Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố môi trường do hóa chất cho Thị Xã Dĩ An – Tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: Diệp Nhất Thiên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:152

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu tổng quát là tăng cường năng lực quản lý an toàn - môi trường và phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do hóa chất trên địa bàn thị xã Dĩ An - tỉnh Bình Dương. Để hiểu rõ hơn, mời các bạn tham khảo chi tiết nội dung luận văn này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố môi trường do hóa chất cho Thị Xã Dĩ An – Tỉnh Bình Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- PHẠM MINH HẢI NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG KẾ HOẠCH ỨNG PHÓ SỰ CỐ MÔI TRƯỜNG DO HÓA CHẤT CHO THỊ XÃ DĨ AN – TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Kỹ thuật môi trường Mã số ngành: 60520320 TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 9 năm 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- PHẠM MINH HẢI NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG KẾ HOẠCH ỨNG PHÓ SỰ CỐ MÔI TRƯỜNG DO HÓA CHẤT CHO THỊ XÃ DĨ AN – TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Kỹ thuật môi trường Mã số ngành: 60520320 CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS.NGUYỄN XUÂN TRƯỜNG TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 9 năm 2017
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN XUÂN TRƯỜNG Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM ngày 24 tháng 9 năm 2017 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 GS.TSKH Nguyễn Trọng Cẩn Chủ tịch 2 PGS.TS Thái Văn Nam Phản biện 1 3 PGS.TS Tôn Thất Lãng Phản biện 2 4 PGS.TS Lê Mạnh Tân Ủy viên 5 TS. Nguyễn Thị Phương Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV GS.TSKH Nguyễn Trọng Cẩn
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. HCM, ngày …… tháng …… năm 2017 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: Phạm Minh Hải Giới tính: nam Ngày, tháng, năm sinh: 10/9/1982 Nơi sinh: Huyện Trần Văn Thời, Cà Mau Chuyên ngành: Kỹ thuật môi trường MSHV: 1541810007 I- Tên đề tài: Nghiên cứu xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố môi trường do hóa chất cho Thị Xã Dĩ An – Tỉnh Bình Dương II- Nhiệm vụ và nội dung: Bài luận văn sẽ nghiên cứu, thu thập, kế thừa số liệu; Đánh giá hiện trạng sản xuất, kinh doanh và sử dụng hóa chất; Dự báo nguy cơ xảy ra sự cố; Đề xuất giải pháp và kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hoá chất. III- Ngày giao nhiệm vụ: 30/8/2016 IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 24/9/2017 V- Cán bộ hướng dẫn: TS.Nguyễn Xuân Trường CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH (Họ tên và chữ ký) NGUYỄN XUÂN TRƯỜNG
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi cùng với sự hợp tác, giúp đỡ của thầy trực tiếp hướng dẫn luận văn, Trung tâm Khoa học và Công nghệ Môi trường (CESAT), Sở Công Thương tỉnh Bình Dương; Sở Tài Nguyên và Môi Trường tỉnh Bình Dương. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi rất mong muốn kết quả nghiên cứu thực tiễn của tôi sẽ góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác bảo vệ môi trường của Thị xã Dĩ An nói riêng và của Tỉnh Bình Dương nói chung. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn Phạm Minh Hải
ii LỜI CÁM ƠN Trước tiên, tôi kính gửi lời cảm ơn chân thành đến Quý thầy cô, đặc biệt là Quý thầy cô giảng dạy sau đại học ngành Kỹ thuật môi trường khoá 15- Trường Đại học Công nghệ thành phố Hồ Chí Minh đã tận tâm, nhiệt tình truyền đạt những kiến thức cũng như kinh nghiệm thực tế trong thời gian học tập và nghiên cứu tại trường cũng như tôi đã học hỏi được rất nhiều điều bổ ích quý báu từ thầy hướng dẫn và các đồng sự. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy TS. Nguyễn Xuân Trường trên cương vị là người hướng dẫn trực tiếp đề tài luận văn thạc sĩ của tôi. Thầy đã tận tình hướng dẫn, động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành thành tốt nhất đề tài này. Sau cùng, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến Trung tâm Khoa học và Công nghệ Môi trường (CESAT), Sở Công Thương tỉnh Bình Dương; Sở Tài Nguyên và Môi Trường tỉnh Bình Dương đã tạo điều kiện, động viên và giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ này. Học viên thực hiện Luận văn Phạm Minh Hải
