Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ Ngân sách nhà nước tại Kho bạc Nhà nước Bắc Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn của kiểm soát thanh toán vốn đầu tư XDCB từ NSNN. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp hoàn thiện kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản của Kho bạc Nhà nước Bắc Ninh, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn Ngân sách nhà nước. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ Ngân sách nhà nước tại Kho bạc Nhà nước Bắc Ninh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ BÙI THỊ MAI HƢƠNG KIỂM SOÁT THANH TOÁN VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI KHO BẠC NHÀ NƢỚC BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG HÀ NỘI – 2018
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ .................................. BÙI THỊ MAI HƢƠNG KIỂM SOÁT THANH TOÁN VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI KHO BẠC NHÀ NƢỚC BẮC NINH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN DUY LẠC XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN HÀ NỘI - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đƣợc ghi rõ nguồn gốc.
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm, giúp đỡ tận tình của nhiều cá nhân và tập thể. Trƣớc hết, tôi xin đƣợc bày tỏ lòng cảm ơn chân thành của mình tới giảng viên hƣớng dẫn, TS. Nguyễn Duy Lạc, đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Những ngƣời vô cùng quan trọng với tôi là bố mẹ, gia đình tôi, họ đã động viên tôi trong suốt quá trình học tập. Tôi xin đƣợc dành những lời cảm ơn sâu sắc về những hy sinh và san sẻ của họ để tôi có thể hoàn thành khóa học của mình. Với sự hỗ trợ rất nhiệt tình của nhiều bạn bè và đồng nghiệp, bằng cách trực tiếp và gián tiếp, tôi xin đƣợc bày tỏ sự biết ơn chân thành sâu sắc. Còn lại những sai sót và khiếm khuyết trong bài là những yếu điểm của tôi. Xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................i DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. ii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ ....................................................................... iii MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 CHƢƠNG 1 ................................................................................................................4 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT THANH TOÁN VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC .............................................................4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ......................................................................4 1.2. Cơ sở lý luận về kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc ............................................................6 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò và ý nghĩa của kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc .6 1.2.2. Nội dung kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc ..................................................................12 1.2.3. Các nhân tố ảnh hƣởng tới công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc ..........24 1.3. Kinh nghiệm kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản của một số Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh và bài học rút ra cho Kho bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh 27 1.3.1. Kinh nghiệm kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Hải Dƣơng ................................27 1.3.2. Kinh nghiệm kiểm soát chi đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc của Kho bạc Nhà nƣớc thành phố Hải Phòng ...............................28 1.3.3. Bài học rút ra cho Kho bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh trong công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc....29 CHƢƠNG 2 ..........................................................................................................32 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................................32 2.1. Phƣơng pháp luận ..........................................................................................32 2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể .............................................................32 2.2.1. Phƣơng pháp thống kê mô tả .................................................................32 2.2.2. Phƣơng pháp tổng hợp ...........................................................................32
