Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội trên địa bàn Thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

57
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là trên cơ sở tổng hợp các vấn đề lý luận và kết quả đánh giá thực tiễn về quản lý thu chi BHXH, luận văn phân tích thực trạng công tác quản lý thu chi BHXH trên địa bàn TP Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh từ 2014 – 2018 để đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý thu chi BHXH trên địa bàn thành phố.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội trên địa bàn Thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---------o0o--------- LUẬN VĂN THẠC SĨ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản trị kinh doanh ĐẶNG THỊ YẾN Hà Nội - 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---------o0o--------- LUẬN VĂN THẠC SĨ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản trị kinh doanh Chương trình: Điều hành cao cấp EMBA Mã số: 8340101 Họ và tên: Đặng Thị Yến Người hướng dẫn Khoa học: TS Nguyễn Lệ Hằng Hà Nội - 2019
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình do tôi tự nghiên cứu kết hợp với sự hướng dẫn khoa học của TS Nguyễn Lệ Hằng. Số liệu nêu trong luận văn được thu thập từ nguồn thực tế, được công bố trên các báo cáo của các cơ quan nhà nước; được đăng tải trên các tạp chí, báo chí, các website hợp pháp. Những thông tin và nội dung nêu trong đề tài đều dựa trên nghiên cứu thực tế và hoàn toàn đúng với nguồn trích dẫn. Hà Nội, ngày 5 tháng 9 năm 2019 Tác giả Đặng Thị Yến
ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới TS Nguyễn Lệ Hằng, là người trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng dẫn cho tôi cả chuyên môn và phương pháp nghiên cứu và chỉ bảo cho tôi nhiều kinh nghiệm trong thời gian thực hiện đề tài. Xin được chân thành cám ơn các thầy cô giáo trong Khoa Quản trị kinh doanh, Khoa Đào tạo sau đại học, Trường đại học Ngoại Thương đã tạo những điều kiện tốt nhất để tác giả thực hiện luận văn. Xin trân trọng cảm ơn doanh nghiệp mà tác giả đã có điều kiện gặp gỡ, tìm hiểu phân tích và các chuyên gia trong các lĩnh vực liên quan đã đóng góp những thông tin vô cùng quý báu và những ý kiến xác đáng, để tác giả có thể hoàn thành nghiên cứu này. Mặc dù với sự nỗ lực cố gắng của bản thân, luận văn vẫn còn những thiếu sót. Tôi mong nhận được sự góp ý chân thành của các Thầy Cô, đồng nghiệp và bạn bè để luận văn được hoàn thiện hơn. Tác giả luận văn Đặng Thị Yến
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................ viii DANH MỤC BẢNG ................................................................................................ ix DANH MỤC HÌNH ...................................................................................................x TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. xi LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu .............................................................. 2 3. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 4 4.1. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................. 4 4.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 4 5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 4 6. Kết cấu luận văn .......................................................................................... 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI .............................................................................................................................5 1.1. Một số khái niệm cơ bản về Bảo hiểm xã hội............................................ 5 1.1.1. Khái niệm BHXH ................................................................................... 5 1.1.2. Bản chất của BHXH .............................................................................. 6 1.1.3. Đặc điểm của BHXH ............................................................................. 7 1.1.4. Vai trò của BHXH.................................................................................. 7 1.2. Nội dung công tác quản lý thu chi BHXH ................................................. 8 1.2.1. Khái quát về quỹ BHXH ........................................................................ 8 1.2.2. Quản lý thu BHXH .............................................................................. 10 1.2.3. Quản lý chi BHXH ............................................................................... 20 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu, chi bảo hiểm xã hội ............. 26 1.3.1. Hệ thống pháp luật, quy định về BHXH ............................................. 26 1.3.2. Chính sách tiền lương ......................................................................... 26
iv 1.3.3. Tuổi nghỉ hưu ...................................................................................... 27 1.3.4. Nhận thức, ý thức, tâm lý, thói quen của người lao động và người sử dụng lao động; sự quan tâm lãnh đạo của cấp ủy Đảng và chính quyền ... 27 1.3.5. Tổ chức bộ máy quản lý, chi trả Bảo hiểm xã hội .............................. 28 1.3.6. Vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu chi BHXH28 1.3.7. Chế tài xử phạt vi phạm về BHXH ...................................................... 29 1.4. Cơ sở thực tiễn về quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội ............................... 29 1.4.1. Kinh nghiệm quản lý thu, chi BHXH của một số địa phương trong nước ................................................................................................................ 29 1.4.1.1. Kinh nghiệm của Bảo hiểm xã hội tỉnh Bình Dương .................... 