Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý thu Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là đề xuất những giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế trong quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên, đặc biệt là giải pháp nhằm tăng đối tượng tham gia, tăng số thu BHXH, nâng cao chất lượng quản lý thu BHXH đáp ứng yêu cầu trong thời gian tới. Qua đó góp phần nâng cao hiệu quả của chính sách BHXH đối với Nhân dân và người lao động.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý thu Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La

; BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ---------------- PHẠM THỊ THANH THẢO QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẮC YÊN, TỈNH SƠN LA LUẬN VĂN THẠC SĨ HÀ NỘI – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ---------------- PHẠM THỊ THANH THẢO QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẮC YÊN, TỈNH SƠN LA Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã ngành: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS,TS. NGUYỄN HOÀNG LONG HÀ NỘI - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn “Quản lý thu Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La” là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Hoàng Long Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Học viên Phạm Thị Thanh Thảo
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô Trường Đại học Thương Mại. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô Trường Đại học Thương Mại đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ trong quá trình học tập. Xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Hoàng Long đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Bảo hiểm xã hội tỉnh Sơn La, Bảo hiểm xã hội huyện Bắc Yên và các phòng ban, văn phòng UBND huyện Bắc Yên đã giúp đỡ tôi trong việc cung cấp số liệu, tài liệu và góp ý cho tôi hoàn thành luận văn này. Mặc dù bản thân tôi đã rất nỗ lực cố gắng tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện đề tài, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Học viên thực hiện Phạm Thị Thanh Thảo
iii MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................ 1 Chương 1. NHỮNG CƠ SỞ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI ................................................................................ 9 1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI CẤP HUYỆN ............................................................ 9 1.1.1. Khái niệm và phân loại Bảo hiểm xã hội ............................................ 9 1.1.2 Khái niệm và phân cấp quản lý thu Bảo hiểm xã hội .......................... 11 1.1.3. Khái niệm, vai trò của quản lý thu Bảo hiểm xã hội cấp huyện .......... 13 1.1.4 Những yêu cầu cơ bản của quản lý thu BHXH của BHXH cấp huyện . 16 1.2. NỘI DUNG VÀ TIÊU CHÍ CƠ BẢN ĐÁNH GIÁ QUẢN LÝ THU BHXH CỦA BHXH CẤP HUYỆN ........................................................... 19 1.2.1 Những nội dung cơ bản .................................................................... 19 1.2.2. Một số tiêu chí đánh giá triển khai quản lý thu BHXH của BHXH cấp huyện ....................................................................................................... 30 1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ THU BHXH CỦA BHXH CẤP HUYỆN ............................................................................... 33 1.3.1. Các yếu tố thuộc về cơ chế và chính sách của Nhà nước, của ngành BHXH...................................................................................................... 33 1.3.2. Các yếu tố thuộc về yếu tố môi trường kinh tế xã hội của tỉnh, huyện 34 1.3.3 Các yếu tố thuộc về năng lực bộ máy quản lý của tổ chức BHXH cấp huyện ....................................................................................................... 35 1.3.4. Các yếu tố thuộc về đơn vị sử dụng lao động, đối tượng thu BHXH .. 36
