Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là khẳng định vai trò đầu tàu của ngành công nghiệp trong nền kinh tế và tầm quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập. Từ những phân tích về hiệu quả hoạt động, năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp, việc vận dụng các chính sách tài chính trong thời gian qua, kết hợp với nghiên cứu các vấn đề lý luận về chính sách tài chính, luận văn đề ra một số giải pháp nhằm phát triển ngành công nghiệp Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM TRẦN THỊ TUYẾT MAI NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÀNH CÔNG NGHIỆP VIỆT NAM TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh, năm 2006
MUÏC LUÏC PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 01 CHÖÔNG 1 : TOÅNG QUAN VEÀ COÂNG NGHIEÄP – COÂNG NGHIEÄP HOÙA 1.1 Khaùi nieäm coâng nghieäp hoùa 03 1.2 Tính taát yeáu cuûa coâng nghieäp hoùa vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác 03 teá 1.3 Vai troø cuûa ngaønh coâng nghieäp trong neàn kinh teá 05 1.3.1 Gia taêng thu nhaäp quoác daân 05 1.3.2 Cuûng coá söï oån ñònh thu nhaäp xuaát khaåu vaø thu nhaäp quoác daân 05 1.3.3 Trang bò cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cho taát caû caùc ngaønh trong neàn 06 kinh teá 1.3.4 Cung caáp ñaïi boä phaän saûn phaåm tieâu duøng cho xaõ hoäi 06 1.3.5 Coâng nghieäp cung caáp nhieàu vieäc laøm hôn 06 1.3.6 Môû roäng thò tröôøng nguyeân lieäu thoâ ôû noäi ñòa , thuùc ñaåy caùc 06 ngaønh kinh teá khaùc phaùt trieån 1.4 Caùc ñieàu kieän tieàn ñeà ñeå tieán haønh coâng nghieäp hoùa 07 1.4.1 Ñieàu kieän töï nhieân veà dieän tích , ñaát ñai , daân soá , taøi nguyeân 07 thieân nhieân , vò trí ñòa lyù 1.4.2 Caùc chính saùch maäu dòch noäi ñòa vaø ngoaïi thöông côûi môû 07 1.4.3 Söï giaùo duïc , hình thaønh caùc kyõ naêng öùng duïng kyõ thuaät 07 1.4.4 Phaùt trieån heä thoáng cô sôû haï taàng giao thoâng vaø thoâng tin lieân 08 laïc 1.4.5 Moâi tröôøng vó moâ vaø theå cheá oån ñònh 08 1.5 Chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá ñeå phaùt trieån ñaát nöôùc trong giai 08 1
ñoaïn môùi 1.5.1 Quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa nöôùc ta 08 1.5.2 Chieán löôïc hoäi nhaäp cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån 09 1.5.3 Nguoàn nhaân löïc tröôùc yeâu caàu coâng nghieäp hoùa vaø hoäi nhaäp 11 kinh teá theá giôùi 1.6 Caùc nguoàn taøi chính huy ñoäng cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá 12 noùi chung vaø ngaønh coâng nghieäp noùi rieâng 1.6.1 Nguoàn voán trong nöôùc 13 1.6.2 Nguoàn voán nöôùc ngoaøi 14 1.7 Kinh nghieäm söû duïng caùc coâng cuï taøi chính ñeå huy ñoäng voán 16 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG CUÛA NGAØNH COÂNG 20 NGHIEÄP VIEÄT NAM 2.1 Böùc tranh kinh teá Vieät nam trong giai ñoaïn ñaàu cuûa thôøi kyø 22 hoäi nhaäp 2.2 Ñaëc ñieåm phaùt trieån cuûa ngaønh Coâng nghieäp Vieät Nam qua 22 caùc giai ñoaïn 2.2.1 Sô löôïc tình hình phaùt trieån coâng nghieäp giai ñoaïn tröôùc naêm 22 1991 2.2.2 Giai ñoaïn 1991 –1995 24 2.2.3 Giai ñoaïn 1996 ñeán nay 24 2.3 Thaønh töïu cuûa ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam 26 2.3.1 Taêng tröôûng giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp 26 2.3.2 Coâng nghieäp goùp phaàn thay ñoåi cô caáu kinh teá , thuùc ñaåy quaù 29 trình coâng nghieäp hoùa 2.3.3 Coâng nghieäp goùp phaàn quan troïng laøm taêng kim ngaïch xuaát 31 khaåu caû nöôùc 2
2.3.4 Coâng nghieäp taïo theâm nhieàu vieäc laøm cho neàn kinh teá 34 2.4 Nhöõng toàn taïi cuûa ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam 34 2.4.1 Naêng löïc caïnh tranh cuûa saûn phaåm coâng nghieäp coøn thaáp 35 2.4.2 Cô caáu phaùt trieån chöa hôïp lyù vaø khoâng ñoàng boä 36 2.4.3 Naêng löïc taøi chính cuûa doanh nghieäp coøn yeáu 37 2.4.4 Nguyeân lieäu phuï thuoäc vaøo nhaäp khaåu , saûn löôïng vaø chaát löôïng 37 nguoàn nguyeân lieäu trong nöôùc khoâng cao vaø khoâng oån ñònh 2.4.5 Naêng löïc cuûa caùc ngaønh hoã trôï cho ngaønh coâng nghieäp Vieät 39 Nam quaù yeáu 2.4.6 Chi phí dòch vuï phuïc vuï saûn xuaát kinh doanh ôû möùc khaù cao so 40 vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc 2.4.7 Khoa hoïc coâng ngheä cuûa ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam coøn yeáu 40 keùm 2.4.8 Xuaát khaåu coù giaù trò gia taêng thaáp 42 2.5 Nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc môùi töø quaù trình hoäi nhaäp kinh 43 teá khu vöïc vaø quoác teá 2.5.1 Taùc ñoäng tích cöïc 43 2.5.2 Thaùch thöùc töø quaù trình hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø quoác teá 44 2.6 Nhöõng raøo caûn ñoái vôùi caïnh tranh vaø vai troø cuûa chính saùch 46 caïnh tranh ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. 2.6.1 Raøo caûn chính saùch ñoái vôùi thöông maïi laø nhöõng haïn cheá lôùn 47 nhaát ñoái vôùi caïnh tranh. 2.6.2 Nhöõng raøo caûn tröøng phaït chính thöùc gaây aûnh höôûng xaáu tôùi 47 thöông maïi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. 2.7 Caùc chính saùch taøi chính trong thôøi gian qua 48 2.7.1 Chính saùch thueá 48 3
