Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hệ thống ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu đánh giá hoạt động và thực trạng thanh tra, giám sát của NHNN chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hê ̣thống NHTM, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của NHNN Chi nhánh tỉnh đối với hệ thống NHTM trên địa bàn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hệ thống ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH DƯƠNG MẠNH THẮNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA, GIÁM SÁT CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC CHI NHÁNH TỈNH HƯNG YÊN ĐỐI VỚI HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH DƯƠNG MẠNH THẮNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA, GIÁM SÁT CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC CHI NHÁNH TỈNH HƯNG YÊN ĐỐI VỚI HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Ngọc Sơn THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Dương Mạnh Thắng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với PGS.TS Nguyễn Ngọc Sơn - người hướng dẫn khoa học - đã tận tình chỉ bảo và tạo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Xin chân thành cám ơn quý thầy giáo, cô giáo Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã trang bị kiến thức và góp nhiều ý kiến quý báu cho em trong quá trình thực hiện luận văn. Em cũng xin được cảm ơn Phòng Quản lý sau đại học và các Khoa - Phòng của trường đã tạo điều kiện thuận lợi cho em trong thời gian học tập và nghiên cứu tại trường. Xin chân thành cám ơn các đồng chí lãnh đạo, các đồng nghiệp tại Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đã nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp thông tin tư liệu, đóng góp ý kiến cho việc nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cám ơn bạn bè và gia đình đã giúp đỡ, động viên, khích lệ và tạo điều kiện trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Tác giả luận văn Dương Mạnh Thắng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ vii DANH MỤC CÁC BIỂU, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ .............................................. viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................... 2 3. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 3 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu .................................................................... 4 5. Những đóng góp của luận văn ...................................................................... 4 6. Bố cục luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN THANH TRA GIÁM SÁT HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC CHI NHÁNH TỈNH, THÀNH PHỐ ....... 6 1.1. Cơ sở lý luận về thanh tra, giám sát của Ngân hàng nhà nước đối với các Ngân hàng thương mại ................................................................... 6 1.1.1. Sự ra đời của Ngân hàng Nhà nước ........................................................ 6 1.1.2. Vị trí, chức năng của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ........................... 7 1.1.3. Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh, thành phố..................................... 7 1.1.4. Những vấn đề cơ bản về thanh tra, giám sát của Ngân hàng nhà nước chi nhánh tỉnh đối với hệ thống NHTM ...................................... 8 1.1.5. Phương thức thanh tra, giám sát của Ngân hàng nhà nước chi nhánh tỉnh đối với hệ thống NHTM ................................................... 11 1.2. Kinh nghiệm về thanh tra, giám sát của một số ngân hàng Nhà nước chi nhánh đối với hệ thống Ngân hàng thương mại ở một số địa phương..... 20 1.2.1. Kinh nghiệm của NHNN chi nhánh tỉnh Hải Dương............................ 20 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iv 1.2.2. Kinh nghiệm của NHNN chi nhánh tỉnh Thái Bình ............................. 23 1.2.3. Bài học kinh nghiệm trong hoạt động thanh tra, giám sát của NHNN chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hệ thống NHTM ............... 24 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 26 2.1. Các câu hỏi nghiên cứu ............................................................................ 26 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 26 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin, tài liệu ............................................... 26 2.2.2. Phương pháp phân tích, xử lý số liệu .................................................... 26 2.3. Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động thanh tra, giám sát hệ thống Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Hưng Yên .................................... 