Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hệ thống chấm điểm tín dụng doanh nghiệp - Một biện pháp nâng cao chất lượng quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Ngoại Thương Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:88

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 3 chương trình bày vai trò cuả tín dụng trong ngân hàng thương mại; thực trạng hoạt động tín dụng tại ngân hàng ngoại thương Việt Nam; hệ thống chấm điểm tín dụng doanh nghiệp; một biện pháp nâng cao chất lượng quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng ngoại thương Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hệ thống chấm điểm tín dụng doanh nghiệp - Một biện pháp nâng cao chất lượng quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Ngoại Thương Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM LÊ HỒ DIỄM PHƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2005
1 MUÏC LUÏC Trang Danh muïc caùc chöõ vieát taét Danh muïc caùc baûng Danh muïc caùc hình veõ, ñoà thò Phaàn môû ñaàu CHÖÔNG 1 : VAI TROØ CUÛA TÍN DUÏNG TRONG NHTM....................................... 1 1.1 Ngaân haøng thöông maïi ........................................................................................ 1 1.1.1 Khaùi nieäm ..............................................................................................................1 1.1.2 Chöùc naêng cuûa NHTM ..........................................................................................1 1.1.2.1 Chöùc naêng trung gian tín duïng....................................................................... 1 1.1.2.2 Chöùc naêng trung gian thanh toaùn ................................................................... 2 1.1.3 Caùc loaïi hình NHTM .............................................................................................2 1.1.3.1 Caên cöù vaøo hình thöùc sôû höõu .......................................................................... 2 1.1.3.2 Döïa vaøo chieán löôïc kinh doanh ..................................................................... 3 1.1.3.3 Döïa vaøo quan heä toå chöùc ............................................................................... 3 1.1.4 Caùc hoaït ñoäng cuûa NHTM ....................................................................................3 1.1.4.1 Huy ñoäng voán .................................................................................................. 3 1.1.4.2 Hoaït ñoäng tín duïng......................................................................................... 3 1.1.4.3 Hoaït ñoäng dòch vuï thanh toaùn vaø ngaân quyõ.................................................... 4 1.1.4.4 Caùc hoaït ñoäng khaùc ........................................................................................ 4 1.2 Tín duïng ngaân haøng............................................................................................. 5 1.2.1 Khaùi nieäm ..............................................................................................................5 1.2.2 Phaân loaïi................................................................................................................5 1.2.2.1 Döïa muïc ñích cuûa TD..................................................................................... 5 1.2.2.2 Döïa vaøo thôøi haïn TD ...................................................................................... 6 1.2.2.3 Döïa vaøo möùc ñoä tín nhieäm ñoái vôùi khaùch haøng.............................................. 6 1.2.2.4 Döïa vaøo phöông thöùc hoaøn traû nôï vay ........................................................... 6 1.2.2.5 Döïa vaøo phöông thöùc cho vay ........................................................................ 6 1.3 Ruûi ro cuûa hoaït ñoäng tín duïng trong ngaân haøng.................................................. 7 1.3.1 Khaùi nieäm ..............................................................................................................7 1.3.2 Nguoàn goác phaùt sinh ruûi ro ....................................................................................7 1.3.2.1 Veà phía khaùch haøng ........................................................................................ 7
2 1.3.2.2 Veà phía ngaân haøng......................................................................................... 7 1.3.3 Ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng ........................................................................................8 1.4 Noäi dung phaân tích tín duïng ................................................................................ 8 1.4.1 Muïc ñích................................................................................................................8 1.4.2 Caùc thoâng tin laøm cô sôû ñeå phaân tích tín duïng ......................................................9 1.4.3 Noäi dung phaân tích tín duïng ..................................................................................9 1.4.3.1. Phaân tích tình hình taøi chính cuûa khaùch haøng ............................................. 10 1.4.3.2. Phaân tích phöông aùn saûn xuaát kinh doanh, döï aùn ñaàu tö ............................ 13 1.4.3.3 Phaân tích thaùi ñoä traû nôï cuûa khaùch haøng trong vieäc traû nôï vay................... 17 1.5 Baûo ñaûm tín duïng .............................................................................................. 18 1.5.1 Khaùi nieäm ............................................................................................................18 1.5.2 Caùc ñaëc tröng cuûa baûo ñaûm tín duïng ...................................................................18 1.5.3 Caùc hình thöùc baûo ñaûm tín duïng..........................................................................19 1.5.3.1 Caàm coá taøi saûn .............................................................................................. 19 1.5.3.2 Theá chaáp taøi saûn ........................................................................................... 19 1.5.3.3. Baûo laõnh baèng taøi saûn ................................................................................. 19 CHÖÔNG 2 : THÖÏC TRAÏNG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM.................................................................................... 21 2.1 Giôùi thieäu veà Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam ........................................... 21 2.1.1 Khaùi quaùt veà Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam ..............................................21 2.1.2. Thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng taïi NHNT Vieät Nam..........................................21 2.2 Thöïc traïng thaåm ñònh tín duïng taïi Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam........... 25 2.2.1 Nguoàn thoâng tin ...................................................................................................27 2.2.2 Phaân tích naêng löïc phaùp luaät vaø tính caùch, uy tín cuûa khaùch haøng......................30 2.2.3 Phaân tích naêng löïc taøi chính, tình hình saûn xuaát kinh doanh cuûa khaùch haøng .....32 2.2.4 Tính toaùn hieäu quaû kinh teá cuûa phöông aùn/döï aùn vay voán ñeå thaáy khaû naêng traû nôï ngaân haøng ................................................................................................................................36 2.2.5 Phaân tích caùc ñieàu kieän ñaûm baûo nôï vay.............................................................39 2.2.6 Nhöõng haïn cheá cuûa quaù trình thaåm ñònh tín duïng ...............................................41 2.2.7 Moät soá ví duï minh hoïa nhöõng haïn cheá trong quaù trình thaåm ñònh taïi NHNT Vieät Nam......................................................................................................................................... 42 CHÖÔNG 3 : HEÄ THOÁNG CHAÁM ÑIEÅM TÍN DUÏNG DOANH NGHIEÄP – MOÄT BIEÄN PHAÙP NAÂNG CAO CHAÁT LÖÔÏNG QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI
3 NHNT VIEÄT NAM ........................................................................................................ 45 3.1 Muïc ñích vaø cô sôû xaây döïng heä thoáng chaám ñieåm tín duïng ............................. 45 3.2 Caùc yeáu toá cuûa heä thoáng ................................................................................... 46 3.2.1 Yeáu toá taøi chính ...................................................................................................46 3.2.2 Yeáu toá phi taøi chính .............................................................................................46 3.2.3 Yeáu toá ñieåm soá vaø tyû troïng..................................................................................47 3.3 Caùc böôùc chaám ñieåm ......................................................................................... 48 3.3.1 Xaùc ñònh lónh vöïc hoaït ñoäng................................................................................49 3.3.2 Xaùc ñònh qui moâ doanh nghieäp............................................................................49 3.3.3 Chaám ñieåm taøi chính ...........................................................................................51 3.3.4 Chaám ñieåm phi taøi chính .....................................................................................51 3.3.4.1 Chaám ñieåm yeáu toá doøng tieàn ....................................................................... . 51 3.3.4.2 Chaám ñieåm yeáu toá quaûn lyù.......................................................................... . 52 3.3.4.3 Chaám ñieåm yeáu toá uy tín trong giao dòch...................................................... 54 3.3.4.4 Chaám ñieåm yeáu toá caùc yeáu toá beân ngoaøi ...................................................... 54 3.3.4.5 Chaám ñieåm yeáu toá khaùc ................................................................................ 56 3.4.5 Toång hôïp ñieåm cuoái cuøng vaø xeáp haïng...............................................................57 3.4 Taùc duïng cuûa heä thoáng chaám ñieåm tín duïng trong vieäc naâng cao chaát löôïng quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi NHNT Vieät Nam ................................................................ 60 3.4.1. Taùc duïng cuûa heä thoáng chaám ñieåm tín duïng ......................................................60 3.4.2 Moät soá bieän phaùp hoaøn thieän vieäc aùp duïng heä thoáng chaám ñieåm tín duïng ôû NHNT Vieät Nam......................................................................................................................65 Keát luaän ......................................................................................................................... 67 Taøi lieäu tham khaûo Phuï luïc
4 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU I Lyù do choïn ñeà taøi Quaûn trò ruûi ro tín duïng luoân laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo NH treân theá giôùi. Tín duïng laø moät trong hai hoaït ñoäng cô baûn cuûa caùc NHTM vaø laø hoaït ñoäng ñem laïi lôïi nhuaän nhieàu nhaát cho NH. Vì nguoàn voán maø caùc NHTM duøng ñeå caáp tín duïng cho caùc nhu caàu trong neàn kinh teá chuû yeáu ñöôïc huy ñoäng töø caùc nguoàn tieàn nhaøn roãi trong xaõ hoäi neân NH coù traùch nhieäm phaûi hoaøn traû. Neáu caùc khoaûn caáp tín duïng khoâng theå thu hoài ñöôïc seõ laøm aûnh höôûng ñeán khaû naêng thanh toaùn cuûa NH, chi phí taêng do phaûi trích döï phoøng daãn ñeán thu nhaäp bò giaûm, uy tín NH cuõng giaûm theo. Vì vaäy, hoaït ñoäng tín duïng coù theå ñöôïc xem nhö “con dao hai löôõi”, moät maët noù taïo ra thu nhaäp cao maët khaùc noù laïi taïo ra ruûi ro cho NH. Chính vì vaäy, noù thöôøng xuyeân nhaän ñöôïc söï chuù yù ñaëc bieät trong quaûn trò NH cuõng nhö trong coâng taùc giaùm saùt, quaûn lyù cuûa NHNN, bôûi vì vieäc quaûn trò tín duïng coù hieäu quaû hay khoâng coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa moät NH. Söï suïp ñoå cuûa moät NH thöôøng gaây aûnh höôûng khoâng toát ñeán heä thoáng taøi chính tieàn teä quoác gia. ÔÛ Vieät Nam, hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM trong ñoù coù hoaït doäng tín duïng cuõng nhaän ñöôïc söï quan taâm raát lôùn töø caùc nhaø quaûn trò NH cho ñeán caùc cô quan quaûn lyù coù lieân quan. Bôûi vì hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NH Vieät Nam coù tính ruûi ro raát cao. Lòch söû NH Vieät Nam ñaõ chöùng kieán raát nhieàu toån thaát tín duïng keå töø khi chuyeån ñoåi cô cheá kinh teá töø keá hoaïch hoaù taäp trung sang kinh teá thò tröôøng. Nhöõng cuoäc ñoå vôõ tín duïng trong nhöõng naêm ñaàu thaäp nieân 90 ñaõ laøm maát nieàm tin cuûa coâng chuùng vaøo NH trong khi nhu caàu voán tín duïng cung caáp cho neàn kinh teá raát lôùn. Nguyeân nhaân cuûa nhöõng vuï ñoå vôõ naøy vöøa xuaát phaùt töø heä thoáng phaùp lyù nöôùc ta luùc ñoù chöa ñaày ñuû vöøa töø phía caùc toå chöùc tín duïng coøn xem nheï veà maët quaûn lyù chaát löôïng tín duïng. Ñeå khaéc phuïc haäu quaû, Chính phuû ñaõ phaûi toán raát nhieàu tieàn ñeå hoã trôï caùc NH trong vaø ngoaøi quoác doanh xoùa moät löôïng khoång loà nôï toàn ñoïng khoâng coù khaû naêng thu hoài. Naêm 2001,
5 ngaân saùch öôùc tính ban ñaàu ñeå taùi cô caáu, laøm laønh maïnh heä thoáng NH Vieät Nam laø 17.000 tyû ñoàng (khoaûng 4% GDP). Vaøi naêm trôû laïi ñaây, cuøng vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cuûa ñaát nöôùc luoân ôû möùc cao so vôùi theá giôùi, hoaït ñoäng tín duïng cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam ñaõ taêng tröôûng raát noùng, vaø tính ñeán nay, nôï xaáu cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam ñaõ coù daáu hieäu quay trôû laïi. Moät keát quaû phaân tích taøi chính ñoái vôùi caùc NHTM quoác doanh theo tieâu chuaån quoác teá, coâng cuoäc taùi caáp voán cho caùc NHTM naøy coù theå phaûi caàn ñeán khoaûng 7% GDP cuûa ñaát nöôùc. Töø tröôùc ñeán nay ñaõ coù khaù nhieàu nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän veà caùc giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû quaûn trò ruûi ro tín duïng ôû caùc NHTM Vieät Nam nhöng chuû yeáu laø ñi tìm nguyeân nhaân vaø ñöa ra caùc giaûi phaùp lieân quan ñeán cô cheá, chính saùch vó moâ cuûa nhaø nöôùc, phaùp luaät maø queân ñi moät ñieàu caên baûn raèng NH cuõng laø moät DN. Baûn thaân