Lượng giá giảng dạy xử trí lồng ghép bệnh trẻ em tại Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> LƯỢNG GIÁ GIẢNG DẠY XỬ TRÍ LỒNG GHÉP BỆNH TRẺ EM<br /> TẠI ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP HỒ CHÍ MINH<br /> Hoàng Trọng Kim*, Đoàn Thị Ngọc Diệp*, Trần Thị Thanh Tâm*, Đỗ Văn Dũng**, Hồ Thị Tâm*,<br /> Phạm Thị Minh Hồng*, Bùi Quốc Thắng*, Nguyễn Thái Sơn*, Nguyễn Huy Luân*,<br /> Đặng Văn Qúy*, Phùng Nguyễn Thế Nguyên*, Nguyễn Thu Tịnh*, Đoàn Tấn Huy Tâm*,<br /> Nguyễn Hoài Phong* Phạm Bích Chi*, Phạm Lê An*, Trần Diệp Tuấn*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Chiến lược xử trí lồng ghép bệnh trẻ em (Integrated Management of Child Illness – viết tắt là IMCI)<br /> được triển khai nhằm giảm tỉ lệ tử vong, tỉ lệ mắc bệnh và tăng cường sự phát triển trẻ em ở các nước đang<br /> phát triển. IMCI đã được giảng dạy tại Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh (ĐHYD TPHCM) từ 1/2000.<br /> Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả việc giảng dạy IMCI tại ĐHYD TP HCM.<br /> Phương pháp: Mô tả cắt ngang, thực hiện bằng cách quan sát cuộc khám bệnh để đánh giá kỹ năng và<br /> phỏng vấn để đánh giá thái độ của các bác sĩ đã được huấn luyện IMCI trong thời gian từ 2000 – 2005 tại<br /> ĐHYD TPHCM.<br /> Kết quả: Có 215 bác sĩ tham gia nghiên cứu với 84 người được huấn luyện IMCI trong chương trình<br /> đại học (nhóm đại học) và 131 người được huấn luyện trong chương trình sau đại học (nhóm sau đại học).<br /> Điểm trung bình về xử trí trẻ bệnh của tất cả các bác sĩ tham gia là 0.554 ± 0.213. Chỉ có 41% BS có thái độ<br /> tốt hoặc trung bình đối với IMCI. Nhóm sau đại học có điểm kỹ năng cao hơn nhóm đại học (0.581 ± 0.219<br /> so với 0.514 ± 0.200, p< 0,05). Có sự liên quan thuận giữa điểm thi tốt nghiệp thực hành nhi khoa và điểm<br /> thái độ với điểm kỹ năng IMCI trong đợt lượng giá này.<br /> Kết luận: Tỷ lệ các bác sĩ được huấn luyện IMCI tại ĐHYD TPHCM thực hành đúng các kỹ năng<br /> IMCI còn chưa cao như mong đợi<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUATION OF THE IMCI EDUCATION AT THE UNIVERSITY OF MEDICINE AND<br /> PHARMACY AT HO CHI MINH CITY<br /> Hoang Trong Kim, Doan Thi Ngoc Diep, Tran Thi Thanh Tam, Do Van Dung, Ho Thi Tam,<br /> Pham Thi Minh Hong, Bui Quoc Thang, Nguyen Thai Son, Nguyen Huy Luan, Dang Van Quy,<br /> Phung Nguyen The Nguyen, Nguyen Thu Tinh, Doan Tan Huy Tam, Nguyen Hoai Phong,<br /> Pham Bich Chi, Pham Le An, Tran Diep Tuan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 – Supplement of No 1 - 2008: 1 – 6<br /> Background: The Integrated Management of Child Illness (IMCI) strategy is developed to decrease the<br /> mortality and the morbility, to improve the children’s development in the developing countries. The IMCI<br /> was implemented at the University of Medicine and Pharmacy at Ho Chi Minh City (UMPH) since 1/2000.