Miễn dịch thú y

Chia sẻ: Trinh Thị Diệu Hương | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

622
lượt xem 242
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đây là bài giảng của cô PGS.TS Lâm Thị Thu Hương, Trường ĐH Nông Lâm TP.HCM. Cơ thể chúng ta và động vật luôn luôn bị phơi bày cho những tác nhân gây nhiễm trùng, tuy nhiên trong đa số trường hợp, chúng ta vẫn khỏe mạnh, đó là do cơ thể có thể sự đề kháng chống lại sự nhiễm trùng thông qua đáp ứng miễn dịch. Đáp ứng này được thực hiện bởi hệ thống miễn dịch.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Miễn dịch thú y

MIỄN DỊCH HỌC THÚ Y PGS.TSõ Laâm Thò Thu Höông ÑAÏI HOÏC NOÂNG LAÂM TPHCM 2009 ĐẠI CƯƠNG VỀ MIỄN DỊCH HỌC PGS.TSõ Laâm Thò Thu Höông ÑAÏI HOÏC NOÂNG LAÂM TPHCM
Mở đầu • Cơ thể chúng ta và động vật luôn luôn bị phơi bày cho những tác nhân gây nhiễm trùng, tuy nhiên trong đa số trường hợp, chúng ta vẫn khỏe mạnh, đó là do cơ thể có thể sự đề kháng chống lại sự nhiễm trùng thông qua đáp ứng miễn dịch. • Đáp ứng này được thực hiện bởi hệ thống miễn dịch. MOÄT VAØI KHAÙI NIEÄM • Mieãn dòch (Immunity) Khả năng của cơ thể con người và động vật có thể nhận biết, tiêu diệt và loại bỏ các vật lạ (kháng nguyên- Ag) khi bị xâm nhập. • Mieãn dòch hoïc (Immunology) Moân hoïc nghieân cöùu veà heä thoáng mieãn dòch, nhöõng saûn phaåm vaø cô cheá baûo veä cuûa chuùng trong quaù trình choáng laïi caùc phaân töû ngoaïi lai vaø caùc vi sinh vaät xaâm nhaäp vaøo cô theå ñoäng vaät. Ñaùp öùng mieãn dòch: Taäp hôïp taát caû nhöõng phaûn öùng cuûa caùc chaát trung gian hoùa hoïc vaø nhöõng teá baøo trong cô theå ñeå choáng laïi nhöõng vaät laï/ngoaïi lai
MOÄT VAØI KHAÙI NIEÄM MOÄT VAØI KHAÙI NIEÄM • Hệ thoáng mieãn dòch – Bao gồm nhiều cơ quan và nhiều loại tế bào nằm rải rác khắp cơ thể, các chất trung gian hóa học hợp tác với nhau để nhận diện và phản ứng với kháng nguyên theo nhiều cách, dẫn đến hiệu quả cuối cùng là lọai bỏ mầm bệnh hay kiểm soát mầm bệnh. • Chức năng sinh lý của hệ thống miễn dịch là ngăn ngừa những nhiễm trùng mới và loại bỏ các nhiễm trùng đã xẩy ra
MOÄT VAØI KHAÙI NIEÄM • Khaùng nguyeân (antigen) • Khaùng theå (antibody)/Immunoglobulin (Ig) • Caùc chaát trung gian hoùa hoïc: cytokine, bổ thể (complement)
LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN MIEÃN DÒCH HOÏC Giai ñoaïn sô khai….. 400 B.C. – ghi nhaän söï ñeà khaùng vôùi dòch beänh töø nhöõng ngöôøi hoài phuïc sau dòch beänh - Nhaø ôû ñöôïc hun khoùi vôùi löu huyønh bay hôi sau khi coù dòch 50 B.C. – Lucretius cho raèng beänh ñöôïc gaây ra bôûi nhöõng sinh vaät khoâng nhìn thaáy ñöôïc 10th Cent – Ngöôøi Thoå Nhó (Turks) gaây beänh cho treû em vôùi dòch laáy töø muïn ñaäu muøa Giai ñoaïn khaùm phaù cô cheá mieãn dòch… Emil von Behring 1880’s- Metchnikoff khaùm phaù teá baøo thöïc baøo nuoát vi khuaån vaø caùc vaät laï S. Kitasato ∴teá baøo lieân quan mieãn dòch 1890- von Behring and Kitasato khaùm phaù huyeát thanh coù theå truyeàn khaû naêng mieãn dòch ∴chaát loûng cuûa maùu coù lieân quan mieãn dòch Caâu hoûi: Thaønh phaàn naøo lieân quan mieãn dòch …. teá baøo hay huyeát thanh? Emil von Behring & Shibasaburo Kitasato: huyeát thanh laáy töø thuù ñaõ ñöôïc gaây mieãn dòch vôùi vi khuaån baïch haàu Elie Metchnikoff ⇒ taïo tình traïng mieãn dòch cho thuù khoâng ñöôïc tieâm chuûng
LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN MIEÃN DÒCH HOÏC Giai ñoaïn mieãn dòch phaân töû • Thaäp kyû 60-70: taùch chieát vaø tìm hieåu caáu truùc cuûa haøng loaït phaân töû quan troïng khaùc: boå theå, cytokine, thuï theå teá baøo…. • 30 naêm gaàn ñaây: phaùt trieån, öùng duïng roäng raõi kyõ thuaät mieãn dòch vaøo sinh hoïc phaân töû, gen vaø y hoïc ⇒ goùp phaàn phaùt trieån coâng ngheä sinh hoïc (ñieàu cheá vacxin, huyeát thanh trò lieäu) NHÖÕNG CAÙCH PHAÂN LOAÏI MIEÃN DÒCH • Lieân quan ñeán quaù trình soáng: – Mieãn dòch töï nhieân/bẩm sinh: Đöôïc hình thaønh töï nhieân trong quaù trình tieán hoùa - Mieãn dòch maéc phaûi/thu được/thích ứng: Đöôïc taïo neân trong quaù trình soáng do söï xaâm nhaäp cuûa khaùng nguyeân hay do taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng laøm thay ñoåi toå chöùc cuûa cô theå. * Lieân quan ñeán tính ñaëc hieäu: - Mieãn dòch khoâng ñaëc hieäu: Mieãn dòch khoâng do phaûn öùng khaùng nguyeân-khaùng theå. - Mieãn dòch ñaëc hieäu: Mieãn dòch taïo neân do phaûn öùng khaùng nguyeân-khaùng theå ñaëc hieäu
NHÖÕNG CAÙCH PHAÂN LOAÏI MIEÃN DÒCH * Lieân quan nôi taïo khaùng theå Mieãn dòch thuï ñoäng (Passive Immunity): Sản phẩm/thành phần tham gia mieãn dòch không do chính cô theå taïo neân. + Mieãn dòch thuï ñoäng töï nhieân: meï truyeàn qua nhau thai, söõa. + Mieãn dòch thuï ñoäng nhaân taïo: lieäu phaùp huyeát thanh + Mieãn dòch möïôn: truyeàn caùc teá baøo lympho ñaõ maãn caûm töø ngoaøi cô theå vaøo. Mieãn dòch chuû ñoäng (Active Immunity): Sản phẩm/ phẩm/thành phần tham gia mieãn dòch do chính cô theå taïo neân. + Mieãn dòch chuû ñoäng töï nhieân: tieáp xuùc khaùng nguyeân moät caùch voâ tình. + Mieãn dòch chuû ñoäng nhaân taïo: khaùng nguyeân ñöôïc chuû ñoäng ñöa vaøo cô theå * Lieân quan ñeán tính caù theå • Töï mieãn dòch (Autologous Immunity) do toå chöùc cô theå bò bieán ñoåi taïo neân. • Mieãn dòch ñoàng loaïi (Allo-Immunity) mieãn dòch gioáng nhau giöõa moät soá caù theå nhö mieãn dòch nhoùm maùu. • Mieãn dòch dò loaïi (Hetero-Immunity) mieãn dòch giöõa caùc loaøi ñoäng vaät PHAÂN LOAÏI MIEÃN DÒCH MIỄN DỊCH TỰ NHIÊN MẮC PHẢI Đặc hiệu, thích ứng Bẩm sinh thu được Không đặc hiệu CHỦ ĐỘNG THỤ ĐỘNG TỰ NHIÊN NHÂN TẠO TỰ NHIÊN NHÂN TẠO
ÖÙNG DUÏNG MIEÃN DÒCH HOÏC • Tiêm chủng (phòng bệnh, chăn nuôi) • Kỹ thuật miễn dịch – Điều tra dịch tễ học – Chẩn đoán: • Nhiễm khuẩn, nhiễm virus, nhiễm ký sinh vật • Dị ứng • Ung thư • Thuốc lạm dụng, ma túy • Mang thai • Điều trị ÑAÙP ÖÙNG MIEÃN DÒCH TÖÏ NHIEÂN PGS.TSõ Laâm Thò Thu Höông Boä moân Beänh Lyù - Kyù Sinh Khoa Chaên Nuoâi Thuù Y
MIEÃN DÒCH TÖÏ NHIEÂN (khoâng ñaëc hieäu/bẩm sinh) • Khaû naêng töï baûo veä saün coù ngay khi môùi ñöôïc sinh ra vaø mang tính di truyeàn trong caùc cô theå cuøng moät loaøi. • Khoâng ñoøi hoûi phaûi coù söï tieáp xuùc vôùi khaùng nguyeân tröôùc ñoù. • Luoân hieän dieän treân nhöõng caù theå khoûe maïnh vaø laø hình thöùc baûo veä ñaàu tieân choáng söï xaâm nhieãm cuûa maàm beänh. • Thôøi gian ñaùp öùng cuûa mieãn dòch töï nhieân tính baèng phuùt, giôø. Ñaëc ñieåm của ñaùp öùng mieãn dòch KĐH – Coù khaû naêng choáng laïi baát kyø vaät ngoaïi lai naøo (caùc vi sinh vaät gaây beänh, teá baøo laï hoaëc teá baøo cuûa chính cô theå ñaõ bò bieán ñoåi nhö teá baøo bò nhieãm vi ruùt, teá baøo ung thö, teá baøo hoaïi töû v.v……) . – Neáu ñaùp öùng mieãn dòch khoâng ñaëc hieäu ñaït keát quaû nghóa laø maàm beänh ñaõ ñöôïc loaïi tröø vaø cô theå hoài phuïc trôû laïi. – Mieãn dòch khoâng ñaëc hieäu laø haøng raøo phoøng thuû ñaàu tieân choáng laïi caùc vaät “laï”.