iv Chương 2. PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH CỦA BHXH HUYỆN BẮC YÊN, TỈNH SƠN LA ............. 39 2.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN KINH TẾ XÃ HỘI VÀ PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HOẠT ĐỘNG THU BHXH CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẮC YÊN, TỈNH SƠN LA ................................ 39 2.1.1. Khái quát về điều kiện kinh tế - xã hội của huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La ................................................................................................................ 39 2.1.2. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu BHXH của BHXH cấp huyện ....................................................................................................... 42 2.2. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH CỦA BHXH HUYỆN BẮC YÊN .................................................................................. 48 2.2.1 Khái quát tình hình quản lý thu BHXH của BHXH huyện Bắc Yên .... 48 2.2.2 Thực trạng quản lý thu BHXH của BHXH huyện Bắc Yên................. 50 2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH CỦA BHXH HUYỆN BẮC YÊN THỜI GIAN VỪA QUA ................................ 74 2.3.1. Những kết quả đạt được và thành công chủ yếu ................................ 74 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ..................................... 75 Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ THU BHXH CỦA BHXH HUYỆN BẮC YÊN, TỈNH SƠN LA GIAI ĐOẠN 2020-2025 .................................................................................... 79 3.1. MỤC TIÊU VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ- XÃ HỘI VÀ HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU BHXH CỦA HUYỆN BẮC YÊN ĐẾN NĂM 2025 ............................................................................................... 79 3.1.1. Định hướng và mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội huyện Bắc Yên giai đoạn 2020-2025 ........................................................................................ 79 3.1.2. Định hướng hoàn thiện quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên thời gian tới đến năm 2025 ........................................................................ 81
v 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ THU BHXH CỦA BHXH HUYỆN BẮC YÊN ĐẾN NĂM 2023 ............... 83 3.2.1 Giải pháp tăng cường công tác quản lý đối tượng tham gia BHXH ..... 83 3.2.2 Giải pháp hoàn thiện công tác lập kế hoạch thu BHXH ...................... 85 3.2.3 Giải pháp hoàn thiện công tác tổ chức thu BHXH .............................. 87 3.2.4 Giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra ............................... 89 3.2.5 Giải pháp hoàn thiện tổ chức và phát triển các yếu tố nguồn lực của hệ thống quản lý BHXH cấp huyện ................................................................ 91 3.2.6 Tăng cường truyền thông tư vấn với các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện ..................................................................................................... 94 3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ........................................................................ 95 3.3.1 Kiến nghị đối với hệ thống quản lý Nhà nước Trung ương ................. 95 3.3.2 Kiến nghị đối với hệ thống quản lý Nhà nước tỉnh Sơn La ................. 98 KẾT LUẬN ............................................................................................102 TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................104
vi DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1 : Tổng hợp tình hình thu BHXH năm 2017-2019 ......................... 49 Bảng 2.2 Số lượng các đơn vị tham gia BHXH bắt buộc theo khối loại hình năm 2017-2019......................................................................................... 51 Bảng 2.3: Số đối tượng tham gia BHXH bắt buộc năm 2017-2019 .............. 53 Bảng 2.4: Số đối tượng đăng ký tham gia BHXH tự nguyện năm 2017-2019 ................................................................................................................ 55 Bảng 2.5. Kết quả thực hiện kế hoạch thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Bắc Yên,tỉnh Sơn La từ năm 2017 đến năm 2019 ...................................... 60 Bảng 2.6. Tổng hợp số nợ và số kế hoạch thu BHXH năm 2017-2019......... 63 Bảng 2.7 Phương thức đăng ký tham gia BHXH tự nguyện ........................ 66 2017-2019 ................................................................................................ 66
vii DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 2.1. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý tại BHXH huyện Bắc Yên .......... 45 Hình 2.2 Tỷ lệ khối loại hình tham gia BHXH bắt buộc năm 2019 .............. 63 Hình 2.3 Tỷ lệ nợ BHXH bắt buộc năm 2017-2019 .................................... 64
