Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Qua nghiên cứu luận văn góp phần hệ thống hóa các vấn đề lý luận có tính khoa học liên quan đến rủi ro tín dụng, quản trị rủi ro tín dụng của NHTM, vận dụng lý luận đó để phân tích, đánh giá thực trạng của hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á Châu. Từ đó đề xuất một số giải pháp có tính thực tiễn để nâng cao khả năng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á Châu trong giai đoạn 2012– 2015.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM -------------------------- TRẦN NHƯ NGÂN GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM -------------------------- TRẦN NHƯ NGÂN GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS TS. NGUYỄN ĐĂNG DỜN TP. Hồ Chí Minh – Năm 2012
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, số liệu nêu trong luận văn này là trung thực, được thu thập từ các nguồn thực tế, được công bố trên các báo cáo của cơ quan nhà nước, được đăng tải trên các tạp chí, báo chí, các website hợp pháp. Các giải pháp, kiến nghị là của cá nhân tôi rút ra từ quá trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Người cam đoan Trần Như Ngân
MỤC LỤC MỞ ĐẦU.................................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................1 3. Đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu .........................................................1 4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................2 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ..............................................................2 6. Kết cấu luận văn....................................................................................................2 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG............................................................................................................... 3 1.1. Rủi ro tín dụng .................................................................................................3 1.1.1. Khái niệm ....................................................................................................3 1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng...............................................................................3 1.1.2.1. Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro................................................3 1.1.2.2. Căn cứ vào tính chất rủi ro .....................................................................4 1.1.3. Tác động của rủi ro tín dụng..........................................................................5 1.1.3.1. Đối với ngân hàng...................................................................................5 1.1.3.2. Đối với nền kinh tế..................................................................................5 1.1.4. Lượng hóa và đánh giá rủi ro tín dụng...........................................................6 1.1.4.1. Lượng hóa rủi ro tín dụng .......................................................................6 1.1.4.2. Đánh giá rủi ro tín dụng.........................................................................11 1.2. Quản trị rủi ro tín dụng.................................................................................15 1.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng...............................................................15 1.2.2. Tầm quan trọng của quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động Ngân hàng thương mại..........................................................................................................................15 1.2.3. Quy trình quản trị rủi ro tín dụng................................................................16 1.2.3.1. Nhận diện rủi ro....................................................................................16 1.2.3.2. Đánh giá và đo lường rủi ro..................................................................17 1.2.3.3. Quản lý rủi ro........................................................................................18 1.2.3.4. Xử lý và kiểm soát rủi ro.......................................................................18 1.2.4. Phương pháp quản lý rủi ro tín dụng...........................................................18 1.2.5. Các nguyên tắc của Basel về quản trị rủi ro tín dụng..................................23 1.2.5.1. Xây dựng môi trường tín dụng thích hợp (3 nguyên tắc) .....................24
