Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp kiểm soát rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng thương mại cổ phần Phương Đông đến năm 2015

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung chính của luận văn là đề ra các giải pháp kiểm soát rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng thương mại cổ phần Phương Đông đến năm 2015. Để hiểu rõ hơn, mời các bạn tham khảo chi tiết nội dung luận văn này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp kiểm soát rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng thương mại cổ phần Phương Đông đến năm 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM --------------- NGUYỄN VIẾT PHÚC GIẢI PHÁP KIỂM SOÁT RỦI RO VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG TMCP PHƯƠNG ĐÔNG ĐẾN NĂM 2015 Chuyên ngành : Kinh tế tài chính – Ngân hàng Mã số : 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC : T.S HỒ THỦY TIÊN TP. Hồ Chí Minh – Năm 2010
MUÏC LUÏC Trang Danh muïc caùc töø vieát taét Danh muïc caùc baûng bieåu LÔØI MÔÛ ÑAÀU ............................................................................................................. 1 CHÖÔNG I: TOÅNG QUAN VEÀ QUẢN TRỊ RỦI RO VAØ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1 TOÅNG QUAN VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI ........................................... 3 1.1.1 Khaùi nieäm.................................................................................................... 3 1.1.2 Chöùc naêng cuûa ngaân haøng thöông maïi ........................................................ 3 1.1.2.1 Trung gian tín duïng............................................................................. 3 1.1.2.2 Trung gian thanh toaùn ......................................................................... 4 1.1.2.3 Cung öùng dòch vuï ngaân haøng .............................................................. 5 1.1.3 Vai troø cuûa Ngaân haøng thöông maïi trong neàn kinh teá ................................ 5 1.1.4 Caùc nghieäp vuï chuû yeáu cuûa NHTM ............................................................ 6 1.1.4.1 Nghieäp vuï nôï ................................................................................................6 1.1.4.2 Nghieäp vuï coù .................................................................................................7 1.1.4.3 Nghieäp vuï kinh doanh dòch vuï ngaân haøng ....................................................9 1.2 QUAÛN TRÒ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH NHTM ........... 9 1.2.1 Ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng............................................ 9 1.2.2 Quaûn trò ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng............................. 11 1.2.3 Hieäp öôùc Basel vaø vaán ñeà kieåm soaùt ruûi ro trong caùc NHTM .................. 13 1.2.3.1 Hieäp öôùc Basel vaø vaán ñeà kieåm soaùt ruûi ro trong caùc NHTM.......... 13 1.2.3.2 Thöïc tieãn aùp duïng Basel II ôû moät soá nöôùc ....................................... 17 1.2.4 Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù möùc ñoä an toaøn cuûa NHTM ................................... 18
1.2.4.1 Chæ tieâu an toaøn voán toái thieåu (ruûi ro voán)........................................ 18 1.2.4.2 Tính thanh khoaûn (ruûi ro thanh khoaûn) ............................................. 18 1.2.4.3 Chaát löôïng tín duïng (ruûi ro tín duïng)................................................ 19 1.2.4.4 Ruûi ro laõi suaát ................................................................................... 20 1.2.5 AÛnh höôûng cuûa ruûi ro ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng vaø neàn kinh teá xaõ hoäi .................................................................................................... 20 1.3 ÑAÙNH GIAÙ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NHTM........ 21 1.3.1 Khaùi nieäm veà hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM ...................... 21 1.3.2 Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM .......... 22 1.3.2.1 Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù naêng löïc taøi chính .......................................... 22 1.3.2.2 Ñaùnh giaù khaû naêng thu huùt nhaân löïc vaø chaát löôïng nguoàn nhaân löïc 24 1.3.2.3 Ñaùnh giaù qua maïng löôùi vaø quy moâ hoaït ñoäng ................................ 25 1.3.2.4 Ñaùnh giaù qua trình ñoä, naêng löïc quaûn trò ñieàu haønh......................... 25 1.3.2.5 Ñaùnh giaù qua trình ñoä coâng ngheä vaø saûn phaåm dòch vuï ................... 26 1.4 MOÂI TRÖÔØNG BEÂN NGOAØI AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NHTM .................................................................... 27 1.4.1 Moâi tröôøng vó moâ ...................................................................................... 27 1.4.1.1 Caùc yeáu toá kinh teá............................................................................. 27 1.4.1.2 Caùc yeáu toá xaõ hoäi, vaên hoùa ............................................................... 28 1.4.1.3 Caùc yeáu toá chính trò, chính saùch vaø phaùp luaät................................... 28 1.4.1.4 Yeáu toá khoa hoïc, coâng ngheä............................................................. 28 1.4.2 Moâi tröôøng vi moâ ...................................................................................... 29 1.4.2.1 Ñoái thuû caïnh tranh hieän taïi ............................................................... 29 1.4.2.2 Ñoái thuû caïnh tranh tieàm aån ............................................................... 29 1.4.2.3 Khaùch haøng ....................................................................................... 29 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1......................................................................................... 30
CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG KIEÅM SOAÙT RUÛI RO VAØ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH NGAÂN HAØNG PHÖÔNG ÑOÂNG GIAI ÑOAÏN 2005 - 2009 2.1 TOÅNG QUAN NEÀN KINH TEÁ VIEÄT NAM NAÊM 2009 ................................. 31 2.2 GIÔÙI THIEÄU SÔ LÖÔÏC QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA OCB .............................................................................................. 33 2.3 ÑAÙNH GIAÙ COÂNG TAÙC QUAÛN TRÒ RUÛI RO TAÏI OCB............................. 36 2.3.1 Thöïc traïng quaûn trò ruûi ro taïi OCB............................................................ 36 2.3.1.1 An toaøn voán toái thieåu – CAR (ruûi ro voán) ........................................ 36 2.3.1.2 Tính thanh khoaûn (ruûi ro thanh khoaûn) ............................................. 37 2.3.1.3 Chaát löôïng tín duïng (ruûi ro tín duïng)................................................ 37 2.3.1.4 Ruûi ro laõi suaát ................................................................................... 38 2.3.1.5 Ruûi ro hoái ñoaùi .................................................................................. 38 2.3.1.6 Ruûi ro vaän haønh ................................................................................ 38 2.3.2 Ñaùnh giaù coâng taùc quaûn trò ruûi ro taïi OCB................................................ 39 2.3.3 AÛnh höôûng cuûa ruûi ro tôùi keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh .......................... 40 2.4 ÑAÙNH GIAÙ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH TAÏI OCB ............. 43 2.4.1 Ñaùnh giaù naêng löïc taøi chính ...................................................................... 43 2.4.1.1 Huy ñoäng voán.................................................................................... 44 2.4.1.2 Quy moâ tín duïng ............................................................................... 45 2.4.1.3 Caùc hoaït ñoäng khaùc .......................................................................... 47 2.4.1.4 Keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh.......................................................... 48 2.4.2 Ñaùnh giaù khaû naêng thu huùt nhaân löïc vaø chaát löôïng nhaân löïc ................... 58 2.4.3 Ñaùnh giaù qua maïng löôùi vaø quy moâ hoaït ñoäng......................................... 59 2.4.4 Ñaùnh giaù qua trình ñoä, naêng löïc quaûn trò ñieàu haønh ................................. 60
2.4.5 Ñaùnh giaù qua trình ñoä coâng ngheä vaø saûn phaåm dòch vuï ........................... 61 2.5 MOÂI TRÖÔØNG BEÂN NGOAØI AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA OCB ....................................................... 62 2.5.1 Moâi tröôøng vó moâ ...................................................................................... 62 2.5.1.1 Caùc yeáu toá kinh teá............................................................................. 62 2.5.1.2 Yeáu toá vaên hoùa, xaõ hoäi ..................................................................... 64 2.5.1.3 Yeáu toá chính trò, phaùp luaät ................................................................ 65 2.5.1.4 Yeáu toá khoa hoïc, coâng ngheä............................................................. 66 2.5.2 Moâi tröôøng vi moâ ...................................................................................... 67 2.5.2.1 Ñoái thuû caïnh tranh hieän höõu ............................................................ 67 2.5.2.2 Ñoái thuû caïnh tranh tieàm aån ............................................................... 68 2.5.2.3 Khaùch haøng ....................................................................................... 69 2.6 NHÖÕNG THAØNH COÂNG VAØ HAÏN CHEÁ TRONG KIEÅM SOAÙT RUÛI RO VAØ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA OCB..................... 70 2.6.1 Nhöõng thaønh coâng ..................................................................................... 70 2.6.2 Nhöõng haïn cheá .......................................................................................... 71 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2......................................................................................... 73 CHÖÔNG 3 GIAÛI PHAÙP KIEÅM SOAÙT RUÛI RO VAØ NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH TAÏI NGAÂN HAØNG PHÖÔNG ÑOÂNG ÑEÁN 2015 3.1 ÑÒNH HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN NH PHÖÔNG ÑOÂNG ÑEÁN NAÊM 2015 ...... 74 3.1.1 Ñònh höôùng theo caùc cam keát gia nhaäp WTO........................................... 74 3.1.2 Ñònh höôùng phaùt trieån NH Phöông Ñoâng ñeán naêm 2015.......................... 75 3.2 CAÙC GIAÛI PHAÙP KIEÅM SOAÙT RUÛI RO VAØ NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH TAÏI NH PHÖÔNG ÑOÂNG ÑEÁN 2015 ......... 76
