Luận văn tốt nghiệp: Nghiên cứu tình hình tăng huyết áp và một số yếu tố liên quan ở người dân từ 25 tuổi trở lên tại thị trấn Phong Điền, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ năm 2014

Chia sẻ: Nhí Nguyễn | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

1.105
lượt xem 201
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn tốt nghiệp "Nghiên cứu tình hình tăng huyết áp và một số yếu tố liên quan ở người dân từ 25 tuổi trở lên tại thị trấn Phong Điền, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ năm 2014" được thực hiện nhằm mục tiêu: Xác định tỷ lệ tăng huyết áp ở người dân từ 25 tuổi trở lên tại thị trấn Phong Điền, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ năm 2014. Xác định một số yếu tố liên quan tăng huyết áp,... Tham khảo nội dung luận văn để có thêm tài liệu tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn tốt nghiệp: Nghiên cứu tình hình tăng huyết áp và một số yếu tố liên quan ở người dân từ 25 tuổi trở lên tại thị trấn Phong Điền, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ năm 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y DƯỢC CẦN THƠ NGUYỄN THỊ NHÍ NGHIÊN CỨU TÌNH HÌNH TĂNG HUYẾT ÁP VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN CỦA NGƯỜI DÂN TỪ 25 TUỔI TRỞ LÊN TẠI THỊ TRẤN PHONG ĐIỀN, HUYỆN PHONG ĐIỀN THÀNH PHỐ CẦN THƠ NĂM 2014 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN Y TẾ CÔNG CỘNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC Ths. THÁI THỊ NGỌC THÚY
CẦN THƠ 2015
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ về mọi mặt của các cơ quan, đơn vị, của quý thầy cô giáo, gia đình và bạn bè. Tôi xin trân trọng cám ơn: Ban giám hiệu, các phòng, khoa, bộ môn Trường Đại học Y Dược Cần Thơ, quý cô, trung tâm dân số, kế hoạch hóa gia đình, Trạm Y tế thị trấn Phong Điền huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và nghiên cứu. Xin trân trọng cám ơn thầy cô các bộ môn Trường Đại học Y Dược Cần Thơ đã truyền đạt những kiến thức quý báu cho tôi trong suốt quá trình học tập. Xin bày tỏ long kính trọng và biết ơn: Ths. Thái Thị Ngọc Thúy, người cô đã tận tình trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này. Xin chân thành cảm ơn: Bạn bè, người than trong gia đình những người luôn giúp đỡ và động viên tôi trong học tập cũng như trong cuộc sống. Cuối cùng chúng em xin kính chúc quí thầy cô dồi dào sức khỏe và thành công trong sự nghiệp cao quý của mình. Tác giả Nguyễn Thị Nhí
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ gàng và chưa từng công bố. Người thực hiện Nguyễn Thị Nhí
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BMI Body Mass Index (Chỉ số khối cơ thể) CBVC Cán bộ viên chức ĐTĐ Đái tháo đường HA Huyết áp HATB Huyết áp trung bình HATT Huyết áp tâm thu HATTr Huyết áp tâm trương ISH International Society of Hypertension (Hiệp hội tăng huyết áp quốc tế ) JNC Ủy ban quốc gia (Joint National Committee) THA Tăng huyết áp THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thong VB Vòng bụng VM Vòng mông WHO World Health Organization (Tổ chức Y tế thế giới) WHR Waist Hip Ratio (Tỷ số vòng bụng/vòng mông)
MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ...................................................................................................1 Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU................................................................3 1.1 Đại cương về tăng huyết áp......................................................................3 1.2 Tình hình tăng huyết áp trên thế giới và trong nước...............................12 1.3 Các nghiên cứu về yếu tố liên quan đến tăng huyết áp tại Việt Nam...14 1.4 Một số đặc điểm về thị trấn Phong Điền...............................................17 Chương 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................18 2.1 Đối tượng nghiên cứu..............................................................................18 2.1.1 Đối tượng nghiên cứu...........................................................................18 2.1.2 Tiêu chuẩn chọn mẫu............................................................................18 2.1.3 Tiêu chuẩn loại trừ................................................................................18 2.1.4 Thời gian và địa điểm nghiên cứu.........................................................18 2.2 Phương pháp nghiên cứu..........................................................................18 2.2.1 Thiết kế nghiên cứu..............................................................................18 2.2.2 Cỡ mẫu..................................................................................................18 2.2.3. Phương pháp chọn mẫu.......................................................................19 2.2.4 Nội dung nghiên cứu.............................................................................20 2.2.5 Phương pháp thu thập số liệu...............................................................26 2.2.6 Phương pháp xử lý và phân tích số liệu...............................................29 2.2.7 Sai số và cách khắc phục......................................................................30 2.3 Đạo đức trong nghiên cứu .....................................................................30 Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU............................................................31 3.1 Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu...........................................31 3.2 Tỷ lệ tăng huyết áp của người dân từ 25 tuổi trở lên............................37
3.3 Một số yếu tố liên quan tăng huyết áp ở người dân trên 25 tuổi...........40 Chương 4 BÀN LUẬN...................................................................................46 4.1 Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu...........................................46 4.2 Tỷ lệ tăng huyết áp của người dân từ 25 tuổi trở lên............................51 4.3 Mối liên quan giữa tăng huyết áp và một số yếu tố liên quan...............53 KẾT LUẬN.....................................................................................................62 KIẾN NGHỊ.....................................................................................................64 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Phân độ tăng huyết áp theo JNC VII (năm 2003)............................4 Bảng 1.2 Phân loại tăng huyết áp tại Việt Nam hiện nay..............................4 Bảng 1.3. Phân loại BMI theo WHO...............................................................9 Bảng 1.4. Phân loại BMI dành cho người Châu Á theo IDI & WPRO.........10 Bảng 3.1 Đặc điểm về giới, dân tộc và nhóm tuổi của đối tượng.............31 Bảng 3.2 Đặc điểm về trình độ học vấn và nghề nghiệp của đối tượng. 32 Bảng 3.3 Đặc điểm về thói quen hút thuốc lá, hút thuốc lá thụ động và thói quen uống rượu, bia........................................................................................33 Bảng 3.4 Đặc điểm về chế độ ăn.................................................................34 Bảng 3.5 Đặc điểm về hoạt động thể lực của đối tượng...........................35 Bảng 3.6 Đặc điểm tỷ số vòng bụng/vòng mông.........................................36 Bảng 3.7 Đặc điểm tiền sử gia đình tăng huyết áp và tiền sử đái tháo đường .........................................................................................................................36 Bảng 3.8 Huyết áp tâm trương, huyết áp tâm thu.........................................37 Bảng 3.9 Mối liên quan giữa giới tính, trình độ học vấn, nghề nghiệp của đối tượng với tăng huyết áp...........................................................................40 Bảng 3.10 Mối liên quan giữa tuổi của đối tượng với tăng huyết áp.........41 Bảng 3.11 Mối liên quan giữa thói quen hút thuốc lá và thói quen uống rượu, bia với tăng huyết áp............................................................................42 Bảng 3.12 Mối liên quan giữa chế độ ăn rau quả, chế độ ăn mặn, chế độ ăn nhiều dầu mỡ với tăng huyết áp...............................................................43 Bảng 3.13 Mối liên quan giữa hoạt động thể lực với THA.........................44 Bảng 3.14 Mối liên quan giữa tình trạng thừa cân, béo phì với THA..........44
Bảng 3.15 Mối liên quan giữa đái tháo đường và tiền sử gia đình tăng huyết áp với tăng huyết áp.................................................................................45 Bảng 3.16 Mối liên quan giữa tỷ số vòng bụng/vòng mông tăng với THA.45
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1 Đặc điểm phân loại chỉ số BMI của đối tượng nghiên cứu....35 Biểu đồ 3.2 Tỷ lệ hiện mắc THA của người dân từ 25 tuổi trở lên...........37 Biểu đồ 3.3 Tỷ lệ tăng huyết áp mới phát hiện lúc khảo sát.......................38 Biểu đồ 3.4 Tỷ lệ tăng huyết áp theo giới tính.............................................38 Biểu đồ 3.5 Tỷ lệ tăng huyết áp theo dân tộc...............................................39 Biểu đồ 3.6 Tỷ lệ tăng huyết áp theo trình độ học vấn...............................39
1 ĐẶT VẤN ĐỀ Theo thống kê của tổ chức Y tế thế giới năm 2012, ước tính trong 57 triệu ca tử vong trên toàn cầu trong năm 2008 có 36 triệu ca tử vong (63%) là do bệnh không lây. Tỷ trọng lớn nhất của bệnh không lây trường hợp tử vong là do các bệnh tim mạch (48%) [40]. Trong đó tăng huyết áp là một trong những yếu tố nguy cơ hành vi và sinh lý hàng đầu. Tăng huyết áp ảnh hưởng đến sức khỏe của hơn 1 tỷ người trên toàn thế giới và là yếu tố nguy cơ tim mạch quan trọng nhất liên quan đến bệnh mạch vành, suy tim, bệnh mạch máu não và bệnh thận mạn tính. Tăng huyết áp là bệnh phổ biến trên thế giới cũng như ở Việt Nam, là mối đe dọa rất lớn đối với sức khỏe của con người, là nguyên nhân gây tàn phế và tử vong hàng đầu ở người cao tuổi [36]. Và tăng huyết áp được báo cáo là thứ tư đóng góp đến tử vong ở các nước phát triển và thứ bảy ở các nước đang phát triển. Tăng huyết áp là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tỷ lệ tử vong và tỷ lệ mắc bệnh toàn cầu (12,7%), cao hơn các nguyên nhân khác như sử dụng thuốc lá (8,7%) hay tăng đường máu (5,8%). Tần suất tăng huyết áp nói chung trên thế giới là khoảng 41% ở các nước phát triển và 32% ở các nước đang phát triển [39]. Báo cáo gần đây cho thấy gần 1 tỷ người lớn (hơn một phần tư dân số thế giới) bị tăng huyết áp trong 2000 và điều này được dự đoán sẽ tăng lên 1,56 tỷ vào năm 2025. Trong khu vực của tổ chức Y tế thế giới tỷ lệ tăng huyết áp trong năm 2008, cao nhất tại châu Phi 36,8% [40]. Tại Việt Nam, theo một điều tra gần đây nhất (2008) của Viện Tim mạch Việt Nam tiến hành ở người lớn (≥ 25 tuổi) tại 8 tỉnh và thành phố của nước ta thì thấy tỷ lệ tăng huyết áp đã tăng lên đến 25,1% nghĩa là
2 cứ 4 người lớn ở nước ta thì có 1 người bị tăng huyết áp. Với dân số của Việt Nam là khoảng 88 triệu dân thì ước tính sẽ có khoảng 11 triệu người bị tăng huyết áp [37]. Dự báo trong những năm tới số người mắc bệnh tăng huyết áp sẽ còn tăng do các yếu tố liên quan như: Hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, dinh dưỡng bất hợp lý, ít vận động vẫn còn phổ biến… Theo tổ chức Y tế thế giới, khống chế được những yếu tố nguy cơ này có thể làm giảm được 80% bệnh tăng huyết áp. Thị trấn Phong Điền là thị trấn trung tâm của huyện Phong Điền, có dân số khá đông, trong thời gian gần đây theo nhiều báo cáo cho thấy tình hình tăng huyết áp đang diễn biến phức tạp. Song lại chưa có nghiên cứu nào được thực hiện để khảo sát tình hình tăng huyết áp tại địa phương. Với mục đích đánh giá thực trạng và yếu tố liên quan đến bệnh tăng huyết áp, nghiên cứu sẽ cung cấp các thông tin, bằng chứng để cải thiện dịch vụ y tế cũng như xây dựng chiến lược phòng và điều trị tăng huyết áp có hiệu quả hơn. Do đó, chúng tôi thực hiện “Nghiên cứu tình hình tăng huyết áp và các yếu tố liên quan của người dân từ 25 tuổi trở lên tại thị trấn Phong Điền, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ năm 2014”. Với các mục tiêu: 1. Xác định tỷ lệ tăng huyết áp ở người dân từ 25 tuổi trở lên tại thị trấn Phong Điền, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ năm 2014. 2. Xác định một số yếu tố liên quan tăng huyết áp ở người dân từ 25 tuổi trở lên tại thị trấn Phong Điền, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ năm 2014.
3 Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Đại cương về tăng huyết áp 1.1.1 Định nghĩa huyết áp Huyết áp là áp lực máu tác động lên thành mạch nhằm đưa máu đến nuôi dưỡng các mô trong cơ thể [1], [16]. Các thông số huyết áp thường được ứng dụng: Huyết áp tâm thu (HATT) là giới hạn cao nhất của những giao động có chu kỳ của HA trong mạch, thể hiện sức bơm máu của tim. Huyết áp tâm trương (HATTr) là giới hạn thấp nhất của những giao động có chu kỳ của HA trong mạch, thể hiện sức cản của mạch. Huyết áp trung bình (HATB) là áp suất tạo ra với dòng máu chảy liên tục và có lưu lượng bằng với cung lượng tim. Hiệu áp hay áp lực máu là hiệu số giữa HATT và HATTr. 1.1.2 Định nghĩa tăng huyết áp Theo tổ chức Y tế thế giới thì một người lớn được gọi THA khi huyết áp tối đa, huyết áp tâm thu (HATT) ≥ 140 mmHg và/hoặc huyết áp tối thiểu, huyết áp tâm trương (HATTr) ≥ 90mmHg hoặc đang điều trị thuốc hạ áp hằng ngày hoặc có ít nhất 2 lần được bác sĩ chuẩn đoán là THA [3], [31]. Theo WHO – 1999: THA: HATT ≥ 140 mmHg và HATTr ≥ 90 mmHg. THA tâm thu: HATT ≥ 140 mmHg; HATTr
4 Tăng huyết áp nếu không được điều trị đúng và đầy đủ sẽ có rất nhiều biến chứng nặng nề, thậm chí có thể gây tử vong hoặc để lại các di chứng ảnh hưởng đến sức khỏe, sức lao động của người bệnh và trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội như: Tai biến mạch máu não, suy tim, suy mạch vành, … 1.1.3 Phân loại tăng huyết áp Phân loại THA theo JNC VII (năm 2003) chia THA như sau: Bảng 1.1 Phân độ tăng huyết áp theo JNC VII (năm 2003) [43] HA tâm thu HA tâm trương Phân loại (mmHg) (mmHg) Bình thường 100 c Cách phân độ THA tại Việt Nam: Xuất phát từ cách phân độ THA của WHO/ISH và JNC, Hội Tim mạch Việt Nam đã đưa ra cách phân độ như sau: Bảng 1.2 Phân loại tăng huyết áp tại Việt Nam hiện nay [3] Huyết áp (mmHg) Phân loại Tâm thu Tâm trương HA tối ưu
5 Nếu HATT và HATTr ở hai phân độ khác nhau tính theo trị số HA lớn hơn. Phân loại tăng huyết áp theo nguyên nhân Tăng huyết áp có thể gây ra do một bệnh khác, gọi là THA triệu chứng hay THA thứ phát nhưng đa số các trường hợp không tìm thấy nguyên nhân và được gọi là THA nguyên phát. Tăng huyết áp nguyên phát Chiếm tới 9095% số người bị THA. Tăng huyết áp thứ phát Dưới 510% các trường hợp THA có nguyên nhân. Các nguyên nhân chính của THA thứ phát gồm: Do các bệnh về thận: Bệnh thận do ĐTĐ, bệnh thận đa nang, bệnh cầu thận, thận ứ nước…[16]. Bệnh nội tiết: Hội chứng Cushing, hội chứng Conn hay u thượng thận nội tiết nhiều Aldosteron, u tủy thượng thận, bệnh to đầu chi, cường chức năng tuyến giáp, cường chức năng tuyến cận giáp…[2]. Bệnh tim mạch: Bệnh hẹp co động mạch chủ, hẹp nơi xuất phát động mạch thận, hở van động mạch chủ [16]. Do thuốc: Các hormone ngừa thai, cam thảo, ACTH, corticoid, ciclosporin, các chất gây chán ăn, các IMAO. Nhiễm độc thai nghén: Một số trường hợp có thai do bệnh lý ở rau thai, từ tháng thứ 78 có thực thể có tai biến THA đồng thời có phù, nước tiểu có protein [16].
6 1.1.4 Huyết áp tâm thu đơn độc Theo phân loại THA tại Việt Nam hiện nay, HATT có xu hướng tăng và HATTr có xu hướng giảm. Khi trị số của HATT ≥ 140 mmHg và HATTr ≤ 90 mmHg, bệnh nhân được gọi là THA tâm thu đơn độc [23]. 1.1.5 Các yếu tố liên quan đến tăng huyết áp 1.1.5.1 Ăn mặn Người thường hay ăn mặn, có nhiều chất muối natri chlorure thì nguy cơ mắc bệnh THA càng cao. Người dân ở vùng ven biển có tỷ lệ THA cao hơn so với người dân ở vùng đồng bằng và miền núi. Ở những gia đình có tiền sử THA, có thói quen ăn nhiều chất muối ngay từ khi còn nhỏ sẽ có nguy cơ THA khi trưởng thành. Chế độ ăn giảm bớt chất muối là một biện pháp quan trọng để điều trị cũng như phòng bệnh THA. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh nếu thực hiện chế độ ăn nhạt dưới 6 gam muối mỗi ngày có thể làm giảm được HATB từ 4 đến 8 mmHg [9], [35]. Nghiên cứu của Trần Phi Hùng cho thấy những người ăn mặn hơn những người khác trong gia đình bị THA cao hơn 2,53 lần so với những người không có ăn mặn với p = 0,001 [13]. 1.1.5.2 Hút thuốc lá, thuốc lào Trong thuốc lá, thuốc lào có nhiều chất kích thích, đặc biệt có chất nicotin kích thích hệ thần kinh giao cảm làm co mạch và gây THA. Nhiều nghiên cứu ghi nhận khi người hút một điếu thuốc lá có thể làm THA tối đa, còn gọi là HATT lên tới 11 mmHg và huyết áp tối thiểu, còn gọi là HATTr lên tới 9 mmHg và kéo dài trong khoảng thời gian từ 20 đến 30 phút. Vì vậy, nếu trong sinh hoạt hàng ngày không hút thuốc lá, thuốc lào cũng là một biện pháp phòng bệnh tăng huyết áp [9], [35].