27 2.3.1. Chỉ tiêu đánh giá trực tiếp kết quả hoạt động thanh tra, giám sát của NHNN đối với hoạt động của NHTM .......................................... 27 2.3.2. Chỉ tiêu đánh giá gián tiếp kết quả hoạt động thanh tra, giám sát của NHNN đối với hoạt động của hệ thống NHTM ........................... 29 Chương 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THANH TRA, GIÁM SÁT HỆ THỐNG NHTM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HƯNG YÊN, GIAI ĐOẠN 2012-2015 .................................................................... 31 3.1. Tổng quan về Ngân hàng nhà nước tỉnh Hưng Yên và hệ thống NHTM trên địa bàn tỉnh Hưng Yên ................................................................... 31 3.1.1. Đặc điểm và điều kiện tự nhiên của tỉnh Hưng Yên ............................. 31 3.1.2. Điều kiện kinh tế, xã hội của tỉnh Hưng Yên........................................ 31 3.1.3. Giới thiệu về NHNN chi nhánh tỉnh Hưng Yên ................................... 34 3.1.4. Mạng lưới và hoạt động của hệ thống Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Hưng Yên ........................................................................ 35 3.2. Thực trạng công tác thanh tra, giám sát hệ thống NHTM trên địa bàn tỉnh Hưng Yên, giai đoạn 2012-2015 ................................................. 48 3.2.1. Cơ cấ u, tổ chức bô ̣ máy và phương thức làm việc của Thanh tra, giám sát Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên .................. 48 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
v 3.2.2. Hoa ̣t đô ̣ng giám sát từ xa của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đố i với hệ thống NHTM trên điạ bàn ................................ 52 3.2.3. Hoa ̣t đô ̣ng thanh tra ta ̣i chỗ của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hệ thống NHTM ............................................ 59 3.2.4. Các nhân tố tác động đến thanh tra, giám sát NHTM của Ngân hàng nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên ........................................... 68 3.3. Đánh giá chung về công tác thanh tra, giám sát của NHNN Chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hệ thống Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh................................................................................... 72 3.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 72 3.3.2. Tồn tại ................................................................................................... 73 3.3.3. Nguyên nhân tồn tại .............................................................................. 74 Chương 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA, GIÁM SÁT ĐỐI VỚI HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HƯNG YÊN GIAI ĐOẠN 2016-2020 ........................................................................................... 80 4.1. Quan điểm, định hướng hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của NHNN chi nhánh Hưng Yên đối với hệ thống NHTM trên địa bàn tỉnh ................................................................................................ 80 4.1.1. Các căn cứ để đề xuất quan điểm, định hướng ..................................... 80 4.1.2. Quan điểm, định hướng hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của NHNN chi nhánh đối với hệ thống NHTM trên địa bàn tỉnh Hưng Yên ............................................................................................ 83 4.2. Một số giải pháp hoàn thiện công tác TTGS đối với hệ thống NHTM trên địa bàn tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2016-2020 .............................. 84 4.2.1. Đổ i mới tổ chức điề u hành hoa ̣t đô ̣ng thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên .......................................... 85 4.2.2. Đổ i mới chương trình giám sát từ xa áp du ̣ng đố i với Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh, thành phố ................................................... 89 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
