Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật môi trường: Đánh giá tình hình thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp tại thành phố Hồ Chí Minh và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý

Chia sẻ: Diệp Nhất Thiên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:180

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá hiện trạng công tác thu phí BVMT đối với nước thải công nghiệp tại Tp.HCM. Đề xuất phương án thực hiện thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp có cơ sở khoa học và khả thi trong điều kiện thành phố Hồ Chí Minh. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật môi trường: Đánh giá tình hình thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp tại thành phố Hồ Chí Minh và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- TRƯƠNG THỊ VIỆT HÀ ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THU PHÍ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI NƯỚC THẢI CÔNG NGHIỆP TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : Kỹ thuật môi trường Mã số ngành: 60520320 TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 3 năm 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- TRƯƠNG THỊ VIỆT HÀ ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THU PHÍ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI NƯỚC THẢI CÔNG NGHIỆP TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : Kỹ thuật môi trường Mã số ngành: 60520320 CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS.THÁI VĂN NAM TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 3 năm 2017
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học : PGS.TS. THÁI VĂN NAM Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM ngày 21 tháng 4 năm 2017 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ) TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 GS.TS Hoàng Hưng Chủ tịch 2 PGS.TS Phạm Hồng Nhật Phản biện 1 3 TS.Trịnh Hoàng Ngạn Phản iện 2 4 TS.Nguyễn Xuân Trường Ủy viên 5 TS.Nguyễn Thị Phương Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. HCM, ngày 14 tháng 3 năm 2017 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: Trương Thị Việt Hà Giới tính: nữ Ngày, tháng, năm sinh: 23/11/1982 Nơi sinh: Tp.Buôn Ma Thuật, Đaklak Chuyên ngành: Kỹ thuật môi trường MSHV: 1541810005 I- Tên đề tài: Đánh giá tình hình thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp tại thành phố Hồ Chí Minh và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. II- Nhiệm vụ và nội dung: Bài luận văn sẽ nghiên cứu, đánh giá những khó khăn trong thực tiễn về tình hình thực hiện thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp tại thành phố Hồ Chí Minh từ đó đề xuất những phương án thực hiện thu phí có tính khả thi trong điều kiện thành phố Hồ Chí Minh nhằm góp phần giải quyết những khó khăn thực tiễn trong việc thực hiện thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp. III- Ngày giao nhiệm vụ: 30/8/2016 IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 13/3/2016 V- Cán bộ hướng dẫn: TS.Thái Văn Nam CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH (Họ tên và chữ ký) (Họ tên và chữ ký)
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi cùng với sự hợp tác, giúp đỡ của thầy trực tiếp hướng dẫn luận văn, Ban lãnh đạo Chi cục bảo vệ môi trường, Trung tâm quan trắc tài nguyên và môi trường; Viện nước và công nghệ môi trường. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi rất mong muốn kết quả nghiên cứu thực tiễn của tôi sẽ góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác thu phí bảo vệ môi trường của thành phố nói riêng và cả nước nói chung. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn Trương Thị Việt Hà