1.2.5.2. Thực hiện cấp tín dụng lành mạnh (4 nguyên tắc)................................24 1.2.5.3. Duy trì qui trình quản lý, đo lường và theo dõi tín dụng thích hợp (10 nguyên tắc)......................................................................................................................... 25 1.3. Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng ở các nước........................................26 1.3.1. Quản trị rủi ro tín dụng bằng phương pháp trích lập dự phòng...................26 1.3.2. Quản trị rủi ro tín dụng theo nguyên tắc tín dụng thận trọng .....................26 1.3.3. Quản trị rủi ro tín dụng bằng hạn mức cho vay...........................................27 1.3.4. Quản trị rủi ro tín dụng bằng phương pháp kiểm tra, giám sát....................27 Kết luận chương 1.................................................................................................28 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU............29 2.1. Khái quát về Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu................................29 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển..................................................................29 2.1.1.1. Lịch sử hình thành................................................................................29 2.1.1.2. Quá trình phát triển ..............................................................................29 2.1.1.3. Thành tích đạt được .............................................................................30 2.1.2. Tình hình hoạt động....................................................................................31 2.1.2.1. Thị phần và mạng lưới hoạt động ........................................................31 2.1.2.2. Tình hình hoạt động .............................................................................32 2.1.2.3. Vị thế của Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu so với các Ngân hàng thương mại cổ phần...................................................................................33 2.2. Thực trạng tín dụng và rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu.................................................................................................................... 34 2.2.1. Thực trạng hoạt động tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu ................................................................................................................................. 34 2.2.2. Thực trạng rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu.....40 2.2.3. Đánh giá thực trạng tín dụng và rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu.......................................................................................................43 2.2.3.1. Về hoạt động tín dụng ..........................................................................43 2.2.3.2. Về rủi ro rín dụng ................................................................................44 2.2.3.3. Một số nguyên nhân của rủi ro tín dụng ..............................................45 2.3. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu ....................................................................................................................... 48 2.3.1. Chính sách tín dụng....................................................................................48
2.3.2. Quy trình cấp tín dụng ...............................................................................50 2.3.3. Thẩm quyền phán quyết .............................................................................52 2.3.4. Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ ...........................................................54 2.3.5. Chính sách phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng rủi ro tín dụng ...58 2.3.5.1. Phân loại nợ và trích lập dự phòng.......................................................58 2.3.5.2. Sử dụng dự phòng xử lý rủi ro tín dụng................................................58 2.3.6. Hoạt động kiểm toán nội bộ .......................................................................59 2.3.7. Công tác đánh giá chất lượng thẩm định tín dụng, quản lý, giám sát nợ vay ................................................................................................................................. 60 2.3.8. Hệ thống quản lý rủi ro, quy trình quản trị rủi ro..........................................61 2.4. Đánh giá công tác quản trị rủi ro tín dụng...................................................62 2.4.1. Các thành tựu ............................................................................................62 2.4.2. Các vấn đề tồn tại...............................................................................................65 2.4.3. Nguyên nhân của những tồn tại.................................................................68 2.5. Đánh giá công tác quản trị rủi ro tín dụng theo các nguyên tắc của Basel về quản trị rủi ro tín dụng.........................................................................................68 Kết luận chương 2..................................................................................................70 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU...................................................................71 3.1. Mục tiêu và định hướng tín dụng giai đoạn 2012-2015 và tầm nhìn 2020 ...71 3.1.1. Mục tiêu giai đoạn 2012 - 2015..................................................................72 3.1.2. Định hướng hoạt động giai đoạn 2012 – 2015 ...........................................72 3.2. Giải pháp quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu ....................................................................................................................... 