vi 4.2.3. Đào ta ̣o, bồ i dưỡng nguồ n cán bô ̣ làm công tác TTGS ........................ 89 4.2.4. Hoàn thiện chế độ tiề n lương cho cán bô ̣ làm công tác thanh tra, giám sát ngân hàng.............................................................................. 91 4.2.5. Đổ i mới nghiêp̣ vu ̣ thanh tra tại chỗ...................................................... 92 4.2.6. Tăng cường sự phối hợp với các đơn vị, cơ quan chức năng có liên quan trong công tác thanh tra ngân hàng ............................................ 97 KẾT LUẬN .................................................................................................... 99 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 101 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CN Chi nhánh GSTX Giám sát từ xa KCN Khu công nghiệp NH Ngân hàng NHCSXH Ngân hàng chính sách xã hội NHNN Ngân hàng Nhà nước NHNo&PTNT Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCPCT Ngân hàng thương mại cổ phần công thương NHTMCPĐT&PT Ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển NHTMCPNT Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương NHTW Ngân hàng Trung ương PGD Phòng giao dịch QTDND Quỹ tín dụng nhân dân TCTD Tổ chức tín dụng TMCP Thương mại cổ phần TSBĐ Tài sản bảo đảm TSTC Tài sản thế chấp TTGSNH Thanh tra giám sát ngân hàng TTTC Thanh tra tại chỗ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
viii DANH MỤC CÁC BIỂU, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu: Biểu số 3.1: Tình hình nguồn vốn hoạt động .............................................. 39 Biểu số 3.2: Tình hình cho vay ................................................................... 42 Biểu số 3.3: Chất lượng tín dụng ................................................................ 45 Biểu số 3.4: Kết quả kinh doanh và một số chỉ tiêu khác ........................... 47 Biểu số 3.5: Tình hình nhân sự phòng thanh tra chi nhánh Hưng Yên ...... 51 Biểu số 3.6: Tổng hợp hoạt động thanh tra của NHNN chi nhánh tỉnh Hưng Yên ................................................................................ 60 Biểu đồ: Biểu đồ 3.1: Diễn biến hoạt động chính của hệ thống NHTM qua một số năm ..................................................................................... 37 Sơ đồ: Sơ đồ 1.1: Quy trình tiến hành cuộc thanh tra ......................................... 19 Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức NHNN chi nhánh tỉnh Hưng Yên .................. 35 Sơ đồ 3.2. Mô hình tổ chức của Cơ quan TTGS NHNN Việt Nam ........ 49 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Được tái lập tỉnh từ năm 1997, đến nay sau gần 20 năm xây dựng và phát triển Hưng Yên đã đạt được những thành tựu rất đáng kể trong tất cả các lĩnh vực kinh tế - xã hội. Đóng góp không nhỏ vào thành công này, đó là sự phát triển của hệ thống ngân hàng tỉnh Hưng Yên. Từ khi được tái lập tỉnh, với chỉ 03 Chi nhánh ngân hàng, đến nay hệ thống Ngân hàng của tỉnh Hưng Yên đã phát triển mạnh mẽ, hệ thống các ngân hàng với 16 Chi nhánh các ngân hàng thương mại, 01 NHCSXH, 01 chi nhánh Ngân hàng phát triển và 01 chi nhánh Ngân hàng hợp tác xã với địa bàn hoa ̣t đô ̣ng ở cả khắp 10/10 huyêṇ và Thành phố Hưng Yên. Hoạt động của khối ngân hàng thương mại trên địa bàn Hưng Yên trong năm những năm qua đã đạt được rất nhiều các thành tựu và đóng góp tích cực cho sự phát triển chung của kinh tế - xã hội của tỉnh. Đến hết năm 2015, tổng nguồn vốn huy động của khối NHTM 34.144 tỷ đồng, chiếm 81%; tổng dư nợ cho vay 36.350 tỷ đồng, chiếm 85,1% toàn hệ thống trên địa bàn. Thời gian qua hoạt động thanh tra của NHNN CN tỉnh Hưng Yên đối với hệ thống NHTM trên địa bàn đã phần nào góp phần đảm bảo cho hoạt động của các CN ngân hàng trên địa bàn an toàn và hiệu quả. Song, thực tế vẫn còn một số các CN ngân hàng hiệu quả hoạt động kinh doanh còn thấp, thẩm định cho vay không chặt chẽ dẫn tới cho vay đối với các khách hàng có độ rủi ro cao; kiểm tra sử dụng vốn vay của khách hàng không thường xuyên dẫn tới khách hàng sử dụng vốn vay sai mục đích; phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro không đúng quy định của Ngân hàng Nhà nước; Công tác quản lý tài chính, an toàn kho quỹ chưa thực sự được đảm bảo. Điều này phần nào cho thấy hoạt động thanh tra của NHNN nói chung và của NHNN CN Hưng Yên nói riêng vẫn còn một số bất cập cần phải được xem xét và hoàn thiện. Bên cạnh đó, một thách thức hết sức khó khăn trên thị trường ngân hàng hiện nay là sự phát triển không đồng đều giữa các ngân hàng. Một số các ngân
2 hàng có qui mô lớn, có hệ thống quản trị rủi ro tốt… Trong khi đó, có một số ngân hàng có quy mô nhỏ lẻ, hệ thống quản tri rủi ro kém. Việc này ảnh hưởng tới sự phát triển của cả hệ thống ngân hàng nói chung và của các NHTM trên địa bàn nói riêng đồng thời cũng làm cho công tác thanh tra của NHNN CN gặp nhiều khó khăn. Để đảm bảo hoạt động của các ngân hàng trên địa bàn tăng trưởng bền vững, an toàn và hiệu quả đúng theo quy định của pháp luật về tiền tệ và hoạt động ngân hàng đồng thời là kênh dẫn vốn quan trọng cho sự phát triển của nền kinh tế thì hoạt động TTNH của NHNN CN đối với các NHTM trên địa bàn ngày càng phải được hoàn thiện Từ kinh nghiệm thực tiễn công tác tại Thanh tra, giám sát - Ngân hàng Nhà nước