noù tröôùc nhaát phaûi töï trang bò cho mình caùc bieän phaùp, caùch thöùc ñeå sinh toàn trong moâi tröôøng kinh teá caïnh tranh gay gaét, laøm sao vöøa taêng tröôûng vöøa ñaûm baûo an toaøn. Ruûi ro tín duïng xaûy ra, nguyeân nhaân tröôùc tieân thuoäc veà baûn thaân caùc NH, veà chính saùch quaûn trò, giaùm saùt tín duïng cuûa NH vaø yeáu toá coát loõi nhaát laø naêng löïc cuûa nhaân vieân ñeå thöïc thi hieäu quaû heä thoáng quaûn trò ñoù. Vaø cuõng chöa coù nghieân cöùu naøo ñeà caäp ñeán vieäc ño löôøng möùc ñoä ruûi ro tín duïng cuûa moät khaùch haøng nhaèm hoã trôï vieäc ra quyeát ñònh cho vay phuø hôïp. Xuaát phaùp töø yeâu caàu thöïc tieãn neâu treân, toâi ñaõ choïn ñeà taøi “HEÄ THOÁNG CHAÁM ÑIEÅM TÍN DUÏNG DOANH NGHIEÄP – MOÄT BIEÄN PHAÙP NAÂNG CAO CHAÁT LÖÔÏNG QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM” cho luaän vaên cuûa mình. II Muïc ñích nghieân cöùu Muïc ñích cuoái cuøng cuûa hoaït ñoäng tín duïng laø phaûi thu hoài ñöôïc soá tieàn ñaõ cho vay. Ñieàu naøy tuøy thuoäc vaøo keát quaû thaåm ñònh khaû naêng traû nôï khaùch haøng cuûa nhaân vieân tín duïng. Vaán ñeà ñöôïc ñaët ra laø hieän nay noäi dung thaåm ñònh hoà sô vay voán cuûa khaùch haøng ôû caùc NHTM ñang ñöôïc thöïc hieän nhö theá naøo ? Coù theå noùi haàu heát caùc
6 NH ñeàu döïa vaøo giaù trò cuûa taøi saûn baûo ñaûm laø nhieàu nhaát sau ñoù môùi xeùt nguoàn traû nôï cuûa khaùch haøng. Hoï ñaõ queân ñi ñieåm coát yeáu trong vieäc ra quyeát ñònh cho vay hay khoâng laø tuøy thuoäc vaøo doøng tieàn ñöôïc taïo ra trong töông lai cuûa khaùch haøng. Nhö vaäy, coù phaûi do khaû naêng thaåm ñònh cuûa hoï yeáu keùm hay do moät nguyeân nhaân naøo khaùc nöõa. Hieän nay, coâng taùc ñaøo taïo cuûa nöôùc ta coøn nhieàu baát caäp khoâng phuïc vuï nhieàu cho coâng vieäc ñi laøm sau naøy cuûa sinh vieân. Tuy nhieân, vaán ñeà naøy vaãn coù theå caûi thieän ñöôïc vì caùc NH thöôøng toå chöùc caùc lôùp ñaøo taïo nghieäp vuï cho nhaân vieân môùi cuûa mình. Nhö vaäy, vaán ñeà coøn laïi laø hoï ñaõ thieáu moät coâng cuï hoã trôï quaù trình thaåm ñònh. Trong thöïc teá, ñoâi khi giöõa ban giaùm ñoác vaø nhaân vieân tín duïng coù nhöõng maâu thuaãn, khoâng thoáng nhaát trong vieäc ñeà xuaát caáp tín duïng cho khaùch haøng vì hoï thieáu moät coâng cuï giuùp ño löôøng ñöôïc möùc ñoä ruûi ro tín duïng cuûa khaùch haøng vaø vôùi möùc ñoä ruûi ro tín duïng nhö vaäy thì khaû naêng NH seõ caáp tín duïng toái ña cho doanh nghieäp laø bao nhieâu maø vaãn ñaûm baûo khaû naêng thu hoài nôï? Noùi toùm laïi, vaán ñeà nghieân cöùu ñöôïc xaùc ñònh laø giôùi thieäu heä thoáng chaám ñieåm tín duïng doanh nghieäp ôû NHNT Vieät Nam vöøa ñöôïc trieån khai aùp duïng. Töø ñoù, heä thoáng chaám ñieåm naøy ñaõ coù nhöõng taùc duïng gì trong vieäc naâng cao chaát löôïng quaûn lyù ruûi ro tín duïng vaø moät soá bieän phaùp ñeå hoaøn thieän vieäc aùp duïng heä thoáng naøy taïi Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam. III Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu ÔÛ goùc ñoä khaùch haøng, ñoái töôïng nghieân cöùu chuû yeáu laø caùc DN vì chuùng coù tyû troïng voán vay trong toaøn boä danh muïc cho vay cuûa NHNT Vieät Nam laø khaù lôùn vaø tính phöùc taïp trong hoaït ñoäng cuûa noù. Phaân tích khaû naêng traû nôï cuûa ñoái töôïng khaùch haøng laø theå nhaân töông ñoái ñôn giaûn neân khoâng ñöôïc xem xeùt kyõ ôû ñaây. Do maãu nghieân cöùu luaän vaên ñöôïc duøng laø thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng taïi NHNT Vieät Nam maø NHNT Vieät Nam chæ laø moät phaàn trong heä thoáng NHTM ôû Vieät
7 Nam. Do ñoù, nhöõng phaân tích cuûa noù cuõng chæ mang neùt rieâng veà chính saùch quaûn trò cuûa rieâng NHNT Vieät Nam. Tuy nhieân, NHNT Vieät Nam laø moät trong nhöõng NHTM lôùn ôû Vieät Nam, chieám tyû troïng dö nôï töông ñoái trong toaøn heä thoáng NHTM neân cuõng phaûn aùnh phaàn naøo ñöôïc thöïc teá chung cho caû heä thoáng NHTM ôû Vieät Nam vaø coù theå duøng noù ñeå nghieân cöùu, ruùt kinh nghieäm. IV Noäi dung nghieân cöùu Luaän vaên bao goàm phaàn môû ñaàu vaø 3 chöông. Phaàn môû ñaàu giôùi thieäu veà lyù do choïn ñeà taøi, vaán ñeà luaän vaên muoán nghieân cöùu, ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu, yù nghóa cuûa ñeà taøi. Chöông 1 : trình baøy nhöõng noäi dung lieân quan ñeán hoaït ñoäng tín duïng ôû moät NHTM. Hoaït ñoäng tín duïng laø moät hoaït ñoäng mang nhieàu ruûi ro. Nhöõng ruûi ro coù theå töø nguyeân nhaân khaùch quan hoaëc nguyeân nhaân chuû quan xaûy ra töø phía khaùch haøng laãn NH. Vì vaäy tröôùc khi ra quyeát ñònh caáp tín duïng cho khaùch haøng caàn phaûi thaåm ñònh hoà sô vay voán. Noäi dung thaåm ñònh goàm coù thaåm ñònh veà naêng löïc taøi chính, thaåm ñònh tính khaû thi cuûa phöông aùn / döï aùn vay voán, thaåm ñònh veà thieän chí traû nôï cuûa KH vaø thaåm ñònh veà taøi saûn baûo ñaûm (neáu coù). Chöông 2 : giôùi thieäu sô löôïc veà NHNT Vieät Nam ñaõ ra ñôøi nhö theá naøo, nhöõng keát quaû cuûa hoaït ñoäng tín duïng ñaõ ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua. Vaø trong chöông naøy, toaøn boä thöïc traïng thaåm ñònh tín duïng taïi NHNT Vieät Nam töø vieäc phaân tích naêng löïc phaùp luaät, tính caùch, uy tín cuûa khaùch haøng roài ñeán phaân tích naêng löïc taøi chính, tình hình saûn xuaát kinh doanh, tính toaùn hieäu quaû cuûa phöông aùn / döï aùn vay voán ñeå thaáy khaû naêng traû nôï khaùch haøng vaø cuoái cuøng laø phaân tích caùc ñieàu kieän ñaûm baûo nôï vay. Maëc duø, nhöõng noäi dung phaân tích laø khaù ñaày ñuû nhöng vaãn chæ döøng laïi ôû maët ñònh tính neân nhaân vieân tín duïng khoâng bieát ñeà xuaát caáp tín duïng cho khaùch haøng laø bao
8 nhieâu laø ñuû nhöng vaãn baûo ñaûm vieäc thu hoài nôï, beân caïnh ñoù laø ñaõ keát hôïp phaân tích tính khaû thi vaø hieäu quaû cuûa phöông aùn / döï aùn vay voán. Chöông 3 : giôùi thieäu heä thoáng chaám ñieåm tín duïng ñang ñöôïc trieån khai aùp duïng taïi NHNT Vieät Nam. Trong heä thoáng naøy bao goàm nhieàu yeáu toá nhö caùc yeáu toá taøi chính, caùc yeáu toá phi taøi chính, caùc yeáu toá tyû troïng … vaø caùch söû duïng heä thoáng ñeå chaám ñieåm vaø xeáp haïng tín duïng doanh nghieäp. Moät ví duï minh hoïa cuõng ñöôïc trình baøy trong chöông naøy. Töø heä thoáng chaám ñieåm tín duïng ñoù thì noù coù taùc duïng gì trong vieäc naâng cao chaát löôïng quaûn lyù ruûi tín duïng. Ñeå cho caùc keát quaû chaám ñieåm vaø xeáp haïng tín duïng phaùt huy vai troø cuûa mình thì caàn coù moät soá bieän phaùp nhaèm hoaøn thieän vieäc aùp duïng heä thoáng treân taïi NHNT Vieät Nam. Sau cuøng laø nhöõng keát luaän veà nhöõng keát quaû nghieân cöùu cuûa luaän vaên. IV YÙ nghóa Vôùi heä thoáng chaám ñieåm naøy ñaõ goùp phaàn cho nhaân vieân tín duïng coù cô sôû hôn trong vieäc ñaùnh giaù tình hình taøi chính, tình hình kinh doanh vaø tö caùch khaùch haøng ñeå bieát ñöôïc möùc ñoä ruûi ro cuûa moät khoaûn vay khi cho vay, ñoàng thôøi hoã trôï ban giaùm ñoác trong vieäc ñöa ra caùc quyeát ñònh tín duïng. Heä thoáng naøy coù theå ñöa vaøo vaän duïng roäng raõi trong hoaït ñoäng cho vay taïi heä thoáng Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam khi maø dö nôï cho vay ngaøy caøng cao vaø hoäi nhaäp thì chuùng ta phaûi tuaân theo.