74 3.2.1. Hoàn thiện chính sách tín dụng ..................................................................75 3.2.1.1. Phân loại và cập nhật danh mục tín dụng..............................................75 3.2.1.2. Quy định giới hạn tín dụng theo phân nhóm khách hàng......................76 3.2.2. Giải pháp đối với quy trình cấp tín dụng ...................................................76 3.2.2.1. Tăng cường kiểm soát công tác tiếp xúc và thu thập thông tin khách hàng......................................................................................................................... 76 3.2.2.2. Công tác thẩm định lập tờ trình.............................................................77 3.2.2.3. Tăng cường kiểm soát công tác thẩm định và lập tờ trình xét cấp tín dụng ........................................................................................................................ 78 3.2.2.4. Cải tiến quy trình thẩm định tài sản đảm bảo.......................................79
3.2.2.5. Cải tiến công tác kiểm tra giám sát sau cho vay...................................80 3.2.2.6. Thay đổi một số nguyên tắc và quy trình liên quan đến thu hồi nợ nhất là nợ xấu.................................................................................................................. 82 3.2.2.7. Thay đổi và bổ sung một số nội dung trong quy trình cho vay tín chấp khách hàng cá nhân.................................................................................................83 3.2.2.8. Xây dựng quy trình tín dụng riêng cho một số đối tượng khách hàng. 83 3.2.3. Triển khai thực hiện cơ chế thẩm định tập trung áp dụng cho tất cả các đối tượng khách hàng....................................................................................................84 3.2.4. Điều chỉnh cơ chế phân cấp xét duyệt cấp tín dụng (thẩm quyền phán quyết)....................................................................................................................... 85 3.2.5. Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, xây dựng các chỉ tiêu để thực hiện chấm điểm tín dụng phục vụ xét duyệt đối với khách hàng cá nhân..................86 3.2.6. Tổ chức quản lý, giám sát việc cập nhật thông tin, chấm điểm xếp hạng khách hàng, phân loại nợ và trích lập dự phòng......................................................87 3.2.7. Tổ chức lại hoạt động đánh giá chất lượng thẩm định của Trung tâm thu nợ doanh nghiệp và Trung tâm thu nợ cá nhân..............................................................88 3.2.8. Nâng cao hơn nữa hiệu quả kiểm toán nội bộ..............................................88 3.2.9. Xây dựng quy trình phối hợp hiệu quả giữa các Khối, Phòng, Ban hội sở và Kênh phân phối .......................................................................................................89 3.2.10. Thực hiện đào tạo và tái đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nâng cao đạo đức nghề nghiệp của cán bộ tín dụng...........................................................90 3.2.11. Xây dựng hệ thống quản trị rủi ro, quy trình quản trị rủi ro tín dụng..........91 3.2.12. Các giải pháp khác.....................................................................................93 3.2.12.1. Về phía Ngân hàng nhà nước...............................................................93 3.2.12.2. Về phía Chính phủ...............................................................................94 Kết luận chương 3..................................................................................................96 KẾT LUẬN............................................................................................................97 Danh mục tài liệu tham khảo Phụ lục đính kèm
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 1. ACB: Ngân hàng Thương mại cổ phần Á Châu 2. ACBA: Công ty xử lý nợ và khai thác tài sản Ngân hàng Á Châu 3. AREV: Công ty thẩm định giá địa ốc Á Châu 4. ACBL: Công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Á Châu 5. ACBS: Công ty chứng khoán ACB 6. BTD: Ban tín dụng 7. BCTC: Báo cáo tài chính 8. AA: Nhân viên thẩm định tài sản 9. CIC: Trung tâm thông tin tín dụng của Ngân hàng nhà nước 10. CSR: Nhân viên hỗ trợ tín dụng 11. CC: Nhân viên quản lý tài sản 12. CS&QLTD: Chính sách và quản lý tín dụng 13. DPRR: Dự phòng rủi ro 14. DNNVV: Doanh nghiệp nhỏ và vừa 15. HĐTD: Hội đồng tín dụng 16. HĐQT: Hội đồng quản trị 17. KPP: Kênh phân phối 18. KTNB: Kiểm toán nội bộ 19. KHCN: Khách hàng cá nhân 20. KHDN: Khách hàng doanh nghiệp 21. NHTM: Ngân hàng thương mại 22. NHNN: Ngân hàng nhà nước 23. PGD: Phòng giao dịch 24. PFC: Nhân viên tư vấn tài chính cá nhân 25. LDO: Nhân viên pháp lý chứng từ 26. SGD: Sở giao dịch 27. TMCP: Thương mại cổ phần 28. TĐV: Trưởng đơn vị