iii TÓM TẮT Đề tài luận văn thạc sĩ ” Nghiên cứu xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố môi trường do hóa chất cho Thị xã Dĩ An – Tỉnh Bình Dương ” được thực hiện từ ngày 30 tháng 8 năm 2016 đến ngày 30 tháng 7 năm 2017, với mục tiêu nghiên cứu, là tăng cường năng lực quản lý an toàn - môi trường và phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do hóa chất trên địa bàn thị xã Dĩ An - tỉnh Bình Dương. Đề tài tập trung bốn nội dung chính đó là: Thu thập, kế thừa số liệu; Đánh giá hiện trạng sản xuất, kinh doanh và sử dụng hóa chất; Dự báo nguy cơ xảy ra sự cố; Đề xuất giải pháp và kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hoá chất. Đề tài luận văn sử dụng phương pháp Phương pháp thu thập, kế thừa số liệu; Phương pháp điều tra, khảo sát; Phương pháp thống kê; Phương pháp đánh giá tác động môi trường; Phương pháp phân tích tổng hợp; Phương pháp xây dựng kịch bản; Phương pháp mô hình hóa; Phương pháp bản đồ GIS; Phương pháp nội suy, ngoại suy; Phương pháp chuyên gia; Phương pháp tham khảo kết quả thực hiện trong và ngoài nước. Các kết quả chính của đề tài luận văn là: Đánh giá hiện trạng hoạt động hóa chất, tình hình sự cố hóa chất và năng lực ứng phó của thị xã Dĩ An - tỉnh Bình Dương, Dự báo nguy cơ và tình huống xảy ra sự cố hóa chất trên địa bàn thị xã Dĩ An - tỉnh Bình Dương; Xây dựng kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do hóa chất trên địa bàn thị xã Dĩ An - tỉnh Bình Dương Ý nghĩa của luận văn là đã xây dựng được kế hoạch ứng phó sự cố môi trường do hóa chất cho Thị xã Dĩ An – Tỉnh Bình Dương một cách chi tiết, cụ thể, dễ dàng áp dụng vào thực tế trên địa bàn; dự báo và đưa ra các kịch bản có thể xẩy ra sự cố môi trường trên địa bàn. Góp phần giải quyết những khó khăn thực tiễn trong việc quả lý, ứng phó các sự cố môi trường tại điạ phương. Kết quả của đề tài luận văn thạc sĩ có thể áp dụng trong điều kiện Thị Xã Dĩ An, Tỉnh Bình Dương nhằm nâng cao hiệu quả, đồng bộ trong công tác quản lý và bảo vệ môi trường trên địa bàn; có phương án kịp thời và hiệu quả khi có sự cố môi trường do hóa chất xẩy ra.
iv ABSTRACT Master thesis topic "Research and develop a response plan of environmental incidents caused by chemicals in Di An town - Binh Duong province" was implemented from 30 August 2016 to 30 June 2017 with the aims of strengthening the capacity of environmental safety control , preventing and responding to environmental incidents caused by chemicals in Di An town, Binh Duong province. The thesis focused on four main contents, including collecting and inheriting data; assessing the current status of production, business and use of chemicals; forecasting the risk of incident; and propose solutions and plans for chemical incident prevention and response. The thesis used the data collection and data inheritance methods; Surveying and surveying methods; Statistical methods; Method of assessment of environmental impact; Analytical methods; Scripting method; Modeling method; GIS mapping method; Method of interpolation, extrapolation; Professional solution; Method of referencing results of implementation in both domestic and abroad. The main results of the thesis are: Assessing the current status of chemical activities, chemical incident situation and the response capacity of Di An town - Binh Duong province, forecasting risk and Chemical incident situation in Di An town - Binh Duong province; Developing a plan to prevent and respond to environmental incidents caused by chemicals in Di An town, Binh Duong province The meaning of the thesis is to build a plan to cope with the environmental problems caused by chemicals in Di An Town - Binh Duong Province in detail and in easy way to practically apply in the area; to forecast and plan scenarios that may cause environmental incidents in the area. It would help solve the current difficulties in managing and responding to environmental incidents in the local. The results of the master thesis can be applied in the condition of Di An Town, Binh Duong Province in order to improve efficiency and synchronism in the management and protection of the environment in the area; and to make timely and effective plans to cope with environmental incidents caused by chemicals.