Viêṭ Nam Chi nhánh tỉnh Hưng Yên cùng với việc vận dụng những kiến thức, lý luận khoa học đã được tiếp thu đươ ̣c, tôi đã chọn đề tài: “Hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hệ thống ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh’’ làm đề tài nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp. 2. Tình hình nghiên cứu Hoa ̣t đô ̣ng thanh tra, giám sát là công tác thường xuyên, liên tục của Ngân hàng Nhà nước đối với các tổ chức tín dụng. Đã có những tài liệu, đề tài nghiên cứu đề cập đến hoạt động thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên, ở mỗi thời kỳ, điạ phương và hoàn cảnh khác nhau thì cách nhìn nhận, đánh giá và thực trạng hoa ̣t đô ̣ng thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước lại có những điểm khác nhau. Đề tài ‘‘Giải pháp nâng cao hiệu lực thanh tra của Thanh tra Ngân hàng Nhà nước với các Ngân hàng thương mại trên đi ̣a bàn tin̉ h Thái Nguyên’’ (Lê Quang Huy, LV Thạc Sỹ 2002) đã trình bày các đă ̣c trưng về thanh tra Ngân hàng Nhà nước (sau đây viết tắt là NHNN), về hoa ̣t đô ̣ng thanh tra tuân thủ; hoạt động của hệ thống các ngân hàng trên địa bàn cũng như thực trạng thanh tra của NHNN chi nhánh tỉnh Thái Nguyên đối với các ngân hàng thương mại trên địa bàn. Từ đó đưa ra các giải pháp nâng cao hiêụ lực thanh tra của Thanh tra - Ngân hàng Nhà nước ta ̣i địa bàn tỉnh Thái Nguyên…
3 Đề tài: “Hoạt động thanh tra, giám sát hệ thống các ngân hàng trên địa bàn của Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh tỉnh Bắ c Ninh’’ (Nguyễn Đức Hùng - LV thạc sỹ 2012) đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản về Ngân hàng Trung ương (sau đây viết tắt là NHTW), về hoạt động động của các ngân hàng thương mại (sau đây viết tắt là NHTM) và rủi ro đối với các ngân hàng thương mại; những vấn đề chung về thanh tra, giám sát của NHTW đối với hệ thống các ngân hàng thương mại. Tác giả cũng sẽ tâ ̣p trung nghiên cứu về 02 phương thức thanh tra, giám sát đang được áp dụng tại Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên là: hoạt động giám sát từ xa và thanh tra ta ̣i chỗ đố i với các NHTM trên điạ bàn của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Bắ c Ninh. Từ đó đưa ra các giải pháp, đề xuấ t và kiế n nghi ̣ để tăng cường hoạt động thanh tra, giám sát hệ thống các ngân hàng trên địa bàn. Với đề tài: “Hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của Ngân hàng nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hệ thống Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh’’ tác giả trình bày những vấn đề lý luận cơ bản về Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố, về hoạt động động của các ngân hàng thương mại (sau đây viết tắt là NHTM); thực trạng và những vẫn đề chung về thanh tra, giám sát của NHNN chi nhánh đối với hệ thống các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn. Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát hệ thống các ngân hàng thương mại. Từ đó, phát huy đươ ̣c vai trò quản lý Nhà nước của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh đố i với hê ̣ thố ng ngân hàng trên điạ bàn tỉnh Hưng Yên. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu đánh giá hoạt động và thực trạng thanh tra, giám sát của NHNN chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hê ̣ thố ng NHTM, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của NHNN Chi nhánh tỉnh đối với hệ thống NHTM trên địa bàn.
4 3.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận chung về hoạt động thanh tra của NHTW đối với hệ thống NHTM. - Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động Thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đố i với hệ thống NHTM trên điạ bàn tỉnh. - Đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đố i với hệ thố ng NHTM trên điạ bàn. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Các hoạt động thanh tra, giám sát của ngân hàng nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hệ thống NHTM trên địa bàn tỉnh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu 4.2.1. Phạm vi nội dung Nghiên cứu thực trạng và các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hê ̣ thố ng hệ thống NHTM trên địa bàn tỉnh. 4.2.2. Phạm vi không gian Nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Hưng Yên 4.2.3. Phạm vi thời gian Luận văn tập trung nghiên cứu trong giai đoạn 2012 - 2015 và phương hướng giai đoạn 2016-2020. 5. Những đóng góp của luận văn Đưa ra đánh giá thực trạng trong hoạt động thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hệ thống NHTM trên địa bàn tỉnh. Đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hưng Yên đối với hệ thống NHTM trên địa bàn.
