Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng thương mại cổ phần Bưu điện Liên Việt

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:87

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được nghiên cứu với mục tiêu nhằm đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm chi tiết nội dung của luận văn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng thương mại cổ phần Bưu điện Liên Việt

i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu đã nêu trong đề tài có nguồn gốc rõ ràng và kết quả của đề tài là trung thực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm với lời cam đoan trên. Người cam đoan Hoàng Việt Hà
ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................................I DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................................IV DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ..............................................................................V TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN.......................................................VIII LỜI MỞ ĐẦU...........................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu....................................................................................................................... 2 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI............................................................................................................5 1.1. Hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại.........................................................5 1.1.1. Khái niệm.................................................................................................................................. 5 1.1.2. Vai trò của thanh toán quốc tế.................................................................................................. 5 1.1.3. Các nguồn luật điều chỉnh........................................................................................................ 6 1.2. Phân loại các Phương thức thanh toán quốc tế.........................................................................8 1.2.1. Chuyển tiền............................................................................................................................... 9 1.2.2. Nhờ thu................................................................................................................................... 11 1.2.3. Tín dụng chứng từ.................................................................................................................. 12 1.3. Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động thanh toán quốc tế................................................................14 1.3.1. Chỉ tiêu định lượng................................................................................................................. 14 1.3.2. Chỉ tiêu định tính..................................................................................................................... 16 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thanh toán quốc tế....................................................17 1.4.1. Các nhân tố chủ quan............................................................................................................. 17 1.4.2. Các nhân tố khách quan......................................................................................................... 19 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN BƯU ĐIỆN LIÊN VIỆT...........................................23 2.1. Khái quát về Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt và hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt..................................................23 2.1.1. Khái quát về Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt........................................23 2.1.2. Các sản phẩm Thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt 24 2.1.3. Khái quát quy trình thanh toán quốc tế tại Ngân hàng thương mại cổ phần Bưu điện Liên Việt .......................................................................................................................................................... 25 2.1.4. Vai trò của hoạt động thanh toán quốc tế tại LienVietPostBank.............................................27
iii 2.2. Thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt............................................................................................................................................... 28 2.2.1. Kết quả hoạt động thanh toán quốc tế ...................................................................................28 2.3. Đánh giá hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt....................................................................................................................................................... 42 2.3.1. Một số kết quả đạt được......................................................................................................... 42 2.3.2. Một số hạn chế ...................................................................................................................... 46 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế...................................................................................................... 47 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN BƯU ĐIỆN LIÊN VIỆT..............................................................................................................................55 3.1. Định hướng phát triển của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt trong thời gian tới................................................................................................................................................ 55 3.1.1. Mục tiêu phát triển chung của ngân hàng đến năm 2020.......................................................55 3.1.2. Định hướng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế.............................................................56 3.2. Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt...................................................................................................................................... 57 3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện mô hình tổ chức nghiệp vụ thanh toán quốc tế.......................................57 3.2.2. Đẩy mạnh công tác marketing trong hoạt động thanh toán quốc tế .......................................58 3.2.3. Nâng cao uy tín, mở rộng quan hệ đại lý của ngân hàng.......................................................60 3.2.4. Đào tạo, nâng cao nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ công nhân viên thực hiện hoạt động thanh toán quốc tế ..................................................................................................................................... 63 3.2.5. Đầu tư phát triển công nghệ................................................................................................... 66 3.2.6. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát hoạt động thanh toán quốc tế...............................68 3.2.7. Đẩy mạnh công tác tư vấn hỗ trợ các doanh nghiệp xuất nhập khẩu.....................................68 3.3. Một số kiến nghị góp phần phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt........................................................................................................ 70 3.3.1. Đối với Chính phủ................................................................................................................... 70 3.3.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước................................................................................................. 72 KẾT LUẬN..............................................................................................................................75 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................76
iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Ý nghĩa TTQT Thanh toán quốc tế NHTM Ngân hàng thương mại L/C Thư tín dụng XNK Xuất nhập khẩu TMCP Thương mại cổ phần NHNN Ngân hàng nước ngoài P.TTQT Phòng thanh toán quốc tế SWIFT Hiệp hội viễn thông tài chính liên ngân hàng toàn thế giới (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) LienVietPostBank Ngân hàng TMCP Bưu điện Liên Việt
v DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ BẢNG: LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................................I DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................................IV DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ..............................................................................V TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN.......................................................VIII LỜI MỞ ĐẦU...........................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu....................................................................................................................... 2 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI............................................................................................................5 1.1. Hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại.........................................................5 1.1.1. Khái niệm.................................................................................................................................. 5 1.1.2. Vai trò của thanh toán quốc tế.................................................................................................. 5 1.1.3. Các nguồn luật điều chỉnh........................................................................................................ 6 1.2. Phân loại các Phương thức thanh toán quốc tế.........................................................................8 1.2.1. Chuyển tiền............................................................................................................................... 9 1.2.2. Nhờ thu................................................................................................................................... 11 1.2.3. Tín dụng chứng từ.................................................................................................................. 12 1.3. Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động thanh toán quốc tế................................................................14 1.3.1. Chỉ tiêu định lượng................................................................................................................. 14 1.3.2. Chỉ tiêu định tính..................................................................................................................... 16 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thanh toán quốc tế....................................................17 1.4.1. Các nhân tố chủ quan............................................................................................................. 17 1.4.2. Các nhân tố khách quan......................................................................................................... 19 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN BƯU ĐIỆN LIÊN VIỆT...........................................23 2.1. Khái quát về Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt và hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt..................................................23 2.1.1. Khái quát về Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt........................................23 2.1.2. Các sản phẩm Thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt 24
vi 2.1.3. Khái quát quy trình thanh toán quốc tế tại Ngân hàng thương mại cổ phần Bưu điện Liên Việt .......................................................................................................................................................... 25 2.1.4. Vai trò của hoạt động thanh toán quốc tế tại LienVietPostBank.............................................27 2.2. Thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt............................................................................................................................................... 28 2.2.1. Kết quả hoạt động thanh toán quốc tế ...................................................................................28 2.3. Đánh giá hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt....................................................................................................................................................... 42 2.3.1. Một số kết quả đạt được......................................................................................................... 42 2.3.2. Một số hạn chế ...................................................................................................................... 46 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế...................................................................................................... 47 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN BƯU ĐIỆN LIÊN VIỆT..............................................................................................................................55 3.1. Định hướng phát triển của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt trong thời gian tới................................................................................................................................................ 55 3.1.1. Mục tiêu phát triển chung của ngân hàng đến năm 2020.......................................................55 3.1.2. Định hướng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế.............................................................56 3.2. Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt...................................................................................................................................... 57 3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện mô hình tổ chức nghiệp vụ thanh toán quốc tế.......................................57 3.2.2. Đẩy mạnh công tác marketing trong hoạt động thanh toán quốc tế .......................................58 3.2.3. Nâng cao uy tín, mở rộng quan hệ đại lý của ngân hàng.......................................................60 3.2.4. Đào tạo, nâng cao nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ công nhân viên thực hiện hoạt động thanh toán quốc tế ..................................................................................................................................... 63 3.2.5. Đầu tư phát triển công nghệ................................................................................................... 66 3.2.6. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát hoạt động thanh toán quốc tế...............................68 3.2.7. Đẩy mạnh công tác tư vấn hỗ trợ các doanh nghiệp xuất nhập khẩu.....................................68 3.3. Một số kiến nghị góp phần phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt........................................................................................................ 70 3.3.1. Đối với Chính phủ................................................................................................................... 70 3.3.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước................................................................................................. 72 KẾT LUẬN..............................................................................................................................75 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................76 BIỂU ĐỒ: Biểu đồ 2.1. Doanh số hoạt động thanh toán quốc tế.......Error: Reference source not found
vii Biểu đồ 2.2. Doanh số hoạt động thanh toán quốc tế theo số món...Error: Reference source not found Biểu đồ 2.3. Số lượng ngân hàng đại lý.................Error: Reference source not found Biểu đồ 2.4. Tỉ trọng các giao dịch TTQT nhập khẩu......Error: Reference source not found Biểu đồ 2.5. Doanh số các giao dịch TTQT xuất khẩu.....Error: Reference source not found Biểu đồ 2.6. Doanh thu hoạt động thanh toán quốc tế.....Error: Reference source not found SƠ ĐỒ: Sơ đồ 2.1. Sơ đồ tổ chức Ngân hàng thương mại cổ phần bưu điện Liên Việt Error: Reference source not found Sơ đồ 2.2. Quy trình TTQT sơ lược tại LienVietPostBankError: Reference source not found
viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Để thực hiện đề tài: “Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng thương mại cổ phần Bưu điện Liên Việt”, tác giả đã sử dụng các chỉ tiêu định lượng và định tính để phân tích thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng TMCP Bưu điện Liên Việt. Đầu tiên, tác giả đã phân tích khái quát lí luận chung về thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại, từ đó dựa trên số liệu thực tiễn về hoạt động thanh toán quốc tế tại LienVietPostBank phân tích thực trạng thanh toán quốc tế qua nhiều chỉ tiêu như doanh thu, lợi nhuận, chi phí và doanh số thanh toán quốc tế trên từng nghiệp vụ. Tiếp theo, luận văn đã đã chỉ ra một số nguyên nhân và hạn chế cần khắc phục, là tiền đề để tác giả đưa ra 07 giải pháp và một số kiến nghị để góp phần phát triển hoạt động thanh toán tại Ngân hàng TMCP Bưu điện Liên Việt. Hiện tại đã có nhiều luận văn cùng nghiên cứu về đề tài “Thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại cổ phần”, tuy nhiên chưa có tác giả nào nghiên cứu kỹ về thanh toán quốc tế tại Ngân hàng thương mại cổ phần Bưu điện Liên Việt. Đề tài của tác giả đưa ra tuy không quá mới mẻ nhưng cũng không có sự trùng lặp với các đề tài đã được nghiên cứu trước đây.