3.2.1 Caùc giaûi phaùp nhaèm kieåm soaùt ruûi ro........................................................ 76 3.2.2 Caùc giaûi phaùp naâng cao naêng löïc taøi chính .............................................. 78 3.2.2.1 Taêng voán ñieàu leä............................................................................... 78 3.2.2.2 Phaùt trieån vaø quaûn lyù toång taøi saûn coù................................................ 79 3.2.3 Caùc giaûi phaùp naâng cao naêng löïc hoaït ñoäng............................................. 81 3.2.3.1 Ñoåi môùi cô caáu toå chöùc ..................................................................... 81 3.2.3.2 Naâng cao kyõ naêng quaûn trò ñieàu haønh............................................... 81 3.2.3.3 Phaùt trieån vaø naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc .......................... 82 3.2.3.4 Hieän ñaïi hoùa coâng ngheä thoâng tin .................................................... 83 3.2.3.5 Phaùt trieån maïng löôùi ......................................................................... 83 3.2.3.6 Hoaøn thieän vaø naâng cao hoaït ñoäng Marketing ................................. 83 3.2.3.7 Taïo laäp thöông hieäu vaø trieát lyù trong kinh doanh ............................. 84 3.3 CAÙC KIEÁN NGHÒ.............................................................................................. 85 3.3.1 Đối với Hoäi ñoàng quaûn trò, Ban ñieàu haønh OCB...................................... 85 3.3.2 Ñoái vôùi NHNN laø cô quan quaûn lyù............................................................ 86 3.3.3 Đối với chính phuû ..................................................................................... 88 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3......................................................................................... 88 KEÁT LUAÄN .............................................................................................................. 89 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC
DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT ATM Maùy ruùt tieàn töï ñoäng CBCNV Caùn boä coâng nhaân vieân CSHBQ Chuû sôû höõu bình quaân CAR Tyû leä voán an toaøn toái thieåu LNST Lôïi nhuaän sau thueá NH Ngaân haøng NHNN Ngaân haøng Nhaø nöôùc NHTM Ngaân haøng thöông maïi NHTMCP Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn OCB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Phöông Ñoâng ROA Tyû leä sinh lôøi treân toång taøi saûn coù ROE Tyû leä sinh lôøi treân voán chuû sôõ höõu TCTD Toå chöùc tín duïng TNDN Thu nhaäp doanh nghieäp TTSBQ Toång taøi saûn bình quaân TP. HCM Thaønh phoá Hoà Chí Minh WTO Toå chöùc thöông maïi theá giôùi
DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ Bieåu ñoà 1: Quaù trình taêng voán ñieàu leä cuûa OCB.................................................. 34 Bieåu ñoà 2: Bieåu ñoà theå hieän moái quan heä cuûa ROE vaø CAR. ............................. 41 Bieåu ñoà 3: Huy ñoäng voán theo cô caáu töø naêm 2005-2009.................................... 44 Bieåu ñoà 4: Toác ñoä taêng dö nôï tín duïng töø naêm 2005-2009 .................................. 45
DANH MUÏC CAÙC BẢNG BIỂU Baûng 1.1: Vieäc thöïc thi Basel II ôû moät soá nöôùc trong khu vöïc Chaâu AÙ…………17 Baû n g 2.1: Chæ tieâ u veà ruû i ro giai ñoaï n 2005-2009………………………………..36 Baûng 2.2: Keát quaû hoài quy tyû suaát sinh lôøi theo caùc nhaân toá ruûi ro……………40 Baûng 2.3: Keát quaû hoài quy tyû suaát sinh lôïi theo yeáu toá ruûi ro thanh khoaûn vaø ruûi ro tín duïng…………………………………………………….………………..40 Baûng 2.4: Baûng caân ñoái keá toaùn toùm taét caùc naêm 2005-2009…………….……43 Baûng 2.5: Chæ tieâu toång dö nôï/nguoàn voán huy ñoäng cuûa OCB 2005-2009….…46 Baûng 2.6: Chæ tieâu toång dö nôï/toång taøi saûn coù cuûa OCB 2005-2009…….……….47 Baûng 2.7: Keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh giai ñoaïn 2005 – 2009……….……….48 Baûng 2.8: Chæ tieâu ROA giai ñoaïn 2005 – 2009………………….……………….49 Baû n g 2.9: Toå n g hôï p chæ tieâ u ROA giai ñoï a n 2005-2006…………..……………51 Baû n g 2.10: Chæ tieâ u ROE cuû a OCB giai ñoaï n 2005-2009…………….…….…….52 Baûng 2.11: Toång hôïp chæ tieâu ROE cuûa OCB giai ñoaïn 2005-2009……….……..53 Baûng 2.12: Moái quan heä giöõa ROA vaø ROE giai ñoïan 2005-2009………..……56 Baû n g 2.13: So saù n h moä t soá chæ tieâ u giöõ a caù c ngaâ n haø n g TMCP ñeá n 3 1 / 1 2 / 2 0 0 9 . . 5 7 Baûng 2.14: Caùc chæ soá kinh teá Vieät Nam qua caùc naêm 2005-2009……………….62
-1- LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Söï caàn thieát vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi Vaøo ngaøy 7.11.2006, taïi Geneva – Thuïy Só, ñaõ dieãn ra troïng theå leã kyù Nghò ñònh thö veà vieäc Vieät Nam ñöôïc chính thöùc trôû thaønh thaønh vieân thöù 150 cuûa toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO). Gia nhaäp WTO, Vieät Nam ñaõ baét ñaàu moät giai ñoaïn môû cöûa thò tröôøng vaø hoäi nhaäp thöïc söï. Ñoái vôùi thò tröôøng dòch vuï ngaân haøng cuõng khoâng ngoaïi leä vaø laø lónh vöïc hoäi nhaäp saâu vaø roäng nhaát. Neàn kinh teá Vieät Nam coù toác ñoä taêng tröôûng khaù cao vaø vò theá ngaøy caøng ñöôïc khaúng ñònh treân thò tröôøng quoác teá, Vieät Nam ñang laø ñieåm ñeán cuûa caùc doøng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Vì vaäy, coù söï caïnh tranh quyeát lieät giöõa caùc ngaân haøng trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi, caùc ngaân haøng tìm moïi caùch chaïy ñua veà laõi suaát ñeå taêng huy ñoäng voán, tìm caùch loâi keùo khaùch haøng ñeå taêng dö nôï tín duïng... Cuøng vôùi söï phaùt trieån ñoù, ruûi ro cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi cuõng gia taêng töông öùng. Ñieàu naøy cho thaáy taàm quan troïng cuûa vieäc tìm ra caùc bieän phaùp kieåm soaùt ruûi ro sao cho hôïp lyù vaø tìm kieám lôïi nhuaän trong moâi tröôøng caïnh tranh ngaøy caøng gia taêng. Vaäy laøm caùch naøo ñeå moät ngaân haøng coù quy moâ vöøa vaø nhoû nhö ngaân haøng Phöông Ñoâng coù theå töï ñöùng vöõng vaø caïnh tranh ñöôïc vôùi caùc ngaân haøng khaùc, ñoù cuõng laø moät vaán ñeà caáp thieát ñang ñaët ra ñoái vôùi Ban laõnh ñaïo ñieàu haønh Ngaân haøng Phöông Ñoâng. Treân cô sôû ñoù, taùc giaû ñaõ choïn ñeà taøi nghieân cöùu laø: “Giaûi phaùp kieåm soaùt ruûi ro vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh taïi Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Phöông Ñoâng ñeán naêm 2015”.