9 CHÖÔNG 1 : VAI TROØ CUÛA TÍN DUÏNG TRONG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1 Ngaân haøng thöông maïi 1.1.1 Khaùi nieäm NHTM coù moät lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån haøng traêm naêm gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá haøng hoùa. Söï phaùt trieån heä thoáng NHTM ñaõ coù taùc ñoäng raát lôùn vaø quan troïng ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá haøng hoùa, ngöôïc laïi khi neàn kinh teá haøng hoùa phaùt trieån maïnh meõ ñeán giai ñoaïn cao nhaát cuûa noù – kinh teá thò tröôøng – thì NHTM cuõng ngaøy caøng ñöôïc hoaøn thieän vaø trôû thaønh nhöõng ñònh cheá taøi chính khoâng theå thieáu ñöôïc. Theo luaät caùc toå chöùc tín duïng do Quoác hoäi khoùa X thoâng qua vaøo ngaøy 12/12/1997 vaø luaät söûa ñoåi, boå sung moät soá ñieàu cuûa luaät caùc toå chöùc tín duïng ñöôïc Quoác hoäi khoùa XI thoâng qua ngaøy 15/06/2004 ñònh nghóa : NHTM laø loaïi hình toå chöùc tín duïng ñöôïc thöïc hieän toaøn boä hoaït ñoäng ngaân haøng vaø caùc hoaït ñoäng kinh doanh khaùc coù lieân quan. Vaø trong luaät naøy cuõng coù neâu hoaït ñoäng ngaân haøng laø hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä vaø dòch vuï ngaân haøng vôùi noäi dung thöôøng xuyeân laø nhaän tieàn göûi vaø söû duïng soá tieàn naøy ñeå caáp tín duïng, cung öùng dòch vuï thanh toaùn. Vôùi hoaït ñoäng thöôøng xuyeân laø nhaän tieàn göûi, NHTM taäp trung caùc nguoàn tieàn nhaøn roãi trong xaõ hoäi thaønh moät nguoàn voán lôùn cung caáp cho caùc toå chöùc kinh teá, caù nhaân nhaèm phuïc vuï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi. Nhö vaäy, coù theå noùi raèng NHTM laø ñònh cheá taøi chính trung gian quan troïng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng. 1.1.2 Chöùc naêng cuûa NHTM 1.1.2.1 Chöùc naêng trung gian tín duïng Ñaây laø chöùc naêng cô baûn nhaát cuûa NHTM. Vôùi chöùc naêng naøy, NHTM ñoùng vai troø laø ngöôøi trung gian taäp trung caùc nguoàn voán tieàn teä taïm thôøi nhaøn roãi trong neàn kinh teá vaø bieán noù thaønh nguoàn voán cho vay nhaèm ñaùp öùng caùc nhu caàu voán cho caùc ngaønh kinh teá vaø tieâu duøng cuûa xaõ hoäi. Nhö vaäy, NHTM chæ laø ngöôøi trung gian ñeå chuyeån voán tieàn teä töø nôi thöøa sang nôi thieáu. Caùc chuû theå tham gia goàm nhöõng ngöôøi
10 göûi tieàn vaøo NHTM vaø nhöõng ngöôøi vay tieàn töø NHTM,ø giöõa hoï khoâng coù moái lieân heä kinh teá tröïc tieáp naøo neân hoï khoâng chòu traùch nhieäm vaø nghóa vuï gì cho nhau caû. Taát caû caùc giao dòch ñeàu thoâng qua trung gian NHTM nghóa laø NHTM coù traùch nhieäm hoaøn traû tieàn cho ngöôøi göûi (baát keå ngöôøi ñi vay söû duïng voán coù hieäu quaû hay khoâng) coøn ngöôøi ñi vay thì phaûi coù nghóa vuï traû nôï cho NH. 1.1.2.2 Chöùc naêng trung gian thanh toaùn Chöùc naêng naøy ñöôïc thöïc hieän döïa treân cô sôû khaùch haøng môû taøi khoaûn tieàn göûi thanh toaùn taïi NH. Thoâng qua taøi khoaûn naøy, thay maët cho khaùch haøng, NHTM trích tieàn treân taøi khoaûn traû cho ngöôøi ñöôïc höôûng hoaëc nhaän tieàn vaøo taøi khoaûn theo uûy nhieäm cuûa khaùch haøng. Vôùi chöùc naêng naøy, noù taïo ñieàu kieän thanh toaùn trong neàn kinh teá ñöôïc nhanh choùng, hieäu quaû vaø an toaøn. Ñoái vôùi NHTM thì noù laïi naâng cao uy tín cho NH goùp phaàn môû roäng qui moâ chöùc naêng trung gian TD vaø taêng cöôøng nguoàn voán cho vay, goùp phaàn taêng theâm thu nhaäp cho NH. Ñoái vôùi neàn kinh teá noù thuùc ñaåy nhanh quaù trình löu thoâng haøng hoùa, quaù trình taêng tröôûng kinh teá vì chöùc naêng naøy ñaõ ñaåy nhanh toác ñoä thanh toaùn, toác ñoä luaân chuyeån voán trong neàn kinh teá. Ngoaøi ra, noù coøn tieát giaûm tieàn maët löu thoâng daãn ñeán tieát kieäm chi phí löu thoâng tieàn maët. 1.1.3 Caùc loaïi hình NHTM Tuøy theo goùc ñoä tieáp caän, NHTM coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau : 1.1.3.1 Caên cöù vaøo hình thöùc sôû höõu - NHTM quoác doanh laø loaïi hình NH coù voán do ngaân saùch nhaø nöôùc caáp phaùt, ñöôïc thaønh laäp vaø toå chöùc hoaït ñoäng kinh doanh, goùp phaàn thöïc hieän muïc tieâu kinh teá cuûa nhaø nöôùc. ÔÛ Vieät Nam, hieän nay coù 5 NHTM quoác doanh. - NHTM coå phaàn laø nhöõng NH hoaït ñoäng nhö coâng ty coå phaàn, nguoàn voán ban ñaàu do caùc coå ñoâng ñoùng goùp. Ñaây laø loaïi hình NH chieám soá löôïng nhieàu nhaát treân theá giôùi. - NHTM lieân doanh laø loaïi hình NH coù voán ñöôïc goùp bôûi moät beân laø NH Vieät Nam vaø beân coøn laïi laø NH nöôùc ngoaøi treân cô sôû hôïp ñoàng lieân doanh, coù truï sôû ñaët taïi Vieät Nam vaø hoaït ñoäng theo phaùp luaät Vieät Nam. - Chi nhaùnh NH nöôùc ngoaøi laø NH ñöôïc thaønh laäp baèng voán cuûa NH nöôùc ngoaøi vaø theo phaùp luaät cuûa nöôùc ngoaøi, ñöôïc pheùp môû chi nhaùnh taïi Vieät Nam vaø hoaït ñoäng
