Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam - Chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài đã tổng hợp, phân tích, đánh giá và đưa ra những vấn đề còn tồn tại trong việc hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại ngân hàng, đưa ra các nguyên nhân gây ra rủi ro từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại ngân hàng nhằm góp phần nâng cao chất lượng tín dụng, hạn chế rủi ro trong phạm vi chấp nhận được để giảm thiểu các thiệt hại phát sinh và nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam - Chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TRƯỜNGBỘ ĐẠI HỌCDỤC GIÁO KINH VÀTẾ TP. HCM ĐÀO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM NGUYỄN THỊ BÍCH NGỌC NGUYỄN THỊ BÍCH NGỌC GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG GIẢI PHÁP CHOHẠN VAY CHẾ RỦIVÀ TRUNG RODÀI TRONG HẠN HOẠT TẠI ĐỘNG CHO TMCP NGÂN HÀNG VAY TRUNG NGOẠIVÀ DÀI HẠN THƯƠNG TẠINAM - VIỆT NGÂN CHIHÀNG TMCP NHÁNH NGOẠI THÀNH PHỐTHƯƠNG HỒ CHÍ VIỆT MINHNAM - CHI NHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN THỊ BÍCH NGỌC GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY TRUNG VÀ DÀI HẠN TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG Mã số : 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. BÙI KIM YẾN TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi và chưa từng được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Số liệu trong luận văn này xác thực, được sử dụng từ những nguồn rõ ràng, đáng tin cậy, các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường về sự cam đoan này. Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2013 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Bích Ngọc
MỤC LỤC TRANG BÌA PHỤ LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU LỜI MỞ ĐẦU CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TRONG CHO VAY TRUNG VÀ DÀI HẠN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI....................... 1 1.1 Khái quát về cho vay trung và dài hạn tại ngân hàng thương mại……. 1 1.1.1 Khái niệm về cho vay trung và dài hạn ………….……………….…. 1 1.1.2 Đặc điểm của cho vay trung và dài hạn………………………...……. 3 1.1.3 Các hình thức cho vay trung và dài hạn………….…………………... 4 1.1.4 Vai trò của cho vay trung và dài hạn………….……………………… 6 1.2 Tổng quan về rủi ro trong cho vay trung và dài hạn tại ngân hàng thương mại…………………………………….……………...………..……... 11 1.2.1 Khái niệm về rủi ro và hạn chế rủi ro trong cho vay trung và dài hạn 11 1.2.1.1 Khái niệm về rủi ro trong cho vay trung và dài hạn………..…… 11 1.2.1.2 Khái niệm về hạn chế rủi ro trong cho vay trung và dài hạn...… 11 1.2.2 Sự cần thiết của việc hạn chế rủi ro trong cho vay trung và dài hạn… 12 1.2.3 Các chỉ số đánh giá rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại............ 14 1.2.4 Nguyên nhân gây ra rủi ro trong cho vay trung và dài hạn………...… 17 1.2.4.1 Nguyên nhân khách quan……………………………………………. 17 1.2.4.2 Nhóm nguyên nhân thuộc về khách hàng đi vay.......................... 18 1.2.4.3 Nhóm nguyên nhân thuộc về ngân hàng cho vay......................... 19 1.2.5 Tác động của rủi ro trong cho vay trung và dài hạn………….…….... 20 1.3 Cuộc khủng hoảng tài chính của Mỹ năm 2008 và bài học kinh nghiệm cho các NHTM Việt Nam trong việc hạn chế rủi ro trong hoạt