v MỤC LỤC Mở Đầu ............................................................................................................................ 1 1. đặt vấn đề ..................................................................................................................... 1 2.mục tiêu nghiên cứu ..................................................................................................... 3 3.ý nghĩa luận văn ............................................................................................................ 3 chương 1: tổng quan về hoạt động hóa chất và sự cố môi trường do hóa chất trên địa bàn thị xã dĩ an - tỉnh bình dương ..................................................................... 4 1.1 điều kiện tự nhiên ...................................................................................................... 4 1.1.1 vị trí địa lý............................................................................................................... 4 1.1.2 địa hình, địa mạo .................................................................................................... 5 1.1.3 địa chất .................................................................................................................... 5 1.1.4 thổ nhưỡng .............................................................................................................. 5 1.1.5 đặc điểm khí hậu ..................................................................................................... 6 1.1.6 đặc điểm thủy văn ................................................................................................... 7 1.1.7 tài nguyên đất ......................................................................................................... 8 1.2 điều kiện kinh tế khu vực nghiên cứu........................................................................ 9 1.3 hiện trạng môi trường .............................................................................................. 11 1.3.1 hiện trạng môi trường nước .................................................................................. 11 1.3.2 hiện trạng môi trường không khí, tiếng ồn ........................................................... 11 1.3.3 hiện trạng môi trường đất .................................................................................... 12 1.3.4 hiện trạng quản lý chất thải rắn ............................................................................ 12 1.3.5 tai biến thiên nhiên và sự cố môi trường .............................................................. 12 1.4 tổng hợp kết quả đánh giá về hiện trạng hoạt động hóa chất trên địa bàn thị xã dĩ an – tỉnh bình dương…………………………....… ......................................................... …13 1.4.1 tình hình hoạt động hóa chất trên địa bàn thị xã dĩ an – tỉnh bình dương…………………………………… ....……………………………….…....……13 1.4.2 tổng hợp kế thừa kết quả điều tra về các cơ sở có sử dụng, sản xuất, kinh doanh và tồn chứa hóa chất có nguy cơ cao trên địa bàn thị xã dĩ an – tỉnh bình dương… .... 14 1.4.3 tình hình sự cố môi trường do hóa chất trên địa bàn thị xã dĩ an……………… . 19 1.4.4 năng lực ứng phó sự cố hóa chất của thị xã dĩ an……………....................... …..20 chương 2: nội dung và phương pháp nghiên cứu. .................................................... 24 2.1. nội dung nghiên cứu ............................................................................................... 24
vi 2.2 phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 24 chương 3: kết quả nghiên cứu và thảo luận ............................................................. 34 3.1 đánh giá dự báo nguy cơ và tình huống xảy ra sự cố môi trường do hóa chất trên địa bàn thị xã dĩ an - tỉnh bình dương ............................................................................................................................... 34 3.1.1 số liệu về điều kiện khí quyển của địa phương ............................................................................. 34 3.1.2 địa bàn và cơ sở hóa chất điển hình để dự báo nguy cơ sự cố hóa chất ........................................ 36 3.1.3 cơ sở hóa chất điển hình để dự báo tình huống xảy ra sự cố hóa chất .......................................... 