Luận văn tốt nghiệp: Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện ngắn của Nguyễn Minh Châu

T RƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ P HẠM TP. HỒ CHÍ MINH T 9 3 T 9 3 T 9 3 K HOA NGỮ VĂN T 9 3 L UẬN VĂN TỐT NGHIỆP T 8 3 M ÔN VĂN HỌC VIỆT NAM T 9 3 N GHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG T 8 3 TRUYỆN NGẮN CỦA NGUYỄN MINH CHÂU T 9 3 T 9 3 Người hướng dẫn: Thầy Nguyễn Mạnh Hiếu Người thực hiện: Bùi Thị Thuận T hành phố Hồ Chí Minh - 2000 T 9 3 LỜI CẢM ƠN Con xin chân thành cảm ơn thầy Nguyễn Mạnh Hiếu đã tận tình hướng dẫn cho con hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn khoa Ngữ văn và bạn bè giúp đỡ, đóng góp ý kiến cho tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Sinh viên T 2 4 6 T 2 4 B ùi Thị Thuận T 6 4 MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. 2 T 7 5 T 7 5 MỤC LỤC .................................................................................................................... 3 T 7 5 T 7 5 PHẦN MỘT: DẪN LUẬN .......................................................................................... 5 T 7 5 T 7 5 1. Lý do chọn đề tài. ............................................................................................................5 T 7 5 T 7 5 2. Lịch sử vấn đề .................................................................................................................7 T 7 5 T 7 5 3. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................................16 T 7 5 T 7 5 4. Phương pháp nghiên cứu. ............................................................................................16 T 7 5 T 7 5 5. Cấu trúc luận văn. ........................................................................................................17 T 7 5 T 7 5 PHẦN HAI: NỘI DUNG .......................................................................................... 19 T 7 5 T 7 5 CHƯƠNG I: TRUYỆN NGẮN VÀ VẤN ĐỀ NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN NGẮN .....................................................................................19 T 7 5 T 7 5 1. Truyện ngắn là gì? ........................................................................................................19 T 7 5 T 7 5 1.1. Khái niệm .................................................................................................................19 T 7 5 T 7 5 1.2. Đặc trưng .................................................................................................................20 T 7 5 T 7 5 2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật và nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện ngắn ....................................................................................................................................22 T 7 5 T 7 5 2.1. Nghệ thuật xây dựng nhân vật .................................................................................22 T 7 5 T 7 5 2.1.1. Nhân vật văn học.......................................................................................................... 22 T 7 5 T 7 5 2.1.2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tác phẩm văn học ............................................... 24 T 7 5 T 7 5 2.2. Vấn đề nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện ngắn ........................................27 T 7 5 T 7 5 CHƯƠNG II: CÁC LOẠI HÌNH NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN NGẮN NGUYỄN MINH CHÂU ....................................................................................................................30 T 7 5 T 7 5 1. Xét từ góc độ phẩm chất, đặc điểm tính cách nhân vật và việc truyền đạt lý tưởng của nhà văn, truyện ngắn Nguyễn Minh Châu khắc họa thành công nhân vật chính diện và nhân vật phản diện. .............................................................................................30 T 7 5 T 7 5 1.1. Nhân vật chính diện - nguồn cảm hứng và tấm lòng yêu mến của Nguyễn Minh Châu. ...............................................................................................................................30 