29 1.4.1.2. Kinh nghiệm quản lý chi trả BHXH ở huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định............................................................................................................ 30 1.4.1.3. Kinh nghiệm quản lý chi trả BHXH ở thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang .................................................................................................... 31 1.4.2. Một số bài học rút ra từ kinh nghiệm quản lý thu, chi bảo hiểm xã hội của một số địa phương trong nước ....................................................... 33 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU, CHI CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH .....................34 2.1. Khái quát đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................. 35 2.1.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội trên địa bàn TP Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................................... 35 2.1.1.1. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................... 35 2.1.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .............................................................. 36 2.1.2. Khái quát về Bảo hiểm xã hội TP Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh .......... 38 2.1.2.1. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của BHXH TP Uông Bí . 38 2.1.2.2. Bộ máy tổ chức ............................................................................. 40 2.1.2.3. Quy trình thu, chi BHXH ở BHXH thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................................................ 42 2.2. Thực trạng quản lý thu, chi BHXH trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. .............................................................................................. 44
v 2.2.1. Thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội ............................................ 44 2.2.1.1. Xây dựng kế hoạch thu bảo hiểm xã hội ....................................... 44 2.2.1.2. Tình hình quản lý đối tượng tham gia BHXH ............................... 45 2.2.1.3. Tình hình quản lý tiền lương làm căn cứ đóng BHXH ................. 48 2.2.1.4. Tình hình quản lý nguồn thu bảo hiểm xã hội .............................. 50 2.2.1.5. Tình hình nợ đọng tiền đóng bảo hiểm xã hội .............................. 52 2.2.1.6. Tình hình thu BHXH trên địa bàn thành phố Uông Bí ................. 55 2.2.1.7. Tình hình kiểm tra, kiểm soát việc thực hiện thu, nộp BHXH ...... 56 2.2.2. Thực trạng quản lý chi các chế độ BHXH trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................ 57 2.2.2.1. Lập kế hoạch chi các chế độ BHXH ............................................. 58 2.2.1.2. Kết quả chi trả các chế độ BHXH trên địa bàn thành phố Uông Bí giai đoạn 2014 – 2018 ............................................................................... 59 2.2.1.3. Tổ chức thực hiện chi các chế độ BHXH ...................................... 63 2.2.1.4. Kiểm tra, kiểm soát trong công tác chi trả ................................... 67 2.2.3. Phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến công tác thu bảo hiểm xã hội trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ............................... 68 2.2.3.1. Nhận thức, ý thức, tâm lý, thói quen của người lao động và người sử dụng lao động ........................................................................................ 68 2.2.3.2. Tốc độ tăng trưởng kinh tế và thu nhập bình quân đầu người ..... 69 2.2.3.3. Quy mô doanh nghiệp ................................................................... 69 2.2.3.4. Công tác thanh tra, kiểm tra của các cấp chính quyền ................ 69 2.2.4. Phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến công tác chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ............................... 70 2.2.4.1. Vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi BHXH .. 70 2.2.4.2. Tổ chức bộ máy quản lý, chi trả BHXH........................................ 71 2.2.4.3. Phối hợp trong công tác quản lý chi trả BHXH ........................... 71 2.3. Đánh giá chung về quản lý thu chi BHXH trên địa bàn Thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................... 72 2.3.1. Những kết quả đạt được ...................................................................... 72
vi 2.3.1.1. Công tác quản lý thu BHXH ......................................................... 72 2.3.1.2 Công tác quản lý chi BHXH .......................................................... 74 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ......................................................... 75 2.3.2.1. Những hạn chế .............................................................................. 75 2.3.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế .................................................. 78 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU CHI BHXH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH ........................................................................................................................80 3.1. Mục tiêu quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội............................................... 80 3.2. Các giải pháp hoàn thiện quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ............................................................. 82 3.2.1. Các giải pháp hoàn thiện quản lý thu Bảo hiểm xã hội..................... 82 3.2.1.1. Khai thác và mở rộng đối tượng, hình thức thu để phát triển nguồn thu BHXH ........................................................................................ 82 3.2.1.2. Tăng cường các biện pháp để phát triển và quản lý nguồn thu BHXH ......................................................................................................... 84 3.2.2. Các giải pháp hoàn thiện quản lý chi Bảo hiểm xã hội ..................... 89 3.2.2.1. Hoàn thiện công tác quản lý đối tượng hưởng Bảo hiểm xã hội .. 