36 3.2 dự báo nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất .............................................................................................. 36 3.2.1 sự cố hóa chất và kinh nghiệm phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh, sử dụng và tồn chứa hóa chất .............................................................................. 36 3.2.2 dự báo nguy cơ sự cố hoá chất trong các doanh nghiệp điển hình ................................................ 37 3.2.3 dự báo nguy cơ, tình huống sự cố đối với các cơ sở sản xuất, sử dụng hóa chất có khả năng phát sinh hóa chất dạng khí độc hại ................................................................................. 55 3.2.4 xác định một số nguyên nhân xảy ra sự cố.................................................................................... 56 3.3 dự báo tình huống xảy ra sự cố hóa chất .......................................................................................... 57 3.3.1 các doanh nghiệp sản xuất hóa chất .............................................................................................. 57 3.3.2 các doanh nghiệp kinh doanh hóa chất.......................................................................................... 65 3.3.3 các doanh nghiệp sử dụng hóa chất ............................................................................................... 69 3.4 đề xuất giải pháp .............................................................................................................................. 75 3.4.1 nguyên tắc và yêu cầu trong quản lý phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất………75 3.4.2 các giải pháp và kế hoạch phòng ngừa sự cố hóa ……………… ............................................ ….77 3.4.3 giải pháp nâng cao năng lực của người lao động, cơ sở hóa chất trong hoạt động phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất ……………………….. ................................................ 88 3.4.4 kế hoạch kiểm tra, giám sát nguồn nguy cơ xảy ra sự cố…… ......................... …91 3.4.5 thực hiện công tác kiểm tra, thanh tra tuân thủ quy định về an toàn hóa chất kiểm tra tính sẵn sàng lực lượng để ứng phó sự cố hóa chất………………………… 95 3.4.6 đề xuất vạch tuyến vận chuyển hóa chất trên địa bàn thị xã dĩ an – tỉnh bình dương….......................................................................................................... 96 3.5 các giải pháp và kế hoạch ứng phó, khắc phục hậu quả sau sự cố hóa chất ......... 100 3.5.1 dự báo các tình huống và quy mô ứng phó sự cố………… ................. ………..100 3.5.2 công tác chuẩn bị ứng phó sự cố……………………………………….... ........ 102 3.5.3 quy trình và giải pháp ứng phó sự cố…………………………………… ......... 104
vii 3.6 một số dự án ưu tiên…………………………………………………………….. 112 3.7 phân công tổ chức thực hiện………………………………………………......... .112 3.7.1 nguyên tắc chung……………………………………………………………… 112 3.7.2 trách nhiệm và cơ chế phối hợp…………………………………………. ...... ..113 kết luận và kiến nghị ............................................................................................ ….120
viii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BD Bình Dương BKS Biển kiểm soát BVMT Bảo vệ môi trường BVTV Bảo vệ thực vật CESAT Trung tâm khoa học và công nghệ môi trường CNG Compressed Natural GAS (Khí thiên nhiên) CNH Công nghiệp hóa CP Cổ phần DN Doanh nghiệp ĐTM Đánh giá tác động môi trường GCNQSĐ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất GHS Hệ thống hài hòa toàn cầu về ghi nhãn hóa chất GIS Hệ thống thông tin địa lý (Geographic Information System) HĐH Hiện đại hóa IPA Dung môi Isopropyl Alcohol K/CCN Khu/Cụm công nghiệp KHCN Khoa học công nghệ KCN Khu công nghiệp KCX Khu chế xuất LNG Liquefied Natural GAS (Khí thiên nhiên hóa lỏng) LPG Liquefied Petroleum GAS (Khí dầu mỏ hóa lỏng) MIC Khí Methyl isocyanate MSDS Bảng dữ liệu an toàn hóa chất (material safety data sheet)
ix NĐ –CP Nghị định – Chính phủ NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn P Phường PCCC Phòng cháy chữa cháy QCVN Quy chẩn Việt nam TNHH Trách nhiệm hữu hạn TNMT Tài nguyên Môi trường TN&MT Tài Nguyên và môi trường TP Trưởng phòng TP.HCM Thành Phố Hồ Chí Minh TX. Thị xã UBND Ủy ban nhân dân