T 7 5 T 7 5 1.2. Nhân vật phản diện - niềm căm phẫn của ngòi bút Nguyễn Minh Châu .................34 T 7 5 T 7 5 2. Dựa vào nội dung cốt truyện, trong xu hướng vận động của nhân vật, truyện ngắn sau 1975 của Nguyễn Minh Châu tập trung vào nhân vật bình thường trong cuộc sống đời thường và nhân vật số phận .............................................................................36 T 7 5 T 7 5 2.1. Nhân vật bình thường trong cuộc sống đời thường - một cách tiếp cận cận nhân tình của Nguyễn Minh Châu ...........................................................................................36 T 7 5 T 7 5 2.2. Nhân vật số phận - nỗi trăn trở của Nguyễn Minh Châu .........................................40 T 7 5 T 7 5 3. Căn cứ vào cấu trúc nội dung nhân vật, truyện ngắn của Nguyễn Minh Châu xây dựng các loại nhân vật loại hình, nhân vật tính cách và nhân vật tư tưởng ...............43 T 7 5 T 7 5 3.1 Nhân vật loại hình - khuynh hướng sử thi ca ngợi trong một mảng sáng tác của Nguyễn Minh Châu .........................................................................................................43 T 7 5 T 7 5 3.2 Nhân vật tính cách ....................................................................................................44 T 7 5 T 7 5 3.3. Nhân vật tư tưởng - tự thức nhận về mình và thế giới quanh mình .........................48 T 7 5 T 7 5 CHƯƠNG III: CÁC THỦ PHÁP XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN NGẮN CỦA NGUYÊN MINH CHÂU ...........................................................................52 T 7 5 T 7 5 1. Thể hiện nội tâm, tính cách nhân vật bằng một vài nét miêu tả ngoại hình độc đáo, có tính chất biểu trưng .....................................................................................................52 T 7 5 T 7 5 2. Miêu tả tâm lý nhân vật một cách tinh tế, xác thực bằng cách dùng nhiều thứ ánh sáng để soi chiếu từ những góc độ khác nhau ................................................................58 T 7 5 T 7 5 3. Khắc họa tâm lý, tính cách nhân vật qua những biểu hiện đa dạng của thủ pháp độc thoại nội tâm...............................................................................................................63 T 7 5 T 7 5 PHẦN BA: KẾT LUẬN ............................................................................................ 68 T 7 5 T 7 5 THƯ MỤC THAM KHẢO ....................................................................................... 71 T 7 5 T 7 5 PHẦN MỘT: DẪN LUẬN 1. Lý do chọn đề tài. Văn học có chức năng cao cả đó là thanh lọc tâm hồn con người. Nhà văn người nghệ sĩ đầy trở trăn tìm kiếm - là nhịp cầu nối đưa bạn đọc đến với cuộc sống gần gũi hơn, thân thuộc hơn qua những trang sách của mình. Với ý nghĩa chân chính của hai tiếng "nhà văn", không dễ người cầm bút nào cũng đạt được điều đó. Hòa trong dòng chảy ngược xuôi trên con đường văn chương ấy, Nguyễn Minh Châu là một người đi đường bình dị, âm thầm nhưng lấp lánh những nét son tỏa ra từ tâm hồn. Là một nhà văn xuất hiện trên văn đàn từ những năm 60, Nguyễn Minh Châu đã từng bước khẳng định mình giữa bao thăng trầm của lịch sử. Từ những trang viết hào hùng, mang âm hưởng của một thời kỳ nổi sôi của dân tộc đến những dòng văn thấm đẫm tình người, đi sâu vào những cuộc đời: dung dị có, éo le có, Nguyễn Minh Châu đã hoàn thành sứ mệnh của mình và để lại những dư âm đẹp, ngân rung trong lòng người đọc. Nguyễn Minh Châu là nhà văn tài năng. Điều cốt lõi để tạo nên chỗ đứng của ông là tấm lòng, là bầu nhiệt huyết với những phát hiện tinh tế, sáng tạo. Gần 40 năm qua, cùng với sự biến chuyển sâu sắc của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội... nhiều tác phẩm của ông đã trải qua bao thử thách của thời gian để trụ lại một cách kiêu hãnh, tự hào. Người đọc quen thuộc Nguyễn Minh Châu từ tập Cửa sông, một "hình ảnh hiên ngang của miền Bắc chúng ta bất chấp đạn bom phá hoại của giặc Mỹ" 1 , quen nghe F 0 P 1 P Phong Lê - "Cửa Sông, một hình ảnh về quê hương của chúng ta trong chiến đấu ", Tạp chí Văn học số 6 1967