89 3.2.2.2. Hoàn thiện hệ thống tổ chức chi trả BHXH ................................. 90 3.2.2.3. Giải pháp hoàn thiện hoạt động chi trả BHXH ............................ 91 3.2.3. Các giải pháp khác ............................................................................... 93 3.2.3.1. Tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước về thu chi BHXH ....... 93 3.2.3.2. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra; gắn xử phạt với khen thưởng kịp thời ........................................................................................... 94 3.2.3.3. Cải cách thủ tục hành chính trong quản lý thu chi bảo hiểm xã hội96 3.2.3.4. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực nghiệp vụ cho người làm công tác thu chi và quản lý thu chi BHXH ................................................ 97 3.2.3.5. Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, giáo dục thực hiện Luật BHXH ................................................................................................ 99 3.2.3.6. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan ban ngành, đảm bảo công
vii tác quản lý thu chi BHXH được thực hiện tốt, đúng, đủ và kịp thời........ 100 3.2.3.7. Tăng cường công tác ứng dụng công nghệ thông tin ................. 101 3.3. Một số kiến nghị ...................................................................................... 101 3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ ................................................................... 102 3.3.2. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội Việt Nam ......................................... 104 3.3.3. Kiến nghị với BHXH tỉnh Quảng Ninh ............................................ 105 3.3.4. Kiến nghị với Thành ủy, HĐND, UBND thành phố Uông Bí ......... 105 KẾT LUẬN ...........................................................................................................106 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................107
viii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế BHTN Bảo hiểm thất nghiệp BNN Bệnh nghề nghiệp CNVC Công nhân viên chức DN Doanh nghiệp HĐLĐ Hợp đồng lao động LĐ Lao động NĐ Nghị định NSDLD Người sử dụng lao động NSNN Ngân sách nhà nước SXKD Sản xuất kinh doanh
ix DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Các mức đóng góp cơ bản qua từng thời kỳ ............................................ 11 Bảng 1.2. Mức đóng góp theo nhóm đối tượng ................................................. 12 Bảng 1.3. Tỷ lệ đóng góp vào quỹ BHXH của NLĐ và NSDLĐ ............................ 12 Bảng 1.4. Mức đóng của NLĐ và NSDLĐ trong các quỹ thành phần ..................... 13 Bảng 2.1. Tình hình dân số và lao động TP Uông Bí giai đoạn 2014-2018 ............. 37 Bảng 2.2. Số đơn vị đăng ký tham gia BHXH năm 2014 – 2018 ............................. 47 Bảng 2.3. Số lao động tham gia BHXH năm 2014 – 2018 ....................................... 47 Bảng 2.4. Tổng hợp mức tiền lương đóng BHXH từ năm 2014 – 2018................... 49 Bảng 2.5. Tình hình nợ đọng BHXH từ năm 2014 – 2018 ....................................... 53 Bảng 2.6. Tình hình thu BHXH trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2014 – 2018 .................................................................................. 55 Bảng 2.7 . Tình hình chi trả chế độ Hưu trí hàng tháng (2014 – 2018) ............ 59 Bảng 2.8. Tình hình chi trả chế độ MSLĐ, Tuất hàng tháng và TNLĐ – BNN hàng tháng (2014 – 2018) .................................................................................................. 61 Bảng 2.9. Tình hình chi trả chế độ trợ cấp một lần giai đoạn (2014 – 2018)62 Bảng 2.10. Tình hình chi trả các chế độ BHXH ngắn hạn (2014 – 2018) ................ 63
x DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Hoạt động thu chi quỹ trong hệ thống BHXH .......................................... 21 Hình 2.1. Bộ máy tổ chức BHXH thành phố Uông Bí ......................................... 42 Hình 2.2. Quy trình chi trả BHXH dài hạn được thực hiện theo quy định của BHXH Việt Nam............................................................................................... 66
xi TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Các thông tin chung 1.1. Tên luận văn: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội trên địa bàn Thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. 1.2. Tác giả: Đặng Thị Yến 1.3. Chuyên ngành: Thạc sỹ điều hành cao cấp EMBA 1.4. Bảo vệ năm: 2019 1.5. Giáo viên hướng dẫn: TS Nguyễn Lệ Hằng 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở tổng hợp các vấn đề lý luận và kết quả đánh giá thực tiễn về quản lý thu chi BHXH, luận văn phân tích thực trạng công tác quản lý thu chi BHXH trên địa bàn TP Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh từ 2014 – 2018 để đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý thu chi BHXH trên địa bàn thành phố. Cụ thể: - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về BHXH và công tác thu chi BHXH; - Phân tích, đánh giá thực trạng về công tác thu chi BHXH, chỉ ra những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và những vấn đề đang đặt ra hiện nay trong công tác thu chi BHXH trên địa bàn TP Uông Bí; - Đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác thu chi BHXH trên địa bàn TP Uông Bí . 3. Những đóng góp của luận văn - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý BHXH nói chung và quản lý thu chi BHXH đối với cấp huyện nói riêng. Tổng kết các bài học kinh nghiệm dựa trên nghiên cứu hoạt động của một số cơ quan BHXH cấp tỉnh và cấp huyện - Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thu - chi BHXH trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh, từ đó đánh giá kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân trong công tác quản lý thu – chi BHXH trên địa bàn thành phố Uông Bí.