x DANH MỤC CÁC BẢNG bảng 1.1 chủng loại hóa chất tồn chứa phân theo nhóm ngành..................................... 14 bảng 1.2 các loại nguy cơ sự cố hóa chất xảy ra và tác động phổ biến nhất ................ 15 bảng 1.3 doanh nghiệp điển hình có nguy cơ sự cố hóa chất cao nhất theo địa bàn .... 17 bảng 1.4 thống kê một số vụ cháy lớn trên địa bàn tỉnh bình dương từ năm 2011 – 2015 ............................................................................................................................... 18 bảng 3.1 tổng hợp số liệu trung bình nhiều năm thời kỳ 1980-2015 về nhiệt độ, độ ẩm và lượng mưa trung bình của bình dương ..................................................................... 33 bảng 3.2 phân loại độ bền vững khí quyển .................................................................... 34 bảng 3.3 các hạng mục công trình có sử dụng hóa chất của công ty cổ phần tôn hoa sen .......................................................................................................................... 36 bảng 3.4 danh sách các vị trí có nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất .................................... 37 bảng 3.5 các hạng mục công trình chính ....................................................................... 38 bảng 3.6 danh sách các điểm có nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất ................................... 40 bảng 3.7 các hạng mục công trình chính ....................................................................... 47 bảng 3.8 danh mục hóa chất sử dụng của công ty ......................................................... 48 bảng 3.9 danh sách các điểm có nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất ................................... 50 bảng 3.10 tính toán tải lượng ô nhiễm do cháy kho hóa chất ........................................ 59 bảng 3.11 ước tính nồng độ chất ô nhiễm trong bề mặt tác động trực tiếp cực đại ...... 59 bảng 3.12 dự báo các tình huống xảy ra sự cố cháy nổ dây chuyền ............................. 60 bảng 3.13 dự báo các tình huống ứng cứu, cứu nạn và quy mô thiệt hại………………………………………………………………………………………60 bảng 3.14 tính toán tải lượng ô nhiễm do cháy kho hóa chất ........................................ 61 bảng 3.15 ước tính nồng độ chất ô nhiễm trong bề mặt tác động trực tiếp cực đại ...... 61 bảng 3.16 tính toán tải lượng ô nhiễm do cháy kho hóa chất ........................................ 67 bảng 3.17 ước tính nồng độ chất ô nhiễm trong bề mặt tác động trực tiếp cực đại ...... 67 bảng 3.18 danh sách các điểm có nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất ................................. 73 bảng 3.19 tính toán tải lượng ô nhiễm do cháy kho hóa chất ........................................ 73 bảng 3.20 phân nhóm hóa chất nguy hiểm để xác định khu khoảng cách an toàn........ 77 bảng 3.21 các đặc trưng của cacbonil sunfit.................................................................. 78 bảng 3.22 khoảng cách cách ly đối với chất lỏng dễ cháy (cháy bề mặt) (bảng a) ....... 78
xi bảng 3.23 khoảng cách cách ly đối với chất lỏng dễ cháy có nguy hiểm bùng cháy .... 79 bảng 3.24 khoảng cách cách ly đối với khí hóa lỏng dễ cháy có nguy hiểm bùng cháy ....................................................................................................................................... 79 bảng 3.25 khoảng cách cách ly đối với khí độc hóa lỏng bằng cách nén (nguy hiểm từ đám mây khí độc) .......................................................................................................... 79 bảng 3.26 khoảng cách cách ly đối với khí độc hóa lỏng bằng làm lạnh (nguy hiểm từ đám mây khí độc)(bảng e) ............................................................................................. 80 bảng 3.27 khoảng cách cách ly đối với chất lỏng độc (nguy hiểm từ đám mây khí độc do hóa hơi)(bảng f) ........................................................................................................ 81