11 theo luaät phaùp Vieät Nam. 1.1.3.2 Döïa vaøo chieán löôïc kinh doanh - NH baùn buoân laø loaïi hình NH coù ñaëc ñieåm soá löôïng saûn phaåm cung caáp cho khaùch haøng khoâng nhieàu nhöng giaù trò cuûa töøng saûn phaåm laø raát lôùn. Khaùch haøng chuû yeáu cuûa NH naøy laø caùc coâng ty qui moâ lôùn, caùc taäp ñoaøn kinh teá, toång coâng ty. - NH baùn leû laø loaïi hình NH ngöôïc laïi vôùi NH baùn buoân, soá löôïng saûn phaåm cung caáp cho khaùch haøng raát nhieàu nhöng giaù trò cuûa töøng saûn phaåm thöôøng khoâng lôùn. Vì vaäy, khaùch haøng chuû yeáu laø caù nhaân hoaëc DN coù qui moâ vöøa vaø nhoû. - NH vöøa baùn buoân vöøa baùn leû laø loaïi hình NH giao dòch vaø cung öùng dòch vuï cho caû khaùch haøng coù qui moâ lôùn laãn nhoû. 1.1.3.3 Döïa vaøo quan heä toå chöùc NHTM ñöôïc chia thaønh nhieàu caáp baäc theo chieàu doïc nhö NH hoäi sôû, NH chi nhaùnh (caáp 1 vaø caáp 2) vaø phoøng giao dòch. NH hoäi sôû laø nôi taäp trung quyeàn löïc cao nhaát vaø laø nôi cung caáp ñaày ñuû hôn caùc dòch vuï NH trong khi NH chi nhaùnh vaø phoøng giao dòch coù qui moâ nhoû hôn vaø cung caáp khoâng ñaày ñuû taát caû caùc giao dòch maø chæ taäp trung vaøo caùc giao dòch cô baûn nhö huy ñoäng voán, thanh toaùn vaø cho vay. 1.1.4 Caùc hoaït ñoäng cuûa NHTM Caên cöù luaät caùc toå chöùc tín duïng vaø luaät söûa ñoåi, boå sung ñaõ neâu ra caùc hoaït ñoäng cuûa TCTD trong ñoù chuû yeáu laø NHTM, bao goàm : 1.1.4.1 Huy ñoäng voán NHTM ñöôïc huy ñoäng voán döôùi caùc hình thöùc sau : - Nhaän tieàn göûi cuûa toå chöùc, caù nhaân vaø caùc TCTD khaùc döôùi moïi hình thöùc töø tieàn göûi khoâng kyø haïn, tieàn göûi coù kyø haïn vaø caùc loaïi tieàn göûi khaùc. - Phaùt haønh chöùng chæ tieàn göûi, traùi phieáu vaø giaáy tôø coù giaù khaùc ñeå huy ñoäng voán cuûa toå chöùc, caù nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc. - Vay voán cuûa caùc TCTD trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi. - Vay voán ngaén haïn cuûa NHNN döôùi hình thöùc taùi caáp voán. - Caùc hình thöùc huy ñoäng voán khaùc theo qui ñònh cuûa NHNN.
12 1.1.4.2 Hoaït ñoäng tín duïng NHTM ñöôïc caáp TD cho toå chöùc, caù nhaân döôùi caùc hình thöùc cho vay, chieát khaáu thöông phieáu vaø giaáy tôø coù giaù khaùc, baûo laõnh, cho thueâ taøi chính vaø caùc hình thöùc khaùc theo qui ñònh cuûa NHNN. - Cho vay : NHTM cho caùc toå chöùc, caù nhaân vay voán döôùi caùc hình thöùc sau laø cho vay ngaén haïn, cho vay trung vaø daøi haïn. - Chieát khaáu : NHTM ñöôïc chieát khaáu thöông phieáu, caùc giaáy tôø coù giaù khaùc cho laãn nhau, cho khaùch haøng vaø coù theå taùi chieát khaáu caùc giaáy tôø treân. - Baûo laõnh : NHTM ñöôïc baûo laõnh vay, baûo laõnh thanh toaùn, baûo laõnh thöïc hieän hôïp ñoàng, baûo laõnh döï thaàu vaø caùc hình thöùc baûo laõnh NH khaùc cho caùc toå chöùc, caù nhaân baèng uy tín vaø baèng khaû naêng taøi chính cuûa mình ñoái vôùi ngöôøi nhaän baûo laõnh. - Cho thueâ taøi chính : NHTM chæ ñöôïc thöïc hieän qua coâng ty cho thueâ taøi chính. 1.1.4.3 Hoaït ñoäng dòch vuï thanh toaùn vaø ngaân quyõ NHTM chæ thöïc hieän ñöôïc caùc dòch vuï thanh toaùn thoâng qua NH khi caùc khaùch haøng caù nhaân, toå chöùc môû taøi khoaûn tieàn göûi taïi NHTM. Hieän nay, theo qui ñònh hoaït ñoäng naøy cuûa NHTM bao goàm caùc dòch vuï sau : - Cung caáp caùc phöông tieän thanh toaùn. - Thöïc hieän caùc dòch vuï thanh toaùn trong nöôùc, thanh toaùn quoác teá khi ñöôïc NHNN cho pheùp vaø caùc dòch vuï thanh toaùn khaùc theo qui ñònh cuû NHNN. - Thöïc hieän dòch vuï thu hoä vaø chi hoä, thu vaø phaùt tieàn maët cho khaùch haøng. - Toå chöùc heä thoáng thanh toaùn noäi boä, tham gia heä thoáng thanh toaùn lieân NH trong nöôùc vaø heä thoáng thanh toaùn quoác teá khi ñöôïc NHNN cho pheùp. 1.1.4.4 Caùc hoaït ñoäng khaùc Ngoaøi caùc hoaït ñoäng chính nhö ñaõ trình baøy, NHTM coøn coù theå thöïc hieän moät soá hoaït ñoäng khaùc, bao goàm : - Goùp voán vaø mua coå phaàn : NHTM ñöôïc duøng voán ñieàu leä vaø quyõ döï tröõ ñeå goùp voán, mua coå phaàn cuûa caùc DN vaø caùc TCTD khaùc trong nöôùc theo qui ñònh cuûa phaùp luaät. Ngoaøi ra, NHTM coøn ñöôïc mua coå phaàn, goùp voán vôùi NH nöôùc ngoaøi. - Tham gia thò tröôøng tieàn teä : NHTM ñöôïc tham gia thò tröôøng tieàn teä theo qui ñònh
13 cuûa NHNN, thoâng qua caùc hình thöùc mua baùn caùc coâng cuï cuûa thò tröôøng tieàn teä. - Kinh doanh ngoaïi hoái vaø vaøng : NHTM thaønh laäp coâng ty tröïc thuoäc hoaëc tröïc tieáp kinh doanh ngoaïi hoái vaø vaøng treân thò tröôøng trong nöôùc vaø thò tröôøng quoác teá. - UÛy thaùc vaø ñaïi lyù : NHTM ñöôïc uûy thaùc, nhaän uûy thaùc, laøm ñaïi lyù trong caùc lónh vöïc lieân quan ñeán hoaït ñoäng NH, keå caû vieäc quaûn lyù taøi saûn, voán ñaàu tö cuûa toå chöùc, caù nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc theo hôïp ñoàng. - Kinh doanh dòch vuï baûo hieåm : thoâng qua coâng ty tröïc thuoäc hoaëc lieân doanh ñeå kinh doanh baûo hieåm theo qui ñònh cuûa phaùp luaät. - Dòch vuï tö vaán : NHTM ñöôïc cung öùng caùc dòch vuï tö vaán taøi chính, tieàn teä. - Caùc dòch vuï khaùc lieân quan ñeán hoaït ñoäng NH nhö dòch vuï baûo quaûn vaät quyù, giaáy tôø coù giaù, cho thueâ tuû keùt, caàm ñoà vaø caùc dòch vuï khaùc coù lieân quan. 1.2 