xii - Đề xuất các giải pháp và kiến nghị có căn cứ khoa học và căn cứ thực tiễn cho phép hoàn thiện quản lý thu – chi BHXH cấp huyện đảm bảo cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương nói riêng, góp phần cho ổn định, phồn vinh của đất nước.
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bảo hiểm xã hội (BHXH) ở Việt Nam là một trong những chính sách lớn của Đảng và Nhà nước đối với người lao động (NLĐ). Lịch sử phát triển ngành BHXH được đánh dấu như một bước phát triển mới khi Luật BHXH được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 29 tháng 06 năm 2006 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2007. BHXH là chính sách an sinh xã hội quan trọng trong hệ thống chính sách xã hội được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X đã nhấn mạnh: “Đổi mới hệ thống BHXH, đa dạng hóa hình thức BHXH và phù hợp với kinh tế thị trường; xây dựng chế độ bảo hiểm thất nghiệp…”. Trong các khâu của BHXH thì công tác thu và chi là quan trọng nhất, quyết định đến sự tồn tại và phát triển của hệ thống BHXH. Việc thu đúng, thu đủ, thu kịp thời tạo điều kiện cho công tác chi trả các chế độ BHXH đúng quy định, đảm bảo cuộc sống cho người tham gia khi họ bị mất hoặc giảm nguồn thu nhập do giảm hoặc mất khả năng lao động. Ngoài ra, công tác thu được thực hiện có hiệu quả sẽ góp phần tăng trưởng quỹ BHXH, khi đó quỹ BHXH sẽ hạch toán độc lập với ngân sách Nhà nước, chủ động được nguồn chi trả cho các đối tượng hưởng BHXH. Bảo hiểm xã hội Thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh là một bộ phận cấu thành của Bảo hiểm xã hội Việt Nam. Bảo hiểm xã hội Thành phố Uông Bí có chức năng trực tiếp thực hiện các chế độ chính sách BHXH của Nhà nước đối với người lao động trên địa bàn. Trong những năm qua, Bảo hiểm xã hội Thành phố Uông Bí đã đạt được những kết quả quan trọng. Số đơn vị sử dụng và số người lao động tham gia BHXH không ngừng tăng lên. Nguồn thu BHXH cũng gia tăng liên tục và là điều kiện hết sức quan trọng để thực hiện các chế độ BHXH, hỗ trợ tích cực cho người lao động trước những rủi ro như ốm đau, tai nạn lao động, mất sức lao động, giảm thu nhập do hết tuổi lao động... Các chế độ BHXH của người lao động được thực hiện khá tốt. Những thành công đó bắt nguồn từ rất nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân quan trọng từ sự đổi mới quản lý BHXH, đổi mới quản lý về công tác thu, chi của cơ quan Bảo hiểm xã hội Thành phố Uông Bí.