2.7.2 Chính saùch tyû giaù hoái ñoaùi 49 2.7.3 Chính saùch laõi suaát 50 CHÖÔNG 3 : MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM NAÂNG CAO 59 NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA NGAØNH CN VIEÄT NAM TRONG QUAÙ TRÌNH HOÄI NHAÄP 3.1 Chieán löôïc phaùt trieån ngaønh Coâng nghieäp Vieät Nam theo xu 59 höôùng hoäi nhaäp 3.1.1 Ñònh höôùng phaùt trieån ngaønh Coâng nghieäp Vieät Nam 59 3.1.2 Chieán löôïc Coâng nghieäp hoùa höôùng veà xuaát khaåu 61 3.2 Caùc giaûi phaùp nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa 63 ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam 3.2.1 Caùc giaûi phaùp taøi chính 63 3.2.1.1 Chính saùch khuyeán khích veà thueá 63 3.2.1.2 Oån ñònh taøi chính , tieàn teä vaø kieåm soaùt laïm phaùt 66 3.2.1.3 Huy ñoäng nguoàn voán cho phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp 69 3.2.1.4 Taêng cöôøng tieàm löïc taøi chính cho caùc doanh nghieäp ngaønh 74 coâng nghieäp tieán tôùi thaønh laäp caùc taäp ñoaøn kinh teá maïnh 3.2.2 Caùc giaûi phaùp hoã trôï 75 3.2.2.1 Chính saùch ñaàu tö trong coâng nghieäp 76 3.2.2.2 Xaây döïng moâi tröôøng kinh doanh vaø keát caáu haï taàng coù hieäu 77 quaû 3.2.2.3 Phaùt trieån nhanh nguoàn nhaân löïc coù chaát löôïng cao 77 3.2.2.4 Caùc hoaït ñoäng hoã trôï môû roäng thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm 78 coâng nghieäp 3.2.2.5 Taùi caáu truùc laïi ngaønh 79 KEÁT LUAÄN 81 4
LÔØI MÔÛ ÑAÀU Vieät Nam böôùc vaøo theá kyû 21 trong xu theá toaøn caàu hoùa veà chính trò, kinh teá vaø xaõ hoäi. Nhaèm ñöa ñaát nöôùc vöôït qua tuït haäu, vöôn mình hoøa nhaäp vôùi theá giôùi, toaøn Ñaûng vaø daân ta ñang ra söùc phaán ñaáu ñöa Vieät Nam trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp vaøo naêm 2020. Yeâu caàu ñaët ra ñoái vôùi Vieät Nam laø phaûi thöïc hieän chieán löôïc coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa neàn kinh teá töø khaâu hoaïch ñònh chieán löôïc phaùt trieån, saûn xuaát, kinh doanh cho ñeán quaûn lyù, ñieàu haønh. Xuaát phaùt töø moät nöôùc coù neàn noâng nghieäp laïc laäu, ñaát nöôùc Vieät Nam laïi bò nhieàu cuoäc chieán tranh khoác lieät taøn phaù, do ñoù khi böôùc vaøo neàn kinh teá haøng hoùa, neàn kinh teá nöôùc ta bò yeáu keùm veà nhieàu maët, trong ñoù phaûi keå ñeán ngaønh coâng nghieäp. Song trong nhieàu naêm qua, neàn coâng nghieäp cuõng ñaõ coù nhieàu ñoùng goùp cho coâng cuoäc xaây döïng vaø phaùt trieån ñaát nöôùc. Giai ñoaïn naêm 1991- 2002, ngaønh coâng nghieäp ñoùng goùp 31,65% GDP caû nöôùc vaø tyû leä naøy taêng leân haøng naêm. Chính ngaønh coâng nghieäp ñaõ goùp coâng taïo döïng cho neàn kinh teá Vieät Nam boä maët môùi khi tham gia saûn xuaát ra nhieàu loaïi haøng hoùa chaát löôïng cao phuïc vuï cho nhu caàu tieâu duøng trong nöôùc vaø xuaát khaåu, laøm taêng kim ngaïch xuaát khaåu, giaûi quyeát haøng trieäu vieäc laøm nhaân daân. . . Tuy nhieân beân caïnh nhöõng thaønh quaû thu ñöôïc, ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam vaãn coøn toàn taïi nhieàu yeáu keùm caàn khaéc phuïc, nhö vaán ñeà veà voán, nhaân löïc, kinh nghieäm saûn xuaát, chaát löôïng haøng hoùa vaø naêng löïc caïnh tranh treân thò tröôøng. Do ñoù, trong xu theá hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi, vaán ñeà naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam luoân laø chæ soá öu tieân haøng ñaàu. Muïc tieâu ñöa Vieät Nam trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp vaøo naêm 2020 laø chieán löôïc maø Ñaûng vaø nhaân daân ta ñang phaán ñaáu thöïc hieän baèng nhöõng giaûi phaùp thích hôïp vaø kòp thôøi trong töøng giai ñoaïn lòch söû. 5
Ñeå goùp phaàn phaân tích vaø ñaùnh giaù thöïc traïng , töø ñoù ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp nhaèm thuùc ñaåy coâng taùc phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp toâi xin choïn ñeà taøi: “ Naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp” Muïc ñích cuûa ñeà taøi: luaän vaên khaúng ñònh vai troø ñaàu taøu cuûa ngaønh coâng nghieäp trong neàn kinh teá vaø taàm quan troïng trong vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp. Töø nhöõng phaân tích veà hieäu quaû hoaït ñoäng, naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh coâng nghieäp, vieäc vaän duïng caùc chính saùch taøi chính trong thôøi gian qua, keát hôïp vôùi nghieân cöùu caùc vaán ñeà lyù luaän veà chính saùch taøi chính, luaän vaên ñeà ra moät soá giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Phöông phaùp nghieân cöùu chuû yeáu cuûa ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän döïa treân phöông phaùp luaän cuûa chuû nghóa duy vaät bieän chöùng, phöông phaùp moâ taû, phöông phaùp phaân tích vaø toång hôïp. . . vôùi caùc nguoàn soá lieäu ñöôïc thu thaäp töø nieân giaùm thoáng keâ, caùc taïp chí vaø soá lieäu internet. Trong quaù trình thöïc hieän luaän vaên, do naêng löïc vaø ñieàu kieän nghieân cöùu coøn nhieàu haïn cheá, chaéc chaén noäi dung luaän vaên khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt, raát mong ñöôïc söï quan taâm goùp yù cuûa quyù Thaày Coâ. 6