<br /> In order to improve the results of the training programme in IMCI at the UMPH, Department of Pediatrics<br /> carried out an evaluation survey.<br /> Objectives: To describe the clinical skills and the attitude of the doctors who were trained in IMCI at UMPH.<br /> Methods: That is a cross-sectional study in which the skill of approaching and managing the sick child was<br /> * Bộ Môn Nhi, Đại Học Y Dược TP HCM,<br /> ** Bộ Môn Thống kê Y học và Dân số, ĐHYD TPHCM<br /> <br /> Nhi<br /> Khoa<br /> 0<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> evaluated by direct observation, and practitioner's attitude towards IMCI was examined by structured<br /> questionnaires. The study population were the doctors who were trained in IMCI during 2000-2005 at UMPH.<br /> Results: In total, there were 215 practitioners who participated in the study among whom 84 had been<br /> trained in IMCI during their undergraduated study (undergraduated group) and 131 during their postgraduated study (postgraduated group). The mean of score of managing sick children of all study<br /> practitioners was 0.554 ± 0.213. There were 41% of the study population who had good and average attitude<br /> towards IMCI. The post-graduated group had higher scores in IMCI skill than the undergraduated one<br /> ((0.581 ± 0.219 vs 0.514 ± 0.200, p< 0.05). There were positive relationship between the graduation marks in<br /> Pediatrics practice and attitude scores with the scores of IMCI skill in this study.<br /> Conclusion: The proportion of the doctors who were trained in IMCI at the UMPH well practiced the<br /> IMCI skills is not high as expected.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ:<br /> <br /> Y Tế của tất cả các tỉnh thành từ Phú Yên đến Cà<br /> <br /> Hàng năm tại các nước đang phát triển có<br /> đến khỏang 12 triệu trẻ em dưới năm tuổi tử<br /> vong. 70% các trường hợp này do các bệnh lý<br /> nhiễm trùng hô hấp, tiêu hóa, sởi, sốt rét và<br /> suy dinh dưỡng. Từ năm 1994, Tổ chức Y tế<br /> Thế giới (TCYTTG) và Quĩ Nhi đồng Liên hiệp<br /> Quốc (UNICEF) đã đối phó với các thử thách<br /> này bằng chiến lược Xử trí Lồng ghép Bệnh<br /> Trẻ em (IMCI) đối với chương trình tái đào<br /> tạo(4). Từ 1999, chương trình này được đưa vào<br /> giảng dạy ở các trường đại học và sau đó là các<br /> trường trung học y tế(5,6). Đại học Y Dược TP Hồ<br /> Chí Minh (ĐHYD TPHCM) là một trong năm<br /> trường trên thế giới tham gia giảng dạy IMCI<br /> trong dự án Phát triển Toàn cầu(5). Sau 5 năm<br /> (2000 – 2005), với 1365 sinh viên và 246 bác sĩ<br /> được huấn luyện IMCI, Bộ môn Nhi tiến hành<br /> đánh giá kết quả nhằm góp phần nâng cao chất<br /> lượng giảng dạy chương trình này.