Một số kí sinh trùng gây bệnh ở tôm chân trắng (Litopenaeus Vannamei) nuôi thương phẩm tại tỉnh Ninh Thuận

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản <br /> <br /> Số 3/2015<br /> <br /> THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC<br /> <br /> MỘT SỐ KÍ SINH TRÙNG GÂY BỆNH Ở TÔM CHÂN TRẮNG<br /> (Litopenaeus vannamei) NUÔI THƯƠNG PHẨM TẠI TỈNH NINH THUẬN<br /> PARASITIC PATHOGENS IN WHITELEG SHRIMP (Litopenaeus vannamei)<br /> FARMED IN NINH THUAN PROVINCE<br /> Nguyễn Thị Thùy Giang1, Phạm Quốc Hùng2<br /> Ngày nhận bài: 16/7/2015; Ngày phản biện thông qua: 06/9/2015; Ngày duyệt đăng: 15/9/2015<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Một số bệnh kí sinh trùng ở tôm chân trắng nuôi thương phẩm tại Ninh Thuận đã được nghiên cứu trong hai năm<br /> 2013 - 2014. Kết quả nghiên cứu cho thấy tôm chân trắng nuôi thương phẩm tại Ninh thuận thường bị nhiễm các các kí sinh<br /> trùng như: trùng tiêm mao bám ở trên cơ thể tôm (mang, vỏ, các phụ bộ) và vi bào tử trùng giống vi với Enterocytozoon<br /> hepatopenaei nội kí sinh trong gan tụy của tôm nuôi. Tỷ lệ cảm nhiễm trùng tiêm mao ở tôm nuôi tại Ninh thuận là khoảng<br /> 30-60% nhưng cường độ cảm nhiễm thấp. Tôm nuôi bị nhiễm vi bào tử trùng ở gan tụy thường có bị chậm lớn hoặc chết<br /> rải rác. Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng hiện tượng đục cơ (bệnh tôm bông) ở tôm nuôi tại Ninh Thuận có có liên quan<br /> đến kí sinh trùng vi bào tử trùng. Một kết quả đáng ngạc nhiên là không tìm thấy sự có mặt của kí sinh trùng hai tế bào<br /> Gregarine ở đường ruột tôm chân trắng nuôi ao tại Ninh Thuận.<br /> Từ khóa: bệnh kí sinh trùng, tôm chân trắng, vi bào tử trùng, trùng loa kèn<br /> <br /> ABSTRACT<br /> Studies on Parasitic diseases on white leg shrimp (Litopenaeus vannamei) farmed in Ninh Thuan province were<br /> carried out during two years (2013-2014). The results showed that grow-out shrimp usually infected by parasites such as<br /> ciliates and microsporidia. Ciliates (Zoothamnium spp, Epistylis spp.) were found on the surface of the shrimp body, the<br /> gills and the appendages with the infection rate was about 30-60% but the intensity of infection was very low. Meanwhile,<br /> Enterocytozoon hepatopenaei liked microsporida were observed in the hepatopancreas of shrimps. The infected shrimp<br /> often had a slow growth rate or mortality. Microsporidia Enterocytozoon hepatopenaei was not detected on shrimp with<br /> clinical sign of milky muscle. Surprisingly, no detection of sporozoa Gregarine in shrimp’s gut.<br /> Keywords: parasitic disease, Litopenaeus vannamei, Enterocytozoon hepatopenaei, Ciliates<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tôm chân trắng (L. vannamei) là một đối tượng<br /> nuôi trồng thủy sản chủ lực của Việt Nam. Tuy<br /> nhiên, dịch bệnh và những tổn thất do dịch bệnh<br /> vẫn luôn là nỗi lo hàng đầu của người nuôi tôm.<br /> Hàng năm, các dịch bệnh xảy ra vẫn gây ra thiệt hại<br /> hàng tỷ đồng cho ngành nuôi tôm Việt Nam. Bệnh kí<br /> sinh trùng ở tôm nuôi cũng là một mối nguy hại cho<br /> người nuôi tôm với khả năng gây chết và chậm lớn<br /> ở tôm. Đề tài này được thực hiện nhằm tiến hành<br /> những nghiên cứu về một số bệnh kí sinh trùng<br /> thường gặp ở tôm chân trắng nuôi thương phẩm<br /> <br /> 1<br /> <br /> tại Ninh thuận: bệnh do ngoại kí sinh trùng, bệnh do<br /> vi bào tử trùng, bệnh do trùng hai tế bào… Bên cạnh<br /> thông tin về dấu hiệu bệnh lý, mức độ cảm nhiễm,<br /> chúng tôi còn nghiên cứu những biến dổi bệnh lý do<br /> kí sinh trùng gây ra ở mô và tế bào của tôm chân<br /> trắng bị nhiễm kí sinh trùng.