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay, xu hướng toàn cầu hóa nền kinh tế và thương mại quốc tế ngày càng phát triển, hoạt động giao thương giữa các doanh nghiệp xuất nhập khẩu ở các quốc gia ngày càng gia tăng. Theo đó, hoạt động thanh toán quốc tế trở thành một hoạt động thiết yếu, cần được quan tâm phát triển với một số phương thức thanh toán quốc tế chủ yếu được sử dụng hiện nay bao gồm: chuyển tiền, nhờ thu, tín dụng chứng từ (L/C). Song song với các hoạt động đem lại lợi nhuận khác cho ngân hàng thương mại như huy động vốn, cho vay; thanh toán quốc tế ngày càng đóng vai trò quan trọng tạo nên nguồn thu nhập lớn cho ngân hàng. Có thể dựa vào quy mô của thanh toán quốc tế để đánh giá khả năng cạnh tranh và vị thế của ngân hàng so với các ngân hàng và tổ chức tín dụng khác trong và ngoài nước. Ngày 7 tháng 11 năm 2006, Việt Nam trở thành thành viên chính thức của Tổ chức thương mại quốc tế (WTO). Sự kiện này đã đánh dấu một mốc son lịch sử trong phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế của Việt Nam, đồng thời đặt ra nhiều thời cơ và thách thức của quá trình hội nhập cần giải quyết. Một trong những thời cơ đó chính là việc tăng cường và đẩy mạnh hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa giữa trong và ngoài nước, đặt ra yêu cầu tất yếu là cần phát triển thanh toán quốc tế nhằm tăng cường sự lưu thông hàng hóa và thanh toán thuận tiện hơn. Hiểu rõ được yêu cầu tất yếu đó, cũng như nhiều ngân hàng thương mại Việt Nam, trong những năm vừa qua, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt đã không ngừng xây dựng và phát triển các sản phẩm thanh toán quốc tế mới nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng, đồng thời luôn nỗ lực nâng cao trình độ nghiệp vụ nhằm đáp ứng được nhu cầu công việc và ngày một nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế. Tuy vậy, trên thực tế, hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt chưa thực sự đạt kết quả tốt, chưa đáp ứng được kỳ vọng của ban lãnh đạo ngân hàng. Vì vậy, việc tìm ra nguyên nhân cũng như giải pháp để phát triển hoạt động thanh toán quốc tế là yêu
2 cầu cấp thiết đặt ra cho ban lãnh đạo ngân hàng nói chung và phòng thanh toán quốc tế nói riêng. Bắt nguồn từ thực tế trên, sau một thời gian nghiên cứu, tôi đã chọn đề tài luận văn là: “Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng thương mại cổ phần Bưu điện Liên Việt” với mục đích phân tích thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế tại LienVietPostBank, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao và phát triển hoạt động thanh toán quốc tế. 2. Tình hình nghiên cứu Hoạt động thanh toán quốc tế ngày càng phát triển và đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động của ngân hàng. Bên cạnh đó, hoạt động thanh toán quốc tế cũng trở thành một trong những đề tài đáng chú ý được đưa ra để nghiên cứu chuyên sâu, nhằm đưa ra các giải pháp để phát triển, mở rộng quy mô của hoạt động thanh toán quốc tế và tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng. Cụ thể có thể kể đến một số công trình nghiên cứu như sau: Luận văn thạc sĩ của tác giả Phạm Thị Thu Hương (2009) với tên đề tài “Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại hệ thống Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam” đã phân tích, đánh giá rủi ro liên quan đến những phương thức thanh toán quốc tế trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập, để từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm phát triển hoạt động thanh toán quốc tế phù hợp với đường lối phát triển kinh tế đối ngoại của Đảng và nhà nước ta. Luận văn “Hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ của ngân hàng thương mại (nghiên cứu tại Ngân hàng TMCP Quân đội)” của tác giả Nguyễn Minh Hiền (2011) đã đề cập đến tình hình, kinh nghiệm thực tế và những vấn đề còn tồn đọng trong công tác TTQT theo phương thức tín dụng chứng từ tại Ngân hàng TMCP Quân đội, từ đó cũng đã đề xuất ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động TTQT theo phương thức tín dụng chứng từ tại Ngân hàng TMCP Quân đội. Luận văn này chỉ đi sâu vào hoạt động TTQT theo phương
3 thức tín dụng chứng từ chứ không nghiên cứu tổng thể toàn bộ về TTQT. Bài viết có tên “Hệ thống chỉ tiêu phân tích, đánh giá hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế của Ngân hàng thương mại” của tác giả PGS. TS. Nguyễn Văn Tiến, đăng trên tạp chí Kinh Tế Đối Ngoại số 7 03/2004 đã chỉ ra rất rõ ràng hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả của hoạt động thanh toán quốc tế, để từ đó các độc giả có cái nhìn tổng quan về chúng và có thể lựa chọn chính xác hơn chỉ tiêu cần dùng trong nghiên cứu của mình về hoạt động TTQT. Luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Minh Huyền (2014) với đề tài “Giải pháp nâng cao hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ tại Ngân hàng TMCP Bưu điện Liên Việt” đã phân tích được thực trạng thanh toán quốc tế nói chung và thực trạng phát triển của nghiệp vụ tín dụng chứng từ nói riêng tại LienVietPostBank. Từ đó tác giả cũng đã đưa ra được rất nhiều giải pháp để phát triển phương thức tín dụng chứng từ, là cơ sở để phát triển song song hoạt động thanh toán quốc tế nói chung tại LienVietPostBank trong thời kì hội nhập và định hướng thương mại hóa toàn cầu hóa. Có thể kể tên rất nhiều tác phẩm khác đã từng nghiên cứu và đề cập đến hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại, nghiên cứu chuyên sâu về từng nghiệp vụ, nghiên cứu tại các ngân hàng thương mại cổ phần khác nhau. Từ đó có thể thấy phạm vi ảnh hưởng và vai trò quan trọng của hoạt động thanh toán quốc tế ở ngân hàng thương mại, lí giải cho lí do vì sao càng ngày hoạt động TTQT càng được chú trọng phát triển. Kế thừa và học tập những nghiên cứu của các tác giả đi trước, tác giả đã tổng hợp đồng thời với việc nghiên cứu sâu sắc hơn về hoạt động TTQT tại LienVietPostBank để đưa ra các giải pháp toàn diện hơn, mới mẻ hơn nhằm phát triển TTQT tại chính ngân hàng mà tác giả đang công tác. 3. Mục đích nghiên cứu: Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
4 Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động thanh toán quốc tế Phạm vi nghiên cứu: + Không gian: Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt. + Thời gian: từ năm 20122016 5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: phân tích và tổng hợp lý thuyết, phân loại và hệ thống hóa lý thuyết; Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: điều tra, phân tích số liệu, phân tích và tổng hợp kinh nghiệm 6. Bố cục của luận văn Ngoài các phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục chữ viết tắt, mục lục và các phụ lục, nội dung chính của luận văn được thể hiện ở ba chương sau đây: Chương 1: Tổng quan về hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt Chương 3: Định hướng và một số giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt
5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại 1.1.1. Khái niệm “Thanh toán quốc tế (TTQT) là việc thực hiện các nghĩa vụ tiền tệ phát sinh trên cơ sở các hoạt động kinh tế và phi kinh tế giữa các tổ chức hay cá nhân nước này với tổ chức hay cá nhân nước khác hoặc giữa một quốc gia này với một tổ chức quốc tế, thường được thông qua quan hệ giữa các ngân hàng của các nước có liên quan” (Nguyễn Văn Tiến, 2014, tr.372). Khác với thanh toán trong nước, TTQT có các đặc điểm riêng: Chủ thể tham gia vào hoạt động TTQT ở các quốc gia khác nhau. Mỗi giao dịch TTQT liên quan tối thiểu hai quốc gia, thông thường là ba quốc gia; Hoạt động thanh toán liên quan đến hệ thống luật pháp của các quốc gia khác nhau, thậm chí đối nghịch nhau. Do đó các bên tham gia thường lựa chọn các quy phạm pháp luật mang tính thống nhất và theo thông lệ quốc tế …; Đồng tiền dùng trong TTQT thông thường tồn tại dưới hình thức các phương tiện thanh toán (hối phiếu, séc, thẻ, chuyển khoản…), có thể là đồng tiền của nước người mua hoặc người bán, hoặc có thể là đồng tiền của nước thứ ba nhưng thường là loại ngoại tệ được tự do chuyển đổi; Ngôn ngữ sử dụng trong TTQT phổ biến là tiếng Anh; TTQT đòi hỏi trình độ chuyên môn, trình độ công nghệ tương xứng với trình độ quốc tế. 1.1.2. Vai trò của thanh toán quốc tế Thứ nhất, TTQT tạo điều kiện thu hút khách hàng, mở rộng thị phần kinh doanh của NHTM. NHTM là trung gian tài chính, thực hiện chức năng kinh doanh trong lĩnh vực
6 tiền tệ, tín dụng và cung ứng dịch vụ ngân hàng. Thông qua hoạt động kinh doanh đa năng, NHTM đã thiết lập nên mối quan hệ không chỉ đối với các tổ chức khách hàng trong nước mà còn thiết lập quan hệ đối với các tổ chức kinh tế quốc tế khác và đã trở thành một chủ thể tham gia vào hoạt động TTQT. TTQT là chức năng ngân hàng quốc tế của NHTM. Trong điều kiện cạnh tranh giữa các ngân hàng, đặc biệt là với các ngân hàng liên doanh và chi nhánh ngân hàng nước ngoài ngày càng gay gắt và xu hướng phát triển ngoại thương, đầu tư tài chính mang tính quốc tế như hiện nay, TTQT là nghiệp vụ không thể thiếu để NHTM có thể ít nhất là giữ được khách hàng như hiện có, đồng thời tạo cơ hội thu hút thêm khách hàng mới. Thứ hai, TTQT góp phần tăng thu nhập cho NHTM. Ngoài việc giúp huy động vốn tăng, tạo điều kiện mở rộng hoạt động tín dụng, thông qua TTQT, ngân hàng còn tạo ra nguồn thu đáng kể từ thu phí dịch vụ thanh toán, tài trợ xuất khẩu, mua bán ngoại tệ… Thứ ba, TTQT làm tăng tính thanh khoản của NHTM. Nghiệp vụ TTQT không chỉ tạo điều kiện thu hút khách hàng, làm tăng số dư tiền gửi thanh toán, mà trong quá trình thực hiện các phương thức TTQT cho khách hàng, đặc biệt là phương thức tín dụng chứng từ, những khoản tiền ký quỹ mở thư tín dụng của khách hàng tạo ra nguồn vốn rẻ và tương đối ổn định. Thứ tư, TTQT giúp tăng cường quan hệ đối ngoại. TTQT giúp cho quy mô hoạt động của ngân hàng vượt ra khỏi phạm vi quốc gia, hòa nhập với các ngân hàng trên thế giới, góp phần nâng cao uy tín trên thị trường quốc tế. Trên cơ sở đó, ngân hàng có điều kiện phát triển quan hệ đại lý, khai thác nguồn tài trợ trên thị trường tài chính quốc tế, nguồn tài trợ từ ngân hàng nước ngoài để đáp ứng nhu cầu vốn phát triển kinh tế xã hội. 1.1.3. Các nguồn luật điều chỉnh Nguồn luật và Công ước quốc tế