động cho vay trung và dài hạn……………………………………….…..….. 21 1.3.1 Cuộc khủng hoảng tài chính của Mỹ năm 2008…………………...… 21 1.3.2 Bài học kinh nghiệm cho các NHTM Việt Nam trong việc hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn qua cuộc khủng hoảng tài chính của Mỹ năm 2008…………………………………………...….…… 23 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY TRUNG VÀ DÀI HẠN TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH TP.HCM……………………..…... 27 2.1 Khái quát về Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM……………………………..……………………………….…..….... 27 2.1.1 Giới thiệu sơ nét về Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam..…... 27 2.1.2 Lịch sử hình thành và phát triển Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM……………………………………..….… 28 2.1.3 Kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM……………………………………..….… 31 2.2 Thực trạng rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM……..….…… 33 2.2.1 Quy trình tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM………………………..……………………………… 33 2.2.2 Thực trạng rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM……………... 35 2.2.2.1 Tình hình huy động vốn……………………………………………… 35 2.2.2.2. Tình hình hoạt động cho vay trung và dài hạn…………………... 38 2.2.2.3 Thực trạng rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM…….. 41 2.2.3 Những kết quả đạt được trong việc hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM…..………………………………………….………… 44 2.2.3.1 Về dư nợ cho vay trung và dài hạn so với tổng dư nợ.................. 45
2.2.3.2 Về hệ số rủi ro tín dụng và hiệu suất sử dụng vốn……………….. 45 2.2.3.3 Các biện pháp hạn chế rủi ro trong cho vay trung và dài hạn đang áp dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM………………………………………………………………… 47 2.2.4 Những tồn tại trong việc hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM………………………………………………………....….. 50 2.2.4.1 Tình hình nợ xấu trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam - Chi nhánh TP.HCM…….. 50 2.2.4.2 Nguyên nhân gây ra nợ xấu trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM………………………………………….…………………………….. 51 2.3 Kết quả khảo sát thực tế về nguyên nhân gây ra rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn ………………………………………….…….… 53 2.3.1 Mục đích nghiên cứu…………………………..………………………. 53 2.3.2 Phương pháp, đối tượng và phạm vi nghiên cứu……………….….. 54 2.3.3 Công cụ phân tích………………………………………………………. 55 2.3.4 Kết quả khảo sát………………………………………………………… 56 2.3.5 Kết luận về kết quả khảo sát……………………………………...…… 64 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY TRUNG VÀ DÀI HẠN TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH TP.HCM……………………......... 66 3.1 Giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM…... 66 3.1.1 Nâng cao chất lượng thẩm định dự án đầu tư………………………... 66 3.1.2 Tăng cường biện pháp kiểm tra, giám sát khoản vay, đảm bảo trả nợ và lãi vay đúng hạn……………………………………………………….... 70 3.1.3 Sử dụng có hiệu quả các công cụ bảo hiểm tín dụng………………… 71
3.1.4 Đa dạng hóa danh mục cho vay trung và dài hạn…………………........... 72 3.1.5 Thực hiện nghiêm túc quy định phân loại nợ và trích lập quỹ dự phòng bù đắp rủi ro đầy đủ………………………………………………… 72 3.1.6 Ngăn ngừa, xử lý các khoản nợ vay quá hạn………………………… 73 3.1.7 Nâng cao hiệu quả trong công tác thông tin, dự báo……………...…. 74 3.1.8 Tăng cường công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ………………...… 75 3.1.9 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực…………………………...…… 75 3.2 Một số kiến nghị……………………………………………..………...…. 77 3.2.1Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước……………………………... 77 3.2.2 Kiến nghị đối với Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam……… 78 3.2.2.1 Kiến nghị đối với Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam…. 78 3.2.2.1 Kiến nghị đối với Chính phủ thông qua Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam………………………………………………………. 79 KẾT LUẬN……………………………………………………………………. 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT CIC Trung tâm Thông tin Tín dụng DN Doanh nghiệp NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại QĐ Quyết định SXKD Sản xuất kinh doanh TCTD Tổ chức tín dụng TGĐ Tổng giám đốc TMCP Thương mại cổ phần VCB Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam VCBHCM Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Tp. Hồ Chí Minh