CAÙC CÔ CHEÁ CUÛA MD KÑH ♦Haøng raøo cô hoïc ♦Haøng raøo hoùa hoïc ♦Haøng raøo sinh hoïc ♦Haøng raøo theå chaát Thoâng thöôøng, 4 cô cheá naøy hoaït ñoäng ñoàng thôøi, boå sung cho nhau Neáu theå laï vöôït qua 4 raøo caûn treân thì heä thoáng MD KÑH coøn ít ng taùc duïng vaø heä MDÑH hoaït ñoäng ng ng Haøng raøo cô hoïc • Vai trò của da: biểu bì, tuyến
Haøng raøo cô hoïc Vai trò của niêm mạc (ñöôøng tieâu hoùa, hoâ haáp, sinh duïc…) • Caáu taïo: lôùp bieåu moâ + lôùp moâ lieân keát (chöùa tuyeán) • Chöùc naêng: – Biểu moâ: ngaên caûn – chaát nhaøy: giöõ caùc vaät laï – tieát dòch(nöôùc maét, nöôùc boït, nöôùc tieåu): röûa troâi – heä thoáng loâng rung: ñaåy caùc vaät laï choáng baùm (söï baùm cuûa VK laø ñieàu kieän ñeå vi khuaån coù theå xaâm nhaäp saâu hôn). Haøng raøo hoaù hoïc Da: pH cuûa chaát tieát (tuyeán moà hoâi, tuyeán baõ): a. lactic, acid beùo Moâi tröôøng acid (pH3-5) ngaên söï phaùt trieån cuûa VK
Haøng raøo hoaù hoïc Nieâm maïc:Trên bề mặt/xoang; Trong lớp mô liên kết : Chất tiết, Dịch thẩm xuất/chất gian bào – enzyme trong chaát nhaøy choáng taùc ñoäng cuûa neuraminidase cuûa virus. – enzyme trong dòch tieát (nöôùc maét, nöôùc boït, nöôùc muõi, söõa, dịch tiết tử cung, mật): – Muramidase ⇒ laøm vi khuaån cheát – Lysozyme: tan raõ vaùch teá baøo vi khuaån –Lactoferrin ⇒ caïnh tranh saét vôùi vi sinh vaät –pH: đoä acid cuûa daï daøy tieâu dieät phaàn lôùn caùc VSV ñöôïc nuoát vaøo Haøng raøo hoaù hoïc • Dòch thaåm xuaát cuûa huyeát thanh: boå theå, interferone, protein lieân keát… – Interferon: taïo tình traïng khaùng virus cuûa nhöõng teá baøo chöa bò nhieãm virus… – Boå theå: tan raõ vi khuaån, taïo ñieàu kieän cho quaù trình thöïc baøo – Transferrin (protein gaén saét): caïnh tranh saét – Caùc khaùng theå coù saün Trường hợp ngoại lệ: • virus hepatitis A, có thể tồn tại ở độ acid của dịch vị và xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa. • Vi khuẩn Helicobacter pylori
Haøng raøo sinh hoïc Hệ vi khuẩn tại chỗ Hàng rào tế bào (những tế bào thực bào, tế bào diệt tự nhiên) Quá trình viêm không đặc hiệu Tiêu diệt ngoại bào Cơ chế phản xạ phản vệ Haøng raøo vi sinh vaät * Heä VSV coäng sinh trong cô theå khoâng gaây ng haïi maø tham gia vaøo vieäc baûo veä cô theå. - Caïnh tranh khoâng gian nh - Caïnh tranh dinh döôõng nh - Caïnh tranh ñoái khaùng nh ng
* Heä caùc teá baøo thöïc baøo - Bạch cầu trung tính - Đại thực bào * Heä caùc teá baøo dieät tự nhiên (Natural Killer)
* Cô cheá phaûn xaï phaûn veä - Phản ứng sốt - Ho - Haét hôi - Oùi - Toaùt moà hoâi - Ñau buïng - Run? Sốt: • kích thích hệ miễn dịch • ức chế sự phát triển một số vi khuẩn Sốt cao nguy hiểm • Proteins (bao gồm enzymes) bị phân hủy ở nhiệt độ khoảng 108 F degrees. Haøng raøo theå chaát, cô ñòa • Tuyø loaøi , caù theå coù möùc ñoä phaûn öùng (khaû naêng ñeà khaùng beänh) ñoái vôùi yeáu toá xaâm nhaäp khaùc nhau
VIEÂM KHOÂNG ÑAËC HIEÄU • Moâ bò hö haïi vaø nhieãm truøng seõ coù 2 hieän töôïng: – Thaám dòch – Baïch caàu thoaùt maïch. • Vai trò của thành phần tham gia: • Caùc teá baøo thöïc baøo • Chaát trung gian hoùa hoïc • Chaát khaùng khuaån töï nhieân (protein huyeát thanh, boå theå) VIEÂM KHOÂNG ÑAËC HIEÄU
VIEÂM KHOÂNG ÑAËC HIEÄU • Dấu hiệu: Sưng, Nóng, Đoû, Đau, Mất chức năng • Gây ra bởi: • 1. Sự dãn mạch ==> sưng các mao mạch gia tăng thân nhiệt • kháng khuẩn • 2. Gia tăng tính thấm thành mạch • Tiết dịch viêm: tiết dịch và tế bào rời mao mạch sẽ tích tụ ở mao mạch • 3. Gia tăng số lượng tế bào thực bào • 4. Các chất trung gian hóa học sẽ được tế bào mẫn cảm tiết ra ở chỗ tổn thương VIEÂM KHOÂNG ÑAËC HIEÄU Mục ích: • Cung caáp moät cô cheá baûo veä chuû yeáu taïi vò trí vieâm nhieãm cuïc boä. • Giuùp ñònh vò vaø loaïi boû nhöõng taùc nhaân xaâm nhaäp. • Giuùp söõa chöõa moâ bò hö haïi Vai trò: • Phaàn lôùn vi sinh vaät bò loaïi khoûi cô theå trong voøng vaøi ngaøy nhôø ñaùp öùng mieãn dòch töï nhieân, tröôùc khi ñaùp öùng mieãn dòch ñaëc hieäu ñöôïc hoaït hoùa.
Caùc giai đoaïn của quaù trình thực baøo • Hoùa höôùng ñoäng • Söï keát dính vaø opsonin hoùa • Nuoát • Tieâu diệt TEÁ BAØO THAM GIA MIEÃN DÒCH PGS.TSõ Laâm Thò Thu Höông ÑAÏI HOÏC NOÂNG LAÂM TPHCM
Nguồn gốc các tế bào máu và tham gia miễn dịch Tế bào mầm Dòng tế bào Dòng Dòng tế bào hồng cầu tế bào tủy lympho Hồng cầu Tế bào Tế bào Tế bào lympho T lympho B NK Tế bào Bạch cầu Tế bào nhân Tế bào Bạch cầu đơn Mast có hạt khổng lồ hình sao nhân lớn Bạch cầu Bạch cầu Bạch cầu Tiểu cầu Tế bào Đại thực ưa acid ưa base trung tính bạch tuộc bào NGUOÀN GOÁC CAÙC TEÁ BAØO THAM GIA MIEÃN DÒCH
Nguồn gốc các tế bào máu và tham gia miễn dịch • Tất cả các tế bào máu đều bắt nguồn từ một loại tế bào được gọi là tế bào gốc tạo máu (hematopoetic stem cell – HSC). • Tế bào gốc là những tế bào có khả năng biệt hoá thành các loại tế bào khác. Tế bào gốc có khả năng tự tái sinh bằng hình thức phân bào để duy trì số lượng của chúng. TEÁ BAØO THAM GIA MIEÃN DÒCH • Các tế bào thuộc dòng lympho – Lympho T, Lympho B, teá baøo dieät töï nhieân ( NK) • Các tế bào thuộc dòng tế bào tuỷ – Bạch cầu đơn nhân lớn và đại thực bào – Các tế bào thực bào khác • Tế bào bạch tuộc/đuôi gai/tua • Các tế bào hạt (bạch cầu trung tính, bạch cầu ưa acid) – Các tế bào hỗ trợ • Bạch cầu ưa base • Tế bào Mast • Tiểu cầu