CHÖÔNG 1. TOÅNG QUAN VEÀ COÂNG NGHIEÄP – COÂNG NGHIEÄP HOÙA 1.1 Khaùi nieäm coâng nghieäp hoùa: Coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa laø quaù trình chuyeån ñoåi caên baûn toaøn dieän caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï vaø quaûn lyù kinh teá, xaõ hoäi töø söû duïng lao ñoäng thuû coâng laø chính, sang söû duïng moät caùch phoå bieán söùc lao ñoäng cuøng vôùi coâng ngheä, phöông tieän vaø phöông phaùp tieân tieán, hieän ñaïi, döïa treân söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp vaø tieán boä khoa hoïc- coâng ngheä, taïo ra naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi cao. Trong neàn kinh teá môû, coâng nghieäp hoùa cuõng coù nghóa laø quaù trình ngaøy caøng xaây döïng ñöôïc nhieàu ngaønh coâng nghieäp coù söùc caïnh tranh treân thò tröôøng quoác teá. Coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa laø söï nghieäp cuûa toaøn daân, cuûa taát caû caùc thaønh phaàn kinh teá, trong ñoù kinh teá Nhaø nöôùc giöõ vai troø chuû ñaïo. Muoán vaäy, Nhaø nöôùc phaûi coù nhöõng chính saùch taøi chính phuø hôïp coù theå huy ñoäng ñöôïc moïi nguoàn löïc phuïc vuï cho quaù trình naøy. 1.2 Tính taát yeáu cuûa coâng nghieäp hoùa vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá: Chuùng ta ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi töø moät nöôùc coù neàn kinh teá noâng nghieäp laïc haäu, ñaát nöôùc laïi bò chieán tranh taøn phaù naëng neà, cô sôû vaät chaát ngheøo naøn. Vì vaäy, Ñaûng ta ñaõ xaùc ñònh, xaây döïng cô sôû vaät chaát-kyõ thuaät; phaùt trieån kinh teá, thöïc hieän coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa laø nhieäm vuï trung taâm trong suoát thôøi kyø quaù ñoä tieán leân chuû nghóa xaõ hoäi. Nhöng ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu, chung ta caàn phaûi nhanh choùng vöôn leân, naém baét cô hoäi, vöôït qua thöû thaùch, phaùt trieån nhanh vaø beàn vöõng ñeå hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Quan nieäm, vai troø, muïc tieâu vaø giaûi phaùp cuûa coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ôû nöôùc ta ñaõ töøng böôùc ñöôïc xaùc ñònh roõ töø Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù VII vaø 7
VIII cuûa Ñaûng. Ñeán Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù IX, vaán ñeà naøy laïi tieáp tuïc ñöôïc khaúng ñònh: coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa laø nhieäm vuï trung taâm. Con ñöôøng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc ta coù theå ruùt ngaén so vôùi caùc nöôùc ñi tröôùc, vöøa coù nhöõng böôùc tuaàn töï, vöøa coù böôùc nhaûy voït. Phaùt trieån nhanh, hieäu quaû vaø beàn vöõng; taêng tröôûng kinh teá ñi ñoâi vôùi thöïc hieän tieán boä, coâng baèng xaõ hoäi, baûo veä moâi tröôøng laø phöông chaâm cuûa coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. Thöïc chaát cuûa quaù trình thöïc hieän coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ôû nöôùc ta hieän nay laø tieán haønh moät cuoäc caùch maïng veà kinh teá, khoa hoïc, coâng ngheä, vaên hoùa mang yù nghóa chính trò saâu saéc. Noù seõ taïo ra moät söï bieán ñoåi veà chaát treân taát caû caùc maët cuûa ñôøi soáng kinh teá-xaõ hoäi, ñöa nöôùc ta trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp vaøo naêm 2020. Beân caïnh ñoù thöïc teá cho thaáy toaøn caàu hoùa laø xu theá cuûa theá giôùi hieän nay, laø quaù trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá thò tröôøng hieän ñaïi. Noäi dung chính cuûa toaøn caàu hoùa hieän nay laø toaøn caàu hoùa kinh teá, keùo theo quaù trình toaøn caàu hoùa cuûa caùc lónh vöïc coù lieân quan khaùc nhö chính trò, vaên hoùa, xaõ hoäi. Coù theå thaáy, toaøn caàu hoùa taïo ra moät quaù trình höôùng tôùi söï phaùt trieån coù tình thoáng nhaát toaøn caàu thì hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laø quaù trình chuû ñoäng tham gia vaøo tieán trình chung cuûa moãi quoác gia tuøy theo nhöõng ñieàu kieän phaùt trieån cuï theå cuûa mình. Quaù trình hoäi nhaäp kinh teá ñöôïc dieãn ra ñoàng thôøi treân hai maët: tieán haønh quaù trình kyù keát, tham gia vaøo caùc ñònh cheá kinh teá-taøi chính quoác teá ñeå thöïc hieän caùc luaät chung treân nguyeân taéc giaûm thieåu khaùc bieät vaø khoâng phaân bieät ñoái xöû; nhanh choùng tieán haønh quaù trình caûi caùch kinh teá trong nöôùc, ñieàu chænh cô caáu kinh teá phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaùt trieån, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá vaø cuûa caùc doanh nghieäp, thöïc söï tham gia coù hieäu quaû vaøo quaù trình caïnh tranh quoác teá. Quaù trình hoäi nhaäp môû ra nhieàu cô hoäi phaùt trieån nhöng cuõng ñaët ra nhöõng ruûi ro vaø thaùch thöùc to lôùn cho caùc quoác gia ñang phaùt trieån nhö Vieät Nam. Veà cô hoäi, 8