29. TSĐB: Tài sản đảm bảo 30. TTTN: Trung tâm thu nợ (DN: doanh nghiệp, CN: cá nhân) 31. TTTD: Trung tâm tín dụng 32. TCTD: Tổ chức tín dụng 33. TĐV: Trưởng đơn vị 34. TGĐ: Tổng giám đốc 35. RRTD: Rủi ro tín dụng 36. RA: Nhân viên quan hệ khách hàng 37. RO: Chuyên viên quan hệ khách hàng 38. RM: Giám đốc quan hệ khách hàng 39. UBTD: Ủy ban tín dụng 40. UBQLRR: Ủy ban quản lý rủi ro
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Tên bảng Trang 1.1 Xếp hạng theo tiêu chuẩn của Moody's và Standard 7 & Poor's 1.2 Hạng mục và điểm số tín dụng sử dụng trong mô 9 hình điểm số tín dụng tiêu dùng 1.3 Hạn mức tín dụng theo điểm số mô hình điểm số tín 10 dụng tiêu dùng 2.1 Thành tích ACB đạt được qua các năm 31 2.2 Tình hình hoạt động của ACB đến 31/12/2011 33 2.3 So sánh các chỉ tiêu của ACB với một số ngân hàng 34 TMCP 2.4 Tốc độ tăng trưởng dư nợ tín dụng qua các năm 35 2008-2011 2.5 Dư nợ phân theo loại hình cho vay 36 2.6 Dư nợ phân loại theo kỳ hạn 37 2.7 Dư nợ phân loại theo tiền tệ 37 2.8 Dư nợ phân loại theo ngành nghề kinh doanh 38 2.9 Dư nợ phân loại theo khu vực 38 2.10 Dư nợ phân loại theo thành phần kinh tế 39 2.11 Thống kê NQH, nợ xấu từ năm 2008 – 2011 40 2.12 Các bước công việc trong quy trình tín dụng của 50 ACB 2.13 Xếp hạng KHDN theo điểm xếp hạng tín dụng xét 56 duyệt 2.14 Trích lập, sử dụng dự phòng rủi ro từ 2008-2011 59
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình Tên hình Trang 2.1 Tình hình hoạt động của ACB 2008 – 2010 32 2.2 Tốc độ tăng trưởng dư nợ tín dụng của ACB qua 36 các năm 2.3 Tỷ lệ NQH qua các năm 41 2.4 Dư nợ xấu qua các năm 41
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hoạt động kinh doanh ngân hàng là hoạt động rất nhạy cảm, liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế, chịu sự tác động của nhiều nhân tố khách quan và chủ quan như kinh tế, chính trị, xã hội. Ngân hàng không chỉ huy động vốn và cho vay mà còn rất nhiều lĩnh vực khác như thanh toán, bảo lãnh, kinh doanh ngoại hối, chứng khoán, góp vốn liên doanh, dịch vụ thẻ… Tất cả đều là những hoạt động luôn luôn tiềm ẩn những yếu tố rủi ro: rủi ro lãi suất, rủi ro ngoại hối, rủi ro thanh khoản, RRTD…, trong đó đặc biệt và thường xuyên là RRTD. Hiệu quả kinh doanh của NHTM phụ thuộc vào năng lực quản trị rủi ro. Hoạt động tín dụng hiện đang chiếm tỷ trọng lớn nhất: từ 60 - 70% trong danh mục tài sản có. Vì vậy, quản trị RRTD có vai trò đặc biệt quan trọng trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Thời gian qua, nhờ việc cải tiến, áp dụng những biện pháp quản trị RRTD hiện đại nên tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ của các NHTM theo tiêu chuẩn Việt Nam đã giảm đáng kể. Rõ ràng, xu hướng giảm dần nợ xấu là một cố gắng lớn của các ngân hàng trong việc nâng cao chất lượng tín dụng và ngăn ngừa nợ xấu. Tuy nhiên, nếu phân loại theo tiêu chuẩn quốc tế thì nợ xấu trong các NHTM Việt Nam vẫn còn khá lớn. Do đó, công tác quản trị rủi ro cần phải được chú trọng hơn nữa nhằm đạt được mục tiêu hoạt động của Ngân hàng. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu nhằm vào ba vấn đề chính sau: ̶ Nghiên cứu cơ sở lý luận cơ bản về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng ̶ Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á Châu. ̶ Đề xuất một số giải pháp quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á Châu. 3. Đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu
2 Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng của NHTM nói chung và của Ngân hàng TMCP Á Châu nói riêng. Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu thực tiễn hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM cổ phần Á Châu giai đoạn 2008-2011. Qua đó nêu ra các giải pháp quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á Châu phù hợp với mục tiêu hoạt động của ngân hàng giai đoạn 2012-2015. 4. Phương pháp nghiên cứu Kết hợp phương pháp Thống kê, phương pháp Phân tích để làm rõ thực trạng, hạn chế và đưa ra Giải pháp quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á Châu. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn Qua nghiên cứu luận văn góp phần hệ thống hóa các vấn đề lý luận có tính khoa học liên quan đến rủi ro tín dụng, quản trị rủi ro tín dụng của NHTM, vận dụng lý luận đó để phân tích, đánh giá thực trạng của hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á Châu. Từ đó đề xuất một số giải pháp có tính thực tiễn để nâng cao khả năng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á Châu trong giai đoạn 2012– 2015. 6. Kết cấu luận văn Luận văn được trình bày bao gồm 03 chương với kết cấu như sau: Chương I: Tổng quan về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng. Chương II: Thực trạng rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á Châu. Chương III: Giải pháp quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á Châu.