2.2.3. Phƣơng pháp phân tích...........................................................................32 2.2.4. Phƣơng pháp so sánh và phân tích tỷ lệ .................................................33 2.2.5. Phƣơng pháp chuyên gia: .......................................................................33 2.3. Địa điểm và thời gian thực hiện nghiên cứu .................................................33 CHƢƠNG 3 ..........................................................................................................34 THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT THANH TOÁN VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC BẮC NINH ....................................................................................................................34 3.1. Khái quát về Kho bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh ...................................................34 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Kho bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh. ..34 3.1.2. Cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn của Kho bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh trong kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc .................................................................................................36 3.2. Kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc tại Kho bạc Nhà Nƣớc Bắc Ninh giai đoạn 2012-2016......................................40 3.2.1. Thực trạng đầu tƣ xây dựng cơ bản tại tỉnh Bắc Ninh ...........................40 3.2.2. Thực trạng kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh giai đoạn 2012-2016.42 3.3. Đánh giá chung công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh giai đoạn 2012 - 2016 ...........................................................................................60 3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc .........................................................................60 3.3.2. Một số hạn chế và nguyên nhân .............................................................63 CHƢƠNG 4 ..........................................................................................................71 PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT THANH TOÁN VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC BẮC NINH ..................................71 4.1. Phƣơng hƣớng, mục tiêu, cơ hội và những thách thức để thực hiện nhiệm vụ kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh giai đoạn 2017-2021. .....................................71 4.1.1. Phƣơng hƣớng .......................................................................................71 4.1.2. Mục tiêu .................................................................................................74 4.1.3. Cơ hội và những thách thức ...................................................................75
4.2. Một số giải pháp tăng cƣờng kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc giai đoạn 2017 -2021. ..76 4.2.1. Hoàn thiện công tác tổ chức nhân sự .....................................................76 4.2.2. Hoàn thiện quy trình kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc ............................................................................77 4.2.3. Hiện đại hóa công nghệ thông tin ứng dụng trong công tác kiểm soát thanh toán ...............................................................................................78 4.2.4. Tăng cƣờng hoạt động thanh tra - kiểm tra nội bộ trong kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản tại Kho bạc Nhà nƣớc .......................78 4.3. Một số kiến nghị . ..........................................................................................80 4.3.1. Kiến nghị với Nhà nƣớc .........................................................................80 4.3.2. Kiến nghị với Bộ Tài chính ....................................................................80 4.3.3. Kiến nghị với Kho bạc nhà nƣớc ...........................................................81 4.3.4. Kiến nghị với Ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh ......................................82 KẾT LUẬN ..........................................................................................................83 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................86
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 GPMB Giải phóng mặt bằng 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 KBNN Kho bạc Nhà nƣớc 4 KTT Kế toán trƣởng 5 KTV Kế toán viên 6 NSĐP Ngân sách địa phƣơng 7 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 8 NSTW Ngân sách Trung ƣơng 9 QLDA Quản lý dự án 10 TPCP Trái phiếu Chính phủ 11 TW Trung ƣơng 12 UBND Uỷ ban nhân dân 13 XDCB Xây dựng cơ bản i
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang Tình hình kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ từ 1 Bảng 3.1 NSNN tại Kho bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh giai 49 đoạn 2012 - 2016 Tình hình tạm ứng vốn đầu tƣ xây dựng cơ 2 Bảng 3.2 bản từ ngân sách nhà nƣớc qua KBNN Bắc 51 Ninh giai đoạn 2012 - 2016 Tình hình thu hồi tạm ứng vốn của các dự án 3 Bảng 3.3 có số dƣ tạm ứng vốn các năm trƣớc chuyển 53 sang Tình hình từ chối thanh toán vốn đầu tƣ xây 4 Bảng 3.4 dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho 54 bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh giai đoạn 2012-2016 Tình hình dự án, công trình hoàn thành phê 5 Bảng 3.5 56 duyệt quyết toán giai đoạn 2012-2016 ii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ STT Bảng Nội dung Trang Cơ cấu tổ chức bộ máy Kho bạc Nhà nƣớc 1 Sơ đồ 3.1 38 Bắc Ninh Tổ chức bộ máy kiểm soát chi đầu tƣ xây 2 Sơ đồ 3.2 dựng cơ bản tại văn phòng Kho bạc Nhà 39 nƣớc Bắc Ninh iii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Kiểm soát vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nƣớc (NSNN) có một ý nghĩa vô cùng quan trọng trong vấn đề huy động vốn và sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tƣ. Do có vai trò đặc biệt quan trọng nên vấn đề kiểm soát thanh toán nguồn vốn đầu tƣ XDCB rất đƣợc chú trọng, nhiều nội dung quản lý nguồn vốn này đã đƣợc hình thành từ việc ban hành pháp luật, xây dựng và thực hiện cơ chế, chính sách quản lý đến việc xây dựng quy trình, thủ tục cấp phát và quản lý sử dụng vốn. Những văn bản liên quan đến kiểm soát thanh toán nguồn vốn này đã đƣợc điều chỉnh, bổ sung trong thời gian qua ngày càng phù hợp hơn với yêu cầu quản lý. Trong những năm qua, số lƣợng dự án, nguồn vốn và lƣợng vốn đầu tƣ tăng lên đáng kể. Hoạt động kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB từ NSNN đã có nhiều kết quả từ việc: bố trí bộ máy, triển khai thực hiện cơ chế, chính sách quản lý vốn đầu tƣ, thực hiện các khâu trong quá trình kiểm soát thanh toán... Trong đó hệ thống Kho bạc Nhà nƣớc (KBNN) có vai trò đáng kể đã đóng góp rất lớn trong việc thực hành tiết kiệm chống lãng phí, loại bỏ tiêu cực, phòng chống tham nhũng, nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN. KBNN Bắc Ninh với vai trò là cơ quan kiểm soát vốn đầu tƣ XDCB nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Trải qua hơn 20 năm hoạt động, KBNN Bắc Ninh ngày càng khẳng định đƣợc vị thế, vai trò của mình trong công tác kiểm soát chi NSNN. Thời gian qua KBNN Bắc Ninh đã thực hiện tốt vai trò của mình, hàng năm qua kiểm soát thanh toán đã tiết kiệm cho ngân sách tại địa bàn hàng tỷ đồng từ việc phát hiện và từ chối thanh toán những khoản chi không đúng chế độ. Tuy nhiên, trƣớc sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế, xu hƣớng hội nhập quốc tế công tác kiểm soát chi nói chung, chi đầu tƣ XDCB nói riêng qua KBNN Bắc Ninh vẫn bộc lộ một số điểm hạn chế 1