khi tham gia vaøo caùc ñònh cheá kinh teá-taøi chính quoác teá caùc quoác gia ñang phaùt trieån coù theå chuû ñoäng baûo veä nhöõng quyeàn lôïi chính ñaùng cuûa mình, giaûm thieåu nhöõng khaùc bieät vaø söï phaân bieät ñoái xöû trong thöông maïi quoác teá. Ñoàng thôøi toaøn caàu hoùa thuùc ñaåy maïnh meõ hoaït ñoäng ngoaïi thöông, ñaàu tö vaø chuyeån giao coâng ngheä gaén lieàn vôùi quaù trình phaùt trieån thò tröôøng, taïo ñieàu kieän cho nhöõng coâng ty vaø nhöõng ngaønh saûn xuaát trong nöôùc tieáp caän vôùi nhöõng nguoàn voán vaø coâng ngheä kyõ thuaät tieân tieán, naâng cao naêng löïc caïnh tranh vaø khaû naêng phaùt trieån thò tröôøng treân phaïm vi theá giôùi, nhanh choùng tham gia vaøo quaù trình phaân coâng lao ñoäng quoác teá, taêng nhanh toác ñoä coâng nghieäp hoùa vaø söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Toaøn caàu hoùa vaø quaù trình hoäi nhaäp kinh teá laø moät taát yeáu khaùch quan. Quaù trình naøy taïo ra nhöõng cô hoäi lôùn vaø thaùch thöùc khoâng nhoû ñoái vôùi caùc nöôùc trong ñoù coù Vieät Nam. Laø moät nöôùc ñang phaùt trieån coù ñieåm xuaát phaùt thaáp, Vieät Nam phaûi khaúng ñònh con ñöôøng phaùt trieån kinh teá thò tröôøng vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá treân cô sôû phaùt huy nhöõng lôïi theá cuûa mình, trong ñoù nhaán maïnh ñeán taêng tröôûng xuaát khaåu. Ñieàu ñoù coù nghóa Vieät Nam phaûi thuùc ñaåy quaù trình coâng nghieäp hoùa, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh coâng nghieäp trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. 1.3 Vai troø cuûa ngaønh coâng nghieäp trong neàn kinh teá 1.3.1 Gia taêng thu nhaäp quoác daân Naêng suaát cao hôn trong coâng nghieäp taïo ñieàu kieän naâng cao thu nhaäp .Do coâng nghieäp coù theå söû duïng nhieàu maùy moùc thay theá lao ñoäng cuûa con ngöôøi so vôùi caùc ngaønh khaùc maùy moùc chæ mang tính hoã trôï. Maët khaùc giaù caû saûn phaåm coâng nghieäp thì oån ñònh hôn vaø cao hôn ôû thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc . 1.3.2 Cuûng coá söï oån ñònh thu nhaäp xuaát khaåu vaø thu nhaäp quoác daân Haàu heát caùc nöôùc noâng nghieäp thöôøng chæ xuaát khaåu moät hoaëc vaøi loaïi noâng saûn ñöôïc xaùc ñònh bôûi cung vaø caàu. Nguoàn cung noâng saûn thöôøng khoâng oån ñònh 9
.Khi bò maát muøa cung giaûm daàn daãn ñeán thu nhaäp giaûm. Khi ñöôïc muøa, giaù haï thì thu nhaäp cuõng giaûm. Nhöõng thieáu soùt nhö vaäy cuûa noâng saûn bò laøm traàm troïng theâm bôûi söï trao ñoåi baát bình ñaúng cuûa caùc nöôùc coâng nghieäp vôùi caùc nöôùc keùm phaùt trieån. Haäu quaû laø caùc nöôùc ñöôïc khai thaùc nhö theá bò maát caân baèng caùn caân thanh toaùn. 1.3.3 Trang bò cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cho taát caû caùc ngaønh trong neàn kinh teá quoác daân. Cung caáp tö lieäu lao ñoäng(maùy moùc, thieát bò, duïng cuï lao ñoäng) vaø ñoái töôïng lao ñoäng(nguyeân lieäu, nhieân lieäu…). Do ñoù coâng nghieäp coù yù nghóa thieát yeáu ñoái vôùi taêng tröôûng saûn phaåm cuûa caû khu vöïc saûn xuaát laãn dòch vuï. 1.3.4 Cung caáp ñaïi boä phaän saûn phaåm tieâu duøng cho xaõ hoäi Coâng nghieäp cung caáp ñaïi boä phaän saûn phaåm tieâu duøng cho xaõ hoäi, laø neàn taûng ñeå xaây döïng moät quoác gia ñoäc laäp, töï chuû. Do ñoù coâng nghieäp hoaù laø nhieäm vuï raát quan troïng vaø caàn thieát ñeå thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån. 1.3.5 Cung caáp nhieàu vieäc laøm hôn Coâng nghieäp hoaù taïo nhieàu vieäc laøm, do ñoù thu huùt lao ñoäng thaëng dö ôû noâng thoân seõ ñöôïc caûi thieän ñaùng keå. Coâng nghieäp hoùa laøm moïc leân nhieàu nhaø maùy, do ñoù vai troø giaûi quyeát vieäc laøm cuûa ngaønh coâng nghieäp caøng trôû neân quan troïng hôn ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Phaùt trieån coâng nghieäp laø caùch ñeå giaûi quyeát vaán ñeà vieäc laøm, giaûm thaát nghieäp vaø taêng thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng, ñoàng thôøi laø caùch ñeå cô caáu laïi löïc löôïng lao ñoäng theo höôùng chuyeån lao ñoäng töø khu vöïc thuû coâng truyeàn thoáng sang khu vöïc kyõ thuaät hieän ñaïi. 1.3.6 Môû roäng thò tröôøng nguyeân lieäu thoâ ôû noäi ñòa Caùc ngaønh coâng nghieäp ñòa phöông caàn nguyeân lieäu thoâ cung caáp töø noâng nghieäp ñeå cheá bieán phuïc vuï cho tieâu duøng caù nhaân vaø coâng nghieäp. Vôùi tö caùch laø caàu noái giöõa nguyeân lieäu vôùi thò tröôøng, coâng nghieäp coù taùc duïng gìn giöõ chaát 10