Tín duïng ngaân haøng 1.2.1 Khaùi nieäm Ñaây laø quan heä chuyeån nhöôïng quyeàn söû duïng voán töø ngaân haøng cho khaùch haøng trong moät thôøi haïn nhaát ñònh vôùi moät khoaûn chi phí nhaát ñònh. Töø ñoù cho thaáy, tín duïng ngaân haøng chöùa ñöïng ba noäi dung sau : - Coù söï chuyeån nhöôïng quyeàn söû duïng voán töø ngöôøi sôû höõu sang cho ngöôøi söû duïng. - Söï chuyeån nhöôïng naøy coù tính thôøi haïn. - Söï chuyeån nhöôïng naøy keøm theo chi phí. 1.2.2 Phaân loaïi 1.2.2.1 Döïa muïc ñích cuûa TD Cho vay baát ñoäng saûn laø loaïi cho vay lieân quan ñeán vieäc mua saém vaø hình thaønh baát ñoäng saûn. Cho vay phuïc vuï SXKD coâng thöông nghieäp laø loaïi cho vay ñeå boå sung voán löu ñoäng cho caùc DN trong lónh vöïc coâng nghieäp, thöông maïi vaø dòch vuï. Cho vay noâng nghieäp laø loaïi cho vay ñeå trang traûi caùc chi phí saûn xuaát nhö phaân boùn, thuoác tröø saâu, gioáng caây troàng, thöùc aên gia suùc, lao ñoäng, nhieân lieäu … Cho vay tieâu duøng laø loaïi cho vay ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu tieâu duøng cuûa caù nhaân nhö mua saém caùc vaät duïng ñaét tieàn, trang traûi caùc chi phí cuûa ñôøi soáng.
14 Cho vay khaùc. 1.2.2.2 Döïa vaøo thôøi haïn TD Cho vay ngaén haïn laø loaïi cho vay coù thôøi haïn ñeán 12 thaùng vaø ñöôïc söû duïng ñeå buø ñaép söï thieáu huït voán löu ñoäng cuûa caùc DN vaø caùc nhu caàu chi tieâu ngaén haïn cuûa caù nhaân. Cho vay trung haïn laø loaïi cho vay coù thôøi haïn treân 12 thaùng ñeán 5 naêm vaø chuû yeáu ñöôïc söû duïng ñeå ñaàu tö mua saém taøi saûn coá ñònh. Cho vay daøi haïn laø loaïi cho vay coù thôøi haïn treân 5 naêm vaø thöôøng ñöôïc söû duïng cho vieäc ñaùp öùng nhu caàu ñaàu tö vaøo caùc döï aùn ñaàu tö. 1.2.2.3 Döïa vaøo möùc ñoä tín nhieäm ñoái vôùi khaùch haøng Cho vay khoâng coù baûo ñaûm laø loaïi cho vay chæ döïa vaøo uy tín cuûa baûn thaân khaùch haøng. Ñoái vôùi nhöõng khaùch haøng coù khaû naêng taøi chính maïnh, quaûn trò coù hieäu quaû … thì NH coù theå caáp TD döïa vaøo uy tín cuûa baûn thaân khaùch haøng maø khoâng caàn moät nguoàn thu nôï thöù hai boå sung. Cho vay coù baûo ñaûm laø loaïi cho vay döïa treân cô sôû caùc baûo ñaûm nhö theá chaáp, caàm coá hoaëc baèng söï baûo laõnh cuûa beân thöù ba. Loaïi cho vay naøy aùp duïng cho caùc khaùch haøng khoâng coù uy tín cao ñoái vôùi NH neân khi vay voán ñoøi hoûi phaûi coù baûo ñaûm, boå sung cho nguoàn thu nôï thöù nhaát thieáu chaéc chaén. 1.2.2.4 Döïa vaøo phöông thöùc hoaøn traû nôï vay Cho vay chæ coù moät kyø haïn traû nôï hay coøn goïi laø cho vay traû nôï moät laàn khi ñaùo haïn. Cho vay coù nhieàu kyø haïn traû nôï hay cho vay traû goùp : laø loaïi cho vay maø khaùch haøng phaûi hoaøn traû voán goác vaø laõi theo ñònh kyø. Cho vay traû nôï nhieàu laàn nhöng khoâng coù kyø haïn nôï cuï theå maø tuøy khaû naêng taøi chính cuûa mình ñeå ngöôøi ñi vay coù theå traû nôï baát cöù luùc naøo. 1.2.2.5 Döïa vaøo phöông thöùc cho vay Cho vay luaân chuyeån laø loaïi cho vay maø nhöõng khaùch haøng do coù söï khaùc bieät veà thôøi gian thanh toaùn chi phí hoaït ñoäng SXKD vôùi thôøi gian thu tieàn baùn haøng daãn ñeán söï thieáu huït voán taïm thôøi. Nguoàn traû nôï chính laø tieàn thu töø hoaït ñoäng baùn haøng, khi
15 thieáu voán khaùch haøng seõ laäp kheá öôùc nhaän nôï maø khoâng caàn laøm giaáy ñeà nghò vay voán, hôïp ñoàng TD môùi. Thoâng thöôøng, moãi naêm NH seõ xaùc ñònh laïi nhu caàu vay môùi cho khaùch haøng. Cho vay theo moùn cuõng laø loaïi cho vay nhö cho vay luaân chuyeån nhöng khi khaùch haøng ñaõ traû nôï xong thì khoâng ñöôïc tieáp tuïc vay laïi maø phaûi laøm ñôn ñeà nghò vay voán môùi vaø NH seõ xem xeùt nhu caàu vay voán naøy. 1.3 Ruûi ro cuûa hoaït ñoäng tín duïng trong ngaân haøng 1.3.1 Khaùi nieäm Ruûi ro tín duïng laø loaïi ruûi ro phaùt sinh trong quaù trình cho vay cuûa ngaân haøng, bieåu hieän treân thöïc teá qua vieäc khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï hoaëc traû nôï khoâng ñuùng haïn cho ngaân haøng. Ruûi ro tín duïng coøn ñöôïc goïi laø ruûi ro maát khaû naêng chi traû vaø ruûi ro sai heïn. 1.3.2 Nguoàn goác phaùt sinh ruûi ro Loaïi ruûi ro naøy coù theå phaùt sinh do nhöõng nguyeân nhaân khaùch quan hoaëc chuû quan töø khaùch haøng vaø ngaân haøng. 1.3.2.1 Veà phía khaùch haøng Ruûi ro TD phaùt sinh coù theå do nhöõng nguyeân nhaân chuû quan laãn khaùch quan. Veà maët chuû quan coù theå do trình ñoä quaûn lyù cuûa khaùch haøng yeáu keùm daãn ñeán söû duïng voán vay keùm hieäu quaû, söû duïng voán vay sai muïc ñích laøm aûnh höôûng ñeán khaû naêng traû nôï hoaëc cuõng coù theå do khaùch haøng thieáu thieän chí trong vieäc traû nôï trong khi bieän phaùp xöû lyù thu hoài nôï cuûa NH toû ra keùm höõu hieäu. Veà maët khaùch quan coù theå do khaùch haøng gaëp phaûi nhöõng thay ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh doanh khoâng theå ño löôøng tröôùc ñöôïc, chaúng haïn nhö söï thay ñoåi veà giaù caû hay nhu caàu thò tröôøng, veà moâi tröôøng phaùp lyù hay chính saùch cuûa chính phuû kieán DN laâm vaøo tình traïng khoù khaên taøi chính khoâng theå khaéc phuïc ñöôïc maëc duø coù thieän chí nhöng vaãn khoâng coù ñieàu kieän ñeå traû nôï. 1.3.2.2 Veà phía ngaân haøng Ruûi ro TD coù theå phaùt sinh do nguyeân nhaân chuû quan nhö quaù trình phaân tích TD khoâng kyõ löôõng daãn ñeán sai laàm trong quyeát ñònh cho vay. Maët khaùc, noù cuõng coù theå xaûy ra duø quyeát ñònh cho vay laø ñuùng nhöng do thieáu kieåm tra kieåm soaùt sau khi