bất cập ở nhiều khâu, từ khâu quyết định cấp vốn, sử dụng vốn đến việc thanh toán, quyết toán vốn đầu tƣ, trình trạng chồng chéo giữa các văn bản hƣớng dẫn đến việc sử dụng vốn kém hiệu quả, tình trạng lãng phí, thất thoát trong đầu tƣ XDCB vẫn còn nhiều, gây lãng phí và thất thoát không nhỏ nguồn NSNN. Do vậy, việc đổi mới hoạt động kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ của KBNN đƣợc đặt ra nhƣ một nhiệm vụ tất yếu, cấp bách, góp phần quản lý hiệu quả vốn đầu tƣ XDCB và hoàn thiện hơn nữa chức năng, nhiệm vụ và vai trò của hệ thống KBNN. Xuất phát từ tầm quan trọng nêu trên, với những kinh nghiệm công tác của bản thân và kiến thức về quản lý kinh tế đã đƣợc học tập, nghiên cứu tại trƣờng, học viên đã lựa chọn đề tài: “Kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ Ngân sách nhà nước tại Kho bạc Nhà nước Bắc Ninh” với mong muốn góp phần tìm hiểu sâu hơn công tác này qua KBNN Bắc Ninh để hoàn thành nhiệm vụ. 2. Câu hỏi nghiên cứu: - Thực trạng kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB từ NSNN qua KBNN có những bất cập gì ? - Các giải pháp để khắc phục những bất cấp trong kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB từ NSNN hiện nay ? 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: - Mục đích: Mục đích nghiên cứu đề tài làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn của kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB từ NSNN. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp hoàn thiện kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB của KBNN Bắc Ninh, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn NSNN. - Nhiệm vụ Để thực hiện mục đích nghiên cứu nêu trên, nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra là: + Hệ thống hoá lý luận cơ bản về quản lý thanh toán vốn ngân sách nhà 2
nƣớc trong đầu tƣ xây dựng cơ bản; + Phân tích thực trạng, nội dung kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB từ NSNN và các nhân tố ảnh hƣởng; + Đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm góp phần tăng cƣờng quản lý kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong thời gian tới; 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là Kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB tại KBNN Bắc Ninh. - Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Đề tài tập trung nghiên cứu quá trình kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB tại KBNN Bắc Ninh (bao gồm vốn đầu tƣ XDCB Ngân sách tỉnh, nguồn vốn Trung ƣơng hỗ trợ có mục tiêu cho tỉnh, nguồn vốn Trái phiếu Chính Phủ... ) Phạm vi thời gian: giai đoạn 2012-2016. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục bảng biểu, sơ đồ, danh mục chữ viết tắt, luận văn đƣợc bố cục thành 4 chƣơng: Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Chƣơng 2. Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3. Thực trạng kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc tại Kho bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh Chƣơng 4. Phƣơng hƣớng, giải pháp tăng cƣờng công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Bắc Ninh 3
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT THANH TOÁN VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Quản lý vốn đầu tƣ XDCB là một khoản chi lớn của NSNN, do đó tăng cƣờng kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB là rất quan trọng, và nó càng quan trọng hơn khi nguồn lực ngân sách bị thiếu hụt nhƣng đòi hỏi chi đầu tƣ phải hiệu quả thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế nhanh, giải quyết toàn diện các vấn đề xã hội. Vì vậy, vấn đề kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB trở thành đối tƣợng nghiên cứu phổ biến trong các đề tài khoa học nhƣ: luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ, đề tài nghiên cứu khoa học ở cấp bộ, sở, ban ngành… Có thể khái quát qua tình hình