<br /> II. ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Vật liệu nghiên cứu.<br /> Những bệnh do ký sinh trùng ký sinh ở tôm he<br /> thường liên quan tới các dấu hiệu như đục trắng<br /> <br /> ThS. Nguyễn Thị Thùy Giang, 2 TS. Phạm Quốc Hùng: Viện Nuôi trồng thủy sản – Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> 14 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản <br /> cơ hay các nội quan, gây chậm lớn, giảm tỷ lệ<br /> sống (bệnh do vi bào tử Microsporidia, bệnh do<br /> trùng hai tế bào-Gregarine hay do bào tử trùng<br /> Haplosporidia…). Do vậy, vật liệu dùng cho nghiên<br /> cứu này là các mẫu tôm chân trắng bị đục cơ, tôm<br /> bị chậm lớn còi cọc được thu ở các vùng nuôi tôm<br /> thuộc tỉnh Ninh Thuận.<br /> 25 mẫu tôm (25-30 con/mẫu) (từ 30 ngày tuổi<br /> đến trước thu hoạch) có dấu hiệu còi cọc chậm<br /> lớn đã được thu. 18 mẫu tôm chân trắng có dấu<br /> hiệu đục cơ (25-30 con/mẫu) đã được thu từ các<br /> ao nuôi ở Ninh Thuận. Ngoài ra cũng có 15 mẫu<br /> tôm khỏe chưa bộc lộ dấu hiệu bệnh cũng được<br /> thu để làm đối chứng so sánh trong nghiên cứu<br /> bệnh lý.<br /> <br /> Số 3/2015<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu<br /> 2.1. Quan sát và mô tả các dấu hiệu chính của bệnh<br /> Các dấu hiệu chính bộc lộ ở bên ngoài cơ thể<br /> và trên các nội quan như mang, ruột, gan tụy, cơ<br /> của các mẫu tôm bị bệnh được quan sát trực tiếp<br /> bằng mắt thường, mô tả và xác định tần suất xuất<br /> hiện của các dạng bệnh lý trên các mẫu tôm bệnh<br /> và tôm khỏe. Ngoài ra, các hình ảnh chụp tôm bệnh<br /> và tôm khỏe cũng trợ giúp minh chứng cho sự mô<br /> tả được cụ thể và rõ ràng.<br /> 2.2. Phương pháp mô bệnh học<br /> Phương pháp mô bệnh học ứng dụng<br /> cho nghiên cứu ở tôm he được giới thiệu bởi<br /> Lightner (1996) đã được sử dụng cho nghiên cứu<br /> này. Phương pháp nghiên cứu này bao gồm các<br /> bước thực hiện được thể hiện ở hình 1.<br /> <br /> Hình 1. Quy trình làm các tiêu bản mô bệnh học của tôm he<br /> <br /> 2.2.1. Cố định mẫu dùng cho nghiên cứu mô bệnh học<br /> Cố định mẫu: 2ml dung dịch Davidson (gồm:<br /> 330 ml cồn etylic 95% +220 ml formol 40%+ 115ml<br /> acid acetic đậm đặc + 335ml nước cất) được tiêm<br /> vào giáp đầu ngực của mỗi con tôm. Sau đó ngâm<br /> toàn bộ cơ thể tôm trong dung dịch Davidson với tỷ<br /> lệ về thể tích là 1/10. Thời gian cố định mẫu trong<br /> dung dịch cố định từ 24-36h tùy theo kích thước của<br /> tôm. Sau thời gian cố định, chuyển mẫu sang cồn<br /> etylíc 70% để lưu giữ ở nhiệt độ phòng và thường<br /> xuyên thay cồn mới nếu mầu của dung dịch cố định<br /> bị thay đổi. <br /> 2.2.2. Xử lý, đúc và cắt mẫu<br /> Các mẫu sau khi lấy ra khỏi dung dịch cồn<br /> cố định, được làm mất nước bằng ngâm mẫu lần<br /> lượt vào các dung dịch cồn etylíc với nồng độ tăng<br /> dần (50%, 70%, 95% và 100%), mỗi thang cồn giữ<br /> khoảng 30-60 phút. Sau đó mẫu được làm cho mềm<br /> và trong bằng cách ngâm trong methyl salicylate<br /> nguyên chất với thời gian 12-24 giờ. Thấm mẫu<br /> trong paraphin nóng chảy ở nhiệt độ 650C trong thời<br /> gian 6-8h. Cuối cùng đúc mẫu trong paraphin tạo<br /> thành khối hình hộp. Cắt mẫu bằng máy microtom<br /> thành các lát có độ dày 5-6µm và đặt các lát mô này<br /> <br /> lên trên bề mặt 1 thau nước ấm có nhiệt độ 45-500C,<br /> trong nước có bổ sung albumin từ lòng trắng của<br /> 1-2 quả trứng gà.