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết nghiên cứu của đề tài nghiên cứu Chính sách BHXH là một trụ cột chính trong hệ thống an sinh xã hội nước ta, đóng vai trò hỗ trợ, bù đắp một phần thu nhập các đối tượng tham gia khi bị rủi ro ốm đau, thai sản, TNLĐ-BNN, hết tuổi lao động và chết trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH. Hoạt động trên nguyên tắc số đông người tham gia BHXH tham gia đóng góp vào quỹ để thực hiện chi trả chế độ cho số ít người gặp rủi ro đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH, do vậy quản lý thu BHXH là một nghiệp vụ hết sức quan trọng, đảm bảo yếu tố đầu vào của nguồn quỹ BHXH, là điều kiện tiên quyết để giải quyết các chế độ cho đối tượng tham gia. Trải qua 25 năm hình thành và phát triển, ngành BHXH đã hoàn thành nhiệm vụ thực hiện chính sách BHXH trên phạm vi toàn quốc, bước đầu tạo lập được quỹ BHXH ổn định để thực hiện chính sách BHXH cho các đối tượng. Tuy nhiên sự phát triển mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội giúp tuổi thọ người dân tăng lên, số đối tượng thụ hưởng chính sách BHXH ngày càng tăng về cả số đối tượng và số tiền hưởng chế độ. Nhu cầu chi trả các chế độ BHXH trở thành áp lực đối với nguồn quỹ BHXH Nếu thu không đủ chi sẽ gây mất cân đối nguồn quỹ BHXH, nghiêm trọng hơn có thể dẫn tới vỡ quỹ BHXH và NSNN phải bù đắp cho quỹ BHXH. Do vậy làm tốt công tác quản lý thu BHXH sẽ đảm bảo nguồn quỹ BHXH cân đối, ổn định, lâu dài, đáp ứng chi trả kịp thời các chế độ cho Nhân dân và người lao động. Thực hiện Luật BHXH năm 2014, Luật BHYT sửa đối bổ sung năm 2018, Luật việc làm 2013 và Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23/5/2018 của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách BHXH, chính sách BHXH, BHYT, BHTN có nhiều nội dung đổi mới về đối tượng tham gia,
2 mức đóng, mức hưởng nhằm đáp ứng yêu cầu về cân đối thu chi, bảo toàn nguồn quỹ BHXH đồng thời đảm bảo sự tương quan về mức đóng, hưởng của các đối tượng tham gia. Những thay đổi về chính sách về BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình, chính sách Bảo hiểm hưu trí bổ sung đòi hỏi sự thay đổi trong tư duy và cách thức quản lý thu BHXH. BHXH huyện Bắc Yên được giao nhiệm vụ thực hiện chính sách BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La. Với đặc điểm là huyện miền núi, tình hình kinh tế xã hội khó khăn, trình độ dân trí của nhân dân địa phương thấp đã ảnh hưởng tới chất lượng quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên. Song với tinh thần đoàn kết vượt khó, BHXH huyện Bắc Yên đã đạt được nhiều thành tích trong việc thực hiện chuyên môn nghiệp vụ đặc biệt là trong công tác quản lý thu BHXH, số đối tượng tham gia BHXH đặc biệt là BHXH tự nguyện tăng lên, số thu hàng năm đạt và vượt kế hoạch được giao, việc duy trì ổn định nguồn quỹ BHXH được đảm bảo. Bên cạnh những thành tích đã đạt được, quản lý thu trên địa bàn huyện Bắc Yên còn bộc lộ nhiều hạn chế như các chính sách truyền thông, giải pháp hiệu quả về BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình còn chưa được quan tâm đúng mức; tỷ lệ đối tượng tham gia BHXH còn thấp đặc biệt là đối tượng tham gia BHXH tự nguyện so với tiềm năng của huyện; một số đơn vị sử dụng lao động chưa tham gia BHXH, BHYT, BHTN theo quy định; nhiều đơn vị nợ BHXH trong đó có cả các đơn vị hành chính sự nghiệp nhà nước; đội ngũ nhân sự quản lý thu còn thiếu về số lượng, năng lực còn hạn chế, đội ngũ cán bộ trẻ chưa có nhiều kinh nghiệm. Các yếu tố vật chất kỹ thuật và hạ tầng công nghệ thông tin mặc dù đã được đổi mới phát triển nhưng còn bộc lộ nhiều bất cập… Xuất phát từ việc nhận thức được tầm quan trọng của công tác quản lý thu BHXH nói chung và đối với BHXH huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La nói
3 riêng, tính cấp thiết cần phải tìm ra những giải pháp để nâng cao chất lượng quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện, tác giả lựa chọn đề tài “ Quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La” làm luận văn nghiên cứu. 2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan Theo học viên đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến công tác quản lý thu BHXH được công bố, điển hình như - Đào Thị Thanh Thủy (2020) : “Quản lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hà Nam”, Luận văn thạc sỹ. Đề tài đã chỉ rõ các cơ sở lý luận về quản lý thu BHXH tự nguyện bao gồm khái niệm, nội dung, quyền trách nhiệm cũng như các chế độ được hưởng của đối tượng tham