nghiên cứu liên quan đến nội dung này trong thời gian gần đây nhƣ sau: Luận văn thạc sĩ: “Quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN của thành phố Hà Nội”, 2012 của tác giả Lê Toàn Thắng. Luận văn đã đánh giá cơ bản các vấn đề lý luận về quản lý vốn đầu tƣ XDCB từ NSNN của thành phố Hà Nội, phân tích thực trạng, đánh giá đƣợc kết quả, chỉ ra hạn chế, tìm ra nguyên nhân và đề xuất hai nhóm giải pháp nhằm quản lý vốn đầu tƣ XDCB của thành phố Hà Nội. Tuy nhiên, các nhóm giải pháp của tác giả đƣa ra còn chƣa thật toàn diện Luận văn thạc sĩ “ Hoàn thiện công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư XDCB từ nguồn vốn NSNN qua KBNN Thái Nguyên”, 2012 của tác giả Hà Xuân Trƣờng. Luận văn đã đƣa ra đƣợc các vấn đề về cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng về kiểm soát chi xây dựng cơ bản từ ngân sách và đƣa ra các giải pháp có tính khả thi cao. Tuy nhiên Luận văn chƣa đƣa ra đƣợc các chỉ tiêu định lƣợng để đánh giá chất lƣợng; Luận văn thạc sĩ “ Hoàn thiện công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ 4
từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Gia Lai”, 2015 của tác giả Lƣơng Thanh Bình. Luận văn đã đƣa ra đƣợc các giải pháp có tính khả thi nhất định, tuy nhiên các giải pháp chƣa có sự liên kết chặt chẽ và lôgic. “Hoàn thiện công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB tại KBNN Đà Nẵng”,2012 của tác giả Đoàn Kim Khuyên. Luận văn thạc sĩ quản trị kinh doanh. Điểm nổi bật của luận văn đã chỉ ra đƣợc mức độ hài lòng của các tổ chức, cá nhân giao dịch tại KBNN Đà Nẵng trong hai năm 2009 và 2010. Tài liệu hội thảo về “Thực trạng và giải pháp về nâng cao hiệu quả vốn đầu tư từ NSNN” (Hà Nội năm 2008). Các bài viết trong tài liệu đã khái quát đƣợc thực trạng hiệu quả vốn đầu tƣ từ NSNN: từ cơ chế phân cấp, công tác quy hoạch, lập kế hoạch, thực hiện dự án, quyết toán đầu tƣ cho đến đánh giá đầu tƣ từ NSNN. Các bài viết cũng đƣa ra các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả vốn đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc và các giải pháp nhằm tăng cƣờng hiệu quả đầu tƣ. Tuy nhiên, ở mức độ nghiên cứu bài viết để tham gia hội thảo, nên các tác giả chỉ khát quát cơ bản nhất thực trạng về hiệu quả sử dụng vốn đầu tƣ từ NSNN, những vấn đề nổi cộm và giải pháp khắc phục chung nhằm nâng cao hiệu quả đầu tƣ từ NSNN. Ngoài ra, trên Tạp chí quản lý Ngân quỹ Quốc gia có rất nhiều bài viết đề cập đến kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB, nhƣ: “Một số giải pháp tăng cƣờng quản lý tạm ứng và thu hồi tạm ứng trong công tác kiểm soát thanh toán các dự án đầu tƣ sử dụng vốn NSNN qua KBNN”, tác giả Trƣơng Thị Tuấn Linh, 2014. Tạp chí quản lý Ngân quỹ Quốc gia, số 144, trang 18- 19; “Nâng cao hiệu quả kiểm soát và giải ngân vốn đầu tƣ”, (Lâm Hồng Cƣờng, 2014) Tạp chí quản lý Ngân quỹ Quốc gia, số 150, trang 16-18; “ Quy trình kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ – Một vài đề xuất sửa đổi”, (Lâm Hồng Cƣờng, 2016); “Kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ: Một số vấn đề cần quan tâm”, (Lê Quang Tân, 2016) Tạp chí quản lý Ngân quỹ Quốc gia, số 5
166, trang 22-23; “ Cải cách thủ tục hành chính trong công tác kiểm soát chi tại KBNN cơ sở”, ( Ths. Hà Quốc Thái) Tạp chí quản lý Ngân quỹ Quốc gia, số 170, trang 34-35.... Tóm lại, các nghiên cứu của các tác giả trên đã có những đóng góp nhất định, giúp cho các nhà quản lý có cái nhìn rõ hơn về thực trạng, những kết quả, những yếu kém, tồn tại trong công tác kiểm soát chi đầu tƣ XDCB qua KBNN. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên chƣa chỉ ra đƣợc đâu là khâu yếu kém trong công tác kiểm soát thanh toán đầu tƣ XDCB. Mặt khác trong giai đoạn hiện nay cũng cần có những đánh giá mang tính cập nhật hơn sau khi triển khai việc thực hiện kế toán nhà nƣớc áp dụng cho Hệ thống thông tin quản lý NSNN tại KBNN nói chung và KBNN Bắc Ninh nói riêng. Để tiếp tục nghiên cứu vấn đề cấp thiết này. Tác giả đã kế thừa và phát huy có chọn lọc các lý thuyết nghiên cứu của các tác giả trƣớc đó để làm rõ hơn một số vấn đề về công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB, đề ra các giải pháp nhằm góp phần thực hiện tốt hơn công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB qua KBNN Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo. 1.2. Cơ sở lý luận về kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò và ý nghĩa của kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà nước 1.2.1.1. Một số khái niệm cơ bản * Khái niệm đầu tƣ xây dựng cơ bản: Đầu tƣ là một hoạt động kinh tế của các chủ thể trong xã hội. Có nhiều cách định nghĩa về đầu tƣ: Đầu tƣ XDCB trong nền kinh tế quốc dân là một bộ phận của đầu tư phát triển, đây chính là quá trình bỏ vốn để tiến hành các hoạt động XDCB 6
nhằm tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng ra các tài sản cố định trong nền kinh tế. Do vậy đầu tƣ XDCB là tiền đề quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của nền kinh tế nói chung và của các cơ sở sản xuất kinh doanh nói riêng. Đầu tƣ XDCB là một loại hình đầu tư nói chung, trong đó mục đích bỏ vốn được xác định và giới hạn trong phạm vi tạo ra những sản phẩm XDCB. Đó là cơ sở vật chất kỹ thuật của nền kinh tế - xã hội như các nhà máy, hệ thống giao thông, công trình thuỷ lợi, trường học, bệnh viện… Vậy đầu tƣ XDCB là hoạt động chủ yếu tạo ra tài sản cố định đưa vào hoạt động trong lĩnh vực kinh tế - xã hội, nhằm thu được lợi ích với nhiều hình thức khác nhau. Đầu tƣ XDCB trong nền kinh tế quốc dân đƣợc thực hiện thông qua nhiều hình thức: xây dựng mới, cải tạo, mở rộng, hiện đại hoá hay khôi phục tài sản cố định cho nền kinh tế. Nói đến đầu tƣ là nói đến hoạt động bỏ vốn nhằm thu đƣợc nguồn lợi lớn hơn trong tƣơng lai. Nếu xét theo giác độ các kênh huy động: có vốn đầu tƣ XDCB từ nguồn NSNN và vốn đầu tƣ XDCB ngoài NSNN: Vốn đầu tƣ XDCB từ nguồn vốn NSNN là các hoạt động đầu tƣ XDCB sử dụng nguồn vốn do NSNN đảm bảo chi trả. Vốn XDCB ngoài NSNN là hoạt động đầu tƣ XDCB sử dụng các nguồn vốn ngoài NSNN để chi trả, nhƣ vốn tín dụng đầu tƣ phát triển, vốn vay các Ngân hàng thƣơng mại, vốn đầu tƣ của các doanh nghiệp, vốn đầu tƣ khu vực dân cƣ, vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài. Dự án đầu tƣ XDCB là một tập hợp các đề xuất có liên quan đến việc bỏ vốn để tạo mới, mở rộng hoặc cải tạo những cơ sở vật chất nhất định nhằm đạt đƣợc sự tăng trƣởng về số lƣợng hoặc duy trì, cải tiến, nâng cao chất lƣợng của sản phẩm hoặc dịch vụ trong khoảng thời gian xác định (chỉ bao 7
gồm hoạt động đầu tƣ XDCB trực tiếp). Ở mọi quốc gia, nguồn vốn đầu tƣ trƣớc hết và chủ yếu là từ tích luỹ của nền kinh tế, tức là phần tiết kiệm sau khi tiêu dùng (gồm tiêu dùng cá nhân và tiêu dùng của Chính phủ) từ tổng sản phẩm quốc nội. Nguồn tích luỹ từ nội bộ nền kinh tế, xét về lâu dài là nguồn đảm bảo cho sự tăng trƣởng và phát triển kinh tế một cách ổn định, là điều kiện đảm bảo tính độc lập và tự chủ của đất nƣc trong lĩnh vực kinh tế cũng nhƣ các lĩnh vực khác. Ngoài nguồn vốn tích luỹ từ trong nƣớc, các quốc gia còn có thể và cần huy động vốn đầu tƣ từ nƣớc ngoài để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc. * Khái niệm kiểm soát chi đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc Kiểm soát chi đầu tƣ XDCB là việc cơ quan cấp phát kinh phí NSNN cho đầu tư XDCB thực hiện vai trò kiểm tra, giám sát toàn bộ các hoạt động, các khoản chi từ NSNN cho đầu tư xây dựng công trình, mua sắm, lắp đặt thiết bị gắn với công trình XDCB... đảm bảo chi đúng đối tượng, đúng mục tiêu của dự án đã được duyệt, các khoản chi phải tuân thủ đúng chế độ quản lý tài chính hiện hành, đúng định mức, đơn giá XDCB được cấp có thẩm quyền ban hành. Kiểm soát chi không phải là công cụ quản lý riêng có của Nhà nƣớc, mà bất kỳ thành phần kinh tế nào, trong bất kỳ hoạt động kinh tế nào cũng đều phải kiểm soát để đảm bảo chi đúng nguyên tắc, đúng chế độ, tiết kiệm chi phí với mục đích cuối cùng là sử dụng tối ƣu hiệu quả nguồn vốn. * Quan niêm về Kho bạc nhà nước Theo Quyết định số 108/2009/QĐ-TTg ngày 26/8/2009 của Thủ Tƣớng Chính phủ thì: “Kho bạc nhà nước là cơ quan trực thuộc Bộ Tài chính, thực hiện chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng Bộ Tài chính quản lý nhà nước về quỹ NSNN, các quỹ tài chính nhà nước và các quỹ khác của Nhà nước được giao quản lý; quản lý ngân quỹ; tổng kế toán nhà nước; thực hiện huy động 8