xii DANH MỤC CÁC HÌNH hình 2.1 ví dụ về phân vùng nguy hiểm hóa chất theo aloha ........................................ 27 hình 2.2 phân vùng sử dụng đất theo tiêu chí chấp nhận mức rủi ro.................................................... 31 hình 3.1 kết quả dự báo vùng nguy hiểm từ phát tán vinil axetat ................................. 57 hình 3.2 bản đồ mô tả vùng nguy hiểm từ phát tán vinil axetat............................................................ 57 hình 3.3 mô hình dự báo sự cố dây chuyền trong sản xuất hóa chất ............................. 58 hình 3.4 thay đổi nồng độ chất ô nhiễm (a,b,c) theo khoảng cách phát tán .................. 62 hình 3.5 mô hình phát tán khí thải từ sự cố cháy nổ dung môi hữu cơ (công ty tnhh nan pao resin – kcn sóng thần 2) ................................................................................... 63 hình 3.6 kết quả dự báo vùng nguy hiểm từ phát tán metil xiclohecxan .............................................. 65 hình 3.7 bản đồ mô tả vùng nguy hiểm từ phát tán metil xiclohecxan ......................... 65 hình 3.8 kết quả dự báo vùng nguy hiểm từ sự cố tràn đổ, phát tán amoniac khan quả dự báo vùng nguy hiểm từ sự cố tràn đổ, phát tán amoniac khan ................................. 69 hình 3.9 bản đồ mô tả vùng nguy hiểm từ sự cố tràn đổ, phát tán amoniac khan ......... 69 hình 3.10 kết quả dự báo vùng nguy hiểm từ sự cố tràn đổ, phát tán xilen .................. 71 hình 3.11 bản đồ mô tả vùng nguy hiểm từ sự cố tràn đổ, phát tán xilen ..................... 72 hình 3.12 mô hình quản lý rủi ro, ứng phó sự cố hóa chất tại cơ sở, doanh nghiệp...... 85
1 MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Hóa chất có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế – xã hội, và được sử dụng rộng rãi ở hầu hết các ngành nghề kinh tế và mọi hoạt động của đời sống hàng ngày, đặc biệt là trong sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, xây dựng, thương mại, y tế, KHCN(khoa học công nghệ) và giáo dục. Do đó, khi kinh tế và đời sống xã hội càng phát triển, thì nhu cầu sử dụng hóa chất sẽ ngày càng tăng lên. Vì vậy, ngành công nghiệp hóa chất (cơ bản, phụ trợ) cũng đang được chú trọng phát triển ngày càng mở rộng và theo hướng đa dạng hóa ngành nghề. Từ đó cũng làm tăng nhanh nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất. Hoạt động hóa chất luôn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, sự cố hóa chất có thể xảy ra bất kỳ thời điểm nào và khi xảy ra, sự cố hóa chất luôn tiềm ẩn khả năng phát triển thành sự cố ở quy mô lớn, có tác động trên phạm vi rộng, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người dân, kinh tế, tài sản và môi trường xung quanh. Nhìn chung, hầu hết các loại hóa chất đều có khả năng phát tán nhanh trên diện rộng, dễ xâm nhập vào cơ thể con người qua đường ăn uống, thở… từ đó gây ngộ độc, đồng thời có khả năng để lại những hậu quả lâu dài trong môi trường tự nhiên bởi khả năng tồn lưu, khó phân hủy. Quá trình sản xuất, kinh doanh, sử dụng và tồn chứa hóa chất thường làm phát sinh khí thải, nước thải và chất thải rắn. Trong đó, nước thải có chứa nhiều thành phần hóa chất độc hại đối với nguồn tiếp nhận. Khí thải cũng chứa nhiều thành phần khí độc hại như NH3, SO2, SO3, Cl2, HCl, THC,… Chất thải rắn thường là hóa chất thải và chất thải hóa chất, có tính độc hại cao. Cùng với sự phát triển của công nghiệp hóa chất, thì các ngành sử dụng hóa chất cũng phát triển mạnh như: kinh doanh xăng dầu; sản xuất nhựa, sơn, keo, mực in; chế biến gỗ; sản xuất giày dép, cao su;..., nên nhu cầu sử dụng hóa chất tăng nhanh và tất yếu làm tăng nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất. Theo Luật Hoá chất (2007), sự cố hóa chất là tình trạng cháy nổ, rò rỉ, phát tán hóa chất gây hại hoặc có nguy cơ gây hại cho người, tài sản và môi trường, trong đó sự cố hóa chất nghiêm trọng là sự cố hóa chất gây hại hoặc có nguy cơ gây hại lớn, trên diện rộng cho người, tài sản, kinh tế, môi trường và vượt quá khả năng kiểm soát của cơ sở hóa chất. Hoạt động hóa chất là hoạt động đầu tư, sản xuất, sang chai, đóng gói, mua bán, xuất khẩu, nhập khẩu, vận chuyển, cất giữ, bảo quản, sử dụng, nghiên cứu,
2 thử nghiệm hóa chất, xử lý hóa chất thải bỏ, xử lý chất thải hóa chất. Trong hoạt động hoá chất, sự cố hóa chất có thể xảy ra, có liên quan chủ yếu tới quá trình sản xuất, kinh doanh, vận chuyển, tồn chứa và sử dụng hóa chất nhằm phục vụ hoạt động phát triển kinh tế - xã hội và dân sinh (chủ yếu liên quan tới các ngành công nghiệp, thương mại, xây dựng, nông nghiệp, thuỷ sản, y tế, giáo dục). Ngày 05/03/2013 Thủ tướng Chính phủ đã ra Chỉ thị số 03/CT-TTg V/v Tăng cường công tác phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất độc hại, mà theo đó ngày 05/08/2013 Bộ Công Thương đã có thông tư số 20/2013/TT-BCT V/v Quy định về Kế hoạch và biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trong lĩnh vực công nghiệp. Nhìn chung, ở tầm khái quát hóa, có thể đưa ra đánh giá sơ bộ về công tác phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất ở nước ta nhìn từ ba góc độ sau: Từ phía doanh nghiệp: Ý thức của các doanh nghiệp đối với an toàn hóa chất và cháy nổ rất kém, chưa thực sự hiểu rõ tầm quan trọng của công tác phòng ngừa ứng phó sự cố môi trường do hóa chất vì quyền lợi của chính họ và trách nhiệm đối với xã hội. Từ phía xã hội: Người dân hoàn toàn không biết hoặc thiếu thông tin về các nguy cơ, hiểm hoạ cận kề có thể đến từ các cơ sở sản xuất, kinh doanh và sử dụng hoá chất trong khu vực họ sinh sống, chưa được trang bị những kiến thức cần thiết đến việc ứng phó khi có sự có hoá chất xảy ra. Từ góc độ các nhà quản lý: Việc kiểm soát thực thi an toàn hóa chất đã được thực hiện, nhưng không có hệ thống, chưa có cơ sở dữ liệu để quản lý; Chưa cung cấp các công cụ hỗ trợ lên kế hoạch phòng ngừa và ứng phó sự cố; Chưa phổ biến rộng rãi trên phương tiện truyền thông kiến thức phòng ngừa, nguyên nhân sự cố và biện pháp ứng phó sự cố; Hoá chất có rất nhiều loại với những đặc tính khác nhau, trong khi đó nguồn nhân lực được đào tạo có trình độ chuyên sâu phục vụ công tác quản lý hoá chất còn nhiều hạn chế. Chưa tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn,...; Chưa thành lập bộ máy hoặc trung tâm ứng phó sự cố hóa chất chuyên nghiệp.
3 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu tổng quát là tăng cường năng lực quản lý an toàn - môi trường và phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do hóa chất trên địa bàn thị xã Dĩ An - tỉnh Bình Dương. Các mục tiêu cụ thể bao gồm: - Điều tra, đánh giá hiện trạng các cơ sở có sử dụng, sản xuất, kinh doanh, tồn chứa và tình hình xảy ra sự cố hoá chất, đồng thời khoanh vùng các địa bàn điển hình có nguy cơ cao xảy ra sự cố hóa chất trên địa bàn thị xã Dĩ An - tỉnh Bình Dương; - Khảo sát, đánh giá năng lực quản lý an toàn và phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất của các cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương; - Dự báo các nguy cơ và tình huống xảy ra sự cố hóa chất điển hình; - Đề xuất các giải pháp và kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do hóa chất trên địa bàn thị xã Dĩ An - tỉnh Bình Dương giai đoạn 2016-2020. 3. Ý nghĩa của luận văn 3.1 Ý nghĩa khoa học Điều tra, đánh giá được hiện trạng sử dụng, tốn chứa và sản xuất hóa chất trên địa bàn, từ đó chỉ ra được các khu vực có nguy cơ xẩy ra sự cố hóa chất trên địa bàn Thị xã Dĩ An. Đánh giá được năng lực quản lý và phòng ngừa sự cố môi trường do hóa chất trên địa bàn. Áp dụng phương pháp mô hình hóa kết hợp các phương pháp khác để dự báo được nguy cơ và tình huống xảy ra sự cố hóa chất điển hình trên địa bàn. 3.2 Ý nghĩa thực tiễn Đã xây dựng được kế hoạch ứng phó sự cố môi trường do hóa chất cho Thị xã Dĩ An – Tỉnh Bình Dương một cách chi tiết, cụ thể, dễ dàng áp dụng vào thực tế trên địa bàn; đưa ra các kịch bản có thể xẩy ra sự cố môi trường trên địa bàn. Góp phần giải quyết những khó khăn thực tiễn trong việc quả lý, ứng phó các sự cố môi trường tại điạ phương. Có thể ứng dụng đề tài nghiên cứu cho các Huyện, Thị khác trong Tỉnh Bình Dương.
4 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG HÓA CHẤT VÀ SỰ CỐ MÔI TRƯỜNG DO HÓA CHẤT TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ DĨ AN - TỈNH BÌNH DƯƠNG 1.1 Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu 1.1.1 Vị trí địa lý Thị xã Dĩ An là một trong 4 thị xã thuộc tỉnh Bình Dương có vị trí địa lý tiếp giáp với 2 thành phố là Biên Hòa (Đồng Nai) và Thủ Đức, Quận 9 (TP.HCM) đồng thời là cửa ngõ quan trọng để đi các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và các tỉnh phía Bắc Việt Nam Hình 1.1: Bản đồ hành chính Thị xã Dĩ An