gia. Đề tài đã phân tích sâu hạn chế, nguyên nhân trong quản lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hà Nam. Trên cơ sở đánh giá chung để có các giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện đối với BHXH cấp tỉnh. -Trần Đại Nghĩa (2019): “Quản lý thu BHXH trên địa bản huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên”, Luận văn thạc sỹ. Đề tài đã nêu bật những vấn đề chung về BHXH và quản lý thu BHXH, đánh giá công tác quản lý thu BHXH tại địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Từ đó tác giả đưa ra những giải pháp chi tiết cụ thể đối với từng đối tượng cụ thể nhằm nâng cao chất lượng công tác thu BHXH bắt buộc trên địa bàn. - Lò Thị Mai Huế (2015): “ Phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn thành phố Sơn La”, Luận văn thạc sỹ. Đề tài đã đi sâu vào phân tích các cơ sở lý luận về BHXH tự nguyện, phân tích thực trạng công tác phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn thành phố Sơn La, tìm hiểu nhu cầu cũng như tiềm năng phát triển chính sách BHXH tự nguyện thông qua việc thu thập dữ liệu khảo sát
4 thông qua bảng hỏi, đề ra các giải pháp nhằm phát triển BHXH tự nguyện tại địa phương. - Phạm Ngọc Hà ( 2014), “ Các giải pháp phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện cho nông dân ở tỉnh Quảng Nam” , Đề tài nghiên cứu khoa học. Đề tài đã đưa ra các nội dung đánh giá về chính sách BHXH tự nguyện cho nông dân ở địa bàn tỉnh Quảng Nam trên cơ sở các dữ liệu thứ cấp trong báo cáo của BHXH tỉnh, chưa khai thác được dữ liệu sơ cấp từ các đối tượng trực tiếp tham gia. - Trần Đình Liệu ( 2014), “ Đánh giá thực trạng tham gia BHXH, kiến nghị, đề xuất”, đề tài nghiên cứu khoa học. Đề tài đã đưa ra các cơ sở lý luận cơ bản về tham gia BHXH, đánh giá tổng quát chung thực trạng tham gia BHXH trên phạm vi toàn quốc, chủ yếu ở tập trung ở nội dung đối tượng tham gia BHXH còn chưa đầy đủ, trách nhiệm của người sử dụng lao động còn thiếu, các hành vi vi phạm chưa có chế tài xử lý thỏa đáng và có nhiều giải pháp mang tính chất vĩ mô nhằm mở rộng đối tượng tham gia BHXH. - Tác giả Anh Thu (2018): "Tập trung triển khai công tác thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế" trên trang điện tử https://www.nhandan.com.vn, bài viết Bài viết phản ánh thực trạng công tác thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế các tỉnh trên toàn quốc, với 2 nội dung chính trong công tác thu là mở rộng phát triển đối tượng và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra. Đưa ra giải pháp để hoàn thiện công tác thu thông qua hoạt động tuyên truyền và phối hợp với cơ quan thuế rà soát đối tượng thuộc diện phải tham gia BHXH bắt buộc.
5 - Phạm Đình Thành (2017): “ Đề xuất các giải pháp quản lý và phát triển đối tượng tham gia BHXH trong doanh nghiệp”, bài đăng tạp chí bảo hiểm xã hội. Tác giả đã đưa ra 02 nhóm giải pháp về chính sách cũng như tổ chức thực hiện nhằm nâng cao chất lượng quản lý thu BHXH cũng như quản lý đối tượng tham gia BHXH trong các doanh nghiệp. Các giải pháp của tác giả đưa ra mang tính chất khái quát chung đối với toàn quốc và được thực hiện đối với các đối tượng làm việc tại các doanh nghiệp, chưa đề cập tới đối tượng tham gia thuộc các loại hình kinh tế khác cũng như đối với đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Qua tổng quan các công trình trên cho thấy: - Các tác giả đã khái quát các lý luận cơ bản về BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện, thu BHXH, nợ BHXH, quản lý thu BHXH. Đánh giá tình hình chung về công tác quản lý thu BHXH đồng thời đưa ra những định hướng và một số giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH nói chung. - Các nghiên cứu đi sâu vào phân tích riêng rẽ quản lý thu BHXH bắt buộc hoặc BHXH tự nguyện, chưa đánh giá chung về cả 02 loại hình BHXH. Phân tích thực trạng công tác quản lý thu BHXH chủ yếu với nội dung về phát triển đối tượng tham gia, nghiên cứu thực trạng trên quy mô toàn quốc, toàn tỉnh và ở một số địa phương có điều kiện kinh tế xã hội tương đối phát triển. Các giải pháp đưa ra được áp dụng đối với địa phương, đơn vị có trình độ nhận thức đồng đều, công tác tuyên truyền có nhiều thuận lợi. - Các nghiên cứu đưa ra mang tính chất quy mô rộng, khái quát chung chưa đi sâu vào phân tích cụ thể các nguyên nhân mang tính chất địa phương của huyện nghèo, trình độ dân trí thấp, địa hình và hệ thống giao thông còn nhiều bất cập, khó khăn như huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La.