3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG 1.1. Rủi ro tín dụng. 1.1.1. Khái niệm. RRTD là loại rủi ro phát sinh trong quá trình cấp tín dụng của ngân hàng, biểu hiện trên thực tế qua việc khách hàng không trả được nợ hoặc trả nợ không đúng hạn cho ngân hàng. Căn cứ Khoản 01 điều 02 của Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005 Quy định về phân loại nợ và trích lập dự phòng để xử lý rủi ro thì “RRTD trong hoạt động ngân hàng của TCTD là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của TCTD, do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết”. Như vậy có thể nói rằng RRTD có thể xuất hiện trong các mối quan hệ mà trong đó ngân hàng là chủ nợ, mà khách hàng nợ lại không thực hiện hoặc không đủ khả năng thực hiện nghĩa vụ trả nợ khi đến hạn. Nó diễn ra trong quá trình cho vay, chiết khấu công cụ chuyển nhượng và giấy tờ có giá, cho thuê tài chính, bảo lãnh, bao thanh toán của ngân hàng. Đây còn được gọi là rủi ro mất khả năng chi trả và rủi ro sai hẹn, là loại rủi ro liên quan đến chất lượng hoạt động tín dụng của ngân hàng. 1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng 1.1.2.1. Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro: RRTD được phân chia thành các loại sau: Rủi ro giao dịch: Là một hình thức của RRTD mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch có ba bộ phận chính là rủi ro lựa chọn, rủi ro bảo đảm và rủi ro nghiệp vụ. Rủi ro giao dịch là loại hình RRTD phát sinh trong quá trình giao dịch tín dụng giữa ngân hàng và khách hàng. Rủi ro giao dịch là loại rủi ro mang nặng tính chủ quan
4 của bên cho vay trong quá trình tác nghiệp, bao gồm: ̶ Rủi ro lựa chọn: là rủi ro có liên quan đến quá trình đánh giá và phân tích tín dụng, khi ngân hàng lựa chọn những phương án vay vốn có hiệu quả để ra quyết định cho vay. ̶ Rủi ro đảm bảo: phát sinh từ các tiêu chuẩn đảm bảo như các điều khoản trong hợp đồng vay, các loại TSĐB, chủ thể đảm bảo, cách thức đảm bảo và mức cho vay trên giá trị TSĐB. ̶ Rủi ro nghiệp vụ: là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý các khoản cho vay có vấn đề. Rủi ro danh mục: Là loại hình RRTD phát sinh trong quản lý danh mục cho vay của ngân hàng. Rủi ro danh mục là loại rủi ro vừa mang tính chủ quan, vừa chịu tác động của các nhân tố khách quan. Rủi ro danh mục bao gồm rủi ro nội tại và rủi ro tập trung. ̶ Rủi ro nội tại xuất phát từ các yếu tố, các đặc điểm riêng có, mang tính riêng biệt bên trong của mỗi chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất phát từ đặc điểm hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng vay vốn. Rủi ro nội tại xuất phát từ các yếu tố rủi ro bên trong của mỗi khách hàng vay vốn, ngành nghề kinh doanh, lĩnh vực hoạt động. ̶ Rủi ro tập trung là rủi ro phát sinh trong trường hợp ngân hàng tập trung vốn cho vay quá nhiều đối với một số khách hàng, cho vay quá nhiều doanh nghiệp hoạt động trong cùng một ngành, lĩnh vực kinh tế hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định; hoặc trong cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao. 1.1.2.2. Căn cứ vào tính chất rủi ro: RRTD được phân chia thành các loại sau: Rủi ro khách quan: Là rủi ro do các nguyên nhân khách quan gây ra như thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh, hỏa hoạn, người vay bị chết, mất tích,…dẫn đến thất thoát vốn vay mặc