16 cho vay daãn ñeán khaùch haøng söû duïng voán vay khoâng ñuùng muïc ñích nhöng NH vaãn khoâng phaùt hieän ñeå ngaên chaën kòp thôøi. 1.3.3 Ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng Ñeå ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng, ngöôøi ta thöôøng döïa treân hai chæ tieâu cô baûn sau : Dö nôï quaù haïn Heä soá nôï quaù haïn = x 100% Toång dö nôï cho vay Nôï quaù haïn laø khoaûn nôï maø moät phaàn hoaëc toaøn boä nôï goác vaø/hoaëc laõi ñaõ quaù haïn. Qui ñònh hieän nay cuûa NHNN haøng quí/naêm caùc TCTD phaûi thöïc hieän phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng nhaèm phaûn aùnh ñuùng chaát löôïng tín duïng vaø chuû ñoäng ñoái phoù ruûi ro. Vieäc phaân loaïi nôï quaù haïn ñöôïc thöïc hieän phaân theo thôøi gian : - Caùc khoaûn nôï quaù haïn töø döôùi 90 ngaøy ñöôïc goïi laø nôï caàn chuù yù. - Caùc khoaûn nôï quaù haïn töø 90-180 ngaøy ñöôïc goïi laø nôï döôùi tieâu chuaån. - Caùc khoaûn nôï quaù haïn töø 181-360 ngaøy ñöôïc goïi laø nôï nghi ngôø. - Caùc khoaûn nôï quaù haïn treân 360 ngaøy ñöôïc goïi laø nôï coù khaû naêng maát voán. Toång dö nôï cho vay Heä soá ruûi ro tín duïng = Toång taøi saûn coù Heä soá naøy cho thaáy tyû troïng cuûa khoaûn muïc TD trong taøi saûn coù, khoaûn muïc TD trong toång taøi saûn caøng lôùn thì lôïi nhuaän seõ lôùn nhöng ñoàng thôøi ruûi ro TD cuõng raát cao. 1.4 Noäi dung phaân tích tín duïng 1.4.1 Muïc ñích Phaân tích tín duïng laø phaân tích khaû naêng hieän taïi vaø tieàm taøng cuûa khaùch haøng veà söû duïng voán tín duïng cuõng nhö khaû naêng hoaøn traû voán vay ngaân haøng. Muïc tieâu cuûa phaân tích tín duïng laø giuùp cho ngaân haøng kieåm tra tính chính xaùc cuûa caùc thoâng tin do khaùch haøng cung caáp vaø ñaùnh giaù laïi phöông aùn saûn xuaát hoaëc döï aùn töø ñoù coù nhaän ñònh veà thaùi ñoä cuûa khaùch haøng laøm cô sôû quyeát ñònh cho vay. Muoán ra quyeát ñònh cho vay, ngaân haøng caàn laøm ba vaán ñeà sau : - Thu thaäp ñaày ñuû vaø chính xaùc thoâng tin. - Phaân tích vaø xöû lyù thoâng tin thu thaäp ñöôïc.
17 - Ruùt ra keát luaän veà khaû naêng hoaøn traû nôï vay cuûa khaùch haøng, caû goác vaø laõi. 1.4.2 Caùc thoâng tin laøm cô sôû ñeå phaân tích tín duïng Ñeå phuïc vuï cho vieäc phaân tích TD caàn phaûi coù thoâng tin. Nguoàn thoâng tin ñeå phaân tích TD ôû giai ñoaïn naøy raát phong phuù vaø ña daïng caû veà chuûng loaïi cuõng nhö phöông phaùp thu thaäp. Ñieàu caàn quan taâm ôû ñaây laø chaát löôïng cuûa thoâng tin thu thaäp ñöôïc vì chaát löôïng thoâng tin söû duïng cho quaù trình phaân tích TD seõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán keát quaû phaân tích vaø töø ñoù aûnh höôûng ñeán quyeát ñònh caáp TD. Chaát löôïng thoâng tin theå hieän ôû ba thuoäc tính sau : ñaày ñuû, kòp thôøi, chính xaùc. Nhöõng thoâng tin naøy coù theå nhaän ñöôïc töø : • Hoà sô ñeà nghò caáp TD cuûa khaùch haøng. • Hoà sô löu tröõ taïi NH, thöôøng chæ coù khi khaùch haøng ñaõ coù quan heä TD vôùi NH thì thoâng tin ñöôïc löu tröõ laïi vaø duøng ñeå phaân tích cho nhöõng laàn vay tieáp theo. • Nhöõng nguoàn khaùc : coù theå töø caùc TCTD khaùc, baïn haøng vaø ñoái thuû caïnh tranh cuûa khaùch haøng, trung taâm thoâng tin phoøng ngöøa ruûi ro cuûa NHNN-CIC, caùc aán baûn kinh teá, baùo chí vaø caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng khaùc. Veà phöông phaùp thu thaäp thoâng tin, caùch phoå bieán laø phaân tích vaø toång hôïp caùc thoâng tin ñaõ coù, beân caïnh ñoù laø nguoàn thoâng tin qua trao ñoåi vôùi caùc cô quan chöùc naêng vaø trong heä thoáng NH, ngoaøi ra thoâng tin do mua cuõng ñöôïc aùp duïng. Moät phöông phaùp ñöôïc coi laø ñaùng tin caäy, nhanh choùng laø phoûng vaán. Muïc ñích chính cuûa phoûng vaán laø thu thaäp thoâng tin vaø kieåm tra thoâng tin. Nhöõng ngöôøi ñöôïc NH quan taâm phoûng vaán laø chuû DN, ngöôøi ñieàu haønh, nhöõng nhaân vieân hoaëc ngöôøi coù quan heä vôùi khaùch haøng. 1.4.3 Noäi dung phaân tích tín duïng Muïc ñích cuûa phaân tích TD laø nhaèm phuïc vuï vieäc ra quyeát ñònh coù caáp TD cho khaùch haøng hay khoâng? Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, noäi dung phaân tích TD phaûi höôùng ñeán vieäc ñaùnh giaù khaû naêng traû nôï vay cuûa khaùch haøng. Muoán thöïc hieän ñieàu ñoù thì NH phaûi xaùc ñònh vaø phaân tích caùc yeáu toá naøo aûnh höôûng ñeán khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng. Thoâng thöôøng, khaû naêng traû nôï vay cuûa khaùch haøng chòu aûnh höôûng bôûi : - Tình hình taøi chính cuûa baûn thaân khaùch haøng.
