Luận văn Thạc sĩ Sinh học: Nghiên cứu những đặc điểm sinh vật học của cây cam đường (Limnocitrus Littoralis (Miq.)Sw.) thuộc họ cam (Rutaceae Juss.1789) ở huyện Tuy Phong - tỉnh Bình Thuận

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:188

Thêm vào BST

Báo xấu

134
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dưới đây là luận văn Thạc sĩ Sinh học: Nghiên cứu những đặc điểm sinh vật học của cây cam đường (Limnocitrus Littoralis (Miq.)Sw.) thuộc họ cam (Rutaceae Juss.1789) ở huyện Tuy Phong - tỉnh Bình Thuận. Luận văn tập trung tìm hiểu về hình thái giải phẫu cây cam đường, giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây và một số nội dung khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Sinh học: Nghiên cứu những đặc điểm sinh vật học của cây cam đường (Limnocitrus Littoralis (Miq.)Sw.) thuộc họ cam (Rutaceae Juss.1789) ở huyện Tuy Phong - tỉnh Bình Thuận

BOÄ GIAÙO DUÏC & ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH. # " Toáng Thò Thu Trinh NGHIEÂN CÖÙU NHÖÕNG ÑAËC ÑIEÅM SINH VAÄT HOÏC CUÛA CAÂY CAM ÑÖÔØNG (LIMNOCITRUS LITTORALIS (Miq.)Sw.) THUOÄC HOÏ CAM (RUTACEAE Juss.1789) ÔÛ HUYEÄN TUY PHONG – TÆNH BÌNH THUAÄN. LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ SINH HOÏC Thaønh phoá Hoà Chí Minh Thaùng 06/2006
LÔØI CAM ÑOAN Toâi xin cam ñoan ñaây laø coâng trình nghieân cöùu cuûa rieâng toâi. Caùc soá lieäu, caùc keát quaû neâu trong luaän vaên laø trung thöïc vaø chöa töøng ñöôïc ai coâng boá trong baát kyø coâng trình naøo khaùc. TOÁNG THÒ THU TRINH
LÔØI CAÛM ÔN Toâi xin chaân thaønh baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñeán: PGS. TS. Traàn Hôïp Thaày ñaõ heát loøng chæ baûo, höôùng daãn, truyeàn ñaït nhöõng kieán thöùc chuyeân moân cuøng nhieàu kinh nghieäm quyù baùu; ñoäng vieân vaø chia seû khoù khaên vôùi toâi trong suoát thôøi gian vöøa qua ñeå luaän vaên naøy ñöôïc hoaøn thaønh. Toâi xin chaân thaønh caûm ôn: - Caùc Thaày, Coâ tröïc tieáp giaûng daïy. - Ban chuû nhieäm khoa Sinh – Tröôøng Ñaïi hoïc Sö Phaïm Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. - Phoøng Khoa hoïc Coâng ngheä – Sau Ñaïi hoïc – Tröôøng Ñaïi hoïc Sö Phaïm Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. - Ban Giaùm hieäu cuøng taäp theå Giaùo vieân – Tröôøng Trung hoïc phoå thoâng Baéc Bình – Bình Thuaän. - Ban Giaùm ñoác Trung taâm gioáng caây troàng Bình Thuaän. - Tieán só Phaïm Quang Khaùnh – Phaân Vieän Quy hoaïch vaø Thieát keá NN Mieàn Nam - OÂng Philippe Caron – Chuû tòch Vieän Phaùt trieån Vieät Nam – Thaùi Bình Döông. - Haõng Myõ phaåm CHRISTIAN DIOR (Phaùp). - Tieán só Tröông Thò Ñeïp – Chuû nhieäm boä moân Thöïc vaät, khoa Döôïc –Tröôøng ÑHYD Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. - Thaïc só Trònh Thò Laâm – Vieän Sinh hoïc nhieät ñôùi Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. - Gia ñình vaø baïn beø. Ñaõ taïo ñieàu kieän hoã trôï veà chuyeân moân, chia seû, ñoäng vieân tinh thaàn vaø giuùp ñôõ toâi raát nhieàu trong suoát quaù trình hoïc taäp vaø nghieân cöùu ñeå luaän vaên naøy ñöôïc hoaøn thaønh. TOÁNG THÒ THU TRINH
MUÏC LUÏC Trang Caùc chöõ vieát taét Danh muïc caùc baûng Danh muïc caùc hình Danh muïc caùc baûn ñoà Chöông 1. MÔÛ ÑAÀU .......................................................................................1 1.1. Ñaët vaán ñeà ....................................................................................................1 1.2. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu ...............................................................4 1.3. Muïc tieâu nghieân cöùu ....................................................................................5 1.4. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän vaên .....................................................................6 1.5. Boá cuïc cuûa luaän vaên .....................................................................................6 Chöông 2. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ................................................7 2.1. Nghieân cöùu ngoaøi thöïc ñòa ...........................................................................7 2.2. Nghieân cöùu trong phoøng thí nghieäm ............................................................8 2.2.1. Khaûo saùt ñaëc ñieåm hình thaùi .....................................................................8 2.2.2. Khaûo saùt ñaëc ñieåm giaûi phaãu ....................................................................8 2.2.3. Phaân tích caùc thaønh phaàn dinh döôõng cuûa caây Cam ñöôøng.....................9 2.2.4. Phaân tích ñaát ..............................................................................................10 2.3. Boá trí thí nghieäm ôû vöôøn öôm ......................................................................10 2.3.1. Phöông phaùp ño chieàu cao caây vaø ñöôøng kính thaân caây .........................12 2.3.2. Xaùc ñònh soá laù treân caây ............................................................................12 2.3.3. Tính dieän tích laù ........................................................................................12 2.3.4. Phöông phaùp tính sinh khoái .......................................................................12 2.3.5. Xöû lyù soá lieäu ..............................................................................................13 Chöông 3. TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU .............................................................14 3.1. Ñieàu kieän töï nhieân cuûa huyeän Tuy Phong – Tænh Bình Thuaän ..................14 3.1.1.Vò trí ñòa lyù .................................................................................................. 14 3.1.2. Ñòa hình, ñòa maïo .....................................................................................15 3.1.3. Khí haäu ...................................................................................................... 16 3.1.4. Thuûy vaên ...................................................................................................18 3.2. Tình hình daân sinh kinh teá cuûa huyeän Tuy Phong – Tænh Bình Thuaän .....19 3.2.1. Ñaëc ñieåm daân soá vaø lao ñoäng ..................................................................19 3.2.2. Thöïc traïng phaân boá, phaùt trieån caùc ñoâ thò vaø khu daân cö .......................20 3.2.3. Thöïc traïng phaùt trieån kinh teá ...................................................................21
3.3. Lòch söû nghieân cöùu caây Cam ñöôøng ............................................................22 Chöông 4. KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN .....................................................27 4.1. KEÁT QUAÛ ................................................................................................27 4.1.1. Hình thaùi vaø giaûi phaãu caây Cam ñöôøng....................................................27 4.1.2. Caùc giai ñoaïn sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa caây ....................................33 4.1.3. Quang phoå vaät haäu ...................................................................................34 4.1.4. phaân loaïi, vò trí loaøi, chi, hoï trong heä thoáng sinh ....................................34 4.1.5.Phaân tích caùc thaønh phaàn dinh döôõng trong laù vaø voû quaû.........................36 4.1.6. Phaân tích ñaát nôi coù caây Cam ñöôøng moïc taäp trung ...............................38 4.1.7. Boá trí thí nghieäm taïi vöôøn öôm ................................................................41 4.1.8. Nghieân cöùu caùc quaàn theå thöïc vaät qua caùc ñòa ñieåm khaûo saùt ...............69 4.2. THAÛO LUAÄN ...........................................................................................77 4.2.1. Veà teân goïi ..................................................................................................77 4.2.2. Daïng soáng vaø sinh thaùi .............................................................................77 4.2.3. Veà phaân boá ...............................................................................................77 4.2.4. veà coâng duïng ............................................................................................78 4.1.5. Veà caùc ñaëc ñieåm hình thaùi .......................................................................78 4.1.6. Veà ñaëc ñieåm giaûi phaãu .............................................................................79 4.1.7. Veà haøm löôïng tinh daàu .............................................................................80 4.1.8. Veà sinh tröôûng – phaùt trieån ......................................................................80 Chöông 5. KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ .....................................................82 5.1. KEÁT LUAÄN .............................................................................................82 5.1.1. Veà phaân loaïi thöïc vaät ...............................................................................82 5.1.2. Veà phaân boá ñòa lyù .....................................................................................82 5.1.3. Veà coâng duïng ............................................................................................82 5.1.4. Veà sinh thaùi, moâi tröôøng ..........................................................................82 5.1.5. Veà ñaëc ñieåm giaûi phaãu .............................................................................83 5.1.6. Veà haøm löôïng tinh daàu .............................................................................83 5.2. KIEÁN NGHÒ ............................................................................................83 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ..............................................................................85 PHUÏ LUÏC.
CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT DUØNG TRONG LUAÄN VAÊN. B. b. baàn bb. bieåu bì bd. bieåu bì döôùi bt. bieåu bì treân G. g. goã g1: goã 1 g2: goã 2 L. l: libe l1: libe 1 l2: libe 2 M. md: moâ daøy mg: moâ giaäu mm: moâ meàm S. sg: sôïi goã sl: sôïi libe st: sôïi truï bì T. td: tuyeán daàu tg: tia goã tt: tia tuyû.
DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng3.1: Soá lieäu khí töôïng khu vöïc Phan Thieát töø 10/2005 – 03/2006 .......16. Baûng 3.2: Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá huyeän Tuy Phong qua caùc naêm........21 Baûng 4.1: Keát quaû kieåm nghieäm caùc thaønh phaàn dinh döôõng trong laù Cam ñöôøng.......................................................................................................37 Baûng 4.2: Keát quaû kieåm nghieäm caùc thaønh phaàn dinh döôõng trong voû quaû Cam ñöôøng.......................................................................................................37 Baûng 4.3: Keát quaû phaân tích ñaát .....................................................................40 Baûng 4.4: Tæ leä naåy maàm cuûa haït ôû laàn öôm gieo thöù nhaát ...........................43 Baûng 4.5: Tæ leä naåy maàm cuûa haït ôû laàn öôm gieo thöù hai.............................44 Baûng 4.6: Tæ leä naåy maàm cuûa haït ôû laàn öôm gieo thöù ba ..............................44 Baûng 4.7: Soá lieäu khí töôïng khu vöïc Phan Thieát töø 07/2005 –09/2005.........45 Baûng 4.8: Tæ leä naåy maàm cuûa haït Cam ñöôøng ôû vöôøn öôm ..........................49 Baûng 4.9: Tæ leä soáng cuûa caây Cam ñöôøng trong caùc loâ thí nghieäm ...............52 Baûng 4.10: Chieàu cao trung bình cuûa caây Cam ñöôøng qua 6 thaùng .............54 Baûng 4.11: Gia taêng chieàu cao trung bình cuûa caây Cam ñöôøng ....................54 Baûng 4.12: Ñöôøng kính thaân cuûa caây Cam ñöôøng qua 6 thaùng .....................56 Baûng 4.13: Gia taêng ñöôøng kính thaân trung bình cuûa caây Cam ñöôøng giai ñoaïn vöôøn öôm ................................................................................................57 Baûng 4.14: Soá löôïng caønh caáp 1 vaø gia taêng caønh caáp 1...............................59 Baûng 4.15: Soá laù trung bình cuûa caây Cam ñöôøng giai ñoaïn vöôøn öôm.........60 Baûng 4.16: Gia taêng soá laù cuûa caây Cam ñöôøng giai ñoaïn vöôøn öôm............60 Baûng 4.17: Dieän tích laù trung bình cuûa caây Cam ñöôøng................................62 Baûng 4.18: Gia taêng laù Cam ñöôøng giai ñoaïn vöôøn öôm ..............................62 Baûng 4.19: Troïng löôïng khoâ trung bình cuûa caây Cam ñöôøng........................63 Baûng 4.20: Thaønh phaàn thöïc vaät soáng chung vôùi caây Cam ñöôøng................72