6 Đây là các tài liệu khoa học rất quý giá mà tác giả tham khảo, kế thừa để nghiên cứu soạn thảo luận văn của cá nhân. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục tiêu nghiên cứu Đề xuất những giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế trong quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên, đặc biệt là giải pháp nhằm tăng đối tượng tham gia, tăng số thu BHXH, nâng cao chất lượng quản lý thu BHXH đáp ứng yêu cầu trong thời gian tới. Qua đó góp phần nâng cao hiệu quả của chính sách BHXH đối với Nhân dân và người lao động. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống các vấn đề lý luận liên quan đến quản lý thu BHXH - Phân tích làm rõ những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên - Đề xuất những giải pháp nhằm khắc phục những tồn tại hạn chế, nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý thu BHXH của BHXH huyện Bắc Yên trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi về nội dung: Tập trung nghiên cứu về các nội dung liên quan tới quản lý đối tượng tham gia BHXH, lập kế hoạch thu BHXH, tổ chức thực hiện thu BHXH, thanh tra, kiểm tra hoạt động thu BHXH. + Phạm vi về không gian : Nghiên cứu quản lý thu BHXH với các đối tượng nộp BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La
7 + Phạm vi về thời gian: Số liệu phân tích thực trạng trong giai đoạn 03 năm từ năm 2017 đến năm 2019; các giải pháp đề xuất áp dụng trong những năm tới đến năm 2025. 5. Phương pháp nghiên cứu - Vận dụng phương pháp phân tích, thống kê với các dữ liệu, số liệu thứ cấp thu thập được từ các báo cáo khoa học, các đề tài luận văn; Báo cáo ngành, báo cáo hàng năm của BHXH tỉnh Sơn La, BHXH huyện Bắc Yên và các báo cáo tình hình phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh Sơn La và huyện Bắc Yên. - Vận dụng phương pháp phỏng vấn, xin ý kiến chuyên gia + Đối tượng phỏng vấn: Giám đốc BHXH huyện Bắc Yên, một số nhà quản lý của tỉnh Sơn La và đại diện tổ chức nộp BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên + Nội dung phỏng vấn : Đánh giá kết quả quản lý thu BHXH của BHXH huyện Bắc Yên giai đoạn 2017-2019 và định hướng hoàn thiện quản lý thu BHXH giai đoạn 2020-2025 + Kết quả: Phỏng vấn xin ý kiến 07 chuyên gia. Sau đó tiến hành xử lý dữ liệu thu thập được trên phần mềm Excel tổng hợp qua phụ lục số 01, 02 và được sử dụng trong phân tích thực trạng và xác định các định hướng, giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH. - Vận dụng phương pháp phân tích chi tiết có so sánh, bảng hóa, sơ đồ hóa. Tổng hợp rút ra các nhận xét và đánh giá kết luận nghiên cứu đề tài. 6. Ý nghĩa của nghiên cứu Nghiên cứu góp phần bổ sung, hoàn thiện, hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác thu BHXH; phân tích đánh giá về hoạt động quản lý thu BHXH
8 của BHXH huyện Bắc Yên đặc biệt là chỉ ra những tồn tại, hạn chế và đề ra các giải pháp khắc phục hạn chế để đảm bảo thực hiện tốt hơn công tác quản lý thu đối với địa bàn đặc thù quy mô nhỏ, các yếu tố về điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, có ý nghĩa tham khảo cho các nhà quản lý và các tổ chức, cá nhân quan tâm tới nội dung nghiên cứu. Mặt khác đối với tác giả, đề tài phù hợp với công tác chuyên môn hiện nay, giúp tác giả nhận thức rõ hơn về cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn từ đó định hướng được mục tiêu và trách nhiệm của bản thân trong công việc. Do vậy đề tài có ý nghĩa về lý luận và thực tiễn. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần lời mở đầu, kết luận, danh mục bảng biểu thì Luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1 : Những cơ sở lý luận cơ bản về quản lý thu BHXH Chương 2: Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La Chương 3: Định hướng và giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La một số năm tiếp theo đến năm 2023.