<br /> <br /> Mau để xin danh sách các BS đủ tiêu chuẩn chọn<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu (ĐTNC)<br /> Gồm tất cả bác sĩ (BS) được huấn luyện<br /> IMCI trong chương trình đại học (ĐH) từ 2000<br /> – 2005 và sau đại học (SĐH) từ 2002 – 2005 tại<br /> ĐHYD TPHCM hiện làm công tác chuyên môn<br /> có khám và điều trị trẻ bệnh dưới 5 tuổi ở khu<br /> vực ngoại trú của tất cả các tuyến cơ sở y tế.<br /> <br /> Phương pháp<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang. Liên hệ với Sở<br /> <br /> Nhi Khoa<br /> <br /> vào. Sau đó, liên hệ với các BS này để xác định<br /> lại tiêu chuẩn và tìm sự đồng ý tham gia nghiên<br /> cứu. Đánh giá kỹ năng bằng cách quan sát các<br /> BS xử trí 1 trẻ bệnh từ 1 tuần đến 5 tuổi và<br /> phỏng vấn bà mẹ. Các bước này được thực hiện<br /> với 3 bảng mẫu của TCYTTG. Đánh giá thái độ<br /> của ĐTNC bằng cách phỏng vấn với bảng mẫu<br /> đã được Bộ Môn Nhi thiết kế. Thời gian nghiên<br /> cứu từ 6 /2005 điến 6/2006.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Đặc điểm dân số nghiên cứu<br /> Đặc điểm của ĐTNC<br /> Có 218 BS tham gia nghiên cứu, 3 trường<br /> hợp bị loại vì dữ kiện thu thập không đầy đủ.<br /> Dữ kiện của 215 BS được xử lý kết quả, 84<br /> thuộc nhóm ĐH và 131 thuộc nhóm SĐH. 99<br /> ĐTNC là nam. Nhóm ĐH tốt nghiệp năm 2000<br /> là 14, năm 2001 là 18, năm 2002 là 16, năm 2003<br /> là 6, năm 2004 là 20 và năm 2005 là 10. Nhóm<br /> SĐH tốt nghiệp năm 2002 là 22, năm 2003 là<br /> 37, năm 2004 là 29 và năm 2005 là 43.<br /> Bảng 1: Phân phối đối tượng nghiên cứu theo cơ sở<br /> y tế<br /> Cơ sở y tế<br /> <br /> Nhóm Nhóm sau Tổng<br /> đại học đại học cộng<br /> Bệnh viện Nhi Đồng I, Nhi Đồng II<br /> 28<br /> 23<br /> 51<br /> Các bệnh viện đa khoa tại Tp HCM<br /> 1<br /> 13<br /> 14<br /> Các bệnh viện quận/huyện Tp HCM<br /> 6<br /> 25<br /> 31<br /> Các trạm y tế tại TP HCM<br /> 3<br /> 1<br /> 4<br /> <br /> 1<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008<br /> Cơ sở y tế<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Nhóm Nhóm sau Tổng<br /> đại học đại học cộng<br /> Các bệnh viện tỉnh<br /> 21<br /> 41<br /> 63<br /> Các bệnh viện khu vực thuộc tỉnh<br /> 12<br /> 10<br /> 22<br /> Các bệnh viện huyện thuộc tỉnh<br /> 13<br /> 16<br /> 29<br /> Các trạm y tế thuộc tỉnh<br /> 0<br /> 1<br /> 1<br /> Tổng cộng<br /> 84<br /> 131<br /> 215<br /> <br /> sinh hoặc kháng sốt rét, có 62 trẻ (63%) đã<br /> được các BS chỉ định điều trị đúng. Tuy nhiên,<br /> trong số các trẻ không cần chuyển viện, không<br /> cần thuốc kháng sinh và không cần thuốc<br /> kháng sốt rét thì có đến 60% bị chỉ định thuốc<br /> kháng sinh/ kháng sốt rét không hợp lý.<br /> <br /> Đặc điểm trẻ bệnh trong nghiên cứu<br /> - Tuổi trung bình của trẻ bệnh trong<br /> nghiên cứu là 25.08 tháng ± 15.42, nhỏ nhất là<br /> 2 tháng, lớn nhất là 60 tháng. Có 111 trẻ nam<br /> và 104 trẻ nữ.