Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354 - Tổng Cục Hậu Cần

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354 - Tổng Cục Hậu Cần" được thực hiện với mục tiêu nhằm đề xuất một số giải pháp theo hướng vừa đảm bảo mục tiêu tài chính vừa đảm bảo mục tiêu kinh tế - xã hội tại Bệnh viện: tăng thu chính đáng và chi hữu hiệu nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354 trong cơ chế tài chính mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354 - Tổng Cục Hậu Cần

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ---------------------------- HỒ HIỂN HÙNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA BỆNH VIỆN QUÂN Y 354 - TỔNG CỤC HẬU CẦN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HÀ NỘI, NĂM – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ---------------------------- HỒ HIỂN HÙNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA BỆNH VIỆN QUÂN Y 354 - TỔNG CỤC HẬU CẦN Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 834.02.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học TS. NGUYỄN VĂN GIAO HÀ NỘI, NĂM – 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, chưa được công bố trong bất kỳ một cong trình nghiên cứu nào của tác giả khác. Việc sử dụng kết quả, trích dẫn tài liệu của người khác được đảm bảo theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. Người cam đoan Hồ Hiển Hùng
ii LỜI CẢM ƠN Với lòng biết ơn sâu sắc của mình, em xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành nhất đến thầy giáo – TS. Nguyễn Văn Giao đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành bài luận văn. Em xin được gửi lời cảm ơn đến các thầy cô Trường Đại học Thương Mại, Khoa sau Đại học, khoa Tài chính - Ngân hàng và các thầy cô giảng dạy các bộ môn đã giúp đỡ trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn; Gia đình, Bạn bè và người thân luôn dành cho em sự ủng hộ hết mình. Em xin chân thành cảm ơn!
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................. vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ...................................................................... vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu ..........................................................................................3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................................4 5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................4 6. Kết cấu luận văn .................................................................................................5 7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ............................................................................5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở ĐƠN VỊ DỰ TOÁN QUÂN ĐỘI ....................................................................................................7 1.1. Những vấn đề chung về Quản lý tài chính ở đơn vị dự toán quân đội ............7 1.1.1. Đơn vị dự toán quân đội ...........................................................................7 1.1.2. Quản lý tài chính ở đơn vị dự toán quân đội ............................................9 1.2. Quản lý tài chính tại các đơn vị dự toán quân đội .........................................25 1.2.1. Nhận thức quản lý tài chính.......................................................................25 1.2.2. Quản lý tài chính tại các bệnh viện trong quân đội ...............................25 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính ................................................26 1.3.1. Nhân tố bên ngoài ..................................................................................26 1.3.2. Nhân tố bên trong....................................................................................28 1.4. Những bài học kinh nghiệm rút ra trong quản lý tài chính tại bệnh viện 354 – Tổng cục Hậu cần. ................................................................................................30 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................32