löôïng nguyeân lieäu, naâng cao vaø taïo ra nhöõng saûn phaåm coù giaù trò lôùn hôn, chaát löôïng cao, nhôø ñoù thu ñöôïc lôïi nhuaän cao. coâng nghieäp chính laø “ñaàu ra” cuûa nguyeân lieäu thoâ. Noù coù taùc duïng ñònh höôùng veà caùc maët quy moâ, cô caáu, chaát löôïng, giaù caû…cho khaâu saûn xuaát nguyeân lieäu. Coâng nghieäp coù khaû naêng taïo ra nhöõng haøng hoùa coù phaåm chaát ñaëc bieät, boå sung vaøo nguyeân lieäu nhöõng phaåm chaát môùi, töø ñoù naâng cao giaù trò saûn phaåm, kích thích nhu caàu tieâu duøng cuûa thò tröôøng. Noù taùc ñoäng trôû laïi khu vöïc nguyeân lieäu, kích thích ñaàu tö phaùt trieån, taêng naêng löïc saûn xuaát nguyeân lieäu, taïo ra löôïng tieâu thuï ngaøy caøng lôùn vaø oån ñònh cho khu vöïc naøy. Beân caïnh vai troø thuùc ñaåy vaø ñònh höôùng phaùt trieån ngaønh saûn xuaát, khai thaùc vaø tieâu thuï nguyeân lieäu, coâng nghieäp coøn goùp phaàn thuùc ñaåy caùc lónh vöïc kinh teá khaùc nhö xaây döïng, vaän taûi, taøi chính, thoâng tin lieân laïc, nghieân cöùu khoa hoïc coâng ngheä…phaùt trieån. Söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh naøy, ñeán löôït noù, laïi thuùc ñaåy phaùt trieån coâng nghieäp caû veà chieàu roäng laãn chieàu saâu. 1.4 Caùc ñieàu kieän tieàn ñeà tieán haønh coâng nghieäp hoùa 1.4.1 Ñieàu kieän töï nhieân Dieän tích, ñaát ñai, daân soá, taøi nguyeân thieân nhieân , vò trí ñòa lyù. Nhöõng nöôùc coù dieän tích roäng lôùn, daân soá ñoâng, taøi nguyeân thieân nhieân phong phuù, vò trí ñòa lyù thuaän lôïi seõ thuaän lôïi hôn trong quaù trình coâng nghieäp hoùa. 1.4.2 Caùc chính saùch maäu dòch noäi ñòa vaø ngoaïi thöông côûi môû Nhieàu nöôùc ñaõ coâng nghieäp hoùa thaønh coâng vaøo theá kyû 19 nhôø coù chính saùch maäu dòch côûi môû khuyeán khích saûn xuaát, löu thoâng haøng hoùa phaùt trieån, taïo ñieàu kieän hôïp nhaát thò tröôøng noäi ñòa vaø giao löu vôùi thò tröôøng theá giôùi nhaèm tieáp caän vôùi coâng ngheä tieân tieán, phaùt huy lôïi theá so saùnh cuûa moãi quoác gia. 11
1.4.3 Söï giaùo duïc, hình thaønh caùc kyõ naêng öùng duïng kyõ thuaät Thôøi kyø quaù ñoä töø moät neàn kinh teá noâng nghieäp truyeàn thoáng sang neàn kinh teá coâng nghieäp ñoøi hoûi moät löïc löôïng lao ñoäng coù kyõ naêng öùng duïng kyõ thuaät. Ñeå söû duïng kyõ thuaät cuûa nöôùc ngoaøi moät caùch hieäu quaû, nhaø saûn xuaát phaûi bieát nghieân cöùu caùc kyõ thuaät saün coù, ngöôøi lao ñoäng coù theå tích luõy kieán thöùc vaø kinh nghieäm ñeå töï saùng taïo ra coâng ngheä môùi. 1.4.4 Phaùt trieån heä thoáng cô sôû haï taàng giao thoâng vaø thoâng tin lieân laïc Maïng löôùi giao thoâng vaø thoâng tin lieân laïc toát seõ giuùp môû roäng thò tröôøng noäi ñòa, hoøa nhaäp thò tröôøng trong nöôùc vaø thò tröôøng theá giôùi, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Cô sôû haï taàng vaø thoâng tin lieân laïc hieän ñaïi cuõng laø moät trong nhöõng ñieàu kieän quan troïng trong vieäc thu huùt voán ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Trong giai ñoaïn ñaàu cuûa quaù trình coâng nghieäp hoùa, nhu caàu voán cho neàn kinh teá raát lôùn, nhöng Chính phuû vaãn chuù troïng ñaàu tö xaây döïng heä thoáng cô sôû haï taàng do lôïi ích to lôùn maø noù mang laïi. 1.4.5 Moâi tröôøng vó moâ vaø theå cheá oån ñònh Moâi tröôøng vó moâ vaø theå cheá oån ñònh laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc nhaø ñaàu tö. Moâi tröôøng vó moâ vaø theå cheá oån ñònh, tình traïng laïm phaùt vöøa phaûi , moät ngaân saùch khaù caân baèng, tyû giaù ngoaïi hoái ít dao ñoäng vaø phaûn aùnh khaù ñuùng nhöõng ñieàu kieän thöïc teá. Ñaëc ñieåm quan troïng nhaát cuûa tình traïng vó moâ cho thaáy neàn kinh teá ñöôïc vaän haønh suoân seû vaø nhaø nöôùc ñang kieåm soaùt toát neàn kinh teá. 1.5 Chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá ñeå phaùt trieån ñaát nöôùc trong giai ñoaïn môùi 1.5.1 Quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa nöôùc ta Quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa nöôùc ta gaén lieàn vôùi söï nghieäp ñoåi môùi ñöôïc Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam khôûi xöôùng töø nhöõng naêm 1980. Sau Ñaïi hoäi VI vaø VII cuûa Ñaûng, chuùng ta ñaõ töøng böôùc chuyeån neàn kinh teá töø taäp trung, keá hoaïch hoùa sang thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, xoùa daàn caùc raøo caûn 12
ñoái vôùi saûn xuaát, ñaàu tö, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc thöông maïi quoác teá, thöïc hieän môû cöûa vaø hoäi nhaäp neàn kinh teá ñaát nöôùc vôùi khu vöïc vaø theá giôùi. Ñoàng thôøi vôùi vieäc môû roäng vaø phaùt trieån kinh teá thöông maïi song phöông vôùi haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi, chuùng ta cuõng ñaõ tham gia vaøo caùc toå chöùc kinh teá, taøi chính vaø thöông maïi ña phöông. Böôùc phaùt trieån coù tính ñoät phaù cuûa quaù trình naøy laø vieäc chuùng ta chính thöùc gia nhaäp ASEAN (ngaøy 25/07/1995) vaø tham gia khu vöïc thöông maïi töï do ASEAN (AFTA, töø 01/01/1996). Tieáp ñoù, thaùng 03/1996 chuùng ta ñaõ tham gia vôùi tö caùch thaønh vieân saùng laäp cuûa dieãn ñaøn hôïp taùc AÙ-AÂu ( ASEM). Thaùng 11/1998, Vieät Nam trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá Chaâu AÙ-Thaùi Bình Döông ( APEC). Söï kieän naøy coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi nöôùc ta vì APEC hieän nay laø moät khoái kinh teá khu vöïc