5 6. Bố cục luận văn Bố cục Luận văn: Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn hoạt động thanh tra, giám sát hệ thống ngân hàng thương mại của Ngân hàng nhà nước chi nhánh tỉnh, thành phố. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng công tác thanh tra, giám sát hệ thống Ngân hàng thương mại trên địa bàn tình Hưng Yên, giai đoạn 2012-2015. Chương 4: Giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát đối với hệ thống Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2016-2020.
6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN THANH TRA GIÁM SÁT HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC CHI NHÁNH TỈNH, THÀNH PHỐ 1.1. Cơ sở lý luận về thanh tra, giám sát của Ngân hàng nhà nước đối với các Ngân hàng thương mại 1.1.1. Sự ra đời của Ngân hàng Nhà nước Bước vào thế kỷ XX, hầu hế t các nước phát triể n đều thực hiêṇ cơ chế mô ̣t ngân hàng đô ̣c quyề n phát hành tiền, song các ngân hàng này vẫn thuộc sở hữu tư nhân. Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 - 1933 và sự phát triể n của học thuyế t Keynes đã làm thay đổ i căn bản sự nhâ ̣n thức của các quố c gia về vai trò của ngân hàng trung ương trong nền kinh tế . Vai trò của tiề n trong nền kinh tế ngày càng trở nên quan tro ̣ng. Các chính phủ nghi ̃ rằ ng, cầ n phải nắm lấ y ngân hàng phát hành - ngân hàng duy nhấ t phát hành đồ ng tiề n quố c gia. Do vâ ̣y, các nước đã lầ n lươ ̣t chuyển đổi ngân hàng phát hành thuô ̣c sở hữu tư nhân thành ngân hàng của Nhà nước bằng cách quố c hữu hóa hoă ̣c thành lập mới các ngân hàng phát hành. Mô ̣t số nước ngân hàng phát hành không hoàn toàn thuô ̣c sở hữu nhà nước nhưng hoa ̣t đô ̣ng vẫn mang tính chấ t sở hữu nhà nước do bô ̣ phâ ̣n điề u hành cao nhấ t của ngân hàng phát hành do nhà nước bổ nhiê ̣m. Các ngân hàng phát hành, qua quá trình cải biế n đã trở thành Ngân hàng Trung ương từ khoảng giữa thế kỷ XX. Kể từ đây, hê ̣ thố ng ngân hàng đươ ̣c định hình rõ rệt bao gồ m 2 bô ̣ phâ ̣n cấ u thành là NHTW và ngân hàng trung gian. Sự ra đời của NHTW là mô ̣t quá trình lich ̣ sử lâu dài, gắ n liề n với quá triǹ h phát triể n và phân hóa trong hệ thố ng ngân hàng. Tấ t cả các quố c gia, dù lớn hay nhỏ đề u có mô ̣t ngân hàng trung ương, phương thức tổ chức và tên go ̣i có thể khác nhau, ví du ̣ như NHTW Trung Quố c, Cu ̣c dự trữ liên bang Hoa Kỳ… nhưng tính chấ t hoa ̣t đô ̣ng và vai trò
7 của các NHTW cơ bản là giố ng nhau. Tuy nhiên tùy theo quan điể m của mỗi nước và mức đô ̣ phát triể n của nề n kinh tế mà vi ̣ trí và quy mô của NHTW đươ ̣c xác đinh. ̣ Vì thế , có những NHTW nhỏ, tầ m hoa ̣t đô ̣ng ha ̣n hep̣ và đơn giản, nhưng cũng có những NHTW đầ y quyề n lực với các hoa ̣t đô ̣ng tinh vi, phức ta ̣p, có khả năng ảnh hưởng đế n nề n kinh tế toàn cầ u như Cu ̣c dự trữ liên bang Hoa Kỳ, NHTW Nhâ ̣t Bản, NHTW Pháp… đế n mức mà hoa ̣t đô ̣ng của nó đã từng đươ ̣c giải thić h như là nghê ̣ thuâ ̣t NHTW hay là khoa ho ̣c NHTW. Đối với Việt Nam, ngày 6/5/1951, Chủ tich ̣ Hồ Chí Minh đã ký sắ c lênh ̣ số 15/SL thành lâ ̣p ngân hàng quốc gia Viêṭ Nam. Ngân hàng quố c gia Viêṭ Nam ra đời là một bước ngoặt lich ̣ sử trong liñ h vực tiề n tê ̣ - tín dụng ở nước ta. Lần đầu tiên trong lich ̣ sử, dưới chính thể dân chủ mới, Viêṭ Nam đã thành lâ ̣p được ngân hàng mang đầ y đủ tính chấ t đô ̣c lập - tự chủ của đất nước và là tiề n thân của Ngân