-2- 2. Muïc tieâu nghieân cöùu − Phaân tích noäi dung cô baûn cuûa quaûn trò ruûi ro vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng. − Phaân tích thöïc traïng vaø ñaùnh giaù coâng taùc quaûn trò ruûi ro, hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng. − Ñeà xuaát giaûi phaùp nhaèm kieåm soaùt ruûi ro vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng ñeán naêm 2015. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø kieåm soaùt ruûi ro vaø hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng. Trong khuoân khoå luaän vaên naøy, taùc giaû chæ nghieân cöùu caùc vaán ñeà lieân quan ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng, qua ñoù so saùnh, ñaùnh giaù vôùi moät soá NHTM khaùc trong cuøng giai ñoaïn 2005-2009. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Taùc giaû söû duïng phöông phaùp thoáng keâ, toång hôïp, phaân tích, ñaùnh giaù theo ñònh tính vaø ñònh löôïng (laäp baûng khaûo saùt vaø söû duïng haøm hoài quy tuyeán tính), so saùnh treân cô sôû soá lieäu giai ñoaïn 2005-2009. Ngoaøi ra, taùc giaû coøn phaân tích nhöõng yeáu toá moâi tröôøng beân ngoaøi laøm aûnh höôûng ñeán keát quaû hoaït ñoäng cuûa Ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng. 5. Kết cấu của luận văn : goàm 3 chöông chính − Chöông 1: Toång quan veà quaûn trò ruûi ro vaø hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng thöông maïi. − Chöông 2: Phaân tích thực trạng kiểm soát rủi ro và hiệu quả hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng giai đoạn 2005-2009. − Chöông 3: Giaûi phaùp nhaèm kieåm soaùt ruûi ro vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh taïi Ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng ñeán naêm 2015.
-3- CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VEÀ QUẢN TRỊ RỦI RO VAØ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1 TOÅNG QUAN VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1.1 Khaùi nieäm Ngaân haøng thöông maïi laø loaïi ngaân haøng giao dòch tröïc tieáp vôùi caùc coâng ty, xí nghieäp, toå chöùc kinh teá vaø caù nhaân, baèng caùch nhaän tieàn gôûi, tieàn tieát kieäm, roài söû duïng soá voán ñoù ñeå cho vay, chieát khaáu, cung caáp caùc phöông tieän thanh toaùn vaø cung öùng dòch vuï ngaân haøng cho caùc ñoái töôïng treân. Ñieàu 20 Luaät caùc toå chöùc tín duïng (luaät soá 02/1997/QH10) chæ roõ: “Ngaân haøng laø loaïi hình toå chöùc tín duïng ñöôïc thöïc hieän toaøn boä hoaït ñoäng ngaân haøng vaø caùc hoaït ñoäng kinh doanh khaùc coù lieân quan”. Nhö vaäy, coù theå noùi raèng Ngaân haøng Thöông maïi laø ñònh cheá taøi chính trung gian quan troïng vaøo loaïi baäc nhaát trong neàn kinh teá thò tröôøng. Nhôø heä thoáng ñònh cheá taøi chính trung gian naøy maø caùc nguoàn tieàn nhaøn roãi naèm raûi raùc trong xaõ hoäi seõ ñöôïc huy ñoäng, taäp trung laïi, ñoàng thôøi söû duïng soá voán ñoù ñeå caáp tín duïng cho caùc toå chöùc kinh teá, caù nhaân ñeå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. 1.1.2 Chöùc naêng cuûa ngaân haøng thöông maïi Ngaân haøng thöông maïi noùi chung, Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn noùi rieâng ñeàu coù nhöõng chöùc naêng sau ñaây: 1.1.2.1 Trung gian tín duïng Ñaây laø chöùc naêng quan troïng vaø cô baûn nhaát cuûa ngaân haøng, noù coù yù nghóa trong vieäc thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån. Thöïc hieän chöùc naêng naøy, ngaân haøng ñoùng vai troø laø ngöôøi trung gian ñöùng ra taäp trung, huy ñoäng toái ña caùc nguoàn voán taïm thôøi nhaøn roãi trong neàn kinh teá ñeå hình thaønh nguoàn voán tín duïng, ñaùp
-4- öùng caùc nhu caàu veà voán cho neàn kinh teá. Ñaây laø nguoàn voán raát quan troïng vì noù khoâng nhöõng lôùn veà soá tieàn tuyeät ñoái maø vì tính chaát “luaân chuyeån” khoâng ngöøng cuûa noù. Chöùc naêng trung gian tín duïng ñöôïc minh hoïa qua sô ñoà sau: Tieàn gôûi, Ñôn vò kinh teá Ngaân Ñôn vò kinh teá tieát kieäm Caáp haøng Toå chöùc kinh teá Toå chöùc kinh teá Thöông Caù nhaân Caù nhaân Phaùt haønh tín duïng maïi kyø phieáu, TP Thöïc hieän chöùc naêng trung gian tín duïng, caùc NHTM thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï cuï theå sau: − Nhaän tieàn gôûi khoâng kyø haïn, coù kyø haïn cuûa caùc ñôn vò kinh teá, caùc toå chöùc kinh tế vaø caù nhaân baèng ñoàng tieàn trong nöôùc vaø baèng ngoaïi teä. − Nhaän tieàn gôûi tieát kieäm cuûa caùc toå chöùc vaø caù nhaân. − Phaùt haønh kyø phieáu vaø traùi phieáu ngaân haøng ñeå huy ñoäng voán trong xaõ hoäi. − Cho vay ngaén haïn, trung haïn vaø daøi haïn ñoái vôùi caùc ñôn vò vaø caù nhaân. − Chieát khaáu thöông phieáu vaø chöùng töø coù giaù ñoái vôùi caùc ñôn vò, caù nhaân. 1.1.2.2 Trung gian thanh toaùn Noäi dung cuûa chöùc naêng naøy laø NHTM ñöùng ra laøm trung gian ñeå thöïc hieän caùc khoaûn giao dòch thanh toaùn giöõa caùc khaùch haøng ñeå hoaøn taát caùc quan heä kinh teá thöông maïi giöõa hoï vôùi nhau. Ngaân haøng coù theå thöïc hieän caùc dòch vuï thanh toaùn theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng thoâng qua taøi khoaûn cuûa hoï baèng caùc phöông tieän thanh toaùn nhö: uûy nhieäm chi, uûy nhieäm thu, seùc, theû thanh toaùn,… Ngaøy nay, vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä vieãn thoâng ñaõ taïo ñieàu kieän cho vieäc
-5- hieän ñaïi hoùa caùc hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, töø ñoù taïo cô hoäi cho ngaân haøng thöïc hieän chöùc naêng naøy vôùi chaát löôïng cao hôn vaø khoái löôïng nhieàu hôn. Thöïc hieän chöùc naêng naøy, NHTM ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy quaù trình trao ñoåi, mua baùn haøng hoùa, cung caáp dòch vuï giöõa caùc toå chöùc, caù nhaân trong neàn kinh teá ñöôïc thuaän tieän, nhanh choùng, an toaøn vaø tieát kieäm chi phí. Chöùc naêng trung gian thanh toaùn ñöôïc theå hieän qua bieåu ñoà sau: Ngöôøi traû tieàn Ngaân Ngöôøi thuï höôûng Ngöôøi mua Traû tieàn Giaáy haøng Ngöôøi baùn (ñôn vò kinh teá, toå Thöông (ñôn vò kinh teá, toå chöùc kinh teá, caù qua TK maïi baùo coù chöùc kinh teá, caù nhaân) nhaân) Nhieäm vuï cuï theå cuûa chöùc naêng naøy goàm: − Môû taøi khoaûn tieàn gôûi giao dòch cho caùc toå chöùc vaø caù nhaân. − Quaûn lyù vaø cung caáp caùc phöông tieän thanh toaùn cho khaùch haøng. − Toå chöùc vaø kieåm soaùt quy trình thanh toaùn giöõa caùc khaùch haøng. 1.1.2.3 Cung öùng dòch vuï ngaân haøng Ngoaøi hoaït ñoäng trung gian tín duïng, trung gian thanh toaùn, caùc NHTM coøn cung öùng ngaøy caøng ña daïng caùc dòch vuï khaùc cho neàn kinh teá nhö: dòch vuï ngaân quyõ vaø chuyeån tieàn nhanh quoác noäi, dòch vuï kieàu hoái vaø chuyeån tieàn nhanh quoác teá, dòch vuï uûy thaùc, dòch vuï tö vaán ñaàu tö, dòch vuï ngaân haøng ñieän töû (E- Banking). 1.1.3 Vai troø cuûa Ngaân haøng thöông maïi trong neàn kinh teá Hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM chieám vai troø, vò trí quan troïng trong neàn kinh teá, noù goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Maët khaùc kinh teá – xaõ
-6- hoäi coù taùc ñoäng ngöôïc trôû laïi ñoái vôùi hoaït ñoïâng ngaân haøng, noù thuùc ñaåy hoaëc kìm haõm hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. Thoâng qua chöùc naêng laøm trung gian tín duïng, NHTM ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû vaøo vieäc ñieàu hoøa voán trong toaøn boä neàn kinh teá quoác daân, taïo ñieàu kieän phaùt trieån saûn xuaát laøm cho saûn phaåm xaõ hoäi taêng leân, voán ñaàu tö ñöôïc môû roäng vaø töø ñoù ñôøi soáng daân chuùng ñöôïc caûi thieän, noù laø caàu noái tieát kieäm vaø ñaàu tö, taïo theá caân baèng vaø oån ñònh cho neàn kinh teá. Vôùi chöùc naêng laøm trung gian thanh toaùn NHTM ñaõ goùp phaàn laøm giaûm chi phí löu thoâng tieàn teä ñoái vôùi töøng khaùch haøng cuõng nhö ñoái vôùi toaøn boä xaõ hoäi. Noù goùp phaàn thuùc ñaåy quaù trình löu thoâng haøng hoùa ñöôïc tieán haønh moät caùch nhanh choùng. Ngoaøi ra NHTM coøn giuùp NHNN trong vieäc ñieàu tieát vaø kieåm soaùt thò tröôøng tieàn teä, thò tröôøng voán, goùp phaàn thu huùt, môû roäng ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Ñeå ñaûm baûo cho caùc NHTM thöïc hieän toát vai troø cuûa mình, NHNN caàn quaûn lyù toát caùc NHTM nhaèm muïc ñích thöïc thi chính saùch tieàn teä, baûo ñaûm cho söï hoaït ñoäng laønh maïnh, hieäu quaû cuûa heä thoáng ngaân haøng vaø baûo veä quyeàn lôïi cuûa moïi thaønh phaàn kinh teá, giöõ cho neàn kinh teá phaùt trieån ñöôïc thuaän lôïi. 1.1.4 Caùc nghieäp vuï chuû yeáu cuûa NHTM 1.1.4.1 Nghieäp vuï nôï Laø nghieäp vuï taïo laäp neân nguoàn voán hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, laø nghieäp vuï cô baûn vì noù taïo ra nguoàn voán ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa neàn kinh teá. Moät trong nhöõng ñieàu quan troïng ñeå caùc NHTM ñöôïc pheùp hoaït ñoäng laø phaûi coù soá voán ñieàu leä toái thieåu baèng vôùi voán phaùp ñònh. Nhöng thoâng thöôøng, nguoàn voán naøy chieám tyû troïng khoâng lôùn trong toång nguoàn voán, nhöng noù ñoùng vai troø quan troïng vì ñoù laø cô sôû ñeå tieán haønh kinh doanh, tieán haønh thu huùt nhöõng nguoàn voán khaùc. Caùc quỹ döï tröõ cuûa ngaân haøng laø caùc quỹ baét buoäc phaûi trích laäp trong quaù trình toàn taïi vaø hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, xuaát phaùt töø lôïi nhuaän roøng.
-7- Trong toång nguoàn voán hoaït ñoäng, caùc NHTM chuû yeáu döïa vaøo nguoàn voán huy ñoäng, thu huùt ñöôïc töø caùc thaønh phaàn trong neàn kinh teá. Ñaây thöïc chaát laø voán thuoäc chuû sôû höõu cuûa khaùch haøng vaø ñöôïc chuyeån giao cho ngaân haøng quaûn lyù vaø söû duïng trong moät thôøi gian nhaát ñònh nhöng vôùi nghóa vuï hoaøn traû kòp thôøi, ñaày ñuû khi khaùch haøng yeâu caàu. Nguoàn voán naøy raát quan troïng vì quy moâ chaát löôïng cuûa nghieäp vuï naøy seõ quyeát ñònh quy moâ vaø moät phaàn hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM. Neáu khaû naêng huy ñoäng voán toát, nguoàn voán taêng tröôûng thì ngaân haøng môùi môû roäng cho vay, phaùt trieån kinh doanh. Theâm vaøo ñoù, neáu nguoàn huy ñoäng ñöôïc caøng reû thì hieäu quaû kinh doanh caøng cao, caøng giaûm thieåu ruûi ro trong cho vay do coù öu theá trong vieäc choïn loïc khaùch haøng. Nguoàn voán ñi vay coù vò trí quan troïng trong toång nguoàn voán cuûa NHTM thoâng qua vieäc phaùt haønh caùc loaïi kyø phieáu, traùi phieáu, chöùng chæ tieàn göûi cuûa ngaân haøng… nhaèm boå sung nguoàn voán hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng khi voán töï coù vaø voán tieàn göûi chöa ñaùp öùng ñuû yeâu caàu kinh doanh. Nguoàn voán naøy bao goàm voán vay cuûa NHNN thoâng qua nghieäp vuï taùi caáp voán (taùi chieát khaáu, taùi caàm coá, cho vay laïi thoâng qua hôïp ñoàng tín duïng), vay cuûa caùc NHTM khaùc thoâng qua thò tröôøng tieàn teä, thò tröôøng lieân ngaân haøng vaø voán vay cuûa caùc toå chöùc tieàn teä quoác teá. Nhö vaäy, vieäc ñaåy maïnh huy ñoäng voán cuûa NHTM laø moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng cuûa chieán löôïc kinh doanh, taïo nguoàn voán ñeå cho vay nhaèm ñem laïi hieäu quaû cho NHTM. 1.1.4.2 Nghieäp vuï coù Laø nghieäp vuï söû duïng caùc nguoàn voán cuûa ngaân haøng, laø nghieäp vuï quan troïng nhaát, quyeát ñònh ñeán khaû naêng toàn taïi vaø hoaït ñoäng cuûa NHTM. Ñaây laø nghieäp vuï söû duïng caùc nguoàn voán ñaõ hình thaønh cuûa NHTM, bao goàm nhöõng nghieäp vuï sau:
-8- − Thieát laäp döï tröõ: Thieát laäp döï tröõ laø moät phaàn nguoàn voán khoâng söû duïng ñeán ñeå ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn thöôøng xuyeân cuûa khaùch haøng vaø baûn thaân ngaân haøng. Ñaây laø caùc khoaûn maø NHTM phaûi duy trì nhaèm ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu thanh toaùn moät caùch kòp thôøi vaø ñaûm baûo quyeàn lôïi cho khaùch haøng khi NHTM gaëp ruûi ro. + Tieàn maët taïi quyõ: NHTM phaûi döï tröõ moät soá tieàn taïi quỹ theo moät tyû leä nhaát ñònh ñeå ñaùp öùng nhu caàu thanh toaùn hoaëc ruùt tieàn maët cuûa khaùch haøng. + Tieàn göûi taïi NHNN: Theo quy ñònh, NHTM duy trì möùc döï tröõ baét buoäc theo quy ñònh vaø phaàn coøn laïi duøng ñeå giao hoaùn seùc vaø thanh toaùn nôï ñoái vôùi caùc toå chöùc tín duïng vaø NHTM khaùc. + Tieàn göûi taïi caùc NHTM vaø TCTD khaùc ñeå ñaùp öùng nhu caàu thanh toaùn, chuyeån tieàn khaùc ñòa phöông cuûa khaùch haøng. Soá naøy cao hay thaáp tuøy theo möùc ñoä quan heä vôùi ñaïi lyù vaø soá löôïng ñaïi lyù. − Caáp tín duïng: Phaàn lôùn nguoàn voán coøn laïi NHTM duøng ñeå caáp tín duïng cho caùc ñôn vò toå chöùc kinh teá ñaùp öùng nhu caàu veà voán saûn xuaát kinh doanh trong neàn kinh teá. Nghieäp vuï naøy khoâng nhöõng coù yù nghóa ñoái vôùi toaøn boä neàn kinh teá xaõ hoäi maø coøn ñoái vôùi baûn thaân NHTM vì nhôø cho vay maø taïo ra nguoàn thu nhaäp chuû yeáu ñeå töø ñoù maø boài hoaøn laõi tieàn göûi cho khaùch haøng, buø ñaép chi phí kinh doanh vaø taïo ra lôïi nhuaän cho ngaân haøng. Tuy nhieân, hoaït ñoäng cho vay laø moät hoaït ñoäng ñaày ruûi ro. Vì vaäy caàn phaûi quaûn lyù caùc khoaûn cho vay moät caùch chaët cheõ ñeâå ngaên ngöøa hoaëc giaûm thieåu ruûi ro. Caùc loaïi cho vay cuûa NHTM khaù phong phuù, caên cöù vaøo phöông phaùp cho vay, thôøi haïn cho vay, muïc ñích söû duïng voán vay vaø tính chaát luaân chuyeån voán...
-9- seõ coù nhöõng loaïi cho vay phuø hôïp, nhöng duø laø loaïi cho vay naøo cuõng phaûi ñaûm baûo nguyeân taéc, ñieàu kieän vaø ñaûm baûo tieàn vay. − Nghieäp vuï ñaàu tö: Khoaûn muïc ñaàu tö coù vò trí quan troïng thöù hai sau khoaûn muïc cho vay, noù mang laïi khoaûn thu nhaäp lôùn ñaùng keå cho NHTM. Trong nghieäp vuï naøy, NHTM duøng nguoàn voán cuûa mình vaø nguoàn voán oån ñònh khaùc ñeå tieán haønh ñaàu tö tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp nhaèm mang laïi theâm thu nhaäp vaø phaân taùn ruûi ro. Ngaân haøng ñaàu tö tröïc tieáp baèng caùch duøng voán töï coù ñeå huøn voán lieân doanh, lieân keát hoaëc thaønh laäp nhöõng coâng ty môùi. Ngaân haøng ñaàu tö giaùn tieáp vaøo caùc loaïi chöùng khoaùn nôï nhö mua traùi phieáu chính phuû, traùi phieáu chính quyeàn ñòa phöông, traùi phieáu coâng ty... ñeå söû duïng nguoàn voán thöøa nhaèm muïc ñích thu lôïi nhuaän. 1.1.4.3 Nghieäp vuï kinh doanh dòch vuï ngaân haøng Ñaây laø nghieäp vuï kinh doanh dòch vuï maø NHTM thöïc hieän theo söï uûy nhieäm cuûa khaùch haøng ñeå ñöôïc höôûng caùc khoaûn phí vaø hoa hoàng. Bao goàm caùc dòch vuï ngaân haøng nhö thanh toaùn trong nöôùc vaø quoác teá, baûo laõnh, uûy thaùc, cho thueâ keùt saét, moâi giôùi, tö vaán, theû tín duïng.... Ngoaøi ra coù theâm hoaït ñoäng kinh doanh mua baùn ngoaïi teä, vaøng, baïc, ñaù quyù. Vieäc taän duïng caùc nguoàn thu töø nghieäp vuï kinh doanh dòch vuï laøm taêng lôïi nhuaän, ít ruûi ro hôn nghieäp vuï cho vay, ña daïng hoùa hoaït ñoäng, goùp phaàn naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng ñaõ ñöôïc nhieàu NHTM ngaøy caøng quan taâm vaø môû roäng. 1.2 QUAÛN TRÒ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH NHTM 1.2.1 Ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng Ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh Ngaân haøng ñöôïc hieåu laø nhöõng bieán coá khoâng mong ñôïi maø khi xaûy ra seõ daãn ñeán söï toån thất veà taøi saûn cuûa Ngaân haøng,
- 10 - giaûm suùt lôïi nhuaän thöïc teá so vôùi döï kieán hoaëc phaûi boû ra theâm moät khoaûn chi phí ñeå coù theå hoaøn thaønh ñöôïc moät nghieäp vuï taøi chính nhaát ñònh. Vì vaäy baûn chaát hoaït ñoäng cuûa NHTM hieän nay laø chaáp nhaän ruûi ro vaø quaûn lyù ruûi ro. Qua khaùi nieäm neâu treân, coù theå ruùt ra moät soá nhaän xeùt sau ñeå hieåu roõ hôn veà baûn chaát cuûa ruûi ro: Moät laø, ruûi ro vaø lôïi nhuaän cuûa Ngaân haøng laø hai ñaïi löôïng ñoàng tieán vôùi nhau trong moät phaïm vi nhaát ñònh. Hai laø, khi ñeà caäp ñeán ruûi ro, ngöôøi ta thöôøng nhaéc ñeán hai yeáu toá mang tính ñaëc tröng cuûa ruûi ro laø bieân ñoä ruûi ro (möùc ñoä thieät haïi do ruûi ro gaây ra) vaø taàn suaát xuaát hieän ruûi ro (soá tröôøng hôïp thuaän lôïi ñeå ruûi ro xuaát hieän/toång soá tröôøng hôïp ñoàng khaû naêng). Ba laø, ruûi ro laø yeáu toá khaùch quan, neân ngöôøi ta khoâng theå naøo loaïi tröø ñöôïc haún maø chæ coù theå haïn cheá söï xuaát hieän vaø nhöõng taùc haïi cuûa chuùng gaây ra. Veà baûn chaát coù theå chia ra boán nhoùm ruûi ro chính. Ñoù laø ruûi ro tín duïng, ruûi ro thanh khoaûn, ruûi ro thò tröôøng vaø ruûi ro vaän haønh. Ruûi ro tín duïng: Tín duïng ngaân haøng laø quan heä vay nôï giöõa ngaân haøng, caùc toå chöùc tín duïng, toå chöùc kinh teá, caù nhaân theo nguyeân taéc hoaøn traû. Ruûi ro tín duïng phaùt sinh khi moät beân ñoái taùc khoâng thöïc hieän nghóa vuï taøi chính hoaëc nghóa vuï theo hôïp ñoàng ñoái vôùi ngaân haøng, bao goàm caû vieäc khoâng thöïc hieän thanh toaùn nôï, cho duø ñoù laø nôï goác hay nôï laõi khi khoaûn nôï ñeán haïn. Ruûi ro thanh khoaûn: Thanh khoaûn laø moät thuaät ngöõ chuyeân ngaønh noùi veà khaû naêng ñaùp öùng caùc nhu caàu veà söû duïng voán khaû duïng phuïc vuï cho hoaït ñoäng kinh doanh taïi moïi thôøi ñieåm nhö chi traû tieàn göûi, cho vay, thanh toaùn, giao dòch voán, …
- 11 - Ruûi ro thanh khoaûn laø tình traïng ngaân haøng khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu söû duïng voán khaû duïng (nhu caàu thanh toaùn). Tình traïng naøy nheï thì gaây thua loã, hoaït ñoäng kinh doanh bò ñình treä, naëng thì laøm maát khaû naêng thanh toaùn daãn ñeán ngaân haøng phaù saûn. Ruûi ro thò tröôøng: bao goàm ruûi ro veà laõi suaát, hoái ñoaùi + Ruûi ro laõi suaát: laø loaïi ruûi ro do söï bieán ñoäng cuûa laõi suaát. Loaïi ruûi ro naøy phaùt sinh trong quan heä tín duïng theo ñoù ngaân haøng hoaëc coâng ty coù nhöõng khoaûn ñi vay hoaëc cho vay theo laõi suaát thaû noåi. Neáu ñi vay theo laõi suaát thaû noåi, khi laõi suaát thò tröôøng taêng khieán chi phí traû laõi taêng theo. Ngöôïc laïi, neáu cho vay theo laõi suaát thaû noåi, khi laõi suaát thò tröôøng xuoáng thaáp khieán thu nhaäp laõi vay giaûm. + Ruûi ro tieàn teä: tyû giaù cuûa caùc ñoàng ngoaïi teä bieán ñoåi khoâng ngöøng, daãn ñeán vieäc kinh doanh ngoaïi hoái cuõng tieàm aån raát nhieàu ruûi ro. Nhöõng ruûi ro naøy coù theå phaùt sinh thoâng qua caùc hoaït ñoäng khi ngaân haøng giao dòch caùc ñoàng tieàn nöôùc ngoaøi nhaèm phuïc vuï cho khaùch haøng hoaëc cho chính baûn thaân mình. Ruûi ro vaän haønh (ruûi ro hoaït ñoäng): Ruûi ro vaän haønh laø loaïi ruûi ro xaûy ra toån thaát do caùc quy trình, heä thoáng hay nhaân vieân trong noäi boä ngaân haøng vaän haønh khoâng toát hoaëc do caùc nguyeân nhaân khaùch quan beân ngoaøi. 1.2.2 Quaûn trò ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng Theo quan ñieåm cuûa tröôøng phaùi môùi, ñöôïc nhieàu ngöôøi ñoàng thuaän cho raèng caàn quaûn lyù taát caû caùc loaïi ruûi ro trong kinh doanh Ngaân haøng moät caùch toaøn dieän. Theo ñoù, quaûn trò ruûi ro laø quaù trình tieáp caän ruûi ro moät caùch khoa hoïc, toaøn dieän vaø coù heä thoáng nhaèm nhaän daïng, kieåm soaùt, phoøng ngöøa vaø giaûm thieåu nhöõng toån thất, maát maùt, nhöõng aûnh höôûng baát lôïi cuûa ruûi ro.