2 Tuy nhiên, bên cạnh những thành công quan trọng đó, công tác quản lý thu chi BHXH ở Thành phố Uông bí còn có những hạn chế, cần được khắc phục trong thời gian tới. Là người trực tiếp làm công tác quản lý thu BHXH ở địa phương, tác giả chọn vấn đề: “Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội trên địa bàn Thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh" làm đề tài nghiên cứu nhằm góp phần giải quyết những vấn đề còn tồn tại đã được nêu trên. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Chính sách BHXH là một chính sách xã hội được nhiều quốc gia coi trọng nhằm đảm bảo về mặt thu nhập cho người lao động, khi họ tạm thời hoặc vĩnh viễn mất khả năng lao động. Chính sách BHXH cũng có tác dụng động viên công nhân, viên chức, quân nhân và người lao động thuộc các thành phần kinh tế khác nhau yên tâm công tác sản xuất, chiến đấu góp phần thắng lợi vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Có rất nhiều tác giả nghiên cứu về công tác thu chi BHXH, có thể kể đến: - Đề tài nghiên cứu khoa học: Nghiên cứu, đề xuất hệ thống giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đối tượng tham gia BHXH ở Việt Nam của tác giả Dương Xuân Triều, BHXH Việt Nam 2003. Đề tài nghiên cứu đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý đối tượng tham gia BHXH. - Đề tài nghiên cứu khoa học: Hoàn thiện quản lý BHXH trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, của tác giả Phạm Hoàng Tiến (2008), Hồ Chí Minh. Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý BHXH tại tỉnh Thanh Hóa từ đó đưa ra những giải pháp hoàn thiện công tác quản lý BHXH trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. - Đề tài nghiên cứu khoa học: Phân tích và đề xuất giải pháp nâng cao kết quả hoạt động thu – chi BHXH tại cơ quan BHXH thành phố Hà Nội của tác giả Chu Ngọc Mai (2009), Hà Nội. Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về hoạt động thu – chi BHXH tại BHXH thành phố Hà Nội từ đó đưa ra những giải pháp hoàn thiện hoạt động thu chi BHXH tại BHXH thành phố Hà Nội. - Luận văn thạc sỹ kinh tế của tác giả Hoàng Quốc Việt (2012), Trường đại
3 - Học kinh tế quốc dân: “Các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống chính sách quản lý của BHXH Việt Nam trong công tác quản lý chi bảo hiểm”, đã nghiên cứu những vấn đề lý luận liên quan đến hệ thống chính sách quản lý thu chi – bảo hiểm, phân tích thực trạng quản lý thu – chi của BHXH Việt Nam để đề ra một số giải pháp hoàn thiện hệ thống chính sách quản lý thu chi – bảo hiểm của VN. Luận văn thạc sỹ kinh tế trường đại học Thái Nguyên: “Hoàn thiện công tác chi trả BHXH trên địa bàn thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh”, của tác giả Hoàng Thị Minh Hoà (2012). - Luận văn thạc sỹ kinh tế trường đại học kinh tế TP Hồ Chí Minh: “ Hoàn thiện công tác quản lý thu, chi bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Bến Tre” của tác giả Nguyễn Tấn Minh (2015). Việc nghiên cứu giải pháp hoàn thiện quản lý thu chi BHXH thực sự là cần thiết để nâng cao hiệu quả của chính sách BHXH góp phần đảm bảo ổn định đời sống cho người lao động, ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội. 3. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở tổng hợp các vấn đề lý luận và kết quả đánh giá thực tiễn về quản lý thu chi BHXH, luận văn phân tích thực trạng công tác quản lý thu chi BHXH trên địa bàn TP Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh từ 2014 – 2018 để đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý thu chi BHXH trên địa bàn thành phố. Nhiệm vụ cụ thể: - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về BHXH và công tác thu chi BHXH; - Phân tích, đánh giá thực trạng về công tác thu chi BHXH, chỉ ra những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và những vấn đề đang đặt ra hiện nay trong công tác thu chi BHXH trên địa bàn TP Uông Bí; - Đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác thu chi BHXH trên địa bàn TP Uông Bí .
4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Công tác quản lý thu chi BHXH nói chung và trên địa bàn thành phố nói riêng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Địa bàn Thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. - Phạm vi về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề về quản lý công tác thu, chi BHXH trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh (cấp Huyện). Do vậy, vấn đề được nghiên cứu ở đây gồm quản lý thu BHXH, quản lý chi các chế độ BHXH. Các nội dung khác như quản lý quỹ BHXH, chi hoạt động bộ máy của cơ quan, chi quản lý hoạt động đầu tư và tăng trưởng quỹ BHXH không đề cập đến trong đề tài này. - Phạm vi về thời gian: Dữ liệu thứ cấp phục vụ đánh giá thực trạng công tác quản lý thu chi BHXH: Thu thập từ năm 2014-2018. Các giải pháp đề xuất áp dụng: Có ý nghĩa trong giai đoạn tiếp theo (2019 – 2025). 5. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu trên, đề tài sử dụng số liệu thống kê thứ cấp và các phương pháp phân tích , tổng hợp, so sánh 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành 3 chương Chương 1. Tổng quan lý luận và thực tiễn về BHXH và quản lý thu, chi BHXH. Chương 2. Thực trạng công tác quản lý thu, chi bảo hiểm xã hội của Bảo hiểm xã hội thành phố Uông Bí giai đoạn 2014 – 2018. Chương 3. Biện pháp hoàn thiện công tác quản lý thu, chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.