DANH MUÏC CAÙC HÌNH Hình 3.1: Tieâu baûn Cam ñöôøng [36] ............................................................25 Hình 4.1: Cam ñöôøng (Limnocitrus littoralis (Miq.)Sw.) ...............................29 Hình 4.2: Quaû Cam ñöôøng...............................................................................30 Hình 4.3: Caáu taïo giaûi phaãu caây Cam ñöôøng .................................................32 Hình 4.4: Saâu aên laù Cam ñöôøng......................................................................51 Hình 4.5: Ñoà thò bieåu dieãn tæ leä soáng cuûa caây Cam ñöôøng ............................53 Hænh 4.6: Ñoà thò veà söï taêng tröôûng chieàu cao cuûa caây Cam ñöôøng ..............55 Hình 4.7: Ñoà thò veà söï taêng tröôûng ñöôøng kính thaân cuûa caây Cam ñöôøng.......................................................................................................57 Hình 4.8: Ñoà thò veà söï taêng tröôûng soá löôïng laù cuûa caây Cam ñöôøng............61 Hình 4.9: Vöôøn öôm Cam ñöôøng 2 thaùng tuoåi ...............................................65 Hình 4.10: Vöôøn öôm Cam ñöôøng 3 thaùng tuoåi .............................................66 Hình 4.11: Vöôøn öôm Cam ñöôøng 6 thaùng tuoåi .............................................67 Hình 4.12: Vöôøn öôm Cam ñöôøng 2, 3,6 thaùng tuoåi. .....................................68 Hình 4.13: Quaàn theå Cam ñöôøng. ...................................................................74 Hình 4.14: Moät soá loaøi thöïc vaät soáng chung vôùi Cam ñöôøng ........................75 Hình 4.15: Moät soá loaøi thöïc vaät soáng chung vôùi Cam ñöôøng. .......................75 Hónh 4.16: Caây Cam ñöôøng 6 thaùng (ñöôïc troàng ôû Chí Coâng) ......................84
DANH MUÏC CAÙC BAÛN ÑOÀ 1. Baûn ñoà ranh giôùi haønh chính tænh Bình Thuaän. 2. Baûn ñoà ranh giôùi haønh chính huyeän Tuy Phong. 3. Baûn ñoà phaân boá caây Cam ñöôøng ôû huyeän Tuy Phong – tænh Bình Thuaän.
Chöông 1 MÔÛ ÑAÀU 1.1. Đặt vấn đề Tỉnh Bình Thuaän naèm trong vuøng khoâ haïn, ít möa, nhieàu naéng gioù, khoâng coù muøa ñoâng, vôùi phía Ñoâng Baéc giaùp tænh Ninh Thuaän; phía Baéc vaø Taây Baéc giaùp tænh Laâm Ñoàng; phía Taây giaùp tænh Ñoàng Nai; phía Taây Nam giaùp tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu vaø phía Ñoâng - Ñoâng Nam giaùp bieån Ñoâng. Huyeän Tuy Phong naèm ôû phía Baéc cuûa tænh coù khí haäu khoâ haïn nhaát nöôùc; khí haäu ñöôïc chia laøm 2 muøa töông ñoái roõ reät, muøa möa ngaén, löôïng möa trung bình chæ ñaït khoaûng 600 – 700 mm/naêm, soá ngaøy möa trung bình trong naêm laø 40 – 50 ngaøy. Trong khí ñoù nhieät ñoä ôû ñaây khaù cao (trung bình thaùng cao nhaát laø 34,10C); soá giôø naéng trung bình 2919 giôø/naêm, vôùi cöôøng ñoä aùnh saùng raát maïnh, löôïng boác hôi trung bình caû naêm lôùn laøm cho khoâng khí khoâ noùng quanh naêm [26], [27]. Tình traïng khoâ haïn ñoù laïi ñöôïc taêng cöôøng do ôû vuøng ñoàng baèng ñaát thaáp; caùc baõi, coàn caùt chieám dieän tích lôùn, chòu aûnh höôûng cuûa gioù muøa Taây Nam laøm gia taêng söï boác hôi, ñoä aåm khoâng khí haï ñeán möùc thaáp nhaát. Ñi doïc theo quoác loä 1A, ta thaáy moät beân laø söôøn cuûa moät bình phong nuùi; moät beân laø bieån xanh ñöôïc bao boïc bôûi caùc daõi caùt traéng meânh moâng, xen laãn caùc traûng coû daïi vaø caây buïi luùp xuùp, chòu ñöôïc naéng noùng khoâ haïn. Trong hoaøn caûnh khí haäu khaéc nghieät nhö vaäy, taøi nguyeân veà caây coû raát haïn cheá, chaát löôïng thaûm thöïc vaät khoâng cao, ñang coù chieàu höôùng suy thoaùi daãn ñeán nguy cô phaù vôõ theá caân baèng sinh thaùi. ÔÛ ñaây thöôøng xuyeân xuaát hieän hieän töôïng sa maïc hoaù, muøa khoâ caùt bay vaø xaâm laán nhieàu laøng maïc, ñoàng ruoäng, nöông raãy … Khí haäu trong nhöõng naêm gaàn ñaây dieãn bieán ngaøy caøng phöùc taïp, theo chieàu höôùng xấu dần, ít möa, löôïng boác hôi lôùn, caùc nguoàn nöôùc ngaàm ñang caïn kieät, 1
moâi tröôøng ñang bò oâ nhieãm do chaát thaûi sinh hoaït vaø chaát thaûi coâng nghieäp cheá bieán haûi saûn; ñoàng thôøi söùc eùp cuûa söï hoaït ñoäng trong caùc khu daân cö taäp trung laøm cho caùc quaàn theå thöïc vaät xung quanh bò xaâm haïi nghieâm troïng, moâi tröôøng ven bieån khoâng coøn ñaûm baûo caùc chæ tieâu veà veä sinh vaø caùc caûnh quang thieân nhieân neân ñaõ daàn maát ñi veû haáp daãn ñoái vôùi khaùch du lòch. Caùc caáp laõnh ñaïo tænh Bình Thuaän vaø huyeän Tuy Phong töø laâu ñaõ chæ ñaïo cho caùc cô quan chöùc naêng thöïc hieän vieäc nghieân cöùu, khaûo saùt vieäc troàng röøng, phuû xanh caùc vuøng ñaát troáng, ñoài troïc. Tuy nhieân, caùc loaøi caây ñöôïc troàng ôû ñaây haàu nhö ñeàu coù xuaát xöù ngoaïi lai, trong ñoù noåi baät laø caùc loaøi nhö Keo laù traøm, Keo lai, Keo tai töôïng, Phi lao, Xoan chòu haïn, Baïch ñaøn vaø raõi raùc ñaây ñoù moät vaøi vöôøn Ñieàu. Coâng