5 dù ngân hàng cho vay và người đi vay đã thực hiện đầy đủ các quy định về quản lý và sử dụng vốn vay. Rủi ro chủ quan: Là rủi ro thuộc về lỗi của ngân hàng hoặc bên đi vay vì vô tình hoặc cố ý gây ra dẫn đến thất thoát vốn vay. Đối với rủi ro chủ quan nếu có những biện pháp hợp lý có thể hạn chế hoặc khắc phục được loại rủi ro này. 1.1.3. Tác động của rủi ro tín dụng. 1.1.3.1. Đối với Ngân hàng. Khi RRTD xảy ra, ngân hàng không thu được vốn tín dụng đã cấp và lãi cho vay, nhưng ngân hàng phải trả vốn và lãi huy động khi đến hạn, điều này sẽ làm cho ngân hàng mất cân đối trong việc thu chi, vòng quay vốn tín dụng giảm làm cho ngân hàng kinh doanh không hiệu quả, chi phí của ngân hàng tăng lên so với dự kiến. Nếu một khoản vay nào đó bị mất khả năng thu hồi, thì ngân hàng phải sử dụng các nguồn vốn của mình để trả cho người gửi tiền, đến một thời điểm ngân hàng không có đủ nguồn vốn trả cho người gửi tiền thì ngân hàng sẽ rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán, có thể dẫn đến nguy cơ gặp rủi ro thanh khoản. Và kết quả là làm thu hẹp quy mô kinh doanh, năng lực tài chính giảm sút, uy tín, sức cạnh tranh giảm không những trong thị trường nội địa mà còn lan rộng ra các nước, kết quả kinh doanh của ngân hàng ngày càng xấu, có thể dẫn đến thua lỗ hoặc đến bờ vực phá sản nếu không có biện pháp khắc phục, xử lý kịp thời. 1.1.3.2. Đối với nền kinh tế. NHTM là một tổ chức trung gian tài chính chuyên huy động vốn nhàn rỗi trong nền kinh tế để cho các tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân vay lại. Do đó, khi RRTD xảy ra, thì không những ngân hàng chịu thiệt hại mà quyền lợi của người gửi tiền cũng bị ảnh hưởng. Khi một ngân hàng gặp RRTD với mức độ lớn, sẽ ảnh hưởng đến người gửi tiền làm cho người gửi tiền hoang mang, lo sợ kéo nhau đến rút tiền, không những ở ngân hàng có sự cố mà còn ở những ngân hàng khác, làm cho toàn bộ hệ thống ngân
6 hàng gặp phải khó khăn. Khủng hoảng thanh khoản xảy ra ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến sự tồn tại và phát triển của hệ thống ngân hàng. Hệ thống ngân hàng bị ảnh hưởng, hoạt động không hữu hiệu sẽ ảnh hưởng toàn bộ đến nền kinh tế xã hội. Nó có thể làm cho nền kinh tế suy thoái, lạm phát tăng, sức mua giảm, thất nghiệp gia tăng, xã hội mất ổn định. Tóm lại, RRTD của các ngân hàng xảy ra ở những mức độ khác nhau, rủi ro cấp độ nhẹ cũng làm cho ngân hàng bị giảm lợi nhuận, rủi ro ở cấp độ nặng làm cho ngân hàng không thu đủ vốn lãi, hoặc mất cả vốn lẫn lãi, dẫn đến ngân hàng bị thua lỗ. Nếu tình trạng kéo dài không khắc phục được, ngân hàng sẽ bị phá sản, gây hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng. Chính vì vậy đòi hỏi các nhà quản trị ngân hàng phải hết sức thận trọng và có biện pháp thích hợp để ngăn ngừa và hạn chế RRTD. 1.1.4. Lượng hóa và đánh giá rủi ro tín dụng. 1.1.4.1. Lượng hóa rủi ro tín dụng. Lượng hóa RRTD là xác định mức rủi ro trên cơ sở các chỉ tiêu định tính và định lượng, làm căn cứ để xác định giới hạn tín dụng tối đa cho một khách hàng. Lượng hóa RRTD là việc xây dựng mô hình thích hợp để lượng hóa mức độ rủi ro của khách hàng, từ đó xác định phần bù rủi ro và giới hạn tín dụng an toàn tối đa đối với một khách hàng cũng như để trích lập dự phòng rủi ro. Các mô hình được áp dụng phổ biến: Mô hình chất lượng 6C ̶ Tư cách người vay (Character): Cán bộ tín dụng phải làm rõ mục đích xin vay của khách hàng, mục đích vay của khách hàng có phù hợp với chính sách tín dụng hiện hành của ngân hàng và phù hợp với mục đích sản xuất kinh doanh của khách hàng hay không, đồng thời xem xét về lịch sử đi vay và trả nợ vay đối với khách hàng cũ; còn khách hàng mới thì cần thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác như Trung tâm thông tin tín dụng, từ ngân hàng bạn, từ các cơ quan thông tin đại chúng. ̶ Năng lực của người vay (Capacity): Tùy thuộc vào quy định luật pháp của
