nền của sáng tạo (dựa trên một công nghệ mới, hoặc tạo ra hình thức kinh doanh mới, hoặc xây dựng một phân khúc thị trường mới...). Tức là các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo phải có sự khác biệt không chỉ với các doanh nghiệp ở trong nước, với tất cả các công ty trước đây mà còn khác với các doanh nghiệp khác trên thế giới. Vì đặc điểm đó nên doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo nhanh chóng thu hút được đầu tư trong và ngoài nước để phát triển nhanh, ví dụ như Facebook, Google chỉ trong 2-3 năm đã phát triển để trở thành các tập đoàn lớn. Tóm lại, khởi nghiệp sáng tạo (startup) là quá trình khởi nghiệp dựa trên việc tạo ra hoặc ứng
11 dụng kết quả nghiên cứu, giải pháp kỹ thuật, công nghệ, giải pháp quản lý mới để nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm, hàng hóa và có khả năng tăng trưởng nhanh. Theo cách hiểu chung, “Startup” hay khởi nghiệp sáng tạo, là quá trình khởi nghiệp dựa trên các giải pháp kỹ thuật, công nghệ, giải pháp quản lý để nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm, hàng hóa và có khả năng tăng trưởng nhanh. Nói đơn giản, startup phải bảo đảm được hai yếu tố là “start” và “up”. “Start” có nghĩa là bắt đầu với một ý tưởng mới, hoặc nếu ý tưởng đó không mới thì cách làm phải đột phá và thường thì gắn với ứng dụng công nghệ. Còn “up” liên quan đến khả năng thương mại hóa và quy mô của thị trường, nghĩa là ý tưởng đó phải có khả năng được triển khai trong thực tế, có khách hàng hoặc khách hàng tiềm năng, đồng thời phải có khả năng mở rộng được để “up” trong thời gian càng nhanh càng tốt. Khái niệm thanh niên khởi nghiệp, thanh niên khởi nghiệp sáng tạo: Thanh niên khởi nghiệp là quá trình công dân Việt Nam độ tuổi từ 16 đến 30 tuổi tham gia thực hiện ý tưởng kinh doanh của cá nhân hoặc tập thể, bao gồm quá trình thành lập và vận hành doanh nghiệp trong vòng 5 năm kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu, chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán. Thanh niên khởi nghiệp sáng tạo là công dân Việt Nam có độ tuổi từ 16 đến 30 tuổi khởi nghiệp dựa trên nền của sáng tạo (dựa trên một công nghệ mới, hoặc tạo ra hình thức kinh doanh mới, hoặc xây dựng một phân khúc thị trường mới...). 1.1.2. Đặc điểm về thanh niên khởi nghiệp Thanh niên khởi nghiệp có những đặc điểm riêng khác, được thể hiện như sau: 1.1.2.1. Đột phá và sáng tạo Đột phá và sáng tạo là một xu hướng tất yếu trong hoạt động kinh doanh trong thời đại 4.0. Giá trị của trí tuệ, sáng tạo là vô cùng to lớn, góp phần tạo sự đột phá và quyết định khả năng cạnh tranh của thanh niên khởi nghiệp trong điều kiện tiền vốn, máy móc hay sức người là hữu hạn