taùc choïn gioáng caây troàng cho Laâm nghieäp chöa ñöôïc quan taâm vaø ñaàu tö ñuùng möùc, chöa ñònh höôùng roõ raøng veà toå chöùc saûn xuaát. Vieäc saûn xuaát gioáng caây troàng chöa coù quy hoaïch laâu daøi, chöa coù heä thoáng chaët cheõ neân vieäc quaûn lyù coøn nhieàu khoù khaên, baát caäp. Qua keát quaû nghieân cöùu vaø ñieàu tra sô boä caùc loaøi caây baûn ñòa, quyù hieám ôû Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây, caùc nhaø khoa hoïc ñaõ phaùt hieän ñöôïc moät soá loaøi caây vuøng ven bieån huyeän Tuy Phong vöøa coù söùc soáng maõnh lieät, vöøa coù giaù trò kinh teá cao, chöùa caùc hoaït tính sinh hoïc toát ñeå phuïc vuï caùc nhu caàu veà dinh döôõng, laøm thuoác chöõa beänh, laøm myõ phaåm … Caùc loaøi caây naøy raát ña daïng veà maët sinh hoïc, chuùng soáng taïo thaønh caùc quaàn heä thöïc vaät chòu ñöôïc khoâ haïn, naéng gioù; Ñoù laø caùc quaàn theå caây goã thaáp, caây buïi raäm raïp xen laãn caùc loaøi coû cöùng moïc treân caùc coàn caùt ñaõ goùp phaàn coá ñònh caùt, ngaên chaën caùt bay. Caây coû tuy ít loaøi nhöng soá caù theå trong moãi loaøi khaù phong phuù, ñaëc tröng bôûi caùc ñaëc tính chòu ñöôïc naéng haïn, thöôøng coù laù cöùng, phaân caønh thaáp, xanh quanh naêm vaø coù nhieàu gai moùc. 2
Trong soá caùc loaøi caây ñaëc saéc cuûa vuøng ñoài caùt ven bieån, noåi baät coù caây Cam ñöôøng (Limnocitrus littoralis (Miq.)Sw.) thuoäc hoï Cam ( Rutaceace Juss.1789) ñöôïc ngöôøi daân khai thaùc söû duïng töø laâu ñôøi nhö duøng laù phôi khoâ ñeå tröø muoãi, laù töôi ñeå ñun nöôùc taém saùt truøng vaø phôi khoâ quaû ñeå laøm thuoác trò ho … Qua khaûo saùt vaø ñieàu tra sô boä, chuùng toâi nhaän thaáy ñaây laø moät loaøi caây caàn ñöôïc quan taâm nghieân cöùu vì: 1/ Caây Cam ñöôøng (Limnocitrus littoralis (Miq.) Sw.) – moät trong nhöõng loaøi caây thöôøng gaëp ôû vuøng ñoài caùt, phaùt trieån raát toát treân neàn ñaát caùt ven bieån ngheøo dinh döôõng, chòu ñöôïc caùc ñieàu kieän khí haäu khaéc nghieät nhö: naéng noùng, gioù baõo... 2/ Caây Cam ñöôøng (Limnocitrus littoralis (Miq.) Sw.) ñöôïc ngöôøi daân ñòa phöông söû duïng nhieàu trong vieäc trò caùc beänh thoâng thöôøng. Caùc thaày thuoác Ñoâng y cuûa tænh cuõng ñaõ nghieân cöùu, cheá bieán nhieàu baøi thuoác chöõa beänh coù giaù trò töø loaøi caây naøy [28]. Ñaëc bieät, qua phaân tích böôùc ñaàu cho thaáy haøm löôïng tinh daàu trong laù khaù cao, coù muøi thôm ñoäc ñaùo vaø chöùa nhieàu hoaït tính coù giaù trò. 3/ Caây Cam ñöôøng (Limnocitrus littoralis (Miq.) Sw.) laø loaøi caây ñaëc höõu cho vuøng ñaát caùt ven bieån Vieät Nam, phaân boá chuû yeáu ôû vuøng Nam Trung boä trôû vaøo, trung taâm phaân boá cuûa loaøi thuoäc vuøng ñaát cuûa 2 tænh Ninh Thuaän vaø Bình Thuaän. Caùc quaàn theå Cam ñöôøng thuoäc huyeän Tuy Phong – Tænh Bình Thuaän raát phong phuù xen laãn vôùi caùc caây buïi gai vuøng khoâ haïn, nhu caàu veá sinh lyù – sinh thaùi cuûa caây Cam ñöôøng raát phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh soáng ôû vuøng ñaát caùt ven bieån. Ñaëc bieät caây coù söùc soáng raát maõnh lieät. Vaøo caùc thaùng khoâ haïn keùo daøi, trong khi caùc loaøi caây khaùc ñeàu cheát hoaëc ruïng heát laù thì caùc caây buïi Cam ñöôøng vaãn xanh töôi ra hoa keát traùi. 4/ Caây Cam ñöôøng (Limnocitrus littoralis (Miq.) Sw.) coù heä reã ñaâm saâu, lan roäng raát thích hôïp cho vieäc coá ñònh caùt, ngaên chaën ñöôïc caùc coàn caùt di ñoäng, phuû 3
xanh caùc vuøng ñaát troáng ñoài troïc raát toát. Ngoaøi ra, söùc soáng cuûa loaøi caây naøy hôn haún caùc loaøi caây ñöôïc duøng ñeå troàng röøng ôû ñaây. 5/ Caùc coâng trình nghieân cöùu veà caây Cam ñöôøng ôû vuøng naøy coøn raát ít. Ñaëc bieät chöa thaáy coâng trình naøo nghieân cöùu cuï theå caùc ñaëc ñieåm sinh hoïc, veà söï phaân boá, veà sinh tröôûng – phaùt trieån, veà caùc ñaëc ñieåm thöïc vaät hoïc cuûa loaøi caây naøy ñeå laøm cô sôû cho vieäc baûo veä, khai thaùc hôïp lyù vaø phaùt trieån beàn vöõng nguoàn taøi nguyeân thöïc vaät coù giaù trò ôû ñòa phöông. Treân cô sôû nhöõng hieåu bieát böôùc ñaàu veà caây Cam ñöôøng cuøng vôùi caùc lyù do treân, chuùng toâi choïn ñeà taøi: “Nghieân cöùu nhöõng ñaëc ñieåm sinh vaät hoïc cuûa Caây Cam ñöôøng (Limnocitrus littoralis (Miq.) Sw.) thuoäc Hoï Cam (Rutaceae Juss. 1789) ôû Huyeän Tuy Phong – Tænh Bình Thuaän” ñeå nghieân cöùu saâu hôn caùc ñaëc tính sinh vaät hoïc cuûa loaøi caây naøy. Töø ñoù, ñeà xuaát höôùng giaûi quyeát cho vieäc troàng caây Cam ñöôøng treân quy moâ lôùn nhaèm vöøa taïo nguoàn nguyeân lieäu cho vieäc saûn xuaát tinh daàu trong nöôùc vaø xuaát khaåu, vöøa goùp phaàn giaûi quyeát caùc vaán ñeà phuû xanh ñaát troáng ñoài troïc, baûo veä moâi tröôøng, baûo veä heä sinh thaùi, duy trì ña daïng sinh hoïc vaø ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng ôû ñòa phöông. 1.2. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu 1.2.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu Caây Cam ñöôøng (Limnocitrus littoralis (Miq.) Sw.) trong vöôøn öôm vaø moïc töï nhieân taïi moät soá vuøng thuoäc Huyeän Tuy Phong – Tænh Bình Thuaän. 1.2.2.Phaïm vi nghieân cöùu vaø haïn cheá vaán ñeà Vôùi thôøi gian haïn heïp khoaûng moät naêm, trong phaïm vi khaûo saùt moät soá ñaëc ñieåm cô baûn veà caây Cam ñöôøng, chuùng toâi chæ coù theå taäp trung nghieân cöùu caùc vaán ñeà sau: _ Nghieân cöùu hoaøn caûnh soáng, vaät haäu vaø phaân boá cuûa caây Cam ñöôøng trong caùc khu vöïc khaûo saùt thuoäc huyeän Tuy Phong – Bình Thuaän ñeå naém ñöôïc caùc ñaëc 4
ñieåm thích nghi cuûa caây ôû ngoaøi thieân nhieân cuøng vôùi caùc giai ñoaïn sinh tröôûng – phaùt trieån, sinh saûn cuûa caây trong naêm. _ Phaân tích ñaát taïi moät soá nôi coù caây Cam ñöôøng phaân boá ñeå bieát theâm veà haøm löôïng caùc chaát dinh döôõng trong ñaát caàn cho söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån bình thöôøng cuûa caây. _ Nghieân cöùu hình thaùi, giaûi phaãu caùc boä phaän cô quan cuûa caây Cam ñöôøng ñeå thaáy roõ hôn caùc ñaëc ñieåm giaûi phaãu hình thaùi thöïc vaät cuûa caây. _ Phaân tích hình thaùi so saùnh vaø tra cöùu theo caùc khoaù tra ñeå ñònh danh chính xaùc veà teân khoa hoïc cuûa loaøi. _ Nghieân cöùu haït gioáng, naåy maàm vaø caùc giai ñoaïn sinh tröôûng – phaùt trieån cuûa caây Cam ñöôøng trong vöôøn öôm ñeå theo doõi söï sinh tröôûng – phaùt trieån vaø söï thích nghi vôùi caùc ñieàu kieän soáng khaùc nhau cuûa caây con. Töø ñoù choïn ra coâng thöùc öôm gieo toát nhaát laøm chuaån ñeå ñeà xuaát höôùng gieo troàng ñaïi traø phuïc vuï cho coâng taùc troàng röøng ôû ñòa phöông. _ Phaân tích moät soá thaønh phaàn dinh döôõng trong laù vaø voû quaû cuûa caây Cam ñöôøng ñeå bieát ñöôïc haøm löôïng caùc chaát trong nhöõng boä phaän naøy. Treân cô sôû ñoù, so saùnh vôùi caùc thaønh phaàn dinh döôõng ôû moät soá loaøi khaùc trong Hoï Cam ñeå thaáy ñöôïc giaù trò cuûa loaøi caây naøy trong caùc ngaønh coâng nghieäp höông lieäu, döôïc lieäu, myõ phaåm. 1.3. Muïc tieâu nghieân cöùu _ Xaùc ñònh teân khoa hoïc cuûa caây Cam ñöôøng vaø vò trí baäc phaân loaïi trong heä thoáng sinh tieán hoaù. _ Moâ taû caùc ñaëc ñieåm hình thaùi, minh hoïa baèng caùc hình chuïp thaân, laù, hoa, quaû… _ Thu maãu, laøm tieâu baûn caây Cam ñöôøng. 5
_ Moâ taû caùc ñaëc ñieåm giaûi phaãu caùc boä phaän thaân, laù, reã cuûa caây Cam ñöôøng. Minh hoïa baèng hình chuïp vi phaãu caùc boä phaän naøy. _ Phaân tích moät soá thaønh phaàn dinh döôõng trong laù, voû quaû cuûa caây Cam ñöôøng. _ Xaùc ñònh ñöôïc caùc ñieàu kieän khí haäu thích hôïp cho caây con phaùt trieån ôû giai ñoaïn vöôøn öôm. Töø ñoù tìm ra ñöôïc coâng thöùc öôm gieo toát nhaát. 1.4. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän vaên: Cung caáp tö lieäu veà moät loaøi caây ñaëc höõu, chuyeån ñoåi cô caáu caây troàng trong chöông trình troàng röøng ôû ñòa phöông. Ñaëc bieät coù theå phaùt hieän, söû duïng ñöôïc caây taøi nguyeân ôû ñòa phöông, goùp phaàn cung caáp nguoàn nguyeân lieäu töï nhieân cho moät soá ngaønh coâng nghieäp myõ phaåm, höông lieäu, döôïc lieäu, thöïc phaåm… 1.5. Boá cuïc cuûa luaän vaên: Luaän vaên goàm 5 chöông: Chöông 1: Môû ñaàu. Chöông 2: Phöông phaùp nghieân cöùu. Chöông 3: Toång quan taøi lieäu. Chöông 4: Keát quaû vaø thaûo luaän. Chöông 5: Keát luaän vaø kieán nghò. 6