lôùn nhaát theá giôùi, chieám hôn 80% kim ngaïch buoân baùn, gaàn 2/3 ñaàu tö vaø hôn 50% vieän trôï nöôùc ngoaøi (ODA) cuûa Vieät Nam. Ngoaøi ra, thaùng 12/1994 chuùng ta ñaõ gôûi ñôn xin gia nhaäp toå chöùc Hieäp ñònh chung thöông maïi vaø thueá quan ( GATT) , tieàn thaân cuûa toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) vaø naêm 1995 ñaõ chính thöùc xin gia nhaäp WTO. Ñeán nay, chuùng ta ñaõ tieán haønh caùc phieân hoïp vôùi nhoùm coâng taùc veà vieäc Vieät Nam gia nhaäp WTO, taäp trung vaøo vieäc laøm roõ heä thoáng chính saùch thöông maïi cuûa Vieät Nam trong caùc lónh vöïc thöông maïi haøng hoùa, dòch vuï, sôû höõu trí tueä vaø ñaàu tö. Chuùng ta ñaõ vaø ñang thöïc hieän haøng loaït caùc böôùc chuaån bò nhö chuyeån dòch cô caáu kinh teá, ñaàu tö, ñieàu chænh heä thoáng luaät phaùp, chính saùch trong caùc lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá cho phuø hôïp vôùi caùc yeâu caàu cuûa quaù trình hoäi nhaäp; xaây döïng boä maùy, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá, caùc doanh nghieäp vaø naêng löïc cuûa ñoäi nguõ caùn boä, ñoäi nguõ lao ñoäng ñeå ñaùp öùng ñoøi hoûi cuûa quaù trình naøy. 13
1.5.2 Chieán löôïc hoäi nhaäp cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá thöïc chaát laø quaù trình töøng böôùc xaây döïng neàn kinh teá môû, gaén keát vôùi thò tröôøng khu vöïc vaø theá giôùi nhaèm phaùt huy caùc nguoàn löïc cuûa ñaát nöôùc keát hôïp vôùi caùc nguoàn löïc beân ngoaøi ñeå phaùt trieån .Ñaây cuõng chính laø quaù trình phaán ñaáu ñeå môû roäng hôïp taùc quoác teá, phaùt trieån kinh teá ñoái ngoaïi. Tích cöïc thöïc hieän loä trình hoäi nhaäp quoác teá theo Nghò quyeát 7 cuûa Boä Chính trò vaø Chöông trình haønh ñoäng cuûa moãi doanh nghieäp : + Naém chaéc loä trình “caét giaûm thueá” lieân quan tôùi saûn phaåm coâng nghieäp ñeå chuû ñoäng thöïc hieän caùc giaûi phaùp naâng cao tính caïnh tranh cuûa saûn phaåm . + Chuù troïng phaùt trieån caùc thò tröôøng phi haïn ngaïch ñeå ñaûm baûo oån ñònh saûn xuaát vaø xuaát khaåu .Môû roäng khaû naêng thaâm nhaäp caùc thò tröôøng truyeàn thoáng vaø thò tröôøng môùi. Kieàm cheá nhaäp sieâu ôû möùc hôïp lyù, taêng cöôøng söû duïng nguyeân vaät lieäu trong nöôùc coù theå thay theá ñöôïc. Toå chöùc xaây döïng caùc tieâu chuaån kyõ thuaät vaø caùc qui ñònh ñoái vôùi haøng hoùa nhaäp khaåu ñeå baûo hoä lôïi ích chính ñaùng cuûa ngöôøi tieâu duøng vaø saûn xuaát trong nöôùc, phuø hôïp vôùi caùc qui ñònh, nguyeân taéc cuûa WTO. + Taêng cöôøng hôn nöõa coâng taùc xuùc tieán keâu goïi ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø hôïp taùc quoác teá veà khoa hoïc, coâng ngheä vôùi caùc toå chöùc quoác teá, toå chöùc phi chính phuû , caùc nöôùc ASEAN vaø caùc nöôùc khaùc ñeå naâng cao hieäu quaû nghieân cöùu khoa hoïc, phaùt trieån coâng ngheä vaø ñaøo taïo caùn boä. Kinh nghieäm trong nöûa theá kyû ôû caùc nöôùc treân theá giôùi vôùi caùc theå cheá khaùc nhau cho thaáy neáu moät hoaït ñoäng kinh teá khoâng coù hieäu quaû thì duø ñöôïc thöïc hieän vôùi yù ñoà toát ñeïp nhaát cuõng bò khuûng hoaûng vaø ñi ñeán phaù saûn. Nhöng muoán taêng hieäu quûa veà kinh teá phaûi chaáp nhaän caïnh tranh toaøn caàu, vì khoâng coù caïnh tranh thì khoâng coù tieán boä, nhaát laø trong tình traïng khoa hoïc kyõ thuaät tieán boä nhanh choùng luoân thay ñoåi moâ hình saûn xuaát vaø kinh doanh. Ñieàu naøy coù nghóa phaûi taïo moïi ñieàu kieän thích hôïp ñeå coù theå hoäi nhaäp, trôû thaønh thaønh vieân cuûa neàn kinh teá môùi 14
toaøn caàu hoùa.Thöïc ra khoâng coù söï löïa choïn naøo cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån, neáu khoâng hoäi nhaäp neàn kinh teá môùi toaøn caàu hoùa thì phaûi chòu tuït haäu vaø ngheøo ñoùi. Chieán löôïc phaùt trieån hieän nay vì theá phaûi ñaët troïng taâm vaøo vieäc hieän ñaïi hoùa, nhaát laø ñònh cheá, phaùp luaät vaø moâi tröôøng kinh doanh ñeå coù theå phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá; taïo ñieàu kieän deã daønh vaø thuaän tieän cho caùc ngaønh ngheà, caùc doanh nghieäp trong nöôùc coù theå hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá toaøn caàu. Muïc tieâu chính trong noã löïc naøy laø taïo ñieàu kieän vaø moâi tröôøng thuaän lôïi nhaát ñeå thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi, taïo ñieàu kieän giuùp noù nhanh choùng phoå bieán roäng raõi coâng ngheä, kyõ thuaät tieân tieán caùch quaûn lyù vaø kinh doanh hieän ñaïi; thöïc söï trôû thaønh nhöõng nhaân toá tích cöïc ñeå caûi caùch kinh teá . 