luận văn:Thu hút và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn ODA Nhật Bản tại Việt Nam: thực trạng và giải pháp

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

181
lượt xem 69
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhật Bản từ một nước bại trận sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, nền kinh tế kiệt quệ, đã bắt đầu xây dựng lại nền kinh tế nhờ các khoản viện trợ nước ngoài. Cho đến nay Nhật Bản đã không chỉ vươn lên trở thành cường quốc kinh tế thứ hai thế giới và hiện đang dẫn đầu là nhà tài trợ lớn nhất trên thế giới trong nhiều năm liên tục. Với các nước đang phát triển, nơi đang đối mặt với nhiều khó khăn gay gắt thì sự giúp đỡ của các nước phát triển,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn:Thu hút và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn ODA Nhật Bản tại Việt Nam: thực trạng và giải pháp

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: Thu hút và s d ng có hi u qu ngu n v n ODA Nh t B n t i Vi t Nam: th c tr ng và gi i pháp.” 1
Em xin chân thành c m ơn PGS.TS. Nguy n Thư ng L ng ã giúp em hoàn thành lu n văn này. Do năng l c có h n, s eo h p v th i gian, s h n ch v ngu n tài li u nên ch c h n bài vi t có nhi u thi u sót, em r t mong nh n ư c các ý ki n góp ý bài vi t hoàn thi n hơn. Hà N i, ngày 27 tháng 5 năm 2008 Sinh viên th c hi n Lê Th Mai Anh 2
M cl c M c l c .................................................................................................................. 3 B ng ch vi t t t .................................................................................................. 6 L im u ............................................................................................................ 8 Chương 1: T ng quan v ngu n v n ODA và ho t ng h tr phát tri n c a Nh t B n....................................................................................................... 10 1.1. T ng quan v ODA .................................................................................... 10 1.1.1. Khái ni m v ngu n v n ODA............................................................ 10 1.1.2. M t s c i m c a ODA .................................................................. 10 1.1.2.1. Tính ưu ãi c a ngu n v n ODA ................................................. 10 1.1.2.2. ODA g n li n v i y u t chính tr ................................................ 11 1.1.2.3. ODA g n v i i u ki n kinh t ..................................................... 11 1.1.2.4. ODA g n li n v i các nhân t xã h i ........................................... 11 1.1.3. Phân lo i ODA .................................................................................... 12 1.1.3.1. Phân lo i theo ngu n cung c p ..................................................... 12 1.1.3.2. Phân lo i theo tính ch t ngu n v n .............................................. 12 1.1.3.3. Phân lo i theo i u ki n ................................................................ 12 1.1.3.4. Phân lo i theo hình th c ............................................................... 13 1.1.4 Vai trò c a ODA i v i s phát tri n kinh t các nư c ..................... 13 1.1.4.1. Vai trò c a ODA i v i nư c i tài tr ....................................... 13 1.1.4.2. Vai trò c a ODA i v i nư c nh n ODA ................................... 15 a. M t tích c c ........................................................................................ 15 b. M t tiêu c c ....................................................................................... 16 1.2. Ho t ng h tr phát tri n c a Nh t B n................................................ 16 1.2.1. Các cơ quan qu n lý và t ch c th c hi n cung c p ODA t i Nh t B n ....................................................................................................................... 16 1.2.2.1. ODA song phương ........................................................................ 18 1.2.2.2. ODA a phương ............................................................................ 19 1.2.3. Tình hình cung c p ODA Nh t B n trên th gi i .............................. 20 1.2.3.1. Giai o n 1990-1999 .................................................................... 20 1.2.3.2. Giai o n 2000-2007.................................................................... 21 1.3. Chính sách ODA c a Nh t B n ................................................................. 25 1.4. Kinh nghi m m t s nư c trong thu hút và s d ng ODA Nh t B n ..... 28 1.4.1. Kinh nghi m ....................................................................................... 28 1.4.1.1. Kinh nghi m Trung Qu c ............................................................ 28 1.4.1.2. Kinh nghi m Ba Lan ..................................................................... 28 1.4.1.3. Kinh nghi m Malaysia .................................................................. 29 1.4.2. Bài h c i v i Vi t Nam ................................................................... 30 3