7 Luật thống nhất về hối phiếu đòi nợ và hối phiếu nhận nợ Công ước Viên về Hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế Luật về vận tải bảo hiểm Nguồn luật quốc gia Luật thương mại Luật các công cụ chuyển nhượng Pháp lệnh ngoại hối: có thể nói văn bản chủ yếu điều chỉnh hoạt động thanh toán quốc tế hiện nay còn hiệu lực là Pháp lệnh ngoại hối số 28/2005/PL UBTVQH11, Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh ngoại hối số 06/2013/PLUBTVQH13, nghị định 70/2014/NĐCP, Thông tư số 25/2014/TT NHNN ngày 15/9/2014 hướng dẫn thủ tục đăng ký, đăng ký thay đổi khoản vay nước ngoài của doanh nghiệp không được Chính phủ bảo lãnh và Thông tư 46/2014/TTNHNN hướng dẫn về dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước ban hành. Tuy nhiên, pháp lệnh ngoại hối và các thông tư liên quan chưa hướng dẫn chi tiết đến nhiều giao dịch đặc thù thường xuyên phát sinh trong thực tế mà chỉ quy định chung về những vấn đề cơ bản. Thực tế hiện nay, chưa có một văn bản pháp quy nào điều chỉnh hoặc hướng dẫn thi hành hoạt động thanh toán quốc tế một cách cụ thể tại Việt Nam. Các bên tham gia hoạt động thanh toán quốc tế chủ yếu vận dụng một số văn bản pháp luật quốc tế làm căn cứ quy định trách nhiệm quyền hạn các bên liên quan, nhưng trên thực tế những văn bản trên chỉ là thông lệ quốc tế được áp dụng một cách tùy chọn nếu có tham chiếu đến. Trong khi đó, các quốc gia trên thế giới đều có những luật hoặc các văn bản dưới luật quy định cụ thể về các loại hình nghiệp vụ thanh toán quốc tế dựa trên cơ sở thông lệ quốc tế có tính đến đặc thù của nước họ. Thông lệ và tập quán quốc tế Quy tắc và thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ (UCP600): Hiện nay,
8 trên thế giới nội dung pháp lý chủ yếu điều chỉnh về thư tín dụng được quy định trong “Quy tắc thực hành thống nhất thư tín dụng” viết tắt là UCP và đây cũng được coi là văn bản quan trọng nhất điều chỉnh hoạt động thanh toán quốc tế bằng tín dụng chứng từ. UCP là tập hợp các tập quán và thông lệ quốc tế trong lĩnh vực thư tín dụng, được soạn thảo bởi các nhà thực hành mà chủ yếu là ngân hàng dưới sự chủ trì của phòng thương mại quốc tế vào năm 1933 và đã được sửa đổi nhiều lần, bản mới nhất là UCP600 được ban hành vào năm 2007. Tuy UCP được đưa ra nhằm giải quyết các khó khăn trong lĩnh vực thư tín dụng, các bên vẫn phải tuân thủ luật áp dụng đối với hợp đồng cơ sở, nếu không luật quốc gia của ngân hàng phát hành sẽ được áp dụng. UCP được áp dụng rộng rãi ở nhiều nước nhưng không mang tính chất bắt buộc. Quy tắc thống nhất hoàn trả liên ngân hàng theo tín dụng chứng từ (URR725 – 2008): đây là quy tắc được áp dụng cho các giao dịch hoàn trả giữa các ngân hàng, nhằm ràng buộc các bên tham gia trừ khi có sự thỏa thuận rõ ràng khác trong ủy quyền hoàn trả. Quy tắc này không loại bỏ hoặc thay đổi các điều khoản của UCP600. Quy tắc thống nhất về nghiệp vụ nhờ thu (URC) Tập quán ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế để kiểm tra chứng từ theo thư tín dụng (ISBP): là tập quán ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế nhằm kiểm tra chứng từ theo thư tín dụng. Văn bản mới nhất là ISBP745 có những sửa đổi bổ sung các điều khoản giúp việc kiểm tra cũng như chuẩn bị các chứng từ theo L/C được thuận lợi và dễ dàng hơn. Nhờ đó, số lượng chứng từ bị từ chối thanh toán do có sự khác biệt khi xuất trình lần đầu tiên cũng giảm đi. Điều khoản thương mại quốc tế (Incoterms 2010) 1.2. Phân loại các Phương thức thanh toán quốc tế Nội dung của phương thức thanh toán chính là các điều kiện qui định trong hợp đồng thương mại. Việc giao và nhận hàng cũng như hoạt động thu và chi tiền