1.5.3 Nguoàn nhaân löïc tröôùc yeâu caàu coâng nghieäp hoùa vaø hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi . Nguoàn nhaân löïc cuûa moãi quoác gia laø nguoàn löïc quan troïng, laø yeáu toá quyeát ñònh ñeán söï phaùt trieån. Xaõ hoäi caøng phaùt trieån, haøm löôïng chaát xaùm trong saûn phaåm ngaøy caøng taêng leân, söï phaùt trieån cuûa kinh teá tri thöùc caøng laøm cho nguoàn löïc con ngöôøi giöõ moät vò trí quan troïng hôn. Vieät Nam laø moät quoác gia ñi sau trong quaù trình phaùt trieån kinh teá. Chuùng ta coù lôïi theá cuûa moät nöôùc ñi sau laø coù theå tieáp nhaän caùc kinh nghieäm trong quaûn lyù, caùc coâng ngheä hieän ñaïi maø khoâng caàn ñaàu tö nhieàu. Vaán ñeà ôû ñaây chính laø vai troø cuûa con ngöôøi trong vieäc tieáp nhaän vaø khai thaùc coâng ngheä, vaän duïng caùc kinh nghieäm trong quaûn lyù. Coù ñöôïc moät nguoàn löïc maïnh, coù tri thöùc, naêng löïc…chuùng ta khoâng chæ döøng laïi ôû vieäc chæ coù tieáp nhaän vaø khai thaùc maø coøn coù theå phaùt trieån leân möùc cao hôn. Vieät Nam ñang trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Vaán ñeà quan troïng nhaát laø naêng löïc caïnh tranh. Naêng löïc caïnh tranh ñöôïc quyeát ñònh bôûi chaát löôïng nguoàn nhaân löïc. Coâng ngheä coù theå mua, voán lieáng coù theå huy ñoäng nhöng chaát 15
löôïng nhaân löïc chính laø vaán ñeà soáng coøn.Vì vaäy ngay töø baây giôø Vieät Nam caàn chuù troïng coâng taùc ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc. + Caàn taäp trung naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc theo muïc tieâu: ñaûm baûo nguoàn nhaân löïc cho coâng nghieäp hoùa vaø taêng söùc caïnh tranh treân thò tröôøng theá giôùi khi hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Nhanh choùng taïo ra nguoàn nhaân löïc coù chaát löôïng ñeå thöïc hieän coâng nghieäp hoùa vaø coù söùc caïnh tranh veà haøng hoùa, dòch vuï treân thò tröôøng theá giôùi khi hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Ñaëc bieät coù vai troø quan troïng laø: kyõ sö, coâng nhaân kyõ thuaät, caùc chuyeân gia quaûn lyù Nhaø nöôùc, quaûn lyù kinh teá, quaûn lyù xaõ hoäi ôû moïi caáp, caùc nhaø doanh nghieäp gioûi coù trình ñoä quoác teá. Hoäi nhaäp kinh teá phaûi caïnh tranh. Muoán caïnh tranh ñöôïc thì haøng hoùa phaûi coù chaát löôïng cao hôn ñoái thuû. Chaát löôïng haøng hoùa laïi phuï thuoäc vaøo hai yeáu toá chuû choát: trình ñoä coâng ngheä vaø trình ñoä chuyeân moân, töùc chaát löôïng cuûa nguoàn nhaân löïc. + Löïa choïn moâ hình kinh teá thích hôïp vôùi Vieät Nam hieän nay: ñeå vöøa phaùt trieån ñöôïc thò tröôøng vöøa taêng tröôûng kinh teá cao vaø söû duïng ñöôïc nhieàu nguoàn nhaân löïc. + Dòch chuyeån cô caáu nguoàn nhaân löïc sang höôùng cô caáu tieán boä hôn seõ tuøy thuoäc vaøo toác ñoä coâng nghieäp hoùa nhanh hay chaäm, vì theá nhaát thieát phaûi ñaåy nhanh toác ñoä coâng nghieäp hoùa vaø ra söùc phaùt trieån thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc. 1.6 Caùc nguoàn taøi chính huy ñoäng cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá noùi chung vaø ngaønh coâng nghieäp noùi rieâng. Töø thöïc tieãn cuûa caùc nöôùc coù möùc taêng tröôûng cao cho thaáy voán laø moät nhaân toá ñaëc bieät quan troïng, laø chìa khoùa cuûa söï thaønh coâng veà taêng tröôûng. Vai troø quan troïng cuûa voán theå hieän ôû choã, muoán khai thaùc toát caùc nguoàn löïc töï nhieân nhö ñaát ñai, taøi nguyeân thì luoân caàn coù moät löôïng voán ñaàu tö nhaát ñònh. Vì vaäy muoán phaùt trieån kinh teá caàn phaûi coù moät löôïng voán lôùn ñeå ñaàu tö vaøo cô sôû haï taàng. Maët khaùc, ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích phaùt trieån kinh teá nhanh vaø beàn vöõng, caàn phaûi taïo cô 16
caáu kinh teá toái öu phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm tình hình cuûa moãi nöôùc. Moät cô caáu kinh teá toái öu luoân baûo ñaûm söï phaùt trieån caân ñoái, haøi hoøa caû veà cô caáu ngaønh, cô caáu vuøng vaø laõnh thoå. ÔÛ ñaây voán ñaàu tö ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc khai thaùc hieäu quaû caùc nguoàn löïc tieàm naêng, ñoàng thôøi taïo ra ñoäng löïc ñaåy maïnh chuyeån dòch cô caáu theo höôùng toái öu töø ñoù thuùc ñaåy söï phaùt trieån nhanh vaø beàn vöõng. Vai troø cuûa voán ñoái vôùi phaùt trieån kinh teá coøn theå hieän qua vieäc voán baûo ñaûm söï keát hôïp caân ñoái giöõa tieát kieäm vaø ñaàu tö. Tieát kieäm chính laø nguoàn goác cuûa ñaàu tö, nhöng vieäc tieát kieäm vaø ñaàu tö ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc chuû theå khaùc nhau, do ñoù deã daãn ñeán tình traïng neàn kinh teá bò thöøa hoaëc thieáu voán laøm cho söï phaùt trieån khoâng oån ñònh, taêng tröôûng thaáp, thaát nghieäp gia taêng. Söï chu chuyeån voán seõ taïo neân söï caân baèng vó moâ giöõa tieát kieäm vaø ñaàu tö, goùp phaàn oån ñònh vaø phaùt trieån kinh teá. Trong neàn kinh teá môû, voán cho ñaàu tö phaùt trieån cuûa moät quoác gia ñöôïc cung öùng bôûi caùc nguoàn löïc taøi chính chuû yeáu sau ñaây: 1.6.1 Nguoàn voán trong nöôùc: Nguoàn voán trong nöôùc theå hieän söùc maïnh noäi löïc cuûa moät quoác gia. Nguoàn voán naøy coù öu ñieåm laø oån ñònh, beàn vöõng, chi phí thaáp, giaûm thieåu ñöôïc ruûi ro vaø haäu quaû xaáu ñoái vôùi neàn kinh teá do nhöõng taùc ñoäng töø beân ngoaøi. Nguoàn voán trong nöôùc chuû yeáu ñöôïc hình thaønh töø caùc nguoàn tieát kieäm trong neàn kinh teá. Tuy doøng voán nöôùc ngoaøi ngaøy caøng ñoùng vai troø quan troïng hôn ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nhöng nguoán voán töø tieát kieäm trong nöôùc vaàn giöõ vò trí quyeát ñònh. Tieát kieäm trong nöôùc ñöôïc hình thaønh töø caùc khu vöïc sau: - Ngaân saùch Nhaø nöôùc: tieát kieäm cuûa ngaân saùch Nhaø nöôùc laø soá cheânh leäch döông giöõa toång caùc khoaûn thu mang tính khoâng hoaøn laïi vôùi toång chi tieâu duøng cuûa ngaân saùch. Tieát kieäm ôû khaâu taøi chính naøy seõ hình thaønh neân nguoàn voán ñaàu tö. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån, tieát kieäm cuûa neàn kinh teá bò 17