Chương 2: Th c tr ng vi c thu hút và s d ng ODA Nh t B n t i Vi t Nam .............................................................................................................................. 31 2.1. V n huy ng và s d ng ngu n v n ODA t i Vi t Nam ................ 31 2.1.1. Tình hình huy ng và s d ng v n ODA t i Vi t Nam .................... 31 2.1.2. M t s v n hi n t i c a ODA ........................................................ 34 2.1.2.1. Hi u qu s d ng ......................................................................... 34 2.1.2.2. Gi i ngân ...................................................................................... 35 2.1.2.3. Cơ c u t ch c và năng l c cán b .............................................. 37 2.1.2.4. Phân c p ....................................................................................... 37 2.1.2.5. Tr n ........................................................................................... 37 2.1.2.6. S d ng ODA v i chi n lư c phát tri n vùng........................... 38 2.2. Chính sách ODA Nh t B n dành cho Vi t Nam ....................................... 38 2.2.1. V trí c a Vi t Nam trong chính sách ODA c a Nh t B n ................. 38 2.2.2. Cơ c u và hình th c cung c p ODA c a Nh t B n vào Vi t Nam ..... 40 2.2.2.1. Vi n tr không hoàn l i ................................................................ 40 2.2.2.2. H tr k thu t .............................................................................. 40 2.2.2.3. Tín d ng ưu ãi c a Nh t B n ...................................................... 41 2.2.3. Các lĩnh v c Vi t Nam ư c ưu tiên nh n ODA c a Nh t B n ......... 42 2.2.3.1. H tr chuy n i sang n n kinh t th trư ng ........................... 42 2.2.3.2. i n năng và giao thông v n t i .................................................. 42 2.2.3.3. Nông nghi p .................................................................................. 42 2.2.3.4. Phát tri n các ngu n nhân l c và giáo d c .................................. 43 2.2.3.5. Các d ch v y t , chăm sóc s c kho ........................................... 43 2.2.3.6. Môi trư ng .................................................................................... 43 2.2.4. Quy trình c a vi c th c hi n ODA Nh t B n t i Vi t Nam ............... 44 2.2.4.1. i u ki n c p ODA c a Nh t B n cho Vi t Nam....................... 44 2.2.4.2. Vài nét v quy trình th c hi n ODA c a Nh t B n Vi t Nam .. 45 a. V n ng ODA .................................................................................. 45 b .Chu n b và phê duy t n i dung các chương trình, d án ODA ..... 46 c. àm phán và ký k t các i u ư c qu c t v ODA ........................ 46 d. Th c hi n các chương trình, d án s d ng v n ODA .................... 47 2.3. ODA c a Nh t B n dành cho Vi t Nam nh ng năm qua.......................... 48 2.3.1. ánh giá chung.................................................................................... 48 2.3.2. Tình hình thu hút và s d ng ODA c a Nh t B n Vi t Nam .......... 49 2.3.2.1. Tình hình thu hút và v n ng ODA Nh t B n vào Vi t Nam .... 49 a. Giai o n trư c 1992 ......................................................................... 49 b. Giai o n 1992 n nay ..................................................................... 51 2.3.2.2. Tình hình th c hi n ODA Nh t B n ............................................. 57 a. Cơ c u qu n lý ODA t i Vi t Nam..................................................... 57 4
b. Tình hình th c hi n ODA Nh t B n t i Vi t Nam............................. 59 2.3.2.3. Nh ng thành t u t ư c trong ti p nh n và s d ng ODA Nh t B n t i Vi t Nam và nguyên nhân ............................................................. 62 a. Thành t u ........................................................................................... 62 b. Nguyên nhân ...................................................................................... 63 2.3.2.4. Nh ng t n t i trong ti p nh n và s d ng ODA Nh t B n t i Vi t Nam và nguyên nhân ................................................................................. 64 a. T n t i ................................................................................................. 64 b. Nguyên nhân....................................................................................... 64 2.4. Xu hư ng ODA c a nh t B n cho Vi t Nam trong th i gian t i .............. 67 Chương 3: nh hư ng và gi i pháp thu hút và s d ng hi u qu ODA Nh t B n t i Vi t Nam ................................................................................................ 70 3.1. nh hư ng vi c thu hút và s d ng ngu n v n ODA n năm 2010.... 70 3.2. M t s gi i pháp nh m thu hút và s d ng có hi u qu ngu n v n ODA Nh t B n t i Vi t Nam ..................................................................................... 72 3.2.1. Nhóm gi i pháp v chính sách và th ch ........................................... 72 3.2.1.1. Hi u úng b n ch t và xây d ng chi n lư c thu hút và s d ng ODA phù h p v i m c tiêu phát tri n kinh t -xã h i ................................ 72 3.2.1.2. Công tác v n ng tài tr ODA ph i theo úng chi n lư c thu hút và s d ng ODA ................................................................................. 73 3.2.1.3. Hoàn thi n các khuôn kh i u ph i ODA................................... 74 3.2.1.4. Tăng cư ng công tác ki m tra, ánh giá các d án ODA ......... 75 3.2.2. Nhóm gi i pháp tăng cư ng năng l c thu hút và s d ng ODA......... 75 3.2.2.1. y m nh t c gi i ngân ......................................................... 75 3.2.2.2. y nhanh ti n tri n khai th c hi n d án ODA ..................... 80 3.2.2.3. Xây d ng h th ng thông tin h u hi u v ODA ....................... 81 3.2.2.4. Tăng cư ng công tác ào t o và i u ph i b trí cán b trong qu n lý và s d ng ODA .......................................................................... 82 3.2.3. Nhóm gi i pháp tăng cư ng quan h i tác v i nhà tài tr ............. 82 3.2.3.1. i u ph i gi a các nhà tài tr ...................................................... 82 3.2.3.2. H p tác t t v i nhà tài tr ............................................................. 83 K t lu n ............................................................................................................... 84 Danh m c tài li u tham kh o ............................................................................ 85 Ph l c ................................................................................................................. 87 5