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Tên bảng, biểu Trang Bảng Kết quả hoạt động kinh doanh của VCBHCM Bảng 2.1 31 năm 2008-2012 Cơ cấu vốn huy động tại VCBHCM năm 2008- Bảng 2.2 35 2012 Tỷ lệ vốn huy động so với tổng nguồn vốn tại Bảng 2.3 37 VCBHCM năm 2008-2012 Tỷ lệ cho vay trung và dài hạn so với tổng dư nợ Bảng 2.4 38 cho vay tại VCBHCM năm 2008-2012 Tỷ lệ tăng trưởng dư nợ cho vay trung và dài hạn Bảng 2.5 40 tại VCBHCM năm 2008-2012 Tình hình cho vay trung và dài hạn tại VCBHCM Bảng 2.6 42 năm 2008-2012 Tỷ lệ cho vay trung và dài hạn so với tổng vốn Bảng 2.7 43 huy động tại VCBHCM năm 2008-2012 Biểu đồ Kết quả hoạt động kinh doanh tại VCBHCM năm Biểu đồ 2.1 32 2008-2012 Cơ cấu vốn huy động tại VCBHCM năm 2008- Biểu đồ 2.2 36 2012 Tình hình vốn huy động và tổng nguồn vốn tại Biểu đồ 2.3 37 VCBHCM năm 2008-2012 Tình hình dư nợ cho vay theo kỳ hạn tại Biểu đồ 2.4 39 VCBHCM năm 2008-2012 Tình hình dư nợ cho vay trung và dài hạn tại Biểu đồ 2.5 40 VCBHCM năm 2008-2012 Tỷ lệ tăng trưởng dư nợ cho vay trung và dài hạn Biểu đồ 2.6 41 tại VCBHCM năm 2008-2012 Tình hình dư nợ cho vay trung và dài hạn và tổng Biểu đồ 2.7 44 vốn huy động tại VCBHCM năm 2008-2012 Tỷ lệ dư nợ cho vay trung và dài hạn so với tổng Biểu đồ 2.8 45 dư nợ tại VCBHCM năm 2008-2012 Hệ số rủi ro tín dụng và hiệu suất sử dụng vốn Biểu đồ 2.9 của cho vay trung và dài hạn tại VCBHCM năm 46 2008-2012
LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Là cầu nối trung gian tài chính giữa người đi vay và người cho vay, hoạt động kinh doanh của ngân hàng chứa đựng rất nhiều rủi ro, trong đó rủi ro tín dụng là một trong những loại rủi ro xảy ra thường xuyên mà ngân hàng luôn phải đối mặt. Đây cũng là loại rủi ro mà khi xảy ra nó sẽ gây tổn thất rất lớn cho ngân hàng. Trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng, rủi ro là điều không thể tránh khỏi. Vấn đề được các ngân hàng quan tâm không phải là việc né tránh rủi ro mà chính là việc kiểm soát, hạn chế rủi ro ở mức thấp nhất có thể để giảm thiểu thiệt hại cho ngân hàng. Trong các hình thức cấp tín dụng tại ngân hàng, cho vay trung và dài hạn là một trong các hình thức tín dụng góp phần không nhỏ giúp các doanh nghiệp mở rộng quy mô sản xuất, mua sắm máy móc thiết bị, đổi mới công nghệ, xây dựng nhà xưởng… Ngoài ra, thông qua hoạt động cho vay trung dài hạn và chính sách hỗ trợ lãi suất ưu đãi của Chính phủ, ngân hàng có thể tham gia vào quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế phù hợp với mục tiêu mà Chính phủ đề ra trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Cho vay trung và dài hạn mang lại lợi nhuận cao và ổn định cho ngân hàng nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro cao do nó có thời gian đầu tư dài, vốn đầu tư lớn nên việc thu hồi vốn chậm. Nhận thấy tầm quan trọng trong việc hạn chế rủi ro tín dụng, nhất là trong lĩnh vực cho vay trung và dài hạn, Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh đã có những biện pháp nhất định để kiểm soát, hạn chế rủi ro tín dụng xảy ra. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện vẫn còn những vấn đề tồn tại mà ngân hàng cần phải giải quyết. Đề tài “Giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn
tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh” nhằm giải quyết những tồn tại trong việc hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM”, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và đáp ứng yêu cầu mới trong tiến trình hội nhập kinh tế thế giới của Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh” nói riêng và của hệ thống Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam cũng như các Ngân hàng Thương mại Việt Nam nói chung. 2. Mục tiêu nghiên cứu Đề tài nghiên cứu giải quyết 3 vấn đề cơ bản như sau: - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng Thương mại. - Phân tích đánh giá thực trạng rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh cũng như nguyên nhân dẫn đến rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn. - Đề ra những giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn nhằm tối thiểu hóa những thiệt hại cho ngân hàng. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh. - Phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng và các biện pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng
Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh trên cơ sở dữ liệu từ năm 2008 đến năm 2012. 4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thống kê tổng hợp số liệu giữa các năm, so sánh, phân tích tỷ trọng, số tuyệt đối, số tương đối từ đó cho thấy tốc độ tăng giảm của từng chỉ tiêu qua các năm, qua đó có thể đánh giá được tình hình thực tế là tốt hay xấu để đánh giá rủi ro trong cho vay trung và dài hạn tại ngân hàng. - Phương pháp phân tích, tổng hợp dựa trên các báo cáo của các cơ quan chức năng, của ngân hàng thương mại, tham khảo thông tin trên các tạp chí và sách báo, kết hợp với những ý kiến góp ý chỉ dẫn của giáo viên hướng dẫn và các cán bộ tín dụng ngân hàng. - Sử dụng phầm mềm thống kê SPSS phiên bản 20 để phân tích kết quả khảo sát các cán bộ đang làm việc tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh về mức độ ảnh hưởng của các nguyên nhân gây ra rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại ngân hàng, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu Đề tài đã tổng hợp, phân tích, đánh giá và đưa ra những vấn đề còn tồn tại trong việc hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại ngân hàng, đưa ra các nguyên nhân gây ra rủi ro từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại ngân hàng nhằm góp phần nâng cao chất lượng tín dụng, hạn chế rủi ro trong phạm vi chấp nhận được để giảm thiểu các thiệt hại phát sinh và nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng. 6. Những điểm nổi bật của luận văn
Đề tài đã tổng hợp, phân tích số liệu giữa các năm, sử dụng các chỉ số để đánh giá rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn, đưa ra những vấn đề còn tồn tại cũng như nguyên nhân của nó trong việc hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, đề tài còn sử dụng phần mềm thống kê SPSS để phân tích kết quả khảo sát thông qua việc khảo sát lấy ý kiến của các cán bộ ngân hàng, từ đó rút trích ra các nhân tố chính là nguyên nhân gây ra rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn. Trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp cụ thể nhằm hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn dựa trên đặc thù hoạt động tín dụng và công tác hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh, góp phần nâng cao chất lượng cho vay trung và dài hạn, hạn chế rủi ro đến mức thấp nhất có thể để giảm thiểu các thiệt hại phát sinh khi rủi ro xảy ra, giúp cho hoạt động kinh doanh của ngân hàng được ổn định và hiệu quả. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận văn được chia làm 3 chương cụ thể như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về rủi ro trong cho vay trung và dài hạn và rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trung và dài hạn tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh.