7 Phần lớn lượng khói thuốc thoát ra không được hít vào bởi người hút. Dòng khói phụ từ đầu điếu thuốc lá đang cháy tỏa ra ngoài trộn với khói chính người hút thuốc lá nhả ra thành “khói thuốc lá tỏa ra môi trường” hay còn gọi là “khói thuốc lá thụ động” và hành động hít phải khói thuốc này gọi là “hút thuốc lá thụ động” [4]. Khi bắt đầu ngừng không sử dụng thuốc thì nguy cơ mắc các bệnh do sử dụng thuốc giảm đáng kể. Đối với hầu hết những người bỏ thuốc sau 5 năm, nguy cơ bị các bệnh gần như giảm bằng so với những người không hút thuốc [6]. Theo khảo sát của Phạm Thị Tâm, Lê Minh Hữu và cộng sự tại thành phố Cần Thơ năm 2011, tỷ lệ người hiện đang hút thuốc lá là 51,4%, có 13,2% đã bỏ thuốc lá, tuổi thường gặp nhiều nhất là 1524 tuổi 23% [29]. Nghiên cứu của Lê Triều Minh ở người cao tuổi tại thành phố Vĩnh Long cho thấy người hút thuốc lá có nguy cơ tăng huyết áp cao. Hút thuốc lá càng nhiều thì nguy cơ tăng huyết áp càng cao (p
8 thấy tỷ lệ THA ở bệnh nhân ĐTĐ type 2 là 77,5%. Có 5 yếu tố liên quan độc lập với THA ở bệnh nhân ĐTĐ type 2: tuổi bệnh nhân với PR = 1,3 (khi tăng mỗi 10 tuổi); thời gian ĐTĐ với PR = 2,0, thừa cânbéo phì với PR = 1,5; ăn mặn với PR = 1,3 và protein niệu dương tính với PR = 1,4 [27]. 1.1.5.4 Rối loạn mỡ máu Nồng độ chất cholesterol trong máu cao là nguyên nhân chủ yếu của quá trình xơ vữa động mạch, dần làm hẹp lòng các động mạch cung cấp máu cho tim và các cơ quan khác trong cơ thể. Động mạch bị xơ vữa sẽ kém đàn hồi và đây cũng chính là yếu tố làm THA. Vì vậy, cần ăn chế độ giảm lipid máu sẽ giúp phòng bệnh tim mạch nói chung và bệnh THA nói riêng [35]. Nghiên cứu của Nguyễn Thanh Tùng năm 2010 tại tỉnh Hậu Giang cho thấy người ăn nhiều đồ chiên xào bị THA cao gấp 2,05 lần người ăn ít đồ chiên xào với p = 0,014. Nghiên cứu của Huỳnh Văn Cỏn tại huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang năm 2010, sự khác biệt giữa người ăn nhiều dầu mỡ và người ăn ít dầu mỡ với THA là sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p
9 Theo kết quả nghiên cứu của tác giả Trần Phi Hùng tại quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ năm 2012, những người có tiền sử gia đình bị THA thì bị THA cao hơn 1,58 lần so với những người không có tiền sử gia đình bị THA với p = 0,037 [13]. Nghiên cứu của Hồng Mùng Hai tại huyện Phú Tân, tỉnh Cà Mau những người có tiền sử gia đình bị THA bị THA cao hơn 1,7 lần so với người không có tiền sử gia đình bị THA với OR = 1,7 và p
10 Đánh giá và phân loại BMI theo tiêu chuẩn của WHO: Bảng 1.3. Phân loại BMI theo WHO [38] Phân loại Giá trị BMI Gầy 80 cm ở nữ (châu Á). Theo WHO: Béo phì vùng bụng khi WHR > 0,90 ở nam, WHR > 0,85 ở nữ [28]. 1.1.5.8 Uống nhiều bia, rượu Người uống nhiều bia, rượu quá mức cũng là yếu tố nguy cơ gây bệnh tim mạch nói chung và bệnh THA nói riêng. Đối với những người phải dùng thuốc để điều trị THA, việc uống bia, rượu quá mức hoặc người