hàng Nhà nước Viêṭ Nam hiêṇ nay. 1.1.2. Vị trí, chức năng của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (sau đây gọi là Ngân hàng Nhà nước) là cơ quan ngang bộ của Chính phủ, là Ngân hàng trung ương của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ngân hàng Nhà nước là pháp nhân, có vốn pháp định thuộc sở hữu nhà nước, có trụ sở chính tại Thủ đô Hà Nội. Ngân hàng Nhà nước thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối (sau đây gọi là tiền tệ và ngân hàng); thực hiện chức năng của Ngân hàng trung ương về phát hành tiền, ngân hàng của các tổ chức tín dụng và cung ứng dịch vụ tiền tệ cho Chính phủ. 1.1.3. Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh, thành phố Căn cứ Nghị định số 56/2013/NĐ-CP ngày 11/11/2013 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Thống đốc NHNN Việt Nam đã ban hành Quyết định số 290/QĐ-NHNN ngày 25/02/2014 quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh, thành phố có
8 vị trí là đơn vị trực thuộc cơ cấu tổ chức của NHNN Việt Nam, chi nhánh là đơn vị hạch toán phụ thuộc, có con dấu và bảng cân đối tài khoản theo quy định của pháp luật. Chức năng chi nhánh là tham mưu giúp Thống đốc Ngân hàng Nhà nước thực hiện quản lý Nhà nước về tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối trên địa bàn và thực hiện một số nghiệp vụ Ngân hàng Trung ương theo ủy quyền của Thống đốc. 1.1.4. Những vấn đề cơ bản về thanh tra, giám sát của Ngân hàng nhà nước chi nhánh tỉnh đối với hệ thống NHTM 1.1.4.1. Khái niệm về thanh tra, giám sát ngân hàng * Khái niệm Thanh tra, giám sát ngân hàng là việc cơ quan thanh tra, giám sát của NHTW thực hiện chức năng kiểm tra, giám sát đối với các NHTM theo quy định của pháp luật về thanh tra nhằm bảo đảm an toàn hệ thống ngân hàng. Thanh tra, giám sát Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh là đơn vị trực thuộc cơ cấu của Ngân hàng nhà nước chi nhánh giúp Giám đốc NHNN chi nhánh quản lý nhà nước, tiến hành thanh tra hành chính, thanh tra giám sát ngân hàng, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng chống tham nhũng, phòng, chống rửa tiền, phòng, chống tài trợ khủng bố đối với các đối tượng quản lý, thanh tra và giám sát các ngân hàng trên địa bàn theo sự phân cấp, ủy quyền của Thống đốc Ngân hàng nhà nước và theo quy định của pháp luật. Thanh tra, giám sát Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh chịu sự quản lý trực tiếp, chỉ đạo của Giám đốc NHNN chi nhánh và chịu sự chỉ đạo, hướng dẫn của cơ quan thanh tra giám sát về công tác nghiệp vụ thanh tra, giám sát ngân hàng giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng chống tham nhũng, phòng, chống rửa tiền, phòng, chống tài trợ khủng bố. 1.1.4.2. Vai trò thanh tra, giám sát ngân hàng chi nhánh tỉnh Trong nền kinh tế thị trường, hoạt động ngân hàng, dịch vụ tài chính có vị trí quan trọng hàng đầu; hơn thế nữa, Nhà nước ngày càng giảm sự can thiệp sâu vào các hoạt động kinh doanh dịch vụ, thay vào đó là quản lý bằng