ii LỜI CÁM ƠN Trước tiên, tôi kính gửi lời cảm ơn chân thành đến Quý thầy cô, đặc biệt là Quý thầy cô giảng dạy sau đại học ngành Kỹ thuật môi trường khoá 15- Trường Đại học Công nghệ thành phố Hồ Chí Minh đã tận tâm, nhiệt tình truyền đạt những kiến thức cũng như kinh nghiệm thực tế trong thời gian học tập và nghiên cứu tại trường cũng như tôi đã học hỏi được rất nhiều điều bổ ích quý báu từ thầy hướng dẫn và các đồng sự. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy PGS.TS. Thái Văn Nam trên cương vị là người hướng dẫn trực tiếp đề tài luận văn thạc sĩ của tôi. Thầy đã tận tình hướng dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành thành tốt nhất đề tài này. Sau cùng, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến Ban lãnh đạo Chi cục Bảo vệ môi trường - Sở Tài nguyên và môi trường; Trung tâm Quan trắc tài nguyên và môi trường; Viện nước và công nghệ môi trường đã tạo điều kiện, động viên và giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ này. Học viên thực hiện Luận văn Trương Thị Việt Hà
iii TÓM TẮT Đề tài luận văn thạc sĩ ” Đánh giá tình hình thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp tại thành phố Hồ Chí Minh và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ” được thực hiện từ ngày 30 tháng 08 năm 2016 đến ngày 13 tháng 3 năm 2017, với mục tiêu nghiên cứu, đánh giá những khó khăn trong thực tiễn về tình hình thực hiện thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp tại thành phố Hồ Chí Minh từ đó đề xuất những phương án thực hiện thu phí có tính khả thi trong điều kiện thành phố Hồ Chí Minh nhằm góp phần giải quyết những khó khăn thực tiễn trong việc thực hiện thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp. Đề tài tập trung bốn nội dung chính đó là: Tổng hợp, biên hội các tài liệu liên quan; Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn trong việc đánh giá công tác thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp tại TP.HCM; Đánh giá hiện trạng công tác thu phí BVMT đối với nước thải công nghiệp tại Tp.HCM; Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thu phí BVMT đối với nước thải công nghiệp. Các kết quả chính của đề tài luận văn là: Đề xuất các phương án thực hiện thu phí BVMT đối với nước thải công nghiệp như xây dựng hệ thống thông tin quản lý thu phí; Điều chỉnh mức thu và phương pháp thu phí; Thay đổi cách thức khảo sát, thẩm định lưu lượng và nồng độ nước thải tại các doanh nghiệp; Phân cấp thẩm định cho cơ quan quản lý môi trường địa phương. Đồng thời, đề xuất lộ trình áp dụng các phương án đề xuất. Trong đó, đề xuất lộ trình thực hiện các đề xuất trên và đánh giá tính khả thi của phương án đề xuất. Đề tài luận văn sử dụng phương pháp điều tra khảo sát thực địa nhằm đánh giá lưu lượng và chất lượng nước thải phục vụ thu phí bảo vệ môi trường đối nước thải công nghiệp đồng thời cập nhật, xây dựng được thông tin quản lý cơ sở dữ liệu hoạt động của doanh nghiệp; Phương pháp phân tích mẫu theo standards methods; Phương pháp thống kê số liệu dùng để phân tích và xử lý số liệu thu thập được; Phương pháp chuyên gia; Phương pháp tổng hợp tài liệu nhằm tổng hợp, đánh giá các tài liệu liên quan thu thập được theo định hướng nghiên cứu để chọn lọc ra
iv những nội dung thông tin cần thiết; Phương pháp so sánh dùng để đánh giá mức thu phí theo yêu cầu bảo vệ môi trường. Ý nghĩa của luận văn là xuất phương án nâng cao hiệu quả thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp dựa trên việc áp dụng công cụ kinh tế thiết thực và khả thi trong điều kiện TP.HCM; Góp phần giải quyết những khó khăn thực tiễn trong việc thực hiện áp dụng công cụ kinh tế thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp. Kết quả của đề tài luận văn thạc sĩ có thể áp dụng trong điều kiện thành phố Hồ Chí Minh nhằm nâng cao hiệu quả, đồng bộ trong công tác quản lý; Đơn giản thủ tục, quá trình thu giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, dễ dàng tiếp cận và thực hiện nghĩa vụ kê khai và nộp phí của đơn vị mình; Nguồn thu ngân sách cao hơn; Tạo sự công bằng cho các doanh nghiệp trong đóng góp tài chính cho bảo vệ môi trường.