haïn cheá bôûi caùc yeáu toá thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp, cho neân ñeå duy trì söï taêng tröôûng kinh teá vaø môû roäng ñaàu tö ñoøi hoûi Nhaø nöôùc phaûi gia taêng tieát kieäm. - Doanh nghieäp: laø töø soá laõi roøng coù ñöôïc töø keát quaû kinh doanh. Ñaây laø nguoàn tieát kieäm cô baûn ñeå caùc doanh nghieäp taïo voán cho ñaàu tö phaùt trieån theo chieàu roäng vaø chieàu saâu. Qui moâ tieát kieäm cuûa doanh nghieäp phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá tröïc tieáp nhö: hieäu quaû kinh doanh, chính saùch thueá, söï oån ñònh kinh teá vó moâ … - Tieát kieäm cuûa khu vöïc daân cö: laø khoaûn tieàn coøn laïi cuûa thu nhaäp sau khi ñaõ phaân phoái vaø söû duïng cho muïc ñích tieâu duøng. Qui moâ tieát kieäm cuûa khu vöïc daân cö chòu aûnh höôûng bôûi caùc nhaân toá tröïc tieáp nhö: trình ñoä phaùt trieån kinh teá, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi, chính saùch laõi suaát, chính saùch thueá, söï oån ñònh kinh teá vó moâ…Trong neàn kinh teá thò tröôøng, soá tieàn tieát kieäm cuûa khu vöïc daân cö coù theå chuyeån hoùa thaønh nguoàn voán cho ñaàu tö thoâng qua caùc hình thöùc nhö: gôûi tieát kieäm vaøo caùc toå chöùc tín duïng, mua chöùng khoaùn treân thò tröôøng taøi chính, tröïc tieáp ñaàu tö kinh doanh…tieát kieäm cuûa khu vöïc daân cö chieám vai troø raát quan troïng trong heä thoáng taøi chính. Khi phaùt sinh nhu caàu voán ñeå ñaàu tö thì Nhaø nöôùc vaø caùc doanh nghieäp coù theå huy ñoäng nguoàn voán tieát kieäm töø khu vöïc daân cö baèng nhieàu hình thöùc phong phuù nhö phaùt haønh traùi phieáu, coå phieáu, vay voán töø caùc toå chöùc tín duïng… Tuy nhieân, ñoái vôùi nhöõng neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi, böôùc ñaàu thöïc hieän chính saùch coâng nghieäp hoùa, do nguoàn voán tieát kieäm trong nöôùc thaáp khoâng ñaùp öùng nhu caàu voán neân caàn phaûi thu huùt nguoàn voán nöôùc ngoaøi ñeå ñaàu tö phaùt trieån neàn kinh teá. 18
1.6.2 Nguoàn voán nöôùc ngoaøi. Nguoàn voán nöôùc ngoaøi coù öu theá so vôùi nguoàn voán trong nöôùc laø mang laïi ngoaïi teä cho neàn kinh teá. Tuy nhieân nguoàn voán nöôùc ngoaøi luoân chöùa ñöïng nhöõng nhaân toá tieàm aån baát lôïi cho neàn kinh teá, ñoù laø söï leä thuoäc, nguy cô khuûng hoaûng nôï, söï thaùo chaïy ñaàu tö, söï gia taêng tieâu duøng vaø giaûm tieát kieäm trong nöôùc…Vaán ñeà huy ñoäng voán nöôùc ngoaøi ñaët ra nhöõng thaùch thöùc khoâng nhoû trong chính saùch huy ñoäng voán cuûa caùc neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi, ñoù laø: vöøa phaûi ra söùc huy ñoäng voán nöôùc ngoaøi ñeå ñaùp öùng toái ña nhu caàu voán cho coâng nghieäp hoùa vöøa phaûi kieåm soaùt chaët cheõ nguoàn voán nöôùc ngoaøi ñeå ngaên chaën khuûng hoaûng. Nguoàn voán nöôùc ngoaøi ñöôïc huy ñoäng thoâng qua caùc hình thöùc cô baûn sau: - Vieän trôï phaùt trieån chính thöùc(ODA): ñaây laø nguoàn voán thuoäc chöông trình hôïp taùc phaùt trieån do chính phuû nöôùc ngoaøi hoã trôï tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp. Nguoàn voán ODA bao goàm vieän trôï khoâng hoaøn laïi, caùc khoaûn cho vay öu ñaõi nhaèm hoã trôï caùn caân thanh toaùn, hoã trôï caùc chöông trình döï aùn…Nguoàn voán ODA tuy coù chi phí söû duïng voán thaáp, nhöng caùc nöôùc tieáp nhaän luoân phaûi ñoái maët vôùi gaùnh naëng nôï quoác gia trong töông lai vaø phaûi chaáp nhaän nhöõng ñieàu kieän raøng buoäc khaét khe veà thuû tuïc chuyeån giao voán, ñoâi khi coù caû nhöõng raøng buoäc veà chính trò. - Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi(FDI): nguoàn voán naøy do caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaàu tö tröïc tieáp vaøo moät quoác gia. FDI ñaõ vaø ñang trôû thaønh hình thöùc huy ñoäng voán nöôùc ngoaøi phoå bieán cuûa nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån. Khaùc vôùi nguoàn voán ODA, FDI khoâng chæ ñôn thuaàn ñöa voán ngoaïi teä vaøo nöôùc sôû taïi, maø coøn keøm theo chuyeån giao coâng ngheä, trình ñoä quaûn lyù tieân tieán vaø khaû naêng tieáp caän thò tröôøng theá giôùi…Tuy nhieân, FDI cuõng coù nhöõng maët khoâng thuaän lôïi. Nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ ruùt voán ra khi döï aùn heát haïn. Ngoaøi ra, nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö thöôøng phaûi aùp duïng moät soá öu ñaõi cho caùc 19