B ng ch vi t t t S Ch Nghĩa y TT vi t t t Ti ng Vi t Ti ng Anh Di n àn h p tác kinh t châu Á - Asia-Pacific Economic 1 APEC Thái Bình Dương Cooperation Association of Southeast Asian 2 ASEAN Hi p h i các qu c gia ông Nam Á Nations H i ch ng suy gi m mi n d ch m c Acquired Immunodeficiency 3 AIDS ph i Syndrome 4 ADB Ngân hàng phát tri n châu Á Asian Development Bank 5 CAP Chương trình h tr qu c gia Country Assitance Program Vi n Nghiên c u Qu n lý Kinh t Central institute for economic 6 CIEM Trung ương management 7 CG Nhóm các nhà tài tr Consultalive Group Development Assistance 8 DAC y ban h tr phát tri n Committee 9 EU Liên minh châu Âu European Union Environmental Protection 10 EPA Hi p h i b o v môi trư ng c a M Agency, Công ty c ph n Phát tri n u tư The Corporation for Financing 11 FPT Công ngh and Promoting Technology 12 FDI u tư tr c ti p nư c ngoài Foreign direct investment 13 FY Năm tài chính Fiscal year 14 GTGT Giá tr gia tăng Khu v c Ti u vùng sông Mekong m 15 GMS Greater Mekong Subregion r ng 16 GNP T ng s n ph m qu c dân Gross national product 17 GDP T ng s n ph m qu c n i Gross Domestic Product 18 IMF Qu ti n t qu c t International Monetary Fund Japan Bank for International 19 JBIC Ngân hàng h p tác qu c t Nh t B n Cooperation Japan International Cooperation 20 JICA Cơ quan h p tác qu c t Nh t B n Agency Japan International Development 21 JAIDO T ch c phát tri n qu c t Nh t B n Organization Ltd. The Export-Import Bank of 22 JEXIM Ngân hàng xu t nh p kh u Nh t B n Japan 6
Chương trình Tình nguy n viên h p Japan Overseas Cooperation 23 JOVC tác h i ngo i Nh t B n Volunteers 24 MDBs Các Ngân hàng phát tri n a phương Multilateral Development Banks Ministry of Planning and 25 MPI B K ho ch và u tư Investment 26 M/P Quy ho ch t ng th 27 MoF B Tài chính Ministry of Finance 28 N -CP Ngh nh – Chính ph 29 NGOs Các t ch c phi chính ph None Government Organizations 30 ODA H tr phát tri n chính th c Official Development Assistance The Overseas Economic 31 OECF Qu h p tác kinh t h i ngo i Cooperation Fund Organization of Economic Co- 32 OECD T ch c h p tác kinh t và phát tri n operation and Development 33 PTKT-XH Phát tri n kinh t -xã h i 34 PMU Ban Qu n lý các d án Project Management Unit 35 Q -BKH Quy t nh – B K ho ch Special Assistance for Project 36 SAPROF K thu t hình thành d án Formulation 37 TBCN Tư b n ch nghĩa 38 TT-BTC Thông tư - B Tài chính 39 Tp HCM Thành ph H Chí Minh 40 TQ Trung Qu c 41 USD ng ô la M United States Dollar Chương trình phát tri n Liên h p United Nations Development 42 UNDP qu c Programme United nations international 43 UNICEF Qu nhi ng Liên h p qu c children’s emergency fund Cao y Liên Hi p Qu c v ngư i t United Nations High 44 UNHCR n n Commissioner for Refugees 45 UBND y ban nhân dân 46 WTO T ch c thương m i th gi i World Trade Organization 47 WB Ngân hàng th gi i World Bank 48 XHCN Xã h i ch nghĩa 7
L im u 1. Tính c p thi t c a tài Nh t B n t m t nư c b i tr n sau chi n tranh th gi i l n th hai, n n kinh t ki t qu , ã b t u xây d ng l i n n kinh t nh các kho n vi n tr nư c ngoài. Cho n nay Nh t B n ã không ch vươn lên tr thành cư ng qu c kinh t th hai th gi i và hi n ang d n u là nhà tài tr l n nh t trên th gi i trong nhi u năm liên t c. V i các nư c ang phát tri n, nơi ang i m t v i nhi u khó khăn gay g t thì s giúp c a các nư c phát tri n, trong ó có Nh t B n là h t s c c n thi t. Không th ph nh n r ng ODA c a Nh t B n ã góp ph n gi i quy t nh ng khó khăn, c bi t là v n, trong quá trình chuy n i và c i t n n kinh t , y nhanh t c tăng trư ng kinh t cũng như c i thi n cu c s ng các nư c nh n vi n tr trong ó có Vi t Nam. Nh t B n v n luôn là nhà tài tr l n trong nhi u năm li n cho Vi t Nam. Nh ngu n v n ODA Nh t B n, cơ s h t ng cho phát tri n kinh t - xã h i c a Vi t Nam ư c c i thi n áng k . ó là nh ng nhà máy i n, nh ng tuy n ư ng huy t m ch, nh ng công ngh ư c chuy n giao… Quan h kinh t Vi t Nam – Nh t B n cũng qua ó càng tr nên t t p hơn. Tuy nhiên, ho t ông thu hút và s d ng ngu n v n ODA Nh t B n t i Vi t Nam v n còn nhi u v n c n ư c quan tâm gi i quy t nh m thu hi u qu t t hơn. ó là vi c ch m ch p trong tri n khai th c hi n, v n gi i phóng m t b ng, v n t c gi i ngân ch m… V y, làm th nào thu hút và s d ng hi u qu ngu n v n này ph c v t t nh t cho s nghi p phát tri n kinh t - xã h i c a t nư c? Xu t phát t nh ng suy nghĩ trên ây, tài “Thu hút và s d ng có hi u qu ngu n v n ODA Nh t B n t i Vi t Nam: th c tr ng và gi i pháp” ư c l a ch n nghiên c u. 2. M c ích nghiên c u Trên cơ s tìm hi u t ng quan v ngu n v n ODA nói chung và ODA Nh t B n nói riêng, lu n văn t p trung nghiên c u hi n tr ng vi c thu hút và s d ng ngu n v n ODA Nh t B n t i Vi t Nam, qua ó, ánh giá nh ng thành t u ã t ư c cũng như các v n còn t n t i, nguyên nhân c a chúng. Lu n văn ưa ra m t s gi i pháp cho vi c thu hút và s d ng hi u qu ngu n v n ODA Nh t B n t i Vi t Nam. 3. i tư ng và ph m vi nghiên c u 3.1. i tư ng i tư ng nghiên c u c a lu n văn là v n thu hút và s d ng ngu n v n ODA, t p trung vào phân tích và ánh giá ho t ông thu hút và s d ng ODA Nh t B n t i Vi t Nam 3.2. Ph m vi Lu n văn t p trung vào nghiên c u ho t ng thu hút và s d ng ngu n v n ODA t i Vi t Nam ch y u trong giai o n t năm 1992 t i nay. 8
4. Phương pháp nghiên c u Lu n văn s d ng phương pháp duy v t bi n ch ng k t h p phương pháp so sánh, phân tích t ng h p. Ngu n tư li u ư c s d ng trong bài nghiên c u ư c l y t các báo cáo s li u c a B K ho ch và u tư, các báo cáo hàng năm c a JICA, các T p chí thương m i, Niên giám th ng kê, các nghiên c u, báo kinh t Vi t Nam và thông tin t m ng Internet. 5. K t c u Ngoài l i m u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o, ph l c, lu n văn ư c trình bày trong 3 chương: Chương 1: T ng quan chung v ngu n v n ODA và ho t ng h tr phát tri n c a Nh t B n Chương 2: Th c tr ng vi c thu hút va s d ng ODA Nh t B n t i Vi t Nam Chương 3: nh hư ng và gi i pháp thu hút và s d ng hi u qu ngu n v n ODA Nh t B n t i Vi t Nam 9
Chương 1: T ng quan v ngu n v n ODA và ho t ng h tr phát tri n c a Nh t B n 1.1. T ng quan v ODA 1.1.1. Khái ni m v ngu n v n ODA ODA là t t c các kho n vi n tr không hoàn l i và các kho n tài tr có hoàn l i (cho vay dài h n v i m t th i gian ân h n và lãi su t th p) c a Chính ph , các h th ng c a t ch c Liên h p qu c, các t ch c phi Chính ph , các t ch c tài chính qu c t (WB, ADB, IMF...) dành cho Chính ph và nhân dân nư c nh n vi n tr . Các cơ quan và t ch c vi n tr phát tri n nêu trên ư c g i chung là i tác vi n tr nư c ngoài. DAC c a OECD có thành viên là các nư c tài tr chính ã ưa ra nh nghĩa v ODA như sau: ODA là s tr giúp c a Chính ph ho c các cơ quan thu c khu v c công c ng v i m c ích là góp ph n vào s phát tri n kinh t ho c c i thi n phúc l i xã h i các nư c ang phát tri n. gi m nh gánh n ng n n n cho các nư c ang phát tri n, y u t vi n tr (th hi n lãi su t, phương th c và th i h n tr n ) chi m ít nh t là 25% t ng vi n tr . 1.1.2. M t s c i m c a ODA 1.1.2.1. Tính ưu ãi c a ngu n v n ODA ODA là ngu n v n mang tính ch t ưu ãi hơn c b i vì trong ODA bao gi cũng có m t ph n không nh là vi n tr không hoàn l i (t c là cho không). Còn ph n cho vay ch y u là vay ưu ãi v i lãi su t th p hơn các kho n tín d ng thông thư ng r t nhi u (thư ng dư i 3%). M c ưu ãi nhi u hay ít, ư c th hi n m c lãi su t, th i gian ân h n và th i gian tr n . M t kho n ODA thư ng có th i gian s d ng v n dài, thư ng t 20- 50 năm, tùy thu c vào t ng nhà tài tr , g m hai ph n: - Th i gian ân h n t 5-10 năm. - Th i gian tr n cũng a d ng, g m nhi u giai o n và t l tr n khác nhau t ng giai o n. Tuy nhiên, ư c x p vào ODA, m t kho n cho vay ph i có y u t không hoàn l i t i thi u là 25%. Y u t cho không là cơ s lư ng giá m c ưu ãi c a m t kho n vay. Y u t cho không ư c xác nh d a vào vi c so sánh v i m c lãi su t tín d ng thương m i (thư ng l y tiêu chu n là 10% năm). B ng 1.1: M t s thí d xác nh y u t cho không trong vi n tr Th i gian (năm) Y u t cho không Lo i hình vi n tr Hoàn tr Ân h n (%) - Cho không 100 - Vay thương m i (Lãi su t 10% năm) 0 - Vay, lãi 4% 11 3 35 10
- Vay, lãi 3% 25 7 45 - Vay, lãi 1% 25 2.5 55 - Vay, lãi 0.75% 25 7 70 - Vay, lãi 0% 25 7 76 Ngu n: Th c tr ng c a vi n tr 2000 1.1.2.2. ODA g n li n v i y u t chính tr ODA là m t trong nh ng phương ti n th c hi n ý chính tr c a nư c c p vi n tr i v i nư c nh n vi n tr . Trong th i kỳ chi n tranh l nh ODA ư c s d ng lôi kéo ng minh do có s i u ông-Tây, gi a h th ng TBCN và XHCN. Sau khi h th ng XHCN ông Âu và Liên Xô cũ s p , các nư c phương Tây dùng ti n giúp các nư c này trong quá trình chuy n i sang n n kinh t th trư ng. ODA cũng ch u nh hư ng b i các quan h gi a bên c p vi n tr và bên nh n vi n tr . Tính ch t a lý - chính tr trong cung c p vi n tr ư c th hi n r t rõ. Bên c p vi n tr thư ng ưu tiên cung c p cho các ng minh kinh t , chính tr và quân s . Trong các nư c c p vi n tr , Nh t B n ưu tiên cho khu v c Châu Á, M ch y u dành cho Trung ông, Pháp dành ph n l n vi n tr cho các nư c thu c a cũ Châu Phi. 1.1.2.3. ODA g n v i i u ki n kinh t Các nư c cung c p vi n tr nói chung u mu n t ư c nh ng nh hư ng v kinh t , em l i l i nhu n cho hàng hóa và d ch v ...Thư ng các nư c này u g n các kho n vi n tr v i vi c mua hàng hóa và d ch v c a nư c h , coi như m t bi n pháp nh m tăng cư ng kh năng thâm nh p và làm ch th trư ng xu t kh u. Theo báo cáo c a DAC thì 17.7% vi n tr song phương c a DAC trong năm 1997 ph i ư c dành mua hàng hóa và d ch v t nư c tài tr . Trong ó, các nư c như c, Italia yêu c u kho ng 40%; Canada yêu c u 68.5%; Pháp là 25.1%; Anh là 13.8%; Tây Ban Nha là 100% kho n vi n tr ph i mua hàng hóa và d ch v c a chính các nư c này. Th nhưng, ngay c vi n tr không hoàn l i cũng không em l i l i ích lâu dài cho bên nh n vi n tr . Khi s vi n tr dư i hình th c h tr k thu t, công ngh v i nh ng trang thi t b không có kh năng thay th b ng nh ng trang thi t b c a các nư c khác bu c nư c nh n vi n tr ph i ph thu c lâu dài vào nư c vi n tr . Ngoài ra, r i ro c a ng ti n vi n tr khi có s bi n ng b t l i v t giá h i oái làm cho nghĩa v tr n c a các nư c nh n vi n tr thêm n ng n . Thông thư ng, nư c ti p nh n không có quy n l a ch n ng ti n i vay, s l a ch n này do bên c p quy nh. Ch ng h n, Nh t B n quy nh ch cho vay b ng ng Yên. T giá gi a USD và Yên trong nh ng năm 1960 kho ng 1USD=330Yên, n nh ng năm 1990, t giá này kho ng 1USD=100Yên. Như v y, nh ng nư c vay Nh t B n ph i tr m t kho n g p 3 l n do s lên giá c a ng Yên sau 30 năm. 1.1.2.4. ODA g n li n v i các nhân t xã h i ODA là m t ph n ư c trích ra t GNP c a các nư c tài tr nên r t nh y c m v i dư lu n xã h i các nư c tài tr . Nhìn chung, ngư i dân các nư c OECD luôn ng 11
h s giúp i v i nh ng ngư i c n ư c giúp , 80% ngư i dân Châu Âu cho r ng c n tăng ngân sách phát tri n c a EU. các nư c cung c p ODA t l dư i 0.7 GNP, hơn 70% ngư i dân cho r ng Chính ph nên tăng ngân sách vi n tr phát tri n c a nư c mình. Bên c nh s lư ng vi n tr , ngư i dân các nư c vi n tr còn quan tâm n ch t lư ng vi n tr . nhi u nư c, dân chúng yêu c u Chính ph c t gi m vi n tr t p trung gi i quy t các v n khó khăn trong nư c và t ra lo ng i trư c m t s v n trong vi c cung c p vi n tr như: ti p thu ch m d án, hi u qu d án th p, bên nh n không th c hi n úng cam k t, có d u hi u tham nhũng vi n tr c a các quan ch c... Ngư c l i, các nư c nh n viên tr , dân chúng cũng t ra dè d t trong vi c ti p nh n vi n tr , e ng i nh ng nh hư ng x u n cu c s ng, b n s c và truy n th ng văn hoá dân t c. 1.1.3. Phân lo i ODA 1.1.3.1. Phân lo i theo ngu n cung c p - ODA song phương: ây là vi n tr phát tri n chính th c c a Chính ph nư c này dành cho Chính ph nư c khác. Ngu n cung c p ODA song phương ch y u trên th gi i hi n nay là Nh t B n, M , Pháp, c, Anh... - ODA a phương: ây là vi n tr phát tri n chính th c c a m t t ch c tài chính qu c t (IMF, WB...) hay khu v c (ADB, EU...) ho c c a m t Chính ph nư c này dành cho Chính ph nư c kia nhưng ư c th c hi n thông qua các t ch c a phương như: UNDP, UNICEF... 1.1.3.2. Phân lo i theo tính ch t ngu n v n - ODA không hoàn l i: ây là kho n vi n tr do bên nư c ngoài cung c p và bên nư c ti p nh n không ph i hoàn tr . Kho n vi n tr không hoàn l i ư c s d ng th c hi n các chương trình d án theo s th a thu n gi a các bên. - ODA hoàn l i (tín d ng ưu ãi): ây là các kho n cho vay v i i u ki n ưu ãi, còn g i là các kho n vay m m có y u t không hoàn l i t i thi u là 25%. Các kho n vay này thư ng có th i gian dài và lãi su t th p áng k so v i các kho n vay thương m i thông thư ng. - ODA cho vay h n h p: là các kho n ODA bao g m k t h p m t ph n ODA không hoàn l i và m t ph n tín d ng ưu ãi theo các i u ki n c a OECD. 1.1.3.3. Phân lo i theo i u ki n - ODA không ràng bu c: ây là kho n ODA mà vi c s d ng ngu n tài tr không b ràng bu c b i ngu n s d ng hay m c ích s d ng. - ODA ràng bu c: + B i ngu n s d ng: Vi c mua s m hàng hoá, trang thi t b hay d ch v b ng ngu n v n ODA ch gi i h n cho m t s công ty do nư c tài tr s h u ho c ki m soát ( i v i vi n tr song phương), ho c các công ty c a nư c thành viên ( i v i vi n tr a phương). 12
+ B i m c ích s d ng: ây là ngu n v n ODA ch ư c s d ng cho m t s lĩnh v c nh t nh ho c m t s d án c th . - ODA có th ràng bu c m t ph n: ây là ngu n v n ODA mà ch m t ph n nư c s d ng, ph n còn l i b t c nơi nào. 1.1.3.4. Phân lo i theo hình th c - H tr cán cân thanh toán: H tr cán cân thanh toán oc th c hi n qua các d ng: + Chuy n giao ti n t tr c ti p cho nư c nh n (lo i hình này ít g p) + Vi n tr hàng hóa (hay h tr nh p kh u): Chính ph nư c nh n ODA ti p nh n m t lư ng hàng hoá có giá tr tương ương v i các kho n cam k t, bán trên th trư ng n i a và thu v n i t . Ngo i t ho c hàng hóa chuy n vào trong nư c theo hình th c h tr cán cân thanh toán có th ư c chuy n hóa thành h tr ngân sách. i u này x y ra khi s hàng hóa nh p vào nh hình th c này ư c bán trên th trư ng trong nư c và s thu nh p b ng n i t ư c ưa vào ngân sách c a Chính ph . - H tr chương trình (h tr phi d án): ây là lo i h tr khi t ư c hi p nh v i i tác tài tr nh m cung c p m t kh i lư ng ODA cho m t m c ích t ng quát v i th i h n nh t nh mà không ph i xác nh m t cách chính xác nó s ư c s d ng như th nào. - H tr d án: Lo i vi n tr này chi m t tr ng l n nh t trong t ng v n th c hi n ODA, i u ki n nh n ư c h tr d án là ph i có d án c th , chi ti t v các h ng m c s d ng ODA. H tr d án có hai lo i: + H tr cơ b n: thư ng c p cho nh ng d án xây d ng ư ng xá, c u c ng, ê p ho c k t c u h t ng. Thông thư ng, các d án có kèm theo m t b ph n ch y u c a h tr k thu t dư i d ng thuê chuyên gia nư c ngoài ki m tra nh ng ho t ng nh t nh nào ó ho c so n th o, xác nh n các báo cáo cho các i tác vi n tr . + H tr k thu t: Vi n tr tri th c (chi m t tr ng l n nh t) bao g m vi n tr cho ho t ng chuy n giao công ngh , ào t o k thu t ho c phân tích v m t qu n lý, kinh t , thương m i, th ng kê ho c các v n xã h i; h tr tăng cư ng cơ s ; l p k ho ch tư v n cho các chương trình; nghiên c u ti n u tư; h tr các l p ào t o, tham quan, kh o sát nư c ngoài như c p h c b ng ào t o dài h n ho c thi t b nghiên c u; 1.1.4 Vai trò c a ODA i v i s phát tri n kinh t các nư c 1.1.4.1. Vai trò c a ODA i v i nư c i tài tr Các nhà tài tr nói chung khi cung c p ODA u nh m l i ích nh t nh (thư ng là các l i ích v m t kinh t và m t chính tr ). ODA ư c các nhà tài tr s d ng như m t công c bu c các nư c ti p nh n thay i chính sách kinh t , xã h i và i ngo i cho phù h p v i l i ích bên tài tr . Xét v m t l i ích kinh t thu n túy, bên ngoài có v các nư c tài tr b thi t vì h là nư c i cho ( i v i vi n tr không hoàn l i) ho c cho vay ưu ãi v i lãi su t ưu ãi và trong th i gian dài. Tuy nhiên trên th c t , h u h t các nhà tài tr u g n l i ích 13
thương m i v i các kho n vi n tr , bu c các nư c ti p nh n tài tr ph i nh p thi t b , hàng hóa, nguyên li u t nư c tài tr ho c nơi nư c tài tr yêu c u. Kho ng m t ph n năm vi n tr song phương c a DAC bu c ph i mua hàng hoá và d ch v t nư c tài tr . Thông thư ng, các l i ích v kinh t ch là gián ti p và ph i tr i qua m t th i gian sau m i phát huy tác d ng. V i m c tiêu h tr phát tri n kinh t và xã h i c a các nư c ang phát tri n, các nư c tài tr c bi t ưu tiên cung c p ODA cho các d án thu c lĩnh v c u tư phát tri n cơ s h t ng m c dù u tư vào lĩnh v c này xem như hoàn toàn không có lãi. Nhưng Chính ph các nư c, các t ch c qu c t v n u tư vào lĩnh v c này, th m chí nhi u nư c m c dù ph i i vay nhưng v n cung c p tài tr cho nư c khác b i vì vi c giúp xây d ng cơ s h t ng các nư c ang phát tri n là bi n pháp gián ti p d n ư ng chu n b cho u tư nư c ngoài, m r ng th trư ng tiêu th hàng hóa và giành ư c s cung c p nh ng v t tư chi n lư c ch y u c a các nư c tài tr . M c ích chính tr c a ho t ng cho vay và tài tr thư ng ư c th hi n tr c ti p b ng cách nêu ra các i u ki n nh n ư c kho n vi n tr . M c tiêu chính tr có th th y rõ trong chi n tranh l nh lôi kéo ng minh. Các nư c phương Tây nêu i u ki n chính tr kèm theo các kho n vi n tr kinh t như c i cách m c a ki u tư b n; m c a m t cách toàn di n kinh t th trư ng; ra s c y nhanh tư h u hóa; òi các nư c nh n viên tr th a nh n m t s chu n m c nào ó như tư tư ng t do, nhân quy n tư s n, l i s ng phương Tây... Cu c kh ng ho ng kinh t tài chính - ti n t châu Á năm 1997 là ví d v m c ích chính tr c a ho t ng tài tr . nh n ư c các kho n c u tr kinh t c a IMF, ADB... Hàn Qu c, Thái Lan, In ônesia ph i ch p nh n i u ch nh kinh t , c bi t In ônesia còn ph i ch u các s c ép chính tr trong ó có v n ông Timo. Trư ng h p Nh t B n, ODA t trư c n nay luôn là công c quan tr ng trong chính sách i ngo i. Sau chi n tranh Th gi i th II, hình nh m t nư c Nh t phát-xít và t i ác mà quân i Nh t ã gây ra nh ng nư c b chi m óng l i n tư ng x u v Nh t B n. B i v y, khi ã t ư c m t s thành tích trong khôi ph c và phát tri n kinh t , Nh t B n quy t nh áp d ng chính sách vi n tr và b i thư ng chi n tranh cho nh ng nư c b h chi m óng theo i u 14 B n Hi p nh Hòa bình San Francisco như: tháng 11 năm 1954, Nh t B n ký Hi p nh b i thư ng chi n tranh v i Mi n i n; tháng 5 năm 1956 v i Philipin; tháng 1 năm 1958 v i In ônêxia; và v i Vi t Nam vào tháng 5 năm 1959. Lào và Campuchia ã b quy n òi b i thư ng chi n tranh nhưng thay vào ó, Nh t B n ng ý cung c p vi n tr kinh t và k thu t tương ng vào tháng 3 và tháng 10 năm 1959. Ngoài vi c hoàn thành nghĩa v tinh th n ch ng t s h i l i v nh ng gì mà h ã gây ra cho các nư c mà h chi m óng, Chính ph Nh t B n còn mu n l i d ng vi c b i thư ng chi n tranh và vi n tr là cơ h i m r ng nh hư ng kinh t i v i các nư c láng gi ng. Chính ph Nh t th y rõ b i thư ng chi n tranh và vi n tr s óng góp r t nhi u cho s phát tri n kinh t c a t nư c như giúp thi t l p l i nh ng m i quan h thân thi n, giúp các doanh nghi p Nh t B n thâm nh p vào th trư ng c a các nư c ó... Sau này, ODA c a Nh t B n t p trung vào các lĩnh v c như h t ng cơ s , ào t o ngu n nhân l c, áp ng nh ng 14
nhu c u cơ b n c a con ngư i, quan tâm b o v môi trư ng... ODA Nh t B n ã, ang và s t o nên m t môi trư ng u tư thu n l i cho các nhà u tư Nh t B n, t o nên các m i quan h ph thu c l n nhau ch t ch hơn gi a Nh t B n và các nư c nh n vi n tr mà các nư c nh n vi n tr này bao gi cũng v th y u hơn. Tóm l i, ODA ã góp ph n m r ng quan h hi u bi t gi a các nư c v i Nh t B n và tăng cư ng vai trò c a Nh t B n khu v c và trên th gi i c v chính tr và kinh t . 1.1.4.2. Vai trò c a ODA i v i nư c nh n ODA a. M t tích c c - ODA b sung cho ngu n v n trong nư c: L ch s phát tri n c a các nư c trên th gi i ã ch ng minh r ng v n u tư và hi u qu v n u tư là m t trong nh ng y u t quan tr ng tác ng n s phát tri n nói chung và tăng trư ng kinh t nói riêng c a m i qu c gia. c bi t v i nh ng nư c nghèo, trong giai o n u c a quá trình phát tri n, do m c thu nh p th p nên kh năng tích lũy r t khiêm t n trong khi l i c n kho n v nl n u tư nh m m c tiêu hình thành và phát tri n cơ s h t ng, xây d ng các công trình n n t ng lâu dài cho phát tri n kinh t . M t khác, do n n công nghi p c a các nư c nghèo chưa phát tri n, hàng hóa xu t kh u a ph n là s n ph m sơ c p (nông s n, hàng th công và nguyên li u thô) có giá tr th p. Ngư c l i, v phía nh p kh u, nhu c u phát tri n òi h i ph i nh p hàng cao c p g m máy móc, thi t b , ch t hóa h c, phân bón... là nh ng hàng có giá tr cao. Vì th , cán cân thương m i luôn trong tình tr ng thâm h t n ng n . i v i ngu n v n FDI, do các ch u tư mu n b v n ra v i m c ích thu l i nhu n và thu h i v n nhanh nên ngu n v n này thư ng ư c u tư vào lĩnh v c s n xu t, kinh doanh. Trong khi ó, ODA v a có kh i lư ng l n, v a có tính ưu ãi (lãi su t th p, th i gian vay dài) nên ư c u tư vào lĩnh v c cơ s h t ng, y t , giáo d c, h th ng ư ng xá, thông tin vi n thông... Do v y, ODA th c s b tr cho ngu n v n trong nư c trong công cu c phát tri n c a các nư c. - ODA giúp các nư c nghèo ti p thu nh ng thành t u khoa h c, công ngh hi n i và phát tri n ngu n nhân l c: H tr k thu t là m t hình th c cung c p ODA c a các nư c, các t ch c liên quan n n vi c chuy n giao bí quy t k thu t, công ngh , nh ng kinh nghi m ho c trao i ý ki n nh m m c ích phát tri n kh năng qu n lý n n kinh t n nh, có hi u qu c a nư c nh n. Nh ng d án v h tr k thu t thành công có tác d ng to l n i v i phát tri n ngu n nhân l c. ây là nh ng l i ích căn b n, lâu dài mà ODA em l i cho các nư c nh n tài tr . - ODA giúp các nư c ang phát tri n hoàn thi n cơ c u kinh t : i v i các nư c ang phát tri n, khó khăn kinh t là i u không tránh kh i, trong ó n nư c ngoài và thâm h t cán cân thanh toán qu c t ngày m t gia tăng là tình tr ng ph bi n. gi i quy t tình tr ng này, các nư c ang phát tri n c g ng hoàn thi n cơ c u kinh t b ng cách ph i h p v i các t ch c (WB, IMF, ADB,...) và các nư c tài tr , hư ng các d án vào vi c h tr ngân sách, phát tri n khu v c tư nhân, phát tri n s n xu t, hoàn thi n cơ c u kinh t ... - ODA tăng kh năng thu hút FDI và t o i u ki n m r ng u tư phát tri n trong nư c c a các nư c ang phát tri n: thu hút các nhà u tư nư c ngoài u tư 15
vào lĩnh v c nào ó, các qu c gia ph i t o cho môi trư ng u tư thu n l i cho các nhà u tư (v cơ s h t ng kinh t - xã h i; h th ng chính sách, pháp lu t n nh...), m b o u tư có l i v i phí t n th p, hi u qu u tư cao. Mu n v y, u tư c a nhà nư c c n t p trung nâng c p, c i thi n và xây m i cơ s h t ng, h th ng tài chính, ngân hàng... th c hi n i u này trong khi ngu n ngân sách h n h p, các nư c u d a vào ngu n v n ODA. Môi trư ng u tư m t khi ư c c i thi n s tăng s c hút v i dòng v n u tư bên ngoài, thúc y u tư trong nư c. M t khác, vi c s d ng ngu n v n ODA u tư trong nư c cũng t o i u ki n cho các nhà u tư trong nư c t p trung u tư cho các công trình s n xu t kinh doanh có kh năng mang l i l i nhu n. b. M t tiêu c c Bên c nh nh ng tích c c, ngu n v n ODA cũng có nh ng tác ng tiêu c c t i các nư c ti p nh n. N u không ư c qu n lý h p lý, ngu n v n ODA cũng t o cho các nư c này nguy cơ m c n cao. Thông thư ng, cơ c u ODA có ph n không nh tín d ng ưu ãi, khi ngu n vi n tr ODA ngày càng tăng, vi c s d ng lãng phí, u tư tràn lan có xu hư ng tăng cao, nh t là giai o n u khi nghĩa v tr n v n còn n d u, chưa th y gánh n ng n n n. Theo tính toán c a WB, n h t năm 1995, s n nư c ngoài c a các nư c ang phát tri n ã vư t qua m c 1.800 t USD và kho n d ch v n hàng năm lên t i 200 t USD. S n này tương ương v i g n 30% GDP và 105% kim ng ch xu t kh u c a các nư c này. Ph n l n kho n n là c a các nư c M la tinh và các nư c Châu phi. Năm 1997, các nư c vùng h Sahara Châu Phi ph i tr n m t 12.7 t USD tương ương 80% s vi n tr nh n ư c trong cùng năm y. V i nh ng kho n n không l này, h qu khó tránh kh i là tình tr ng l thu c phát tri n, ánh m t quy n c l p t ch , trư c h t v m t kinh t . 1.2. Ho t ng h tr phát tri n c a Nh t B n 1.2.1. Các cơ quan qu n lý và t ch c th c hi n cung c p ODA t i Nh t B n Trong công tác t ch c th c hi n cung c p ODA hi n nay c a Nh t B n, vi c xây d ng chính sách h p tác phát tri n ư c giao cho 4 b : B Ngo i giao, B Tài chính, B Ngo i thương và Công nghi p, và B K ho ch kinh t . B n b này ti p nh n kho ng 95% t ng ngân sách ODA và 5% còn l i ư c giao cho 14 b và cơ quan khác tuỳ theo các lĩnh v c c a t ng d án, mà các B này ho t ng mang tính ch t c v n trong vi c xây d ng chính sách ODA. B Ngo i giao ch u trách nhi m thương lư ng v i các nư c ang phát tri n, phân b các kho n óng góp cho các t ch c qu c t và ngu n vi n tr không hoàn l i. ây là b ti p nh n ngân sách ODA Nh t B n l n nh t. JICA là cơ quan h p tác Qu c t Nh t B n, tr c thu c B Ngo i giao, th c hi n m t ph n chương trình vi n tr không hoàn l i và các ho t ng h tr k thu t. B Tài chính ch u trách nhi m qu n lý v n vay song phương. Vi c th c hi n chương trình vay v n song phương ư c giao cho JBIC - ư c hình thành trên cơ s sát nh p gi a OECF và JEXIM t 1/10/1999 và có các ch c năng thay th cho OECF 16
và JEXIM. Hi n nay, JBIC là cơ quan chính i u hành v n vay, chi m g n m t n a t ng ODA Nh t B n. JBIC s ho t ng trong các lĩnh v c: - Tài tr cho xu t nh p kh u, kinh doanh nư c ngoài c a các công ty Nh t B n. - Tham gia các ho t ng tài tr ngoài ODA do JEXIM ang ti n hành. - Tài tr cho các ho t ng h p tác kinh t nư c ngoài v i m c ích phát tri n kinh t xã h i các nư c và khu v c ang phát tri n. i v i vi n tr không hoàn l i, B Ngo i giao có trách nhi m so n th o chính sách v vi n tr không hoàn l i trên cơ s tham kh o ý ki n tư v n c a Văn phòng ngân sách B Tài chính và JICA, tr c thu c B Ngo i giao là cơ quan ng ra t ch c vi c th c hi n vi n tr không hoàn l i. B Ngo i thương và Công nghi p, và B K ho ch kinh t ch u trách nhi m ph i h p gi a ODA v i FDI c a Nh t B n, phát tri n h p tác kinh t gi a Nh t B n v i các nư c. Ngoài ra, m t cơ quan h p tác phát tri n quan tr ng khác c a Nh t B n là Keidanren, m t t ch c tư nhân phi l i nhu n. V i s v n do kho ng 100 công ty tư nhân l n nh t Nh t B n và JBIC óng góp, Keidanren, thông qua JAIDO, cung c p v n tr c ti p cho các d án các nư c ang phát tri n. 1.2.2. Các lo i hình ODA Nh t B n Ho t ng cung c p ODA c a Chính ph ư c th c hi n dư i hai hình th c song phương và a phương. Sơ 1.1: Các lo i hình ODA Nh t B n ODA Nh t B n ODA song phương ODA a phương Viên tr song Cho vay song óng góp cho các phương phương t ch c qu c t Tín d ng d án Tín d ng i u Vi n tr không ch nh cơ c u hoàn l i Tín d ng d ch v Tín d ng H tr k thu t k thu t hàng hóa Tín dung tài Tín d ng phát chính trung gian tri n ngành 17