5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.1. Một số khái niệm cơ bản về Bảo hiểm xã hội 1.1.1. Khái niệm BHXH Để tồn tại, phát triển và thỏa mãn những nhu cầu hàng ngày trong cuộc sống con người phải lao động, để lao động tốt con người cần phải có sức khỏe tốt. Tuy nhiên không phải trong cả quãng đời của mình ai cũng luôn khỏe mạnh, lao động tốt. Họ có thể gặp những rủi ro bất ngờ về sức khỏe như ốm đau, tai nạn lao động, mất khả năng lao động khi về già… Trước tình hình ngày càng trở nên căng thẳng, nhà nước đã có những biện pháp can thiệp nhằm ổn định tình hình xã hội và kinh tế trong đó phải kể đến biện pháp hình thành một quỹ tài chính tập trung do sự tham gia đóng góp của các bên. Theo đó Nhà nước quy định: - Cả NLĐ và NSDLĐ đều phải đóng góp một khoản tiền nhất định hàng tháng, khoản tiền đó được tính toán dựa trên cơ sở xác xuất rủi ro của người lao động và tiền công, tiền lương mà NSDLĐ trả cho người lao động. - Số tiền đóng góp của người lao động và người sử dụng lao động hình thành nên một quỹ tiền tệ tập trung, quỹ này còn nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước - Khi người lao động gặp phải các rủi ro thì sẽ được hỗ trợ bởi quỹ tiền tệ đó. Nhờ vậy mà thu nhập của người lao động ổn định hơn, cuộc sống của bản thân và gia đình họ được đảm bảo. Người sử dụng lao động cũng nhận thấy được lợi ích mà quỹ tiền tệ đó mang lại như ổn định sản xuất kinh doanh, bảo vệ sức khỏe và đời sống cho người lao động và gia đình họ từ đó làm người lao động gắn bó với doanh nghiệp hơn, yên tâm làm việc và lao động tích cực hơn….. Từ đó mối quan hệ ba bên: người lao động – người sử dụng lao động – nhà nước được hình thành và xuất hiện khái niệm về BHXH. Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam cho rằng: “BHXH là sự thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ mất hoặc giảm thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, tử tuất.. dựa trên cơ sở tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật
6 nhằm đảm bảo an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời đảm bảo an toàn xã hội”. Theo Luật BHXH (Luật số 58/2014/QH13) được Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 28/11/2014 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2016), tại Điều 3, khoản 1 quy định: “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội”. 1.1.2. Bản chất của BHXH Bản chất của BHXH được thể hiện ở các điểm sau: - Trong bất kỳ xã hội nào mà ở đó có sự thuê mướn lao động thì có BHXH. BHXH là nhu cầu khách quan, mang tính đa dạng phức tạp của xã hội. Khi nền kinh tế hàng hóa càng phát triển, mối quan hệ chủ thợ càng phát triển thì BHXH càng phong phú, đa dạng và hoàn thiện. Có thể nói kinh tế là nền tảng để BHXH phát triển, BHXH thể hiện trạng thái kinh tế của một nước. - Cơ sở phát sinh BHXH là quan hệ lao động thể hiện thông qua mối quan hệ ba bên: bên tham gia BHXH, bên BHXH và bên hưởng BHXH. + Bên tham gia BHXH: người lao động và người sử dụng lao động + Bên BHXH: cơ quan BHXH do Nhà nước lập ra và bảo hộ + Bên hưởng BHXH: người lao động và gia đình họ khi người lao động không may gặp phải những rủi ro và có đủ điều kiện để được hưởng theo quy định của pháp luật. - Điều kiện được hưởng BHXH là người lao động gặp những rủi ro, những biến cố mang tính chất ngẫu nhiên, trái với ý muốn chủ quan của con người như ốm đau, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, thai sản, hết tuổi lao động về nghỉ hưu. Những biến cố đó có thể xảy ra trong và ngoài quá trình lao động đã làm cho người lao động bị giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm.