Lược sử kiến trúc buổi sơ khai và kiến trúc Ai Cập cổ đại

Chia sẻ: ViJakarta2711 ViJakarta2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

82
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Theo dòng thời gian và địa danh, chúng ta lướt qua một cách khái quát quá trình phát triển của nghệ thuật Kiến trúc thế giới buổi sơ khai và Ai Cập cổ đại. Nền kiến trúc trải qua nhiều bước thăng trầm hay thăng hoa của mỗi dân tộc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lược sử kiến trúc buổi sơ khai và kiến trúc Ai Cập cổ đại

THÔNG BÁO KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ* SỐ 1-2012 44 LƢỢC SỬ KIẾN TRÚC BUỔI SƠ KHAI VÀ KIẾN TRÚC AI CẬP CỔ ĐẠI KTS. Nguyễn Thị Khánh Trang Bộ môn kiến trúc, tr ng i học X y d ng Miền Trung Theo dòng thời gian và địa danh, chúng ta lướt qua một cách khái quát quá trình phát triển của nghệ thuật Kiến trúc thế giới buổi sơ khai và Ai Cập cổ đại. Nền kiến trúc trải qua nhiều bước thăng trầm hay thăng hoa của mỗi dân tộc. Có thể dễ dàng nhận thấy rằng khi nào ở đâu đất đai phì nhiêu, mùa màng tươi tốt, dân tình no đủ ở đó kiến trúc phát triển và để lại cho đời sau những kiệt tác. Qua nghiên cứu có thể hệ thống hóa nguồn th ng tin dựa trên những quy luật phát triển của xã hội và đánh giá đúng mức được quá trình phát triển kiến trúc thời kỳ bấy giờ. 1. Kiến trúc buổi sơ khai: dần dần cải tiến thành lều tròn có mái chóp Trên đà tiến triển, v ợn cổ chuyển nón, hoặc nhà vuông mái dốc hai bên, nhà biến thành ng i tối cổ, bắt đầu từ khoảng 4 sàn với vật liệu th ng làm bằng cành c y triệu năm tr ớc đ y. Di cốt Ng i tối cổ và miết đất. đ ợc tìm thấy ở ông Phi, Gia-va Hiện nay còn tồn t i một số di chỉ (Inđônêxia), Bắc Kinh (Trung Quốc) v.v… nh hang động Lanscaux có hình vẽ khắc Ở Thanh Hoá (Việt Nam), tuy ch a thấy di họa những con nai, con ng a, hang động cốt nh ng l i thấy công cụ đá của ng i cổ Font de Game ở Pháp, hang động Pech đó. Họ sống trong hang động , mái đá hoặc Merle ở Lot thuộc n ớc Pháp…một số di cũng có thể d ng lều bằng cành c y, da thú, tích còn sót l i của các liếp chắn gió ở sống qu y quần theo quan hệ ruột thịt với Alsace, Pháp hay Olduvai, Tanzania…Sau nhau, gồm 5 – 7 gia đình. Mỗi gia đình có này trong suốt 4 thế kỷ từ thế kỷ XV, ng i đôi vợ chồng và con nhỏ chiếm một góc lều ta đã gặp những bộ l c ng i da đỏ ở ch u hay góc hang. B y gi ch a có những quy Mỹ vẫn sống trong th i kỳ đồ đá. Lo i lều định xã hội nên ng i ta gọi những hợp quần của họ đ ợc làm bằng vỏ c y hay bằng đất, xã hội đầu tiên này là bầy ng i nguyên có hình chóp nón hay hình vòm khum. thuỷ. Bầy ng i nguyên thuỷ vẫn còn sống Thời kỳ đồ đá mới: trong tình tr ng “ăn lông ở lỗ”, một cuộc Th i kỳ này con ng i biết gia công sống t nhiên, bấp bênh, triền miên hàng kỹ đá, sử dụng công cụ đá có hiệu quả, nông triệu năm. nghiệp và chăn nuôi phát triển, con ng i từ Thời kỳ đồ đá cũ: bỏ cuộc sống du c sang định c và tôn giáo Những hình thức nhà ở thô sơ lúc bấy đã có mầm mống rõ rệt hoặc ở một số khu gi nh : ào hầm trong lòng đất, khoét hang v c đã định hình. Ở th i kỳ này, chăn nuôi vào núi, lấy c y ghép thành liếp chắn gió, và trồng trọt phát triển, những công việc này
THÔNG BÁO KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ* SỐ 1-2012 45 do ng i phụ nữ đảm nhiệm nên chế độ xã mai táng và th cúng các lãnh chủ và phù hội chuyển sang mẫu hệ, không còn sống thủy lúc bấy gi . ó là những công trình làm theo chế độ quần hôn. bằng 2 cột đá lớn d ng đứng, bên trên đặt Do nhu cầu định c nên trong giai một tấm đá ngang. Ban đầu kích th ớc của đo n này, thôn xóm đ ợc hình thành, làng phòng đá nhỏ ( dài 2m và cao 1,5 m), dần m c tập trung hơn với những nhà có nhiều dần đ ợc x y bằng các khối đá lớn hơn đặt gian, mỗi gian có một lò bếp riêng. Nhà ở có cách nhau tới 20m và tấm đá lợp nặng tới thêm kho và chuồng súc vật chứng tỏ con hàng chục tấn. ng i đã có sản phầm d thừa và chăn nuôi Cách x y d ng phòng đá đ ợc d đ ợc chú trọng. Quy ho ch kiến trúc của con đoán là: ầu tiên ng i ta d ng những cột ng i th i kỳ này cũng bắt đầu mang tính quy luật cao hơn. Nhà n ớc đ ợc đặt quanh s n, có nhà chính và nhà phụ, quanh làng có ch ớng ng i vật để bảo vệ, đó là hình thức phôi thai của các lo i t ng chắn và hàng rào ngày nay. Nhiều làng xóm xuất hiện ở khắp nơi trên trái đất nh ở Palestin vào Thiên niên kỷ IX tr ớc CN, làng Scara Brey ở Irlanda… Các cộng đồng làng xóm này mới mở ra và còn l c hậu nh ng nó là nguồn gốc của đô thị, là s sơ khởi của những nền văn minh sơ Hình 1-1: Phòng đá tại khai cùng với việc phát minh ra chữ viết. đá đứng tr ớc, phủ đá và đất tới cột, nén Pháp. chặt, tiếp đó đặt đòn khiên, con lăn tr ợt tấm Th i kỳ này nhà ở bớt thô sơ hơn, đá mái lên. Sau đó tháo dỡ nền đá nhỏ, tháo ngoài đất đá còn có nhà sàn trên đất, n ớc. đòn khiêng và con lăn. Vật liệu và kết cấu: Nhà có t ng làm bằng cành c y trát đá, đất, có nơi có nền nhà làm Phòng đá đ ợc tìm thấy ở một số nơi bằng cả những tấm đất sét nung, mái nhà dốc. Thời kỳ đồ đồng: Một số lo i hình kiến trúc th cúng đầu tiên nhắm đáp ứng nhu cầu tinh thần của ng i nguyên thủy ra đ i. ó là: Phòng đá (hay còn gọi là th ch đài hay bàn đá): Ngôi mộ nguyên thủy là nơi Hình 1-2: Cột đá
THÔNG BÁO KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ* SỐ 1-2012 46 nh ức, Thụy iển, Pháp, Anh. Phòng đá tìm thấy ở ức, phía trên còn đắp đất nh hình ngôi mộ đích th c. Cột đá: Là những phiến đá dài có khi tới 20m, nặng 300 tấn đ ợc d ng làm cột độc lập, th n cột th ng ch m khắc hình c y cối, ng i, vật. Có thể mỗi cột đá để kỉ niệm một ng i chết, cũng có thể t ợng tr ng cho lòng tin của con ng i đối với sức m nh thiên nhiên. Việc x y d ng cột đá đ ợc d đoán Hình 1-3: Lan can đá Salisbury nổi tiếng là: Con ng i đẩy cột đá đến những chiếc hố ở Stonehenge -Anh. đào sẵn, buộc d y vào đầu cột, kéo lên và cố Tiêu biểu là đến th Mnajdra- th nữ định ch n cột. thần mùa màng ở Malta. ó là những không Lan can đá: Là một vòng tròn hoặc gian t o d ng bằng đá có hình Elip thô sơ những vòng tròn đồng t m, d ng nên bởi nh ng kiên cố, đền ch a có hình dáng hình những cột đá, trên lợp các tấm đá dài t o học rõ nét, điều này phản ánh bởi vật liệu và thành hình vòng tròn khép kín. Lan can đá kết cấu cũng nh công cụ chế tác nên tính dùng để cúng ma thuật, ở giữa là một tấm đá chuẩn tắc của hình thức kiến trúc còn h n dùng để đặt vật hy sinh cho lễ cúng. chế. Lan can đá nổi tiếng nhất trong lịch Kiến trúc th i nguyên thủy, ngoài sử kiến trúc là lan can đá Salisbury ở việc đáp ứng yêu cầu cơ bản là đảm bảo Stonehenge n ớc Anh. Có đ ng kính 90m, những yêu cầu về công năng, đã bắt đầu các thanh đá đứng còn l i hiện nay cao t i quan t m đến s trang trí, đến cái 5m, bên trong vòng đá trong cùng còn có 5 đẹp. cổng đá (còn gọi là tháp đá, bao gồm hai thanh đá đứng cao từ 7 đến 8 m nối liền với một dầm đá ngang). Các cột đá làm thành lan can đá có cột nặng 32 tấn hay 50 tấn, muốn kéo và d ng lên phải dùng tới công sức hơn 200 con ng i hợp l i. y th c s là một kỳ công của con ng i trong th i kỳ nguyên thủy. Hình thức sơ khởi của đền thờ: Ng i nguyên thủy đã x y d ng những đền th Hình 1-4: Đền thờ Mnajdra, Malta. kiểu sơ khai bằng đá, nó là mầm mống của Những vết tích nói trên tuy không còn những đền th sau này.
THÔNG BÁO KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ* SỐ 1-2012 47 nguyên vẹn nh ng đã đánh dấu những b ớc đi đầu tiên của buổi bình minh nghệ thuật kiến trúc nh n lo i. 2. Kiến trúc Ai Cập cổ đại. Ai Cập cổ đ i là một trong những nền văn minh cổ x a nhất và r c rỡ nhất của nh n lo i, hình thành cách đ y 6000 năm (4000 năm tr ớc công nguyên). Nhà n ớc Ai Cập Hình 2-1: Mastaba- hầm mộ của giới quý cổ đ i là một trong những nhà n ớc theo chế tộc Ai cập cổ đại dộ chiếm hữu nô lệ ra đ i sớm nhất ở l u v c Mastaba là lăng mộ của tầng lớp quý sông Nil Vùng ông Bắc Ch u Phi. tộc, đ ợc x y bằng đá (ở giữa có đất nện), có ặc điểm của kiến trúc Ai Cập là mặt cắt hình thang, mặt bằng hình chữ nhật. công trình có quy mô lớn, kích th ớc đồ sộ, Mastaba đ ợc đặt thành cụm, có h ớng Bắc- nặng nề và thần bí. Tr ớc khi nhắc đến s Nam, th ng đặt cùng các Kim t tháp, hình phát triển của nghệ thuật kiến trúc Ai Cập cổ thành một khu v c lớn gọi là đ i, phải nói đến s khéo tay trong nghề làm Necropole.Trong Mastaba có ba phòng: đá của những ng i thợ giỏi trong xã hội Ai sảnh, phòng tế lễ và phòng th (nơi đặt Cập cổ đ i. Vật liệu đá trong xã hội Ai Cập t ợng ng i chết). có nhiều lo i: đá vôi, đá sa th ch, đá đen, đá Từ mặt trên của Mastaba ng i ta đào th ch anh, đá hoa c ơng, đá minh ngọc... một giếng hình tròn hoặc hình vuông, sâu Kinh nghiệm x y d ng thủy lợi trên hai b đến khoảng 30 m. áy giếng thông sang một sông Nil giúp cho ng i d n Ai Cập phát hành lang rồi đến phòng mai táng (nơi để minh ra máy n ng và vận chuyển, biết cách quan tài). Sau khi chôn ng i chết, giếng tổ chức lao động cho hàng v n ng i một đ ợc lấp kín. Ở Ai Cập còn tìm thấy nhiều lúc. nơi có dấu vết của các khu v c có Mastaba Kiến trúc chủ yếu của Ai Cập cổ đ i nh khu lăng mộ vua chúa ở Memphis, xây bao gồm các lo i công trình: d ng ở v ơng triều thứ ba, khoảng thế kỷ 18 tr ớc Công nguyên. Lo i hình kiến trúc này là nguồn gốc ban đầu của các Kim t tháp. Một trong những Kim t tháp lớn xuất hiện đầu tiên là Kim t tháp Djoser. Nó có đáy hình chữ nhật, hai c nh dài 126 m và 106 m, cao 60 m, có 6 bậc, các tầng thu nhỏ về phía trên. Công trình này do Imhotep chỉ đ o x y d ng. Ông là một vị quan đầu triều của nhà vua v ơng triều thứ
THÔNG BÁO KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ* SỐ 1-2012 48 3, năm 2770 tr ớc Công nguyên. Ngoài Kim Những đền th Ai Cập cổ đ i dùng để t tháp này còn có Kim t tháp ở Meidum và th thần Mặt Tr i. Th thần Mặt Tr i cũng ở Dashur là những lo i có ba bậc cấp. chính là th vua. ền th th ng có một cái cửa lớn, đ ng bệ và phù hợp với tính chất của các nghi lễ tôn giáo. Phần quan trọng thứ hai của đền là khu v c nội bộ của đ i điện. y là nơi vua tiếp nhận s sùng bái của một số ng i nên không gian đ ợc tổ chức sao cho u uẩn, kín đáo, mang tính thần bí. ôi khi, đền còn đ ợc bao quanh bởi bức t ng thành, ở đ y có trổ một cửa gọi là tiền tháp Hình 2-2: Kim tự tháp bậc thang môn (propylon), sau đó là một con đ ng lát Sau này, chúng đ ợc nghiên cứu và đá, rộng 34 m, dài khoảng 140 m, hai bên phát triển thành Kim t tháp trơn, tiêu biểu đặt những con Sphinx, tiếp đến là các tháp nhất là quần thể Kim t tháp ở Giza. Quần bia, t ợng vua và tháp môn (Hình 2- 4). thể này bao gồm ba Kim t tháp lớn, một con nh n s Sphinx, 6 Kim t tháp nhỏ, một số đền đài và 400 Mastaba. Ba Kim t tháp trên là: Kim t tháp Kheops (hay Kim t tháp lớn t i Giza), Kim t tháp Khephren và Kim t tháp Mykerinos. Các Kim t tháp này mang tên các nhà vua của V ơng triều thứ 4; các kim t tháp nhỏ hơn là của các hoàng hậu cùng th i. Vật liệu x y d ng tháp là đá vôi đ ợc khai thác t i chỗ, bên ngoài đ ợc phủ Vào khoảng thế kỷ 17 TCN, nhiều lớp đá vôi trắng nhẵn bóng, lấy từ các mỏ đá lo i hình nhà ở đ ợc thấy ở thành Telel ở Tourah, trên hữu ng n sông Nil, lớp phủ Amarna. Có ba lo i nhà chính sau : này ngày nay đã bị tróc mất. (Hình 2-3) Nhà ở ba gian, vật liệu x y d ng là lau sậy và đất sét, mái bằng. Nhà cho quan l i, t ng g ch cao, mở ba cửa quay ra phố. Lo i l u đài, dinh th có ao cá, v n c y phía tr ớc, vật liệu dùng cột gỗ, t ng g ch, dầm gỗ, mái bằng và trong nhà có trang trí tranh t ng. Các cung điện của nhà vua có quy mô lớn, nhấn m nh trục dọc, bên Hình 2-3: Mặt cắt kim t tháp trong các phòng có nhiều cột, ngoài trục dọc
THÔNG BÁO KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ* SỐ 1-2012 49 còn có thể có trục phụ. Gỗ làm cung điện, Ai - Trong kiến trúc có thể chia thành kiến Cập không có mà đ ợc vận chuyển từ Syrie trúc phục vụ tôn giáo - tín ng ỡng và kiến tới. trúc phục vụ đ i sống – sản xuất. Càng về sau, các cung điện nhà vua + Kiến trúc tôn giáo – tín ng ỡng luôn càng có tỉ lệ tốt, việc thuần hóa các nhà vua đ ợc đề cao là lá bùa của d n chúng, là công càng đ ợc c ng điệu. Các th i kỳ cuối, cụ để truyền bá nguồn sức m nh siêu hình. cung điện nhà vua càng mô phỏng hình thức Công trình x y d ng có khi là nơi chôn cất của đền th , có nhiều s n, có phòng đón tiếp, đồ sộ, trên một quy mô rộng lớn (Kim t phòng để ch u báu, phòng cho nữ giới đ ợc tháp), là các d ng đền đài để tế tr i, tế thần bố trí s u bên trong, trúc dọc càng đ ợc hoặc cầu nguyện (Cromlech, Menhia, nhấn m nh. Mnajdra – Malta). Kết luận: + Kiến trúc d n dụng bao gồm nhà ở, Những kiệt tác kiến trúc làm r ng rỡ nhà công cộng, các công trình phục vụ sản th i đ i, đôi khi làm thay đổi vị thế của một xuất. Cơ cấu ngôi nhà ở th ng thể hiện rõ d n tộc hay một đất n ớc. Qua nội dung đã nhất cơ cấu xã hội. Những công trình này ít viết ở tren có thể thấy: để l i dấu ấn ở th i bấy gi . - Nhu cầu ở và ho t động cả các nh n và cộng đồng đ ợc phản ánh qua hai th c thể là ngôi nhà và đô thị. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Nguyễn ình Toàn. Lịch sử kiến trúc Việt Nam qua các th i kỳ. Nhà xuất bản x y d ng. Hà Nội 2002. [2]. Ngô Huy Quỳnh. Tìm hiểu lịch sử kiến trúc Việt Nam. Nhà xuất bản x y d ng. Hà Nội 2010. [3]. Trần Trọng Chi. Lịch sử kiến trúc thế giới (Tập 1,2). Nhà xuất bản x y d ng. Hà Nội. 2003. [4]. ặng Thái Hoàng – Nguyễn Văn ỉnh. Giáo trình lịch sử kiến trúc thế giới – Bộ môn lý thuyết và lịch sử kiến trúc – i học x y d ng Hà Nội. Nhà xuất bản x y d ng. Hà Nội. 2010.