1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TRONG CHO VAY TRUNG VÀ DÀI HẠN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Khái quát về cho vay trung và dài hạn tại ngân hàng thương mại 1.1.1 Khái niệm về cho vay trung và dài hạn Quan hệ tín dụng đã ra đời từ rất lâu và tồn tại cùng với sự phát triển của nền kinh tế. Quan hệ tín dụng xảy ra giữa các chủ thể trong nền kinh tế, giữa một bên là người có vốn tạm thời nhàn rỗi, có nhu cầu cho vay với một bên tạm thời thiếu vốn, có nhu cầu đi vay. Do đó làm nảy sinh mối quan hệ kinh tế mà nội dung của nó là vốn được dịch chuyển từ nơi tạm thời thừa sang nơi thiếu với điều kiện hoàn trả đầy đủ vốn vay và lãi tiền vay là lợi nhuận thu được do sử dụng vốn vay. Tín dụng là sự chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị tài sản từ người sở hữu sang người sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định; khi đến hạn người sử dụng phải hoàn trả một lượng giá trị lớn hơn giá trị ban đầu. Tín dụng hiểu theo một cách đơn giản nhất là mối quan hệ vay mượn lẫn nhau dựa trên nguyên tắc có hoàn trả, nó để thoả mãn nhu cầu của cả hai bên và mang tính thoả thuận lớn. Tín dụng có nhiều hình thức: Tín dụng nhà nước, tín dụng doanh nghiệp, tín dụng cá nhân, tín dụng ngân hàng. Trong đó, tín dụng ngân hàng là một hình thức tín dụng vô cùng quan trọng, là quan hệ tín dụng chủ yếu cung cấp phần lớn nhu cầu tín dụng cho các doanh nghiệp và các thể nhân khác trong nền kinh tế. Tín dụng ngân hàng là mối quan hệ vay mượn giữa ngân hàng với tất cả các cá nhân, tổ chức và các doanh nghiệp khác trong xã hội. Nó không phải là
2 quan hệ dịch chuyển vốn trực tiếp từ nơi tạm thời thừa sang nơi tạm thời thiếu mà là quan hệ dịch chuyển vốn gián tiếp thông qua một tổ chức trung gian, đó là ngân hàng. Tín dụng ngân hàng cũng mang bản chất chung của quan hệ tín dụng, đó là quan hệ vay mượn có hoàn trả cả vốn và lãi sau một thời gian nhất định, là quan hệ chuyển nhượng tạm thời quyền sử dụng vốn, là quan hệ cả hai bên cùng có lợi. Trong khi đó, cho vay là một hình thức của tín dụng. Cho vay chỉ có hình thái giá trị là tiền, tín dụng có hình thái giá trị là tiền, tài sản thực và uy tín. Cho vay là quan hệ vay mượn theo đó bên cho vay giao hoặc cam kết giao cho bên đi vay một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. Thông thường trong hoạt động tín dụng tại NHTM, cho vay là hoạt động chiếm tỷ trọng lớn nhất và quan trọng nhất nên thuật ngữ tín dụng và cho vay thường được dùng đan xen và thay thế cho nhau. Như vậy, cho vay trung và dài hạn là việc bên cho vay cho bên đi vay mượn một số tiền nhằm thực hiện các dự án đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, đời sống với quy định bên đi vay sẽ trả lại khoản vay và lãi vay trong một lần vào một thời điểm ấn định hoặc trong nhiều lần vào các thời điểm ấn định khác nhau với thời hạn cho vay từ trên 12 tháng đến 60 tháng đối với cho vay trung hạn và từ trên 60 tháng trở lên đối với cho vay dài hạn. Nhìn chung các khoản cho vay trung và dài hạn có các đặc trưng cơ bản sau: - Có thời hạn trên một năm. - Được trả bằng những khoản trả vay theo thời gian (có thể theo quý, tháng, năm hoặc nửa năm) trong kỳ hạn của khoản vay.