v ABSTRACT Master thesis topic "Assessment of environmental protection fee collection for industrial wastewater in Ho Chi Minh city and proposed solutions to improve management efficiency" is implemented from 30 June 2016 to 13 months 3 in 2017, with the aim of studying and assessing the practical difficulties in implementing the environmental protection fee collection for industrial wastewater in Ho Chi Minh City, thereby proposing implementation plans. The feasible collection of fees in the condition of Ho Chi Minh City in order to contribute to solving the practical difficulties in collecting environmental protection fees for industrial wastewater. Topics focused on four main content that is: synthesize, the relevant documents; To study the scientific and practical basis in evaluating the collection of environmental protection charges for industrial waste water in Ho Chi Minh City; Assessing the current state of environmental protection fee collection for industrial waste water in Ho Chi Minh City; Suggest solutions to improve the effectiveness of environmental protection fee collection for industrial wastewater The main results of the dissertation topic are: Proposing options for environmental protection fee collection for industrial wastewater such as building the waste management information system; Adjustment of fee levels and methods of fee collection; Change the way of surveying, assessing the flow and concentration of wastewater at the enterprises; Decentralize the appraisal to the local environmental management agency. At the same time propose a road map for the proposed options. In particular, propose a roadmap to implement the above proposals and evaluate the feasibility of the proposed approach. The dissertation topic uses the field survey method to evaluate the flow and quality of wastewater to collect environmental protection charges for industrial wastewater and update and develop the management information. Database of business activities; Method of analysis of samples according to standards methods; Statistics methods used to analyze and process data collected; Professional solution; The method of synthesizing documents aims to synthesize and evaluate relevant
vi documents, which are collected according to research orientations so as to select necessary information contents; Comparison method used to assess the level of fees required by environmental protectio The meaning of the dissertation is to improve the efficiency of collecting environmental protection fees for industrial wastewater based on the application of practical and feasible economic tools in HCMC conditions; Contribute to solving the practical difficulties in implementing the economic tool to collect environmental protection charges for industrial wastewater. The results of the master thesis can be applied in the condition of Ho Chi Minh City in order to improve effectiveness and synchronism in management work. Simplicity of procedures, collection process helps businesses save time, easy access and fulfill obligations of declaration and payment of their units; Higher budget revenues; Create equity for businesses in contributing financially to environmental protection
vii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CÁM ƠN ............................................................................................................. ii TÓM TẮT.................................................................................................................. iii ABSTRACT ................................................................................................................v MỤC LỤC ................................................................................................................ vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ......................................................................... xii DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... xiii DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... xiv MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 1. Đặt vấn đề ............................................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................2 3. Nội dung nghiên cứu ...........................................