<br /> 2.2.3. Nhuộm các tiêu bản mô bệnh học<br /> Dùng lam sạch để vớt các lát cắt của mẫu (dày<br /> 5-6µ) nổi trên mặt nồi nước ấm (450C). Đặt lam mẫu<br /> này lên máy sấy ở nhiệt độ 45-600C trong 1-4h (tùy<br /> theo nhiệt độ). Khi các lam mẫu đã khô, quá trình<br /> nhuộm các lam mẫu được thực hiện như sau: làm<br /> mất paraphin bằng cách nhúng các lam mẫu trong<br /> xilen 2 lần, 5 phút cho mỗi lần. Tiếp theo mẫu được<br /> làm no nước bằng cách nhúng trong cồn etanol<br /> với các nồng độ giảm dần (100%, 90%, 70% và<br /> 50%), mỗi mức cồn giữ trong 2-3 phút. Sau khi đã<br /> no nước, các lam mẫu được nhúng với nước vòi<br /> 3-6 lần rồi nhuộm với Hematoxylin trong thời gian<br /> 4-6 phút, sau đó lấy mẫu ra rửa với nước vòi trong<br /> thời gian 4-6 phút trước khi nhuộm lần 2 với Eosine<br /> trong 2 phút. Tiếp tục làm mất nước của mẫu bằng<br /> cách nhúng 10 lần các lam mẫu trong dung dịch<br /> cồn với nồng độ tăng dần (50%, 70%, 90%, 95% và<br /> 100%). Cuối cùng làm trong các lam chứa các lắt<br /> cắt mô bằng cách nhúng trong xilen 2 lần, 2-3 phút<br /> cho 1 lần. Để lam mẫu khô tự nhiên trong không khí,<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 15<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản <br /> đậy bằng lamel với keo dán Bomcanada. Các tiêu<br /> bản mô bệnh học được quan sát dưới kính hiển vi<br /> quang học và xác định những biến đổi trong tổ chức<br /> dựa vào sự so sánh với mẫu làm từ tôm khỏe.<br /> 2.3. Làm các mẫu mô ép hoặc mô phết để kiểm tra<br /> nhanh ký sinh trùng<br /> Phương pháp dùng các mẫu ép hoặc phết mô<br /> gan tụy, mẫu ép mang hoặc các phần phụ của tôm<br /> để kiểm tra phát hiện nhanh các loại ký sinh trùng<br /> ký sinh ở mang, gan tụy hay bám trên các phần phụ<br /> của tôm. Với các tiêu bản ép gan tụy được nhuộm<br /> với xanh malachite 0,5%, các tiêu bản phết mô gan<br /> tụy có thể được nhuộm với giemsa.<br /> 2.4. Phương pháp xử lý số liệu<br /> Số liệu được thống kê và xử lý bằng phần mềm<br /> Excel 2007<br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> 1. Tôm chân trắng bị nhiễm tiêm mao trùng/<br /> trùng lông (Ciliata)<br /> Kết qủa kiểm tra 43 mẫu tôm đã chỉ ra rằng<br /> mang và các phần phụ của tôm chân trắng nuôi ao<br /> ở Ninh Thuận thường bị nhiễm một số tiêm mao<br /> trùng thuộc hai giống Zoothamnium và Epistylis. Tỷ<br /> lệ nhiễm tiêm mao trùng trong các ao giao động từ<br /> 40-60% với cường độ cảm nhiễm rất thấp: thường<br /> chỉ gặp một vài quần thể của 2 loại tiêm mao trùng<br /> này ký sinh ở các phần phụ như chân bơi, chân bò,<br /> cá biệt có gặp ở mang của tôm. Kết quả phân tích<br /> cho thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa thông kê<br /> về mức độ cảm nhiễm của ngoại kí sinh trùng giữa<br /> những con tôm bị bệnh và chết với những con tôm<br /> khỏe mạnh.<br