Chöông 2 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 2.1. Nghieân cöùu ngoaøi thöïc ñòa Tröôùc khi tieán haønh nghieân cöùu ngoaøi thöïc ñòa, ñeà taøi ñaõ coù moät böôùc chuaån bò. Ñoù laø vieäc thu thaäp vaø nghieân cöùu caùc taøi lieäu coù lieân quan ñeán ñoái töôïng vaø ñòa ñieåm nghieân cöùu ñeå coù theå xaùc ñònh thaät chuaån xaùc noäi dung caàn ñieàu tra. Qua ñieàu tra, chuùng toâi choïn moät soá ñieåm khaûo saùt ñieån hình, nôi coù nhieàu quaàn theå Cam ñöôøng sinh soáng. Ñoù laø caùc xaõ Vónh Taân, Bình Thaïnh, Chí Coâng vaø Hoaø Minh thuoäc huyeän Tuy Phong. Sau khi hoaøn taát vieäc thu thaäp caùc soá lieäu caàn nghieân cöùu, baét ñaàu tieán haønh khaûo saùt thöïc ñòa. Ñaàu tieân laø sô thaùm toaøn boä khu vöïc nghieân cöùu nôi coù caây Cam ñöôøng sinh soáng tröôùc ñaây vaø hieän thôøi. Ñeå cho vieäc ñieàu tra nhanh choùng vaø ñaït hieäu quaû, chuùng toâi ñaõ ñieàu tra döïa vaøo kinh nghieäm cuûa ngöôøi daân ñòa phöông; caùc ñòa ñieåm ñöôïc choïn laø: Vónh Taân, Bình Thaïnh, Chí Coâng vaø Hoøa Minh. Moãi ñòa ñieåm choïn ra 1 oâ tieâu chuaån ñieån hình nhaát ñeå tieán haønh ño ñeám, quan saùt vaø ghi nhaän caùc soá lieäu caàn thieát ( theo phöông phaùp ngaãu nhieân). Veà ñòa hình, taïi caùc ñòa ñieåm khaûo saùt coù ñòa hình töông ñoái baèng phaúng neân khoâng chuù yù nhieàu ñeán ñoä doác . Veà khí haäu, caùc taøi tieäu veà khí haäu – thuûy vaên môùi nhaát ñöôïc caäp nhaät töø Traïm khí haäu – thuûy vaên tænh Bình Thuaän . Veà thöïc bì, keát hôïp vôùi söï nhaän bieát chính xaùc caùc loaøi caây thoâng thöôøng, tieán haønh thu haùi maãu vaät, chuïp aûnh, laøm tieâu baûn vaø ghi cheùp caùc soá lieäu ñaày ñuû caàn thieát cho vieäc giaùm ñònh teân sau naøy. 7
Choïn dieän tích oâ tieâu chuaån 100m x 100m [9], [22] ñeå thu maãu, ñònh danh loaøi vaø veõ phaãu ñoà chieáu taùn cuûa quaàn theå Cam ñöôøng, coøn veà phaãu ñoà caét ngang thì chæ choïn 1 daõi ñieån hình coù dieän tích 30m x 10m trong oâ tieâu chuaån. Chieàu cao caây duøng thöôùc ño vaø saøo ño 2 chæ tieâu laø muùt ngoïn vaø döôùi caønh, ñöôøng kính taùn ñöôïc ño baèng thöôùc daây ño ôû ñoaïn ngang nôi taùn roäng nhaát. Trong moãi oâ tieâu chuaån, ñaøo moät phaãu dieän ñaát, moãi phaãu dieän ñaát laáy 3 maãu ñaát ôû 3 ñoä saâu khaùc nhau: 0 – 20 cm; 20 – 50 cm vaø 50 – 80 cm [7]. Caùc maãu ñaát naøy ñöôïc phaân tích trong phoøng thí nghieäm. Ngoaøi ra, chuùng toâi coøn laáy maãu thaân, laù, reã caây Cam ñöôøng cho vaøo dung dòch coá ñònh ñeå coá ñònh maãu, laøm cho maãu vaät ít bò co ruùm, giöõ nguyeân hình daïng ban ñaàu ñeå sau naøy tieán haønh giaûi phaãu caùc boä phaän naøy trong phoøng thí nghieäm. Phöông phaùp coá ñònh maãu theo Lavdowsky [15]. 2.2. Nghieân cöùu trong phoøng thí nghieäm 2.2.1. Khaûo saùt ñaëc ñieåm hình thaùi Söû duïng kính luùp baøn vaø kính hieån vi quang hoïc ñeå quan saùt vaø moâ taû caùc ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa caùc boä phaän thaân, laù, hoa, quaû cuûa caây Cam ñöôøng. Sau ñoù chuïp hình minh hoïa caùc boä phaän naøy. 2.2.2. Khaûo saùt ñaëc ñieåm giaûi phaãu Vieäc khaûo saùt ñöôïc thöïc hieän theo höôùng daãn cuûa taøi lieäu [15], [19] taïi Boä moân Thöïc vaät – Tröôøng Ñaïi hoïc Döôïc TP. HCM. Caùc böôùc tieán haønh nhö sau: ¾ Caét ngang caùc boä phaän reã, thaân, laù: _ Ñoái vôùi thaân: caét ngang ñoaïn giöõa 2 maáu cuûa caønh. _ Ñoái vôùi phieán laù: caét ngang ñoaïn 1/3 ñaùy phieán laù, goàm gaân giöõa vaø moät ít 2 beân thòt laù. _ Ñoái vôùi cuoáng laù: caét ngang cuoáng laù phaàn gaàn saùt vôùi caønh. _ Ñoái vôùi reã: Caét ngang caùc reã sô caáp vaø thöù caáp. 8
¾ Tieán haønh nhuoäm vi phaãu baèng phöông phaùp nhuoäm keùp. ¾ Quan saùt vi phaãu ñaõ nhuoäm baèng kính hieån vi quang hoïc. ¾ Chuïp hình vi phaãu caùc boä phaän ñaõ ñöôïc quan saùt baèng kính hieån vi vaø maùy aûnh kyõ thuaät soá. Trình baøy hình aûnh: caùc hình chuïp ñöôïc trình baøy treân töøng trang rieâng bieät vaø ñöôïc ñaùnh soá theo quy ñònh. Treân moãi trang, chuùng toâi söû duïng caùc chöõ vieát taét ñeå chuù thích tröïc tieáp treân caùc hình ñaõ chuïp. Phía döôùi moãi trang hình ñeàu coù ghi nghóa ñaày ñuû cuûa caùc chöõ vieát taét vaø ñöôïc xeáp theo vaàn a b c…ñoàng thôøi coù moät trang chuù thích roõ caùc chöõ vieát taét duøng trong luaän vaên. 2.2.3. Phaân tích caùc thaønh phaàn dinh döôõng trong laù vaø voû quaû cuûa caây Cam ñöôøng Ñeå naém ñöôïc soá lieäu veà moät soá thaønh phaàn dinh döôõng cuõng nhö coâng duïng cuûa loaøi caây naøy; chuùng toâi tieán haønh khaûo saùt, phaân tích moät soá thaønh phaàn dinh döôõng trong laù vaø voû quaû. Vì ñaây laø 2 boä phaän chöùa löôïng tinh daàu khaù cao vaø ñöôïc ngöôøi daân ñòa phöông söû duïng nhieàu neân chuùng toâi choïn ra ñeå phaân tích. Caùc chæ tieâu phaân tích laø: Tinh daàu, protid, lipid, gluxid vaø chaát xô. Vieäc phaân tích naøy ñöôïc tieán haønh taïi Trung taâm dòch vuï phaân tích thí nghieäm Tp.HCM vaø Trung taâm phaân tích thí nghieäm cuûa tröôøng Ñaïi Hoïc Noâng Laâm Tp.HCM. Phöông phaùp phaân tích nhö sau: ¾ Phaân tích haøm löôïng tinh daàu baèng phöông phaùp TCVN 1015 – 1970. ¾ Phaân tích haøm löôïng protid baèng phöông phaùp FAO p.221 – 223 (1986) vaø Kjeldahl. ¾ Phaân tích haøm löôïng lipid baèng phöông phaùp FAO p.212 (1986) vaø Soxhlet. ¾ Phaân tích haøm löôïng gluxid baèng phöông phaùp TCVN 4594 – 1988, TCVN 5266 – 1990 vaø AOAC 52.019 (1984). ¾ Phaân tích haøm löôïng chaát xô baèng phöông phaùp TCVN 5103 – 1990. 9