9 thường không diễn ra đồng thời mà nó diễn ra theo một quá trình. Trong thực tế, điều kiện qui định để các bên giao nhận hàng và chi trả tiền rất đa dạng. Do đó để phù hợp với tính đa dạng và phong phú của mối quan hệ thương mại và thanh toán quốc tế người ta đã đưa ra các phương thức thanh toán khác nhau như: phương thức chuyển tiền, phương thức nhờ thu, phương thức tín dụng chứng từ. Mỗi phương thức thanh toán đều có những ưu nhược điểm nhất định, tùy theo những điều kiện cụ thể cũng như mức độ tin cậy giữa người nhập khẩu và xuất khẩu mà người ta sẽ lựa chọn một phương thức thanh toán phù hợp. 1.2.1. Chuyển tiền “Chuyển tiền là phương thức TTQT trong đó người chuyển tiền yêu cầu NHTM phục vụ mình chuyển một số tiền nhất định cho một người khác (người hưởng lợi) ở một địa điểm nhất định và trong một thời gian nhất định” (Nguyễn Văn Tiến, 2014, tr.244). Theo cách thức gửi lệnh thanh toán, giao dịch chuyển tiền hiện nay thường được thực hiện theo ba cách: + Chuyển tiền bằng Séc (Bank cheque): Bank cheque là một văn bản lệnh thanh toán do ngân hàng kí lập gửi cho một ngân hàng khác và yêu cầu thanh toán ngay cho người thụ hưởng. Ngân hàng chuyển tiền căn cứ vào chỉ thị của người chuyển tiền sẽ phát hành Séc ngân hàng yêu cầu Ngân hàng đại lý thanh toán. Tờ séc này được giao cho người thụ hưởng để xuất trình và yêu cầu thanh toán tại ngân hàng được chỉ định. + Chuyển tiền bằng thư: Lệnh chuyển tiền do ngân hàng chuyển tiền trực tiếp gửi bằng thư đến ngân hàng đại lý, yêu cầu ngân hàng này thanh toán cho người thụ hưởng theo chỉ thị. + Chuyển tiền bằng điện: Lệnh thanh toán do ngân hàng chuyển tiền trực tiếp thông qua mạng lưới liên lạc viễn thông gửi đến ngân hàng đại lý, yêu cầu ngân hàng này chi trả cho người thụ hưởng chỉ định.
10 Nếu cả ngân hàng chuyển tiền và ngân hàng thanh toán đều là thành viên của Hiệp hội viễn thông liên ngân hàng và các tổ chức tài chính quốc tế SWIFT, ngân hàng chuyển tiền sẽ gửi lệnh thanh toán cho ngân hàng thanh toán qua mạng viễn thông đó. Nội dung chính trong chỉ thị chuyển tiền bằng điện tương tự như chuyển tiền bằng thư. Theo thời điểm thanh toán, phương thức chuyển tiền chia làm hai loại: Chuyển tiền trả trước và chuyển tiền trả sau. + Chuyển tiền trả trước: Điều kiện thanh toán này là một cam kết của nhà nhập khẩu với nhà xuất khẩu trong hợp đồng ngoại thương về việc sẽ hoàn trả toàn bộ hay một phần tiền hàng trước thời điểm giao hàng. + Chuyển tiền trả sau: Trong điều kiện thanh toán này, nhà xuất khẩu sẽ giao hàng và chứng từ nhận hàng cho nhà nhập khẩu, nhà nhập khẩu sẽ thanh toán tiền hàng cho bên bán vào thời điểm thỏa thuận. Ưu điểm Quy trình nghiệp vụ của phương thức này đơn giản hơn so với các phương thức khác. Bên cạnh đó, chi phí thực hiện thanh toán thấp hơn so với thanh toán L/C. Nhà nhập khẩu không bị ứ đọng vốn kí quỹ mở L/C, chứng từ hàng hóa không cần cẩn thận và chặt chẽ như đối với phương thức tín dụng chứng từ. Chuyển tiền trả trước sẽ có lợi cho nhà xuất khẩu vì nhận được tiền trước khi giao hàng, giúp hạn chế rủi ro nhà nhập khẩu chậm trả tiền hoặc không có khả năng chi trả mà hàng đã giao rồi. Ngược lại, chuyển tiền trả sau lại có lợi cho nhà nhập khẩu khi mà hàng đã được giao cho họ, giúp hạn chế rủi ro chậm giao hàng hay giao hàng không đúng như cam kết ban đầu giữa hai bên. Trong phương thức chuyển tiền, ngân hàng chỉ đóng vai trò là trung gian thanh toán theo ủy nhiệm để hưởng phí hoa hồng và không bị ràng buộc về trách nhiệm pháp lý đối với người chuyển tiền và người thụ hưởng. Việc trả tiền cũng phụ thuộc vào ý chí của nhà nhập khẩu.