iv CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 354 - TỔNG CỤC HẬU CẦN ........................................33 2.1 Khái quát về Bệnh viện Quân y 354 ...............................................................33 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển Bệnh viện .........................................33 2.1.2 Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức bộ máy .....................................35 2.1.3 Cơ chế quản lý tài chính, ngân sách và công tác kế toán .......................42 2.2. Thực trạng quản lý tài chính ở Bệnh viện Quân y 354 giai đoạn 2017 – 2019.43 2.2.1. Thực trạng quản lý ngân sách dự toán trên cấp ....................................43 2.2.2 Các chỉ tiêu đánh giá hoàn thiện quản lý tài chính của đơn vị quân đội. ...60 2.2.3 Đối với nguồn thu viện phí và thu khác ...................................................64 2.3 Những kết quả đạt được, tồn tại và nguyên nhân của công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Quân y 354 trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2019 .............70 2.3.1. Kết quả đạt được ....................................................................................70 2.3.2 Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân ..................................................72 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................76 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 354 - TỔNG CỤC HẬU CẦN .........77 3.1. Phương hướng nâng cao chất lượng quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354 - Tổng cục Hậu cần giai đoạn 2020 - 2025 ....................................................77 3.1.1 Định hướng phát triển của Bệnh viện Quân y 354 - Tổng cục Hậu cần giai đoạn 2020 - 2030 và tầm nhìn 2045 ..........................................................77 3.1.2 Định hướng nhiệm vụ công tác Quản lý tài chính tại Bệnh viện Quân y 354 giai đoạn 2020 – 2025 ...............................................................................78 3.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao quản lý tài chính tại Bệnh viện Quân y 354 – Tổng Cục Hậu Cần .........................................................................80 3.2.1. Đổi mới phương pháp lập dự toán ngân sách ........................................80 3.2.2. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát việc thực hiện ngân sách, chấp hành chi tiêu ngân sách, thẩm định công tác quản lý tài chính .......................85
v 3.2.3. Từng bước hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với hoạt động có thu, tiến tới thực hiện mô hình tự chủ tài chính một phần tại Bệnh viện Quân y 354 .89 3.2.4. Nâng cao chất lượng công tác chỉ đạo, quản lý điều hành của hệ thống tổ chức quản lý tài chính ..................................................................................94 3.2.5. Xây dựng cơ quan tài chính vững mạnh toàn diện, đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, nhân viên tài chính và tích cực áp dụng công nghệ tiên tiến vào quản lý tài chính ....................................98 3.3. Một số kiến nghị ..........................................................................................102 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ......................................................................................104 KẾT LUẬN ............................................................................................................105 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Bảo hiểm xã hội BHXH Bảo hiểm y tế BHYT Bộ Quốc phòng BQP Dịch vụ y tế DVYT Dự toán ngân sách DTNS Hạ sỹ quan chiến sỹ HSQCS Kho bạc Nhà nước KBNN Kiểm toán Nhà nước KTNN Ngân sách Nhà nước NSNN Ngân sách quốc phòng NSQP Ngân sách sử dụng NSSD Quân nhân chuyên nghiệp QNCN Quyết toán ngân sách QTNS Tài chính - Ngân sách TC - NS Dự toán Quân đội DTQĐ Dịch vụ y tế DVYT Quân nhan chuyên nghiệp QNCN Công nhân viên quốc phòng CNVQP Hạ sĩ quan – Binh sĩ HSQBS Công thức CT Sự nghiệp công lập SNCL Kế hoạch KH Sỹ quan SQ Quân Đội QĐ Tài chính TC Tài chính Quân đội TCQĐ Khám chữa bệnh KCB
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Kết quả thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn bệnh viện ..........................37 Bảng 2.2: Tổng hợp so sánh chất lượng DTNS năm ở .............................................46 Bệnh viện giai đoạn 2017-2019 ................................................................................46 Bảng 2.3: Tình hình thực hiện một số khoản chi theo chế độ tiêu chuẩn giai đoạn 2017-2019..................................................................................................................50 Bảng 2.4: Tổng hợp tình hình thực hiện quân số giai đoạn 2017-2019 tại Bệnh viện Quân y 354 ................................................................................................................57 Bảng 2.5: Tình hình thực hiện các khoản chi kinh phí năm 2018 ............................59 Bảng 2.6: Nguồn thu các hoạt động có thu ở Bệnh viện Quân y ..............................65 giai đoạn 2017-2019 ..................................................................................................65 Bảng 2.7: Báo cáo kết quả các hoạt động có thu và nộp ngân sách từ 2017- 2019 ..66 Bảng 2.8: Tổng chi phí quỹ điều trị trích từ hoạt động có thu ở Bệnh viện giai đoạn 2017- 2019 ................................................................................................................68 Bảng 2.9: Tổng hợp sử dụng chi phí quỹ đơn vị trích từ hoạt động có thu ở Bệnh viện giai đoạn 2017- 2019 .........................................................................................69 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Trình tự lập dự toán ngân sách sử dụng ..................................................17 Sơ đồ 2.1: Sơ đồ tổ chức quản lý tài chính ở Bệnh viện 354 ....................................39 Sơ đồ 2.2: Sơ đồ tổ chức, biên chế của Ban tài chính ...............................................41 Sơ đồ 2.3: Sơ đồ trình tự lập dự toán ngân sách hằng năm của bệnh viện ...............44
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ở nước ta, việc quản lý tài chính trong các đơn vị y tế công lập chậm đổi mới so với sự phát triển chung của xã hội dẫn tới trì trệ hoặc phát triển không như mong muốn. Trong kinh tế thị trường, hoạt động của các đơn vị sự nghiệp y tế tuy không vì lợi nhuận nhưng cũng phải tính đến hiệu quả, phải tính chi phí đầu vào đầu ra, thu chi và cũng chịu sự chi phối của các quan hệ thị trường như cung cầu, cạnh tranh giá cả DVYT. Vì vậy các đơn vị sự nghiệp y tế muốn tồn tại và phát triển phải đổi mới để thích nghi trong đó có đổi mới quản lý tài chính đối với các hoạt động KCB.Thực chất của đổi mới quản lý tài chính đối với các bệnh viện công lập nói là quá trình chuyển từ chế độ KCB bao cấp từng phần hoặc toàn bộ của nhà nước sang thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính. Chủ trương đổi mới quản lý tài chính tại các cơ sở KCB được cụ thể hóa bằng các chính sách của Đảng,Nhà nước như: Nghị định 95/CP về thu một phần viện phí; Nghị định 43/2006/NĐ-CP quy định về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị SNCL; Nghị định 85/2012/NĐ- CP về cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính đối với các đơn vị SNCL y tế và gần đây là Nghị định 16/2015/NĐ-CP. Các nghị định này đã tạo hành lang pháp lý nhằm nâng cao chất lượng quản lý tài chính cho các đơn vị sự nghiệp. Quản lý tài chính luôn là vấn đề trọng tâm cần được xây dựng cẩn thận, thực hiện một cách khoa học và sáng tạo nhất. Hệ thống các bệnh viện trong Quân đội nói chung và Bệnh viện Quân y 354 nói riêng được thành lập theo biên chế, tổ chức của Nhà nước và Bộ Quốc phòng. Trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, các Bệnh viện trong quân đội thực hiện nhiệm vụ cứu chữa, điều trị cho thương bệnh binh. Trong thời bình, ngoài nhiệm vụ khám, chữa bệnh cho cán bộ, chiến sỹ, công nhân viên chức quốc
2 phòng, còn thực hiện khám chữa bệnh và điều trị cho các đối tượng chính sách và cho nhân dân. Nguồn kinh phí của các bệnh viện trong quân đội do ngân sách nhà nước bảo đảm và nguồn thu một phần viện phí từ khám, chữa bệnh các đối tượng chính sách và của nhân dân, cũng như các hoạt động dịch vụ khác. Trong những năm qua, Nhà nước và Bộ Quốc phòng đã tập trung ưu tiên đầu tư một khối lượng kinh phí lớn để xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, mua sắm các máy móc, trang thiết bị hiện đại nên các bệnh viện đã có điều kiện nâng cao chất lượng điều trị, phục vụ người bệnh ngày một tốt hơn. Từ thực tiễn công tác quản lý tài chính tại các đơn vị dự toán trong quân đội nói chung và tại Bệnh viện Quân y 354 nói riêng trong nhiều năm qua đã có nhiều tiến bộ rõ rệt, công tác quản lý ngày càng đi vào nề nếp. Tuy nhiên để đạt được yêu cầu quản lý trong thời kỳ đất nước ngày một đổi mới, theo chủ trương định hướng của Đảng, Nhà nước, Quân đội và hội nhập với nền kinh tế thế giới, đáp ứng yêu cầu công tác quản lý tài chính là vấn đề vô cùng quan trọng. Đảng và Nhà nước ta đã có những thay đổi căn bản trong cơ chế quản lý tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp có thu trong chương trình nghị sự cải cách tài chính công. Đó là: Thứ nhất, thay cho việc cấp kinh phí theo số lượng biên chế như hiện nay bằng việc tính toán kinh phí căn cứ vào kết quả và chất lượng hoạt động, hướng vào kiểm soát đầu ra, chất lượng chi tiêu theo mục tiêu cho đơn giản hơn, tăng quyền chủ động cho đơn vị sử dụng ngân sách. Thứ hai, xoá bỏ cơ chế cấp phát theo kiểu “Xin - Cho”, thực hiện chế độ tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp trên cơ sở xác định nhiệm vụ phải thực hiện, mức hỗ trợ tài chính từ ngân sách và phần còn lại do đơn vị tự trang trải. Thứ ba, khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước phát triển trong các lĩnh vực giáo dục, y tế. Khuyến khích liên doanh và đầu tư trực tiếp của nước ngoài vào lĩnh vực này.
3 Trong những năm qua, việc quản lý tài chính tại Bệnh viện đã đạt được nhiều kết quả tích cực; cơ bản thực hiện đúng theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, các văn bản pháp quy có liên quan của Chính phủ và Bộ Quốc phòng, góp phần quan trọng vào việc thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ của đơn vị. Tuy nhiên trong quá trình tổ chức thực hiện công tác tài chính tại Bệnh viện vẫn còn bộc lộ những hạn chế, bất cập nhất định, như: chất lượng dự toán ngân sách (DTNS) có năm chưa cao, việc cấp phát, chi tiêu, sử dụng và thanh quyết toán một số khoản kinh phí chưa chủ động, kịp thời, nội dung kiểm tra, thanh tra tài chính chưa được thường xuyên…Điều đó ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng quản lý tài chính. Vấn đề này từ trước đến nay đã có một số công trình nghiên cứu ở nhiều cấp độ khác nhau, nhưng chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu chuyên sâu về quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354- Tổng Cục Hậu Cần (TCHC). Xuất phát từ vấn đề trên, tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354 - Tổng Cục Hậu Cần” là cần thiết, có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực tiễn. 2. Mục đích nghiên cứu Xuất phát từ việc nghiên cứu một số vấn đề lý luận về quản lý tài chính tại đơn vị dự toán nói chung và thực tiễn hoạt động tài chính của Bệnh viện Quân y 354 nhằm: - Đưa ra bức tranh toàn cảnh về tình hình khai thác và sử dụng các nguồn tài chính của Bệnh viện Quân y 354. - Chỉ ra ưu, nhược điểm, những khó khăn cũng như thuận lợi trong việc quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354. - Đề xuất một số giải pháp theo hướng vừa đảm bảo mục tiêu tài chính vừa đảm bảo mục tiêu kinh tế - xã hội tại Bệnh viện: tăng thu chính đáng và
4 chi hữu hiệu nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354 trong cơ chế tài chính mới. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa và làm rõ một số lý luận cơ bản về quản lý tài chính ở đơn vị dự toán quân đội. - Khảo sát, phân tích đánh giá thực trạng, tìm ra những ưu điểm, hạn chế, bất cập và nguyên nhân trong quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354 - Tổng Cục Hậu Cần giai đoạn 2017 - 2019. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý chính của Bệnh viện Quân y 354 - Tổng Cục Hậu Cần 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu: 4.1. Đối tượng nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu của luận văn là Công tác quản lý tài chính. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: - Về không gian: Luận văn nghiên cứu tại bệnh viện Quân y 354 - Tổng cục Hậu cần - Về thời gian: Luận văn nghiên cứu đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính của Bệnh viện quân y 354 - Tổng cục Hậu cần giai đoạn 2017 - 2019 5. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, luận văn sử dụng tổng hợp các phương pháp: hệ thống cấu trúc; điều tra thực tiễn, phân tích, so sánh, thống kê, lịch sử lôgic... Ngoài ra thông qua việc phân tích, xử lý thông tin, trên cơ sở tham khảo ý kiến của các chuyên gia, các nhà khoa học kinh tế, các nhà quản lý tài chính trong ngành y tế để đưa ra các giải pháp quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354.
5 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, kết cấu luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý tài chính ở đơn vị dự toán quân đội. Chương 2: Thực trạng công tác quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354 - Tổng Cục Hậu Cần. Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính của Bệnh viện Quân y 354 - Tổng Cục Hậu Cần. 7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Cho đến nay đã có một số đề tài, luận án, bài viết nghiên cứu liên quan đến hoạt động quản lý tài chính của đơn vị dự toán nói chung và các đơn vị quân đội nói riêng dưới nhiều góc độ khác nhau. Tác giả xin viện dẫn một số công trình như sau: Trên phương diện đề tài khoa học, có đề tài khoa học về: “Quản lý tài chính trong nhượng bán vũ khí, vật tư, trang bị”, năm 2008 của Cục Tài chính - Bộ Quốc phòng, (vật tư, trang bị nêu trên là các loại đã giảm chất lượng, xuống cấp, lạc hậu không phù hợp và đáp ứng cho các nhiệm vụ quốc phòng, hiện các đơn vị trong quân đội đang nắm giữ và quản lý, được cấp trên cho phép thanh xử lý, nhượng bán tận thu tạo nguồn ngân sách cho quốc phòng). Đề tài đã trình bày cơ sở lý luận và khảo sát thực trạng tình hình nhượng bán vũ khí, vật tư, trnag bị trong quan đội, đi sâu nghiên cứu tại Cục Quân khí – Tổng cục Kỹ thuật từ năm 2003 đến năm 2007. Đề tài đã tập trung đánh giá thực trạng từ khâu lập kế hoạch, tổ chức quy trình nhượng bán, quản lý tài chính, kiểm tra tình hình kết quả nhượng bán, những thuận lợi khó khắn khi triển khai và đề xuất quy trình quản lý tài chính trong nhựng bán vũ khí, vật tư, trang thiết bị. Trên phương diện luận văn, luận án: Luận văn thạc sĩ kinh tế “Hoàn
6 thiện công tác quản lý tài chính tại các đơn vị dự toán thuộc trung tâm Khoa học kỹ thuật - Công nghệ quân sự” của tác giả Nhâm Thái Trung; Học viện Hậu cần năm 2008, luận văn đã làm sáng tỏ một số lý luận trong công tác quản lý tài chính thuộc Trung tâm Khoa học Kỹ thuật - Công nghệ Quân sự, trên cơ sở phân tích tìm ra những ưu điểm, nhược điểm của công tác quản lý hoạt động tài chính tại các viện nghiên cứu thuộc Trung tâm Khoa học Kỹ thuật – công nghệ Quân sự và đề suất một số giải pháp chưa có căn cứ khoa học thỏa đáng, chỉ từ những tồn tại trong thực tiễn quản lý tài chính mà đưa ra các kiến nghị là chưa có tính thuyết phục, chưa nghiên cứu sâu về bản chất sự việc trong quản lý tài chính dẫn đến những bất cập. Luận văn thạc sĩ : “Quản lý tài chính tại bệnh viện TW Huế” của tác giả Trương Lê Thảo Tâm năm 2017 - Luận văn thạc sĩ : “ Quản lý tài chính tại Bệnh viện 198 - Bộ Công An” của tác giả Đinh Đức Thọ năm 2016. Nhìn chung các nghiên cứu trên đã khái quát và phân tích, đánh giá được các điểm chung trong công tác quản lý bệnh viện từ đó đã đưa ra được các giải pháp nhằm hoàn thiện từng lĩnh vực trong quản lý tài chính. Tác giả nghiên cứu quản lý nhà nước về tài chính tại đon vị dự toán quân đội, với các nội dung chủ yếu đó là: Nội dung quản lý nhà nước về quản lý tài chính, nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước về tài chính của các đơn vị dự toán quân đội, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp, trong quản lý tài chính, nội dung lý luận và thực tiễn cấp thiết hoạch định chính sách chế độ, hướng dẫn chỉ đạo áp dụng vào đơn vị dự toán quân đội hiện nay.
7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở ĐƠN VỊ DỰ TOÁN QUÂN ĐỘI 1.1. Những vấn đề chung về Quản lý tài chính ở đơn vị dự toán quân đội Quản lý tài chính là nội dung cơ bản và quan trọng nhất của công tác tài chính ở các đơn vị dự toán quân đội, quyết định đến chất lượng và hiệu quả chi tiêu, sử dụng ngân sách ở đơn vị, góp phần to lớn vào việc đơn vị SSCĐ và hoàn thành nhiệm vụ được giao, từng bước đưa quân đội tiến tới “Cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại” Thực tế, quản lý NSNN ở mỗi cấp, mỗi ngành, là nội dung quan trọng bao trùm công tác quản lý tài chính ở mỗi cấp và ngành đó tùy điều kiện lịch sử cũng như việc phân cấp quản lý tài chính do nhà nước quy định. Do vậy, việc nhận thức sâu sắc và toàn diện về NSNN là nội dung, yêu cầu vừa mang tính lý luận cũng như yêu cầu tất yếu của công tác quản lý tài chính trong quân đội. 1.1.1. Đơn vị dự toán quân đội Đơn vị dự toán quân đội (QĐ) là đơn vị thụ hưởng ngân sách nhà nước (NSNN), ngoài ra còn có các hoạt động sản xuất làm kinh tế, tạo nguồn tài chính bổ sung kinh phí ngân sách… Theo Từ điển Bách khoa Quân sự Việt Nam: “Đơn vị dự toán ngân sách là cơ quan, đơn vị trực tiếp nhận phân phối và sử dụng các khoản tiền được cấp phát từ quỹ ngân sách Nhà nước. Có nhiệm vụ và quyền hạn trong việc lập dự toán ngân sách thuộc phạm vi trách nhiệm; phân bổ dự toán ngân sách cho đơn vị dự toán cấp dưới và tổ chức thực hiện dự toán ngân sách được giao; tổ chức thực hiện công tác kế toán, quyết toán ngân sách của cấp mình và công tác kế toán, quyết toán ngân sách của
8 các đơn vị cấp dưới; hướng dẫn, kiểm tra việc thu, chi ngân sách và xét duyệt báo cáo quyết toán ngân sách của các đơn vị dự toán cấp dưới trực thuộc”. [20, tr.393]. Điều 20 Nghị định số 10/2004/NĐ-CP ngày 07/01/2004 của Chính phủ quy định, các đơn vị DTNS thuộc Bộ Quốc phòng (BQP) bao gồm: - BQP là đơn vị dự toán cấp 1, quan hệ trực tiếp với Bộ Tài chính; - Quân khu, quân đoàn, quân chủng, binh chủng, tổng cục và đơn vị tương đương là đơn vị dự toán cấp 2, quan hệ trực tiếp với đơn vị dự toán cấp 1; - Sư đoàn và tương đương là đơn vị dự toán cấp 3, quan hệ trực tiếp với đơn vị dự toán cấp 2. Riêng học viện, nhà trường và đơn vị tương đương thuộc BQP là đơn vị dự toán cấp 3, được trực tiếp quan hệ với đơn vị dự toán cấp 1; - Lữ đoàn và đơn vị tương đương là đơn vị dự toán cấp 4, quan hệ trực tiếp với đơn vị dự toán cấp 3. Riêng lữ đoàn và trung đoàn độc lập là đơn vị dự toán cấp 4, được quan hệ trực tiếp với đơn vị dự toán cấp 2; - Các đơn vị trực thuộc không có ngân sách (NS) độc lập, là cấp dự toán chỉ tiêu cơ sở; kế toán thực hiện ghi chép việc nhận kinh phí do cấp trên cấp để chi tiêu, thanh quyết toán kinh phí với cấp trên". Nhiệm vụ, quyền hạn của các đơn vị dự toán NSNN nói chung và đơn vị DTQĐ nói riêng được qui định tại Điều 27 Luật NSNN (2002). Nhiệm vụ chủ yếu gồm: Lập dự toán NSNN; chấp hành và kế toán, quyết toán NSNN; tổ chức quản lý vốn và tài sản, quản lý giá; thực hiện nghiệp vụ về kho bạc, ngân hàng có liên quan; tổ chức thanh tra, kiểm tra, kiểm toán đối với các tổ chức kinh tế trong QĐ. Trong đó, công tác lập, chấp hành quyết toán ngân sách (QTNS), thanh tra kiểm tra tài chính là những nội dung chủ yếu, có vai trò rất quan trọng trong quản lý ngân sách sử dụng (NSSD).
9 1.1.2. Quản lý tài chính ở đơn vị dự toán quân đội 1.1.2.1. Nhận thức về quản lý tài chính ở các đơn vị dự toán quân đội Thuật ngữ “quản lý” được sử dụng khá phổ biến trên mọi lĩnh vực như: quản lý nhà nước, quản lý doanh nghiệp, quản lý tài chính... Nhìn chung, có thể hiểu “quản lý là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể lên các khách thể nhằm đạt được mục tiêu đã định trước”. Quản lý tài chính là một bộ phận, một khâu của quản lý kinh tế và là khâu quản lý mang tính tổng hợp. Thực chất của quản lý tài chính (TC) là các chủ thể quản lý sử dụng các phương pháp, các công cụ tác động tới đối tượng quản lý nhằm thực hiện những mục đích nhất định trong lĩnh vực kinh tế- tài chính. Quản lý TCQĐ là một nội dung quan trọng của quản lý TC, đó là quá trình tổ chức, điều hành, kiểm soát việc thực hiện các chế độ, tiêu chuẩn, định mức theo đúng ngân sách (NS) được duyệt. Nói cách khác, quản lý TC là tổng thể hoạt động của các chủ thể được xác định theo quy định của pháp luật, thông qua việc sử dụng các phương pháp và công cụ quản lý; được thể hiện từ khâu lập dự toán tài chính (DTTC), chấp hành NS; QTTC, gắn liền với hoạt động kiểm tra, giám sát tài chính, nhằm bảo đảm đúng, đủ, kịp thời và quản lý chặt chẽ các khoản kinh phí thuộc TC, đáp ứng tốt mọi nhiệm vụ được giao và các mặt công tác, đời sống, chính sách. Hệ thống quản lý TC nói riêng, quản lý tài chính quân đội bao gồm lãnh đạo, chỉ huy các cấp, các cơ quan chuyên môn các tổ chức cá nhân trong đơn vị theo chức trách có vai trò tham mưu và trực tiếp thực hiện nhiệm vụ chuyên môn của cơ quan tài chính, các ngành nghiệp vụ cùng với sự tham gia dân chủ tích cực của mọi tổ chức, cá nhân trong đơn vị sử dụng NS. Trong quản lý TC, các chủ thể quản lý có thể sử dụng các phương pháp quản lý và công cụ quản lý khác nhau.
10 Phương pháp tổ chức được sử dụng trong việc bố trí, sắp xếp các mặt hoạt động nghiệp vụ và thiết lập bộ máy quản lý phù hợp với các mặt hoạt động đó. Đây là sự tập hợp các hoạt động có liên quan của cơ quan TC, cán bộ, quân lực, chính sách, hậu cần, kỹ thuật… thực hiện dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, chỉ huy đơn vị nhằm bảo đảm đúng, đủ, kịp thời về kinh phí, NS và quản lý TC chặt chẽ, hiệu quả. Phương pháp hành chính được sử dụng khi các chủ thể quản lý TC muốn các yêu cầu của mình phải được các khách thể quản lý tuân thủ một cách vô điều kiện. Đó là khi các chủ thể quản lý ra các mệnh lệnh hành chính. Phương pháp kinh tế được sử dụng thông qua việc dùng lợi ích kinh tế để kích thích tính tích cực của khách thể quản lý, tức là tác động tới các tổ chức, cá nhân thuộc quyền đang tiến hành các hoạt động TC, trong đó có hoạt động quản lý TC. Hệ thống văn bản pháp quy thuộc lĩnh vực tài chính QĐ được sử dụng để quản lý và điều hành NS được xem như một loại công cụ quản lý có vai trò đặc biệt quan trọng. Trong quản lý NS, công cụ pháp luật được sử dụng thể hiện dưới các dạng cụ thể là các chính sách, cơ chế quản lý TC, chế độ tiêu chuẩn, định mức kinh phí, các chế độ TC, kế toán, thống kê… Cùng với pháp luật, chính sách, hàng loạt các công cụ phổ biến khác được sử dụng trong quản lý TC như: kiểm tra, thanh tra TC, kiểm toán, kiểm soát chi… Mỗi công cụ trên có đặc điểm khác nhau và được sử dụng theo các cách khác nhau, nhưng đều nhằm mục đích thúc đẩy, nâng cao chất lượng quản lý NS nói riêng, chất lượng, hiệu quả hoạt động của TCQĐ nói chung. 1.1.2.2. Nguyên tắc quản lý tài chính trong đơn vị dự toán quân đội Quản lý TC dựa trên những nguyên tắc quản lý nhất định; đó là: nguyên tắc quản lý theo dự toán; nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả và nguyên tắc chi trực tiếp qua kho bạc nhà nước.
11 * Nguyên tắc quản lý theo dự toán DTNS là một trong những công cụ có hiệu lực trong quản lý, điều hành NS. Luật NSNN quy định lập DTNS là một chế độ cơ bản của công tác TC ở đơn vị DTNS nhằm xác định nhu cầu để bảo đảm kinh phí thực hiện nhiệm vụ của đơn vị. Lập DTNS là khâu đầu tiên của một chu trình quản lý NSNN. Những khoản chi khi đã được ghi vào dự toán chi được cơ quan có thẩm quyền xét duyệt được coi là chỉ tiêu pháp lệnh. Xét trên góc độ quản lý, số chi được ghi trong DTNS thể hiện sự cam kết của các cơ quan chức năng về quản lý TC nhà nước với các đơn vị thụ hưởng NS. Do đó, nguyên tắc quản lý chi theo dự toán là nguyên tắc mang tính tất yếu khách quan đối với tất cả các đơn vị DTNS. Sự tôn trọng nguyên tắc quản lý theo dự toán đối với các khoản chi NSSD được nhìn nhận qua các góc độ sau: Mọi nhu cầu chi dự kiến cho kế hoạch năm sau nhất thiết phải được xác định trong dự toán kinh phí cuối năm trước từ cơ sở, thông qua các bước xét duyệt của các cơ quan có thẩm quyền từ thấp đến cao (quyết định cuối cùng cho dự toán chi NSNN cho lĩnh vực quốc phòng- an ninh (QP-AN) thuộc về Quốc hội). Vì thế, các ngành, các cấp, các đơn vị phải có trách nhiệm chấp hành nghiêm chỉnh các chỉ tiêu thuộc dự toán chi đã được cấp trên phê duyệt cho cấp mình. Mặt khác, DTNS cũng chính là căn cứ chi tiêu, sử dụng kinh phí đúng mục đích, đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức và đúng đối tượng sử dụng, các đơn vị thụ hưởng NS phải căn cứ chỉ tiêu DTNS được giao làm cơ sở bảo đảm tài chính trong một năm NS. Toàn bộ nhu cầu tài chính của đơn vị đều được thể hiện trong DTNS đã được giao, do đó, việc lập DTNS chính xác sẽ quyết định đến chất lượng, hiệu quả của quá trình chi tiêu sử dụng kinh phí tại đơn vị. Điều này vô cùng quan trọng do toàn bộ nguồn lực tài chính của các đơn vị DTQĐ chủ yếu từ NSNN cấp. Trong quá trình tổ chức thực hiện dự toán chi, các đơn vị phải căn cứ vào dự toán kinh phí đã được duyệt mà phân bổ, sử dụng cho các khoản, mục chi và