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................................3 CHƯƠNG 1 ................................................................................................................6 TỔNG QUAN VỀ HIỆN TRẠNG Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG DO NƯỚC THẢI CÔNG NGHIỆP ..........................................................................................................6 1.1 Tổng quan về tình hình sản xuất công nghiệp..................................................6 1.1.1 Tổng quan về tình hình sản xuất công nghiệp ở Việt Nam .......................6 1.1.2 Tổng quan về tình hình sản xuất công nghiệp ở Tp.HCM ........................8 1.1.3 Tổng quan về tình hình thu phí nước thải công nghiệp tại Tp.HCM .........9 1.2 Hiện trạng ô nhiễm môi trường do nước thải công nghiệp tại Tp.HCM .......10 1.2.1 Tổng quan về các nguồn gây ô nhiễm nước mặt ......................................10 1.2.2 Hệ thống sông và kênh rạch tại Tp.HCM ................................................10 1.2.3 Hiện trạng ô nhiễm nước mặt do hoạt động công nghiệp tại Tp.HCM ...11 1.2.4 Tác động của ô nhiễm nước mặt tới phát triển kinh tế ............................23 1.3 Ý nghĩa của việc xử lý nước thải ...................................................................24 1.4 Tình hình xử lý nước thải công nghiệp tại Tp.HCM .....................................25 1.4.1 Tình hình xử lý nước thải công nghiệp trong các KCN-KCX tại TP.HCM .................................................................................................................25 1.4.2 Tình hình xử lý nước thải công nghiệp ngoài KCN-KCX TP.HCM.......26
viii 1.4.3 Các tài liệu, nghiên cứu về lưu lượng nước thải công nghiệp tại Tp.HCM .................................................................................................................27 1.4.4 Nhận định chung ......................................................................................28 CHƯƠNG 2 ..............................................................................................................29 CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA...........................................................29 CÔNG CỤ KINH TẾ TRONG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG ...................................29 2.1 Chủ trương chính sách thu phí BVMT tại Việt Nam .....................................29 2.1.1 Chủ trương của Bộ Tài nguyên và môi trường ........................................29 2.1.3 Công tác quản lý và kiểm soát ô nhiễm môi trường hiện nay tại thành phố .................................................................................................................32 2.1.4 Quy trình thu phí BVMT .........................................................................33 2.2 Công cụ kinh tế trong quản lý chất lượng môi trường ...................................34 2.2.1 Lệ phí ô nhiễm .........................................................................................35 2.2.1.1 Lệ phí thải nước .................................................................................35 2.2.1.2 . Phí không tuân thủ ...........................................................................37 2.2.1.3 . Phí dịch vụ môi trường ....................................................................37 2.2.1.4 . Lệ phí sản phẩm ..............................................................................38 2.2.1.5 . Các lệ phí hành chính ......................................................................38 2.2.2 Áp dụng các chế độ thuế phân biệt ..........................................................39 2.2.3 Trợ cấp môi trường ..................................................................................39 2.2.4 Thị trường mua bán “quyền” xả thải ô nhiễm .........................................40 2.2.4.1 Các giấy phép ô nhiễm có thể chuyển nhượng. ................................40 2.2.4.2 . Bảo hiểm trách nhiệm......................................................................41 2.2.5 Ký quỹ - hoàn trả .....................................................................................42 2.2.6 Trái phiếu môi trường ..............................................................................43 2.2.7 Quỹ môi trường .......................................................................................43 2.2.8 Các khuyến khích cưỡng chế thực thi .....................................................43 2.2.9 Đền bù thiệt hại ........................................................................................44 2.3 Lợi ích của việc thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải .......................44 2.3.1 Lợi ích về kinh tế .....................................................................................44
ix 2.3.2 Lợi ích về môi trường ..............................................................................45 2.4 Phí BVMT đối với nước thải công nghiệp tại Việt Nam ...............................45 2.4.1 Cơ sở pháp lý. ..........................................................................................45 2.4.2 Đối tượng chịu phí BVMT đối với nước thải công nghiệp. ....................45 2.4.3 Mức thu phí. .............................................................................................46 2.4.4 Xác định số phí phải nộp. ........................................................................48 2.4.5 Kê khai, thẩm định và nộp phí. ................................................................49 2.4.6 Cơ sở cho việc nâng cao giải pháp hiệu quả thu phí ...............................50 2.5 Kinh nghiệm của một số quốc gia về thực hiện thu phí BVMT đối với nước thải công nghiệm. ..................................................................................................51 2.5.1 Cộng Hòa Pháp ........................................................................................54 2.5.2 Liên Bang Nga .........................................................................................55 2.5.3 Ba Lan ......................................................................................................57 2.5.4 Trung Quốc ..............................................................................................58 2.5.5 Philippines ...............................................................................................61 CHƯƠNG 3 ..............................................................................................................64 THỰC TRẠNG THU PHÍ BVMT ĐỐI VỚI NƯỚC THẢI CÔNG NGHIỆP HIỆN NAY ..........................................................................................................................64 3.1 Thực trạng quản lý thu phí và kết quả điều tra công nghiệp năm 2016 tại Tp.HCM.................................................................................................................64 3.1.1 Lượng nước thải công nghiệp tại Tp.HCM chịu phí BVMT....................64 3.1.2 Hiện trạng xử lý nước thải ........................................................................65 3.1.3 Công tác thẩm định lưu lượng và nồng độ nước thải tại các doanh nghiệp Tp.HCM .............................................................................................................65 3.2 Tình hình kê khai và nộp phí BVMT đối với nước thải công nghiệp tại Việt Nam .......................................................................................................................71 3.2.1 Nộp phí BVMT đối với nước thải công nghiệp........................................71 3.2.2 Kê khai phí BVMT đối với nước thải công nghiệp .................................71 3.3 Tình hình kê khai, nộp phí và công tác thẩm định lưu lượng và nồng độ nước thải tại các doanh nghiệp Tp.HCM .......................................................................72
x 3.3.1 Kê khai phí BVMT đối với nước thải công nghiệp .................................72 3.3.2 Số phí BVMT thu được từ năm 2004 đến năm 2016 ..............................73 3.4 Đánh giá hiệu quả công tác quản lý, thu phí BVMT và nguyên nhân của các vấn đề tồn tại .........................................................................................................75 3.4.1 Đánh giá hiệu quả công tác quản lý ..........................................................75 3.4.1.1 Công tác chuyên môn ........................................................................75 3.4.1.2 Công tác khác ....................................................................................76 3.4.2 Đánh giá hiệu quả công tác thu phí BVTM .............................................76 3.4.2.1 Về tiền phí bảo vệ môi trường ...........................................................76 3.4.2.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến phí BVMT ...............................................77 3.5 Nguyên nhân của các vấn đề tồn tại ...............................................................80 3.5.1 Một số bất cập trong quy định pháp lý về phí bảo vệ môi trừơng đối với nước thải ............................................................................................................81 3.5.2 Nguồn lực cho công tác kiểm soát nguồn thải còn hạn chế ....................81 3.5.3 Ý thức tuân thủ quy định của pháp luật về phí bảo vệ môi trừơng đối với nước thải ............................................................................................................82 CHƯƠNG 4 ..............................................................................................................86 ĐỀ XUẤT CÁC PHƯƠNG ÁN NÂNG CAO HIỆUQUẢ CÔNG TÁC THU PHÍ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI NƯỚC THẢI CÔNG NGHIỆP TRONG ĐIỀU KIỆN TP.HCM .........................................................................................................86 4.1 Đề xuất các phương án thực hiện thu phí BVMT đối với nước thải công nghiệp ....................................................................................................................86 4.1.1 Xây dựng hệ thống thông tin quản lý thu phí ...........................................86 4.1.2 Điều chỉnh mức thu và phương pháp thu phí ...........................................88 4.1.3 Thay đổi cách thức khảo sát, thẩm định lưu lượng và nồng độ nước thải tại các doanh nghiệp. .........................................................................................90 4.1.4 Phân cấp thẩm định cho cơ quan quản lý môi trường địa phương ...........92 4.2 Đề xuất lộ trình áp dụng các phương án đề xuất .............................................93 4.2.1 Lộ trình thực hiện các đề xuất trên ...........................................................93 4.2.2 Đánh giá tính khả thi của các phương án đề xuất .....................................94
xi 4.2.2.1 Đối với việc xây dựng hệ thống thông tin quản lý thu phí: ..............95 4.2.2.2 Đối với việc điều chỉnh mức thu và phương pháp thu:.....................95 4.2.2.3 Đối với việc phân cấp thẩm định cho cơ quan quản lý môi trường địa phương ...........................................................................................................96 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................99 1. Kết luận ..........................................................................................................99 2. Kiến nghị ......................................................................................................100 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................102 PHỤ LỤC ......................................................................................................................
xii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TNMT Tài nguyên Môi trường TN&MT Tài Nguyên và môi trường BVMT Bảo vệ môi trường Tp.HCM Thành phố Hồ Chí Minh KCN Khu công nghiệp KCX Khu chế xuất BOD5 Biochemical Oxygen Deman ( Nhu cầu oxy sinh hóa) COD Chemical Oxygen Deman (Nhu cầu oxy hóa học) DO Dissolved Oxygen (Lượng oxy hòa tan trong nước) pH Biểu thị tính axit/bazơ trong nước TSS Total Suspended Solids (Tổng chất rắn lơ lửng) OECD Organization for Economic Cooperation and Development (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế) EC European Union (Liên Minh châu Âu) ĐTM Đánh giá tác động môi trường CP Cổ phần NĐ –CP Nghị định – Chính phủ HTXLNT Hệ thống xử lý nước thải DN Doanh nghiệp TP Trưởng phòng UBND Uỷ ban nhân dân MTV Một thành viên CT Công ty TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam QCVN Quy chuẩn Việt Nam
xiii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Bảng tổng hợp tình hình xử lý nước thải tại KCN-KCX .........................25 Bảng 1.2: Thống kê nước thải sản xuất của một số ngành công nghiệp chính tại TP.HCM ....................................................................................................................28 Bảng 2.1: Lệ phí ô nhiễm/ lệ phí xả thải ...................................................................36 Bảng 2.2: Phí nước thải tại các nước OECD ............................................................52 Bảng 2.3: Mức phí ô nhiễm tại Pháp, 1993 ..............................................................55 Hình 2.1: Mức thu phí ở Nga ....................................................................................56 Bảng 2.4: Mức phí gốc đánh vào một số chất gây ô nhiễm nước tại Nga 1993 .......56 Bảng 2.5: Mức phí ô nhiễm tính theo các ngành khác nhau .....................................58 Bảng 2.6: Hệ số qui đổi chất ô nhiễm sang COD tương đương tại Trung Quốc ......60 Bảng 3.1: Tổng hợp kết quả điều tra, khảo sát tại các doanh nghiệp trên địa bàn Tp.HCM ....................................................................................................................69 Bảng 3.2: Số tiền phí BVMT thu được từ 01/01/2004 đến 31/06/2013 ...................73 Bảng 3.3: Số tiền phí BVMT thu được từ 01/07/2013 đến 31/12/2016 ...................74 Bảng 4.1: Đánh giá nhận xét về các phương án thực hiện thu phí ...........................96
xiv DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1: Các trạm quan trắc chất lượng môi trường nước của Tp. Hồ Chí Minh ...14 Hình 1.2: Nồng độ DO trung bình năm đo ở các trạm quan trắc sông Sài Gòn (năm 2011-2015) ................................................................................................................15 Hình 1.3: Nồng độ BOD5 đo ở các trạm quan trắc sông Sài Gòn (2011-2015) ........16 Hình 1.4: Ô nhiễm vi sinh đo ở các trạm quan trắc sông Sài Gòn (2011-2015) ......16 Hình 1.5: Nồng độ DO đo ở các trạm quan trắc sông Đồng Nai (2011-2015) ........17 Hình 1.6: Nồng độ BOD5 đo ở các trạm quan trắc sông Đồng Nai (2011-2015) ....17 Hình 1.7: Ô nhiễm vi sinh đo ở các trạm quan trắc sông Đồng Nai (2011-2015) ....18 Hình 1.8: Diễn biến chất lượng nước tại kênh Tham Lương - Bến Cát – Vàm Thuận trong giai đoạn năm 2011 đến 2015. (a) giá trị Ph; (b) Giá trị coliform; (c) Giá trị BOD5 .........................................................................................................................19 Hình 1.9: Diễn biến chất lượng nước tại kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè trong giai đoạn năm 2011 đến 2015. (a) giá trị Ph; (b) Giá trị BOD5; (c) Giá trị coliform .......20 Hình 1.10: Diễn biến chất lượng nước tại kênh Tàu Hủ- Bến Nghé, Đôi Tẻ trong giai đoạn năm 2011 đến 2015. (a) giá trị Ph; (b) Giá trị coliform; (c) Giá trị BOD5 ...................................................................................................................................22 Hình 1.11: Diễn biến chất lượng nước tại kênh Tân Hóa- Lò Gốm trong giai đoạn năm 2011 đến 2015. (a) giá trị Ph; (b) Giá trị coliform; (c) Giá trị BOD5 ..............23 Hình 2.1: Bộ máy quản lý môi trường hiện nay .......................................................32 Hình 2.2: Quy trình thu phí môi trường ....................................................................33 Hình 2.1: Mức thu phí ở Nga ....................................................................................56 Hình 3.1: Tỷ lệ doanh nghiệp thuộc danh mục và không thuộc danh mục ngành nghề có nước thải chứa kim loại nặng. .....................................................................67 Hình 3.2: Tỷ lệ doanh nghiệp có lưu lượng nước thải trung bình từ 30 m3/ngày.đêm trở lên ........................................................................................................................68 Hình 3.1 Số tiền phí BVMT thực thu và còn phải thu năm 2016 .............................77 Hình 3.2 Số lượng doanh nghiệp chưa kê khai và đã thực hiện kê khai ...................78
1 MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Môi trường có vị trí quan trọng trong quá trình tồn tại và phát triển của con người. Sự xáo trộn về môi trường sẽ tác động trực tiếp đến cuộc sống của con người. Bảo vệ môi trường bằng pháp luật là một định hướng cơ bản của hoạt động bảo vệ môi trường ở mỗi quốc gia. Công cụ này được sử dụng rất phổ biến, chiếm ưu thế ngay từ thời gian đầu tiên thực hiện các chiến lược, chính sách bảo vệ môi trường ở các nước phát triển và hiện nay vẫn được sử dụng rộng rãi và có hiệu quả ở tất cả các nước phát triển cũng như đang phát triển trên thế giới. Tuy nhiên trong một số trường hợp, công cụ pháp lý chưa phát huy được hiệu quả tối đa trong công tác bảo vệ môi trường. Trong công tác quản lý môi trường, xu hướng chung của thế giới hiện nay là ngày càng thiên về các biện pháp tài chính, các công cụ thị trường hay các khuyến khích kinh tế thay vì chủ yếu dựa vào mệnh lệnh và kiểm soát như trước đây. Tuy nhiên, để cho các công cụ kinh tế phát huy tốt tác dụng như là công cụ quản lý bổ sung cho các công cụ pháp lý, cần thiết phải đảm bảo một số điều kiện phù hợp trên nền tảng thể chế, kinh tế, xã hội và cơ sở hạ tầng kỹ thuật thiết yếu. Ở nước ta, quản lý môi trường bằng công cụ kinh tế mới đã và đang triển khai thực hiện được 12 năm. Sau khi điều chỉnh và thay thế Nghị định số 67/2003/NĐ- CP, Nghị định 25/2013/NĐ-CP về phí bảo vệ môi trường đối với nước thải đã được Thủ tướng Chính phủ ký ban hành ngày 29/03/2013 và chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/2013. Đây là công cụ kinh tế đầu tiên được áp dụng cho công tác bảo vệ môi trường ở nước ta theo nguyên tắc “Người gây ô nhiễm phải trả tiền”. Mục đích của Nghị định là nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường từ nước thải, sử dụng tiết kiệm nước sạch và tạo nguồn kinh phí cho Quỹ Bảo vệ môi trường thực hiện việc bảo vệ, khắc phục ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, việc thu phí BVMT đối với nước thải công nghiệp đã gặp phải một số trở ngại, và Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có dự thảo Thông tư hướng dẫn xác định khối lượng các chất gây ô nhiễm của nước thải
2 công nghiệp để các nhà quản lý môi trường, các chuyên gia đánh giá, rút kinh nghiệm nhưng đến nay vẫn chưa có những hướng dẫn chính thức. Sau hơn 12 năm thực hiện, thành phố Hồ Chí Minh là một trong những địa phương thực hiện tốt nhất, tuy nhiên việc thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp vẫn chưa đạt yêu cầu do nhiều nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan. Mục tiêu luận văn này sẽ nghiên cứu, đánh giá những khó khăn trong thực tiễn về tình hình thực hiện thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp tại thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó đề xuất những phương án thực hiện thu phí có tính khả thi trong điều kiện thành phố Hồ Chí Minh nhằm góp phần giải quyết những khó khăn thực tiễn trong việc thực hiện thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Đánh giá hiện trạng công tác thu phí BVMT đối với nước thải công nghiệp tại Tp.HCM - Đề xuất phương án thực hiện thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp có cơ sở khoa học và khả thi trong điều kiện thành phố Hồ Chí Minh. 3. Nội dung nghiên cứu Nội dung 1: Tổng hợp, biên hội các tài liệu liên quan - Hiện trạng ô nhiễm nguồn nước do nước thải công nghiệp ở thành phố Hồ Chí Minh. - Đánh giá nhận xét công tác kiểm soát và xử lý ô nhiễm do nước thải công nghiệp. - Tổng quan về công cụ kinh tế áp dụng trong bảo vệ môi trường trên thế giới và trong nước. - Chủ trương của Bộ Tài nguyên & Môi trường và Thành phố về thu phí bảo vệ môi trường nói chung và thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải nói riêng. - Đánh giá thực tiễn việc thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp tại TP.HCM. Những thành tựu và hạn chế.