1.2.2.1. ODA song phương ODA song phương bao g m các ho t ng h tr tr c ti p t Chính ph Nh t B n cho Chính ph nư c ti p nh n. ODA song phương ư c chia làm 2 lo i: ODA không hoàn l i và tín d ng ODA. • ODA không hoàn l i: H u h t các ho t ng ODA không hoàn l i ư c Chính ph Nh t B n th c hi n thông qua JICA, g m vi n tr chung và h p tác k thu t. - Vi n tr chung là kho n h tr tài chính không yêu c u hoàn tr c a Nh t B n cho các nư c ang phát tri n nh m th c hi n các d án phát tri n kinh t xã h i. Vi n tr không hoàn l i chung là y u t quan tr ng c a ODA Nh t B n, là d ng h tr có ch t lư ng cao nh t. Ch t lư ng c a vi n tr thay i t l thu n v i kh i lư ng vi n tr . Hình th c này bao g m ho t ng c p h tr tài chính cho các d án chung, phát tri n ngư nghi p, các ho t ng văn hóa, h tr lương th c và tăng kh năng s n xu t lương th c, c u tr kh n c p và gi m nh thiên tai... - H p tác k thu t c a Chính ph Nh t B n g m các hình th c sau: + Chương trình ào t o k thu t: óng góp cho phát tri n ngu n nhân l c, ào t o nâng cao trình cán b nư c ti p nh n t i Nh t B n ho c nư c th ba. Ngoài ra, còn có chương trình m i thanh niên ASEAN và các nư c n Nh t B n tham gia giao lưu văn hóa v i thanh niên Nh t B n. + C chuyên gia Nh t B n ho c chuyên gia c a nư c th 3 sang công tác t i nư c ti p nh n v i m c tiêu chuy n giao công ngh và ki n th c c a chuyên gia t i các cán b c a nư c ti p nh n, qua ó, giúp cho công ngh Nh t B n có ch ng trong các nư c ang phát tri n. + Cung c p trang thi t b , chú ý n m i quan h gi a “ph n c ng” và “ph n m m” nh m t o thu n l i cho vi c chuy n giao và ph bi n công ngh , ào t o cán b . + C các tình nguy n viên Nh t B n (thu c JOVC) t 20 n 40 tu i sang các nư c ang phát tri n trong th i gian hai năm góp ph n vào công cu c xây d ng t nư c và ào t o nhân l c nư c ti p nh n. Chương trình này cũng góp ph n tăng s hi u bi t l n nhau, thi t l p quan h h u ngh gi a nhân dân hai nư c. + H p tác k thu t ki u d án: ây là s ph i h p 3 hình th c h p tác k thu t tr n gói, g m ào t o k thu t t i Nh t B n, c chuyên gia và cung c p máy móc thi t b . Các d án d ng này thư ng ư c th c hi n trong kho ng 3-5 năm, qua ó các ki n th c chuyên môn c a Nh t B n ư c áp d ng và chuy n giao cho các nư c i tác và có th ư c ph bi n r ng rãi sau khi d án k t thúc. + Nghiên c u phát tri n: ây là hình th c Chính ph Nh t B n c các oàn kh o sát nghiên c u ph i h p làm vi c v i các cơ quan liên quan nư c ti p nh n chu n b các Quy ho ch t ng th , Báo cáo kh thi, Thi t k chi ti t, nh m h tr vi c ho ch nh các d án phát tri n c p bách và ưu tiên cao. • Tín d ng ODA: ây là kho n tín d ng tr c ti p c a Chính ph Nh t B n dành cho nư c ti p nh n th c hi n các d án phát tri n kinh t xã h i, phù h p v i các tiêu chu n c a DAC và OECD. Vi c cung c p tín d ng ODA Nh t B n ngày nay ư c 18
th c hi n thông qua JBIC. Tín d ng ODA Nh t B n có th ư c chia làm 2 nhóm chính: Tín d ng d án và Tín d ng phi d án - Tín d ng d án, bao g m: + Tín d ng d án thông thư ng: ây là d ng tín d ng ODA cơ b n, ư c cung c p v i m c ích mua s m thi t b , máy móc; xây d ng các công trình dân s ; d ch v tư v n và các nhu c u khác i v i d án. Ngoài ra còn có hình th c ng tài tr : ư c c p trong trư ng h p nhu c u v n âu tư cho m t d án l n vư t quá kh năng c a JBIC thì có th dùng hình th c ng tài tr cùng v i các nhà tài tr khác. + Tín d ng thi t k d án: ây là kho n tín d ng ư c cung c p ti n hành các d ch v c n thi t trư c khi th c hi n d án như công tác l p d án, công tác chu n b u th u... + Tín d ng hai bư c: ây là kho n tín d ng ư c th c hi n thông qua cơ quan tài chính nư c ti p nh n, i tư ng th hư ng là các doanh nghi p v a và nh thu c các lĩnh v c công nghi p ch t o và nông nghi p th c hi n các d án phát tri n. - Tín d ng ODA phi d án, bao g m: + Tín d ng hàng hóa: ây là lo i tín d ng ư c c p cho các nư c ang phát tri n b thi u h t d tr ngo i t nh m giúp các nư c này có th nh p kh u hàng hóa, n nh n n kinh t . + Tín d ng i u ch nh cơ c u: ây là lo i tín d ng ư c cung c p các nư c ang phát tri n th c hi n c i cách kinh t theo nh hư ng th trư ng. + Tín d ng nghành: ây là lo i tín d ng hàng hóa h tr phát tri n m t nghành c th c a nư c nh n. 1.2.2.2. ODA a phương ây là hình th c óng góp tài chính ho c k thu t c a Chính ph Nh t B n cho các t ch c qu c t a phương như UNDP, UNHCR,... và các t ch c tài chính qu c t như WB, ADB ... v i m c tiêu góp ph n thúc y n nh và phát tri n t i các nư c ang phát tri n. óng góp cho các t ch c a phương thư ng ư c th c hi n dư i d ng h p tác k thu t trong khi óng góp cho các t ch c tài chính qu c t d ng tài chính 19
1.2.3. Tình hình cung c p ODA Nh t B n trên th gi i 1.2.3.1. Giai o n 1990-1999 Bi u 1.1: ODA Nh t B n trên th gi i (1990-1999) T USD 16 14 12 10 8 6 4 2 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Ngu n: MPI T u nh ng năm u th p niên 90, Nh t B n ã vươn lên tr thành nhà tài tr l n nh t th gi i. Trong n a u th p niên 90, kh i lư ng ODA c a Nh t B n gia tăng m t cách u n và t nh cao vào FY 1995 v i 1385 t Yên (tương ương 14.49 t USD). N u tính theo ng Yên thì năm 1991 là cao nh t v i 1484.4 t Yên. FY 1994 v i lư ng cung c p ODA là 13.24 t USD (1265.7 t Yên), Nh t B n ti p t c gi v trí d n u trong s các nhà tài tr trong 4 năm li n, chi m 22.9% t ng vi n tr c a các nư c DAC, tuy nhiên, t l ODA so v i GNP ch là 0.29% ng v trí 14 trong s 21 nư c DAC. Trong s 158 nư c và vùng lãnh th Nh t B n cung c p nh n vi n tr , Nh t B n ng v trí d n u 34 nư c và ng v trí th hai t i 29 nư c. i u này cho th y ODA c a Nh t B n có v trí áng k trong quá trình phát tri n kinh t xã h i c a h u h t các nư c ang phát tri n và cũng là công c thi t l p quan h thân thi n gi a Nh t B n v i các nư c nh n vi n tr . Cũng gi ng như các nhà tài tr khác, tình hình suy thoái kinh t kéo dài nh hư ng l n n chính sách vi n tr c a Nh t B n. M t lo t các bi n pháp kích thích kinh t trên cơ s nh ng chi tiêu tài chính mà h qu là ng Yên m t giá, t l thâm h t ngân sách so v i GDP danh nghĩa vư t qua con s 6% và các kho n n trong và ngoài nư c so v i GDP t t i 90%, cao nh t trong các nư c công nghi p phát tri n. 20