vốn cho NSNN và cho đầu tư phát triển qua hình thức phát hành trái phiếu Chính phủ theo quy định của pháp luật”. 1.2.1.2. Đặc điểm đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước Đầu tƣ XDCB đƣợc biểu hiện thông qua sản phẩm của nó đó là công trình xây dựng. “Công trình xây dựng là sản phẩm đƣợc tạo thành bởi sức lao động của con ngƣời, vật liệu xây dựng, thiết bị lắp đặt vào công trình, đƣợc liên kết định vị với đất, có thể bao gồm phần dƣới mặt đất, phần trên mặt đất, phần dƣới mặt nƣớc và phần trên mặt nƣớc, đƣợc xây dựng theo thiết kế. Công trình xây dựng bao gồm công trình dân dụng, công trình công nghiệp, giao thông, nông nghiệp và phát triển nông thôn, công trình hạ tầng kỹ thuật và công trình khác.” (Điều 3 của Luật xây dựng số 50/2014/QH11 ngày 18/6/2014). Công trình XDCB có những đặc điểm nhƣ sau: Một là, sản phẩm đầu tƣ XDCB là các công trình xây dựng gắn liền với đất xây dựng công trình; nơi đầu tƣ xây dựng công trình cũng chính là nơi đƣa công trình vào khai thác sử dụng. Sản phẩm XDCB chủ yếu đƣợc sản xuất theo đơn đặt hàng. Vì vậy, quản lý và cấp vốn đầu tƣ XDCB phải thiết lập các biện pháp quản lý và cấp vốn đầu tƣ phù hợp nhằm đảm bảo tiền vốn đƣợc sử dụng đúng mục đích, tránh ứ đọng và thất thoát vốn đầu tƣ, bảo đảm cho quá trình đầu tƣ xây dựng các công trình đƣợc thực hiện liên tục đúng theo kế hoạch và tiến độ đã đƣợc xác định. Hai là, sản phẩm đầu tƣ XDCB có tính đơn chiếc, mỗi hạng mục công trình có một thiết kế và dự toán riêng tuỳ thuộc vào mục đích đầu tƣ và điều kiện địa hình, địa chất... của nơi đầu tƣ xây dựng công trình quyết định đến quy hoạch, kiến trúc, quy mô và kết cấu khối lƣợng, quy chuẩn xây dựng, giải pháp công nghệ thi công... và dự toán chi phí đầu tƣ của từng hạng mục công trình, công trình. Ba là, sản phẩm đầu tƣ XDCB là các công trình xây dựng thƣờng có 9
vốn đầu tƣ lớn, đƣợc tạo ra trong một thời gian dài. Vì vậy phải thiết lập các biện pháp quản lý và cấp vốn đầu tƣ phù hợp, bảo đảm cho quá trình đầu tƣ xây dựng các công trình đƣợc thực hiện liên tục đúng theo kế hoạch và tiến độ đã đƣợc xác định. Bốn là, đầu tƣ XDCB đƣợc tiến hành trong tất cả các ngành kinh tế quốc dân, các khu vực kinh tế xã hội, nên sản phẩm XDCB có nhiều loại hình công trình và mỗi loại hình công trình có những đặc điểm kinh tế kỹ thuật riêng. Đầu tƣ XDCB thƣờng đƣợc tiến hành ngoài trời nên luôn chịu ảnh hƣởng của điều kiện tự nhiên, thời tiết và lực lƣợng thi công xây dựng công trình thƣờng xuyên phải di chuyển theo nơi phát sinh nhu cầu đầu tƣ xây dựng các công trình. Quản lý vốn đầu tƣ XDCB phải phù hợp với đặc điểm của từng loại hình công trình đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn đầu tƣ. 1.2.1.3. Vai trò của chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước Là một bộ phận cấu thành trong toàn bộ nguồn vốn đầu tƣ toàn xã hội, kiểm soát thanh toán vốn đầu tƣ XDCB từ NSNN có vai trò quan trọng đặc biệt, thể hiện: - Chi đầu tƣ XDCB để xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng làm công cụ quan trọng để Nhà nước tác động đến các hoạt động kinh tế - xã hội, điều tiết vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giữ vững vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nước. Bằng việc cung cấp những dịch vụ công cộng nhƣ hạ tầng kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng… mà các thành phần kinh tế khác không muốn, không thể hoặc không đƣợc đầu tƣ, các dự án đầu tƣ XDCB từ nguồn vốn NSNN đƣợc triển khai ở các lĩnh vực, vị trí quan trọng, then chốt nhằm đảm bảo cho kinh tế - xã hội phát triển ổn định. - Chi đầu tƣ XDCB là công cụ để Nhà nước chủ động điều chỉnh tổng cung, tổng cầu của nền kinh tế: 10