11 Nhược điểm Phương thức này chứa đựng nhiều rủi ro nhất do việc trả tiền phụ thuộc vào ý chí của nhà nhập khẩu, do đó sử dụng phương thức này không đảm bảo được quyền lợi của nhà xuất khẩu. Vì vậy, chỉ sử dụng phương thức này trong trường hợp hai bên có mối quan hệ mua bán lâu dài, tin cậy lẫn nhau và thanh toán các khoản tương đối nhỏ trong hoạt động xuất nhập khẩu như chi phí có liên quan đến xuất nhập khẩu, chi phí vận chuyển, bảo hiểm hoặc sử dụng trong thanh toán phi mậu dịch, chuyển vốn, chuyển lợi nhuận đầu tư về nước. Thông thường nhà nhập khẩu ít khi chấp nhận thanh toán trả trước vì nó đem lại rủi ro cho phía nhập khẩu. Trong trường hợp thanh toán trả sau thì đem lại rủi ro cho nhà xuất khẩu khi mà hàng đã được giao nhưng có thể bị chậm thanh toán hoặc nếu trong trường h ợ p nhà nhậ p kh ẩ u không nh ậ n hàng thì nhà xuấ t kh ẩ u có thể phả i bán l ạ i hàng v ớ i giá rẻ hơ n giá trị th ực c ủa lô hàng cho nhà nhậ p khẩ u khác. 1.2.2. Nhờ thu “Nhờ thu là một phương thức thanh toán, trong đó người xuất khẩu (người bán hàng) sau khi hoàn thành nghĩa vụ chuyển giao hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ cho khách hàng, ủy thác cho ngân hàng phục vụ mình thu hộ số tiền ở người nhập khẩu (người mua hàng)” (Nguyễn Văn Tiến, 2014, tr.264). Nhờ thu gồm 2 loại: Nhờ thu trơn và nhờ thu kèm chứng từ Nhờ thu trơn (Clean Collection) là việc thực hiện nhờ thu cho các chứng từ tài chính như hối phiếu, séc, các công cụ nợ khác ... không kèm các chứng từ thương mại. Nhờ thu kèm chứng từ (Document Collection) là việc thực hiện nhờ thu các chứng từ thương mại có hoặc không kèm theo chứng từ tài chính. Nhờ thu kèm chứng từ chiếm phần lớn trong các giao dịch nhờ thu và được
12 chia làm 2 loại: Chấp nhận thanh toán đổi lấy chứng từ (Documents against Acceptance – D/A) và thanh toán đổi lấy chứng từ (Documents against Payment – D/P). Ưu điểm của nhờ thu kèm chứng từ Đối với người xuất khẩu, sử dụng phương thức này không tốn kém, đồng thời người xuất khẩu được ngân hàng giúp khống chế và kiểm soát được chứng từ vận tải cho đến khi đảm bảo thanh toán. Lợi ích đối với người nhập khẩu là không có trách nhiệm phải trả tiền nếu chưa được kiểm tra các chứng từ. Nhược điểm của nhờ thu kèm chứng từ Người xuất khẩu có rủi ro khi người nhập khẩu không chấp nhận hàng được gửi bằng cách không nhận chứng từ. Bên cạnh đó, người xuất khẩu có thể chậm nhận được tiền thanh toán (lúc giao hàng đến lúc nhận tiền có khi kéo dài vài tháng đến một năm) do người nhập khẩu chưa có ý định trả tiền. Người nhập khẩu chỉ chịu một rủi ro trong thanh toán nhờ thu kèm chứng từ là hàng được gửi có thể không giống như đã ghi trên hoá đơn và vận đơn. Trong đàm phán, nhờ thu kèm chứng từ có thể coi là sự lựa chọn trung gian có lợi. Nếu xét về các ưu điểm tương đối giữa người bán và người mua, nó nằm giữa bán hàng trả chậm (lợi cho người mua) và thư tín dụng (lợi cho người bán). Do đó, người bán thường thích phương thức nhờ thu kèm chứng từ hơn phương thức bán hàng trả chậm mà người mua đề nghị. 1.2.3. Tín dụng chứng từ “Tín dụng chứng từ là cam kết của một ngân hàng (Ngân hàng mở L/C) theo yêu cầu của khách hàng (người xin mở L/C) về việc sẽ trả một số tiền nhất định cho một người khác (người thụ hưởng L/C), hoặc sẽ chấp nhận hối phiếu do người thụ hưởng ký phát trong phạm vi số tiền đó, với điều kiện người này xuất trình được bộ chứng từ phù hợp với quy định của L/C” (Đinh Xuân Trình, 2012, tr. 287288).