3 - Được đảm bảo bằng những tài sản lưu động đem ra thế chấp hoặc văn tự cầm cố tài sản cố định. - Mục đích của hoạt động cho vay trung và dài hạn là để đầu tư dự án, xây dựng mới, mua sắm tài sản cố định, mở rộng sản xuất kinh doanh, đổi mới cải tiến thiết bị công nghệ, ứng dụng khoa học kỹ thuật nhằm mục tiêu lợi nhuận phù hợp với chính sách phát triển kinh tế xã hội và pháp luật quy định. 1.1.2 Đặc điểm của cho vay trung và dài hạn + Vốn đầu tư lớn, thời gian đầu tư dài, thu hồi vốn chậm: Khác với cho vay ngắn hạn tài trợ chủ yếu cho nhu cầu vốn lưu động thường xuyên của doanh nghiệp và được hoàn trả trong thời hạn ngắn (dưới 1 năm), cho vay trung và dài hạn phần lớn tài trợ cho bất động sản, tài sản cố định, hay đổi mới công nghệ của doanh nghiệp nên đòi hỏi một khối lượng vốn lớn, thời gian đầu tư dài. Nguồn trả nợ gốc và lãi của những khoản cho vay này chủ yếu dựa vào khấu hao và lợi nhuận của dự án đầu tư. Do đó ngân hàng chỉ tiến hành thu hồi vốn đầu tư khi dự án đi vào hoạt động và đạt kết quả, dẫn đến thời gian thu hồi vốn chậm. + Độ rủi ro cao: Khoản cho vay trung và dài hạn với thời gian đầu tư dài sẽ có nhiều sự thay đổi về môi trường kinh tế cũng như chính trị xã hội như: thay đổi về chính sách, thị trường, thiên tai, chiến tranh... Những thay đổi này có thể gây ra tác động bất lợi cho dự án, làm cho dự án bị thua lỗ, không thu hồi được vốn. Sự phân tích và xác định của ngân hàng về các yếu tố này là có hạn. Bên cạnh đó, cho vay trung và dài hạn có khối lượng vốn đầu tư lớn nhưng thời gian đầu tư dài và việc thu hồi vốn chậm. Do vậy, cho vay trung và dài hạn có độ rủi ro cao hơn so với cho vay ngắn hạn. + Lợi nhuận từ các khoản cho vay trung và dài hạn là lớn: Không nằm ngoài quy luật rủi ro cao thì lợi nhuận kỳ vọng càng cao, cho vay trung và dài
4 hạn có độ rủi ro cao nên lãi suất các khoản cho vay này rất cao. Lợi nhuận mà ngân hàng thu được từ các khoản cho vay trung dài hạn lớn nhằm bù đắp cho những chi phí trong việc huy động những nguồn vốn phục vụ cho hoạt động cho vay trung dài hạn cũng như chi phí bù đắp rủi ro. 1.1.3 Các hình thức cho vay trung và dài hạn - Cho vay theo dự án đầu tư: Các dự án đầu tư phát triển SXKD, cơ sở hạ tầng, dịch vụ phục vụ đời sống… nếu có hiệu quả kinh tế, có tính khả thi mà thiếu vốn sẽ được ngân hàng xem xét cho vay theo dự án đầu tư, giúp các đơn vị chủ đầu tư có vốn để hoàn thành dự án. Đơn vị chủ đầu tư phải lập hồ sơ kế hoạch vay vốn gửi cho ngân hàng. Trên cơ sở hồ sơ vay vốn của khách hàng, ngân hàng tiến hành thẩm định các vấn đề như: hiệu quả của phương án SXKD, tư cách khách hàng, khả năng tài chính của khách hàng, tài sản đảm bảo... Việc cho vay theo dự án đầu tư với thời gian dài nên ngân hàng cần phải nghiên cứu hết sức kĩ càng, cẩn thận trước khi xét duyệt cho vay. Hình thức cho vay theo dự án gồm: * Cho vay đồng tài trợ (Cấp tín dụng hợp vốn): Cho vay đồng tài trợ là quá trình cho vay của một nhóm TCTD (từ 2 TCTD trở lên) cho một dự án, do một TCTD làm đầu mối, phối hợp với các bên đồng tài trợ để thực hiện, nhằm phân tán rủi ro của các TCTD. Các trường hợp thực hiện cấp tín dụng hợp vốn: + Nhu cầu xin cấp tín dụng để thực hiện dự án của khách hàng vượt giới hạn cấp tín dụng của TCTD theo quy định của pháp luật. + Khả năng tài chính và nguồn vốn của một TCTD không đáp ứng được nhu cầu cấp tín dụng của dự án. + Nhu cầu phân tán rủi ro của TCTD.