2.2.4. Phaân tích ñaát Maãu ñaát ñöôïc laáy vaøo ngaøy 01/07/2005 taïi 4 ñòa ñieåm coù caây Cam ñöôøng sinh soáng laø: Chí Coâng, Vónh Taân, Hoaø Minh vaø Bình Thaïnh. Chuùng toâi tieán haønh phaân tích ñaát taïi Phaân vieän ñieàu tra quy hoaïch vaø thieát keá Noâng Nghieäp Tp. HCM vôùi caùc chæ tieâu phaân tích vaø phöông phaùp nhö sau: ¾ PH KCl ñöôïc chieát ruùt baèng dd KCl 1M pH = 5.8 ñeán 6.0. Tæ leä ñaát: tæ leä dòch laø 1:5, ño treân maùy C535. ¾Xaùc ñònh haøm löôïng muøn theo phöông phaùp Tiourin. ¾ N toång soá ñöôïc chieát ruùt baèng phöông phaùp Kjendahal. ¾ P2O5 toång soá ñöôïc coâng phaù baèng hoãn hôïp H2SO4 vaø HClO4 so maøu treân maùy SFECTRONIC 21D. ¾ Na+, Ca+, Mg+ chieát ruùt baèng dd NH4Ac 1M pH = 7, chuaån ñoä baèng dd trilon B 0.05N. ¾ CEC( Cation Exchange Capacity) chieát ruùt baèng dd 1M pH = 7. ¾ HCO3- chieát ruùt baèng nöôùc caát theo tyû leä ñaát : dòch laø 1:5, chuaån ñoä baèng dd HCl 0.02N vôùi chæ thò Metyl da cam ( dd chuaån ñoä ñaõ loaïi CO32-). ¾ Thaønh phaàn cô giôùi 3 caáp baèng phöông phaùp tyû troïng keá. 2.3. Boá trí thí nghieäm ôû vöôøn öôm Boá trí thí nghieäm ñeå xaùc ñònh moät soá nhu caàu veà dinh döôõng, veà ñieàu kieän khí haäu cuûa caây con, caùc khaûo nghieäm ñöôïc thieát keá so saùnh trong caùc ñieàu kieän khaùc nhau ñeå tìm ra phöông phaùp öôm gieo toái öu nhaát. Treân cô sôû keát quaû ñaõ ñöôïc xöû lyù tính toaùn, so saùnh, ñeà xuaát caùc bieän phaùp kyõ thuaät thaâm canh trong giai ñoïan môùi gieo troàng nhaèm ñaåy maïnh toác ñoä sinh tröôûng cuûa caây con. Vieäc boá trí thí nghieäm ñöôïc thöïc hieän taïi vöôøn öôm cuûa Trung Taâm Gioáng Caây Troàng Tænh Bình Thuaän. 10
Haït gioáng thu ñöôïc töø caùc caây hoang daïi vuøng Chí Coâng, Hoøa Minh, Bình Thaïnh vaø Vónh Taân thuoäc huyeän Tuy Phong tænh Bình Thuaän. Choïn nhöõng quaû ñoàng ñeàu veà kích thöôùc vaø maøu saéc ñeå thu haùi, taùch haït. Tröôùc khi gieo, haït caàn ñöôïc xöû lyù ñeå duy trì nhieät ñoä vaø ñoä aåm thích hôïp ñeå kích thích söï naåy maàm vaø dieät tröø maàm moáng gaây beänh. Phöông phaùp phoå bieán nhaát laø ngaâm trong dung dòch KMnO4 0,05% 20 phuùt tröôùc khi ngaâm vaøo nöôùc aám 35 – 400C trong 1 – 2 giôø. Gieo haït ñaõ xöû lyù vaøo baàu, voû baàu laø chaát deûo toång hôïp coù kích thöôùc 13cm x18cm, hoãn hôïp baàu goàm ñaát vaø phaân höõu cô troän theo tæ leä nhaát ñònh [ñaát thòt nheï 60% + ñaát caùt pha 30% + phaân hoãn hôïp 10% (95% phaân chuoàng hoai vaø phaân kali)] [20]. Xeáp baàu vaøo 5 oâ thí nghieäm ôû vöôøn öôm, moãi oâ 400 baàu vôùi quy trình töôùi nöôùc vaø chaêm soùc gioáng nhau nhöng cöôøng ñoä chieáu saùng khaùc nhau: che boùng 100%, che boùng 75%, che boùng 50%, che boùng 25% vaø khoâng che boùng. Sau khi gieo haït, tieán haønh theo doõi vaø ño ñeám moät soá chæ soá sinh tröôûng cuûa caây con trong caùc loâ sau moãi thaùng lieân tuïc trong 6 thaùng. Trong thôøi gian naøy, chuùng toâi cuõng chuù yù ñeán caùc yeáu toá thôøi tieát – khí haäu coù aûnh höôûng ñeán söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa caây con. Keát quaû sau moãi laàn ño ñeám ñöôïc ghi cheùp, xöû lí tính toaùn vaø so saùnh söï sinh tröôûng giöõa caùc loâ ñeå tìm ra coâng thöùc öôm gieo thích hôïp vôùi ñieàu kieän thôøi tieát khí haäu. Töø ñoù ñeà xuaát ñöôïc coâng thöùc toát nhaát khi tieán haønh öôm gieo ñaïi traø. Khi ño ñeám caùc keát quaû, choïn xaùc xuaát 20% soá baàu trong moãi loâ; moãi baàu tæa bôùt chæ ñeå laïi 1 caây phaùt trieån toát nhaát (20% cuûa 400 baàu laø 80 baàu). Caùc baàu ñöôïc theo doõi coù ñaùnh soá coá ñònh töø 1 ñeán 80 ñeå khoûi bò nhaàm laãn trong quaù trình theo doõi ôû nhöõng laàn tieáp theo; caùc loâ cuõng ñöôïc gaén baûng ñeå khoâng bò nhaàm laãn giöõa loâ naøy vôùi loâ khaùc. Aûnh cuûa moãi loâ thí nghieäm ñöôïc chuïp moãi thaùng 1 laàn 11