9 Chương 1. NHỮNG CƠ SỞ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI CẤP HUYỆN 1.1.1. Khái niệm và phân loại Bảo hiểm xã hội 1.1.1.1 Khái niệm Bảo hiểm xã hội Công ước 102 năm 1952 của Tổ chức Lao động quốc tế ( ILO) đưa ra quy định về an toàn xã hội bao gồm chín chế độ chủ yếu sau: chăm sóc y tế, trợ cấp ốm đau, trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp tuổi già, trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, trợ cấp gia đình, trợ cấp thai sản, trợ cấp tàn tật, trợ cấp tử tuất. Công ước cũng nói rõ là những nước phê chuẩn công ước này có quyền chỉ áp dụng một số chế độ, nhưng ít nhất phải áp dụng một trong các chế độ: trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp tuổi già, trợ cấp tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp, trợ cấp tàn tật hoặc trợ cấp tử tuất. Việt Nam phê chuẩn công ước 102 của ILO và xây dựng hệ thống chính sách an sinh xã hội gồm 4 nhóm cơ bản, trong đó bao gồm nhóm chính sách Bảo hiểm xã hội bao hàm 5 loại trợ cấp: Bảo hiểm y tế, các chế độ: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất. Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 22/11/2012 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế giai đoạn 2012 – 2020 cũng đã chỉ rõ: “Bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế là hai chính sách xã hội quan trọng, là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội và phát triển kinh tế - xã hội...” Điều 3, Luật BHXH số 58/2014/QH13 đưa ra khái niệm về BHXH như sau: “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai
10 nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội.” Như vậy, BHXH là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước ta. Chính sách này đảm bảo việc thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp các rủi ro ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, tử tuất làm mất hoặc giảm thu nhập bằng cách các bên tham gia theo quy định cùng đóng góp chung vào một quỹ tài chính gọi là quỹ BHXH. Quỹ này có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật nhằm đảm bảo ổn định quỹ, đảm bảo an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an toàn xã hội. 1.1.1.2 Phân loại Bảo hiểm xã hội Ở nước ta, chính sách BHXH được phân chia thành hai hình thức cơ bản trên cơ sở khác biệt về đối tượng, phương thức tham gia và cơ chế hình thành quỹ đó là Bảo hiểm xã hội bắt buộc và Bảo hiểm xã hội tự nguyện. - Theo khoản 2, điều 3 Luật BHXH năm 2014 định nghĩa: “ Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia” Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm mà Nhà nước dùng công cụ pháp luật để bắt buộc các đối tượng tham gia theo quy định, ở đây bao gồm chủ sử dụng lao động và người lao động đóng góp vào quỹ BHXH để trợ cấp cho người lao động khi gặp rủi ro do ốm đau, thai sản, TNLĐ-BNN, hưu trí, tử tuất. Loại hình này bảo đảm duy trì nguồn quỹ BHXH để thực hiện các chính sách cho người lao động. BHXH bắt buộc bao gồm đầy đủ các loại trợ cấp: ốm đau, thai sản, TNLĐ-BNN, hưu trí, tử tuất. Việc thực hiện BHXH bắt buộc sẽ giúp ổn định nguồn quỹ BHXH làm cơ sở duy trì chính sách chắc chắn và lâu dài từ thế hệ này sang thế hệ khác, đáp ứng được mục tiêu cơ bản
11 của bảo hiểm xã hội. Loại hình này được thực hiện trên cơ sở mối quan hệ lao động. - Theo khoản 3, điều 3 Luật BHXH năm 2014 định nghĩa: “Bảo hiểm xã hội tự nguyện là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất”. Bảo hiểm xã hội tự nguyện là hình thức Nhà nước đưa ra các quy định pháp luật về bảo hiểm, mọi người dân có thể tự nguyện tham gia bảo hiểm theo đúng các quy định đó. Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. BHXH tự nguyện chỉ bao gồm 02 trợ cấp đó là hưu trí và tử tuất. Mục đích của BHXH tự nguyện chính là bổ sung thêm trợ cấp cho những người lao động không thuộc quan hệ thuê mướn lao động, những người có nhu cầu tham gia để được hưởng chế độ BHXH khi già yếu hoặc mất đi. Với hình thức đóng, mức đóng linh hoạt, đối tượng tham gia rộng rãi, chính sách BHXH tự nguyện mang tính chất nhân văn, khuyến khích đối tượng tham gia để thụ hưởng chính sách của Nhà nước. Hiện nay, Nhà nước đặc biệt quan tâm phát triển chính sách BHXH tự nguyện. 1.1.2 Khái niệm và phân cấp quản lý thu Bảo hiểm xã hội 1.1.2.1 Khái niệm quản lý thu Bảo hiểm xã hội Quản lý thu BHXH là quá trình mà chủ thể quản lý sử dụng các phương pháp tác động tới đối tượng tham gia nhằm đạt được mục tiêu thu BHXH theo nguyên tắc nhất định. Chủ thể quản lý thu BHXH là các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về BHXH. Theo quy định tại điều 8, Luật BHXH năm 2014, cơ quan quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội bao gồm: Chính phủ, Bộ Lao động - Thương binh và