<br /> - Lý do khiến bà mẹ mang trẻ đến cơ sở y<br /> tế gồm: ho/ khó thở (ở 155 trẻ), sốt (135 trẻ),<br /> tiêu chảy/nôn ói (91 trẻ), vấn đề về tai (12 trẻ)<br /> và vấn đề khác ở 64 trẻ. Một trẻ bệnh có thể<br /> được bà mẹ đưa đến vì một hoặc nhiều vấn đề<br /> khác nhau.<br /> <br /> Tỉ lệ các bà mẹ được khuyên cho trẻ uống<br /> thêm nhiều dịch và tiếp tục cho ăn trong lúc bị<br /> bệnh ở TP. HCM là 29/100 (29%), thấp hơn ở<br /> các tỉnh, 48/115 (42 %), tính chung là 77/215<br /> (36%) (p < 0.05). Có 53% bà mẹ trả lời được ít<br /> nhất 3 dấu hiệu khi nào cần phải trở lại cơ sở y<br /> tế ngay. Tỉ lệ này ở bệnh viện ở TP HCM và<br /> bệnh viện tỉnh cao hơn ở bệnh viện tuyến<br /> quận/huyện và trạm y tế (p 90% số BS trả lời<br /> là có ứng dụng. Qua quan sát thực tế, kết quả<br /> cho thấy các BS chỉ ứng dụng từ 20% đến 60%<br /> các phần khác nhau của phác đồ. Khi được hỏi<br /> về tần suất ứng dụng các nội dung của phác<br /> đồ thì “đánh giá” và “tham vấn” là các phần<br /> mà các BS trả lời là đã ứng dụng nhiều nhất<br /> (>80%). Phần phân loại, xác định điều trị và<br /> điều trị chỉ được sử dụng ở khoảng 50% - 60%<br /> ĐTNC. Có 2,33% ĐTNC trả lời là không sử<br /> dụng phác đồ IMCI.<br /> Lý do không sử dụng phác đồ IMCI được các<br /> BS đưa ra, theo thứ tự giảm dần là: số lượng bệnh<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008<br /> nhi quá đông, không có thời gian, phác đồ IMCI<br /> không giống với phác đồ tại cơ sở y tế của họ, có<br /> nhiều bệnh lý không được đề cập trong phác đồ,<br /> các khuyến cáo về kháng sinh không phù hợp<br /> thực tế (không sẵn có, không còn nhạy cảm),<br /> không được chấp nhận bởi mẹ bệnh nhi, đồng<br /> nghiệp, thủ trưởng.<br /> Có 94% các BS đồng ý hoặc rất đồng về sự<br /> cần thiết của việc giảng dạy IMCI trong trường<br /> đại học. 81% cho rằng nên sử dụng phác đồ<br /> IMCI trong lúc khám bệnh nhi tại phòng<br /> khám. Tuy nhiên, trên thực tế, không có<br /> trường hợp nào trong nghiên cứu này có sử<br /> dụng quyển phác đồ khi được giám sát. 68%<br /> phản đối hoặc rất phản đối về ý kiến cho rằng<br /> “Không cần phải đánh giá chế độ nuôi dưỡng<br /> khi trẻ không nhẹ cân”. Có 41% đồng ý với ý<br /> kiến “Cần phải làm mẫu cho bà mẹ tại phòng<br /> khám cách cho trẻ uống thuốc”. Có 73% cho<br /> rằng “Cần sử dụng phiếu bà mẹ ở phòng<br /> khám” nhưng trong nghiên cứu này, không có<br /> BS nào dùng phiếu bà mẹ trong lúc khám<br /> bệnh. 88% phản đối ý kiến cho rằng “Không<br /> cần phải dành thời gian để nói với bà mẹ về<br /> chế độ ăn và bệnh của trẻ ở phòng khám”. Về<br /> thái độ xử trí trước khi chuyển viện, 88% phản<br /> đối ý kiến cho rằng “Trong trường hợp bệnh<br /> nặng, không phải điều trị cấp cứu trước khi<br /> chuyển viện bởi vì sẽ làm chậm trễ việc<br /> chuyển viện”. Khi đánh giá chung các phần<br /> khác nhau về thái độ, chỉ có 41% có thái độ tốt<br /> hoặc trung bình với IMCI.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> test, p