7 quốc gia, đòi hỏi người đi vay phải có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự. ̶ Thu nhập của người vay (Cash): Phải xác định được nguồn trả nợ của người vay như luồng tiền từ doanh thu bán hàng hay thu nhập, tiền từ bán, thanh lý tài sản hay tiền từ phát hành chứng khoán. ̶ Bảo đảm tiền vay (Colateral): Đây là điều kiện để ngân hàng cấp tín dụng và là nguồn tài sản thứ hai có thể dùng để trả nợ vay cho ngân hàng. ̶ Các điều kiện (conditions): Ngân hàng quy định các điều kiện tùy theo chính sách tín dụng trong từng thời kỳ. ̶ Kiểm soát (Control): Tập trung vào những vấn đề như sự thay đổi của luật pháp liên quan và quy chế hoạt động mới có ảnh hưởng xấu đến người vay hay không, yêu cầu của người vay có đáp ứng được tiêu chuẩn của ngân hàng hay không. Mô hình xếp hạng của Moody's và Standard & Poor's RRTD trong cho vay và đầu tư thường được thể hiện bằng việc xếp hạng trái phiếu và khoản cho vay. Việc xếp hạng này được thực hiện bởi một số dịch vụ xếp hạng tư nhân trong đó có Moody và Standard & Poor là những dịch vụ tốt nhất. Các mức xếp hạng theo tiêu chuẩn của Moody và Standard & Poor: Bảng 1.1: Xếp hạng theo tiêu chuẩn của Moody's và Standard & Poor's Nguồn Xếp hạng Tình trạng Standard & Poor's Aaa Chất lượng cao nhất, rủi ro thấp nhất Aa Chất lượng cao A Chất lượng trên trung bình Baa Chất lượng trung bình Ba Chất lượng trung bình, mang yếu tố đầu cơ B Chất lượng dưới trung bình Caa Chất lượng kém Ca Mang tính đầu cơ, có thể vỡ nợ C Chất lượng kém nhất, triển vọng xấu Moody's AAA Chất lượng cao nhất, rủi ro thấp nhất AA Chất lượng cao
8 A Chất lượng trên trung bình BBB Chất lượng trung bình BB Chất lượng trung bình, mang yếu tố đầu cơ B Chất lượng dưới trung bình CCC Chất lượng kém CC Mang tính đầu cơ, có thể vỡ nợ C Chất lượng kém nhất, triển vọng xấu Nguồn: Quản trị Ngân hàng thương mại hiện đại. Nguyễn Đăng Dờn và cộng sự (2010) Đối với Moody xếp hạng cao nhất từ Aaa nhưng với Standard & Poor thì cao nhất là AAA. Việc xếp hạng giảm dần từ Aa (Moody) và AA (Standard & Poor) sau đó thấp dần. Những khách hàng được xếp hạng tín nhiệm ở bậc cao nhất Aaa, giảm dần qua Aa, A và Baa (theo tiêu chuẩn của Standard & Poor’s) là những trường hợp lượng hóa rủi ro ở mức bằng 0, và tăng dần mức độ rủi ro đến Baa, là có thể được chấp nhận trong đầu tư và cho vay mà không sợ rủi ro, hoặc rủi ro ở mức chấp nhận được. Tương tự như vậy, theo tiêu chuẩn của Moody’s, mức độ rủi ro tăng dần từ AAA đến mức chấp nhận được là BBB. Những trường hợp còn lại rủi ro cao, không nên đầu tư hoặc cho vay. Mô hình điểm số Z (Z – Credit scoring model). Đây là mô hình do E.I. Altman dùng để cho điểm tín dụng đối với các doanh nghiệp vay vốn. Đại lượng Z dùng làm thước đo tổng hợp để phân loại RRTD đối với người đi vay và phụ thuộc vào: ̶ Trị số của các chỉ số tài chính của người vay. ̶ Tầm quan trọng của các chỉ số này trong việc xác định xác suất vỡ nợ của người vay trong quá khứ. Altman đã xây dựng mô hình điểm số như sau: Z = 1,2X1 + 1,4X2 + 3,3X3 + 0,6X4 + 1,0X5 Trong đó: + X1 = Hệ số vốn lưu động ròng (vốn luân chuyển) / tổng tài sản. + X2 = Hệ số lãi chưa phân phối (lãi ròng) / tổng tài sản.
9 + X3 = Hệ số lợi nhuận trước thuế và lãi / tổng tài sản. + X4 = Hệ số giá trị thị trường của doanh nghiệp / giá trị hạch toán của doanh nghiệp. + X5 = Hệ số doanh thu / tổng tài sản. Trị số Z càng cao, thì xác suất vỡ nợ của người đi vay càng thấp. Ngược lại, khi trị số Z thấp hoặc là một số âm thì đó là căn cứ xếp khách hàng vào nhóm có nguy cơ vỡ nợ cao. Theo mô hình cho điểm Z của Altman: ̶ Nếu Z > 2,675: Doanh nghiệp được xếp loại I. Doanh nghiệp loại I có điểm tín dụng tốt, rủi ro ở mức độ thấp nhất sẽ được ngân hàng cho vay dễ dàng và có ưu đãi về hạn mức, lãi suất cho vay, TSĐB... ̶ Nếu 1,81 < Z