5 + Khách hàng có nhu cầu được cấp tín dụng từ nhiều TCTD khác nhau để thực hiện dự án. + Các TCTD cấp tín dụng hợp vốn đối với các dự án quan trọng theo chỉ đạo của Chính phủ. * Cho vay trực tiếp theo dự án: Đây là hình thức tín dụng trung và dài hạn phổ biến trong nền kinh tế thị trường. NHTM tiến hành mọi hoạt động và tự chịu trách nhiệm với từng dự án đầu tư của khách hàng mà họ đã lựa chọn để tài trợ. - Cho vay theo hạn mức tín dụng (tín dụng tuần hoàn): Đây là hình thức tín dụng được ngân hàng căn cứ vào phương án, kế hoạch sản xuất, kinh doanh, nhu cầu vay vốn của khách hàng, tỷ lệ vay vốn tối đa so với giá trị tài sản bảo đảm tiền vay, khả năng nguồn vốn của ngân hàng để thoả thuận với khách hàng một hạn mức tín dụng duy trì trong một thời hạn nhất định hoặc theo chu kỳ sản xuất kinh doanh. Tín dụng tuần hoàn được coi là tín dụng trung dài hạn khi thời hạn của hợp đồng kéo dài vài năm. Trong thời hạn hợp đồng có hiệu lực, khách hàng được rút vốn phù hợp với tiến độ và yêu cầu sử dụng vốn thực tế nhưng phải bảo đảm không vượt quá hạn mức tín dụng đã ký kết và được trả nợ khi có nguồn. Tín dụng tuần hoàn có thể chuyển thành tín dụng trung dài hạn theo thời hạn hợp đồng đã ký nếu khách hàng thấy cần thiết. Nếu khách hàng có nhu cầu điều chỉnh tăng hạn mức tín dụng để đáp ứng nhu cầu SXKD thì ngân hàng có thể nâng hạn mức tín dụng cho khách hàng nếu thấy hợp lý. Khách hàng cũng có thể gia hạn kéo dài nhiều năm với điều kiện có tài sản thế chấp đảm bảo khoản vay. - Cho vay tiêu dùng: Nhằm giúp người tiêu dùng có nguồn vốn tài chính để trang trải nhu cầu về nhà ở, đồ dùng gia đình ... Ngân hàng thực hiện cho vay tiêu dùng, căn cứ vào cách thức hoàn trả, cho vay tiêu dùng trở thành
6 khoản cho vay trung và dài hạn dưới hình thức: + Cho vay tiêu dùng trả góp: Loại cho vay thường áp dụng đối với các khoản vay có giá trị lớn hay thu nhập định kỳ của người vay không đủ khả năng thanh toán hết một lần số nợ vay. Cho vay trả góp là hình thức tín dụng mà khách hàng được trả gốc làm nhiều lần trong thời hạn tín dụng đã thoả thuận. Cho vay trả góp thường được áp dụng đối với các khoản vay trung và dài hạn, tài trợ cho các tài sản cố định hoặc lâu bền. Số tiền trả mỗi lần được tính toán sao cho phù hợp với khả năng trả nợ của khách hàng. Cho vay trả góp thường gặp rủi ro cao do khách hàng thường thế chấp bằng hàng hoá mua trả góp. Khả năng trả nợ phụ thuộc vào thu nhập hàng tháng của người vay. Nếu người vay mất việc hay ốm đau, thu nhập giảm sút thì khả năng thu nợ của ngân hàng cũng bị ảnh hưởng. Chính vì rủi ro cao nên lãi suất cho vay trả góp thường cao nhất trong khung lãi suất cho vay của ngân hàng. + Cho vay tiêu dùng tuần hoàn: Cho vay tiêu dùng tuần hoàn là khoản cho vay trong đó ngân hàng cho phép khách hàng sử dụng thẻ tín dụng. Trong thời gian thoả thuận, căn cứ vào nhu cầu chi tiêu và thu nhập từng thời kỳ, khách hàng thực hiện vay và trả nợ một cách tuần hoàn theo một hạn mức tín dụng. Hình thức cho vay này có rủi ro tương đối thấp nhưng có lãi suất cao, tuy nhiên ngân hàng chịu những chi phí cao về dịch vụ và quản lý. 1.1.4 Vai trò của cho vay trung và dài hạn + Đối với các doanh nghiệp: Trong nền kinh tế thị trường và đặc biệt lả việc hội nhập kinh tế toàn cầu như hiện nay, các doanh nghiệp có rất nhiều cơ hội nhưng cũng đối mặt với không ít khó khăn thách thức. Để có thể tồn tại và phát triển đồng thời khẳng định vị thế của mình trên thị trường, các doanh nghiệp phải luôn đổi mới cách thức quản lý, đổi mới dây chuyền công nghệ để nâng cao chất lượng sản phẩm, tái sản xuất mở rộng và phát triển thị