9 pháp luật nên thanh tra nói chung và thanh tra, giám sát ngân hàng nói riêng càng có vị trí quan trọng để NHNN chi nhánh thực thi có hiệu quả chức năng quản lý của mình. Có thể phân tích cụ thể vai trò của thanh tra, giám sát ngân hàng trên các mặt cụ thể sau đây: - Thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tiền tệ và hoạt động ngân hàng trên địa bàn, góp phần thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, ổn định tiền tệ. Thông qua việc thực hiện phân tích đánh giá các khoản mục tài sản Nợ và tài sản Có của NHTM và toàn bộ hệ thống các NHTM, phát hiện được những điểm chưa phù hợp để đưa ra các kiến nghị, giải pháp điều chỉnh thích hợp trong việc điều hành chính sách tiền tệ của NHTW, đảm bảo phù hợp với thực tế nhằm tháo gỡ khó khăn cho hoạt động của các NHTM và các NHTM khác. - Đối với hệ thống ngân hàng: Bảo đảm sự phát triển ổn định, cạnh tranh lành mạnh, vững chắc của toàn hệ thống. - Đối với mỗi ngân hàng nhằm phát hiện sớm những vi phạm, những lệch lạc giúp cho người quản lý, điều hành đưa ra các quyết định đúng đắn, kịp thời, đảm bảo sự phát triển bền vững, ổn định, kinh doanh có hiệu quả. - Đối với dân cư, các doanh nghiệp: Bảo vệ quyền lợi chính đáng cho họ, an toàn tài sản, tiền gửi, vay vốn hay được hưởng các dịch vụ ngân hàng ngày càng có chất lượng cao. 1.1.4.3. Mục đích của thanh tra, giám sát ngân hàng - Đảm bảo cho các NHTM hoạt động đúng kỷ cương pháp luật của Nhà nước Tất cả mọi hoạt động ngân hàng đều phải có một hệ thống pháp luật để điều chỉnh các hoạt động đó. Đối với những nước khác nhau thì phạm vi cũng như đối tượng mà pháp luật điều chỉnh hoạt động ngân hàng cũng khác nhau. Căn cứ vào yêu cầu nhiệm vụ từng thời kỳ, đặc thù riêng đối với mỗi ngân hàng mà thanh tra, giám sát có thể đi sâu vào từng nội dung, nhưng nói
10 chung tất cả các mặt nghiệp vụ này đều phải được thanh tra, giám sát nhằm tăng cường sự tuân thủ của các NHTM. Thông qua hoạt động thanh tra, giám sát, NHNN chi nhánh đã góp phần giữ cho các NHTM hoạt động một cách lành mạnh, đúng khuôn khổ nhà nước. - Bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền Do yêu cầu thực tế đòi hỏi, sự thỏa mãn nhu cầu gặp nhau nên người gửi tiền có nơi gửi, đó là ngân hàng, và người nhận tiền gửi được phép sử dụng số tiền này để cho vay hay đầu tư kiếm lời… Để bảo vệ quyền lợi cho người gửi tiền hợp pháp và cũng chính vì sự an toàn hệ thống ngân hàng một trong những biện pháp là NHNN chi nhánh phải thường xuyên thanh tra, giám sát các NHTM và hoạt động ngân hàng của các tổ chức khác theo những nội dung: vốn, chất lượng tài sản có, thu nhập, chi phí, khả năng điều hành, khả năng sinh lời, khả năng thanh toán và rủi ro hoạt động. Qua thanh tra, giám sát phát hiện được những sai lầm, vi phạm nguyên tắc thể lệ, chế độ của Nhà nước, để từ đó ngăn chặn, kiến nghị, xử lý theo thẩm quyền, phát hiện những điểm bất hợp lý giữa các văn bản chỉ đạo với thực tế nảy sinh, qua đó giúp cho việc ban hành các văn bản của cấp trên phù hợp với thực tế hơn. Chỉ có như vậy thì quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền mới đảm bảo và người gửi tiền mới thực sự an tâm vào bất cứ ngân hàng nào mà họ muốn. - Phối hợp trong việc bảo hiểm tiền gửi Rất nhiều nước trên thế giới, Chính phủ có Quỹ bảo hiểm tiền gửi ngân hàng. Nếu ngân hàng bị thua lỗ, dẫn đến phá sản không trả được nợ cho khách hàng thì Chính phủ phải dùng quỹ bảo hiểm tiền gửi hoặc các biện pháp khác để bồi hoàn thiệt hại cho khách hàng. Trước khi thực hiện biện pháp này thì phải tiến hành thanh tra để xác định lại thực tại tài chính của ngân hàng, xác định nợ với khách hàng, thanh lý tài sản ngân hàng. Người gửi tiền được bồi thường thiệt hại từ số tài sản được thanh lý và quỹ bảo hiểm tiền gửi.