18 - Tính khaû thi vaø hieäu quaû cuûa phöông aùn SXKD hoaëc döï aùn ñaàu tö. - Thaùi ñoä cuûa khaùch haøng ñoái vôùi vieäc hoaøn traû nôï vay. 1.4.3.1. Phaân tích tình hình taøi chính cuûa khaùch haøng Phaân tích tình hình taøi chính cuûa khaùch haøng laø quaù trình söû duïng caùc baùo caùo taøi chính ñeå phaân tích vaø ñaùnh giaù tình hình taøi chính cuûa DN. Taøi lieäu duøng cho phaân tích goàm baûng caân ñoái keá toaùn, baùo caùo keát quaû kinh doanh, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä (neáu coù) vaø thuyeát minh baùo caùo taøi chính. Do ñoù, NVTD seõ döïa vaøo caùc baùo caùo treân ñeå tính toaùn ra caùc chæ tieâu taøi chính. Nhöõng chæ tieâu naøy ñöôïc duøng ñeå ño löôøng vaø ñaùnh giaù tình hình taøi chính cuûa DN. Coù nhieàu loaïi chæ tieâu taøi chính khaùc nhau ñöôïc chia thaønh nhoùm muïc tieâu phaân tích nhö nhoùm chæ tieâu thanh khoaûn, nhoùm chæ tieâu ñoøn baåy taøi chính, nhoùm chæ tieâu khaû naêng hoaøn traû laõi vay, nhoùm chæ tieâu hoaït ñoäng vaø nhoùm chæ tieâu thu nhaäp. • Nhoùm chæ tieâu thanh khoaûn Khaû naêng thanh khoaûn cuûa DN ñöôïc ño löôøng baèng khaû naêng chuyeån hoùa thaønh tieàn cuûa taøi saûn löu ñoäng ñeå thanh toaùn cho caùc traùch nhieäm nôï ngaén haïn. Ñeå ñaùnh giaù, ngöôøi ta duøng hai chæ tieâu sau : Taøi saûn löu ñoäng vaø ñaàu tö ngaén haïn Heä soá thanh toaùn hieän haønh = Nôï ngaén haïn Chæ tieâu naøy cho thaáy DN coù ñuû taøi saûn löu ñoäng coù theå chuyeån ñoåi ra tieàn trong thôøi gian ngaén ñeå thanh toaùn caùc khoaûn nôï ngaén haïn khoâng? Ñeå ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn ngaén haïn thì chæ tieâu naøy caàn phaûi lôùn hôn 1. Xeùt cô caáu nguoàn voán taøi trôï cho taøi saûn coâng ty, nguoàn voán daøi haïn ñöôïc duøng taøi trôï cho taøi saûn daøi haïn coøn nguoàn voán ngaén haïn seõ taøi trôï cho taøi saûn ngaén haïn. Khi chæ tieâu naøy nhoû hôn 1 cho thaáy coù moät phaàn nguoàn voán ngaén haïn taøi trôï taøi saûn daøi haïn, do ñoù khi ñeán haïn thanh toaùn thì thôøi gian caàn thieát ñeå nhöõng taøi saûn daøi haïn naøy chuyeån hoùa thaønh tieàn seõ daøi hôn so vôùi nhöõng taøi saûn ngaén haïn neân coù theå laøm haïn cheá khaû naêng thanh toaùn cuûa DN. Nhöng chæ tieâu naøy coù nhöôïc ñieåm laø haøng toàn kho keùm thanh khoaûn hôn vì phaûi maát thôøi gian vaø chi phí tieâu thuï môùi coù theå chuyeån thaønh tieàn. Vì vaäy, heä soá thanh toaùn nhanh seõ ño löôøng khaû naêng thanh khoaûn cuûa DN trong tröôøng hôïp khoâng keå nhöõng taøi
19 saûn chaäm chuyeån ra tieàn trong taøi saûn löu ñoäng. Tieàn maët + ñaàu tö ngaén haïn + khoaûn phaûi thu Heä soá thanh toaùn nhanh = Nôï ngaén haïn Chỉ tieâu naøy phaûn aùnh khaû naêng DN coù theå thanh toaùn ngay caùc khoaûn nôï ngaén haïn ñeán möùc ñoä naøo caên cöù vaøo nhöõng taøi saûn löu ñoäng coù khaû naêng chuyeån hoùa thaønh tieàn nhanh nhaát. Chæ tieâu naøy caøng lôùn thì caøng toát nhöng neáu quaù lôùn cho thaáy vieäc söû duïng voán cuûa DN keùm hieäu quaû. • Nhoùm chæ tieâu ñoøn baåy taøi chính : Nhoùm chæ tieâu naøy seõ ño löôøng möùc ñoä söû duïng nôï ñeå taøi trôï cho hoaït ñoäng cuûa DN, goàm hai chæ tieâu sau : Nôï ngaén haïn + nôï daøi haïn Tyû soá nôï so vôùi voán chuû sôû höõu = Voán chuû sôû höõu Tyû soá naøy ñaùnh giaù möùc ñoä söû duïng nôï cuûa DN vaø qua ñoù coøn ño löôøng ñöôïc khaû naêng töï chuû taøi chính cuûa DN töùc laø cho thaáy quan heä ñoái öùng giöõa voán cuûa DN vôùi voán beân ngoaøi. Neáu tyû soá naøy caøng lôùn thì möùc ñoä DN leä thuoäc vaøo nguoàn voán beân ngoaøi lôùn neân ruûi ro seõ raát lôùn. Nôï ngaén haïn + nôï daøi haïn Tyû soá nôï so vôùi toång taøi saûn = Toång taøi saûn Tyû soá naøy ñaùnh giaù möùc ñoä söû duïng nôï ñeå taøi trôï cho toaøn boä taøi saûn cuûa DN. Nhöõng khaùch haøng coù tyû soá naøy quaù lôùn thì khaû naêng hoaøn traû nôï vay giaûm. • Chæ tieâu khaû naêng traû laõi vay : Lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø laõi vay Khaû naêng traû laõi = Chi phí laõi vay Duøng ñeå ño löôøng khaû naêng söû duïng lôïi nhuaän cuûa DN ñeå thanh toaùn laõi vay. • Nhoùm chæ tieâu hoaït ñoäng : Ñeå ño löôøng vaø ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa khaùch haøng theå hieän ôû möùc söû duïng caùc loaïi taøi saûn khaùc nhau ñeå ñaït ñöôïc moät möùc doanh thu nhaát ñònh. - Chæ tieâu hoaït ñoäng toàn kho : ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû quaûn lyù toàn kho cuûa DN ngöôøi ta duøng chæ tieâu voøng quay haøng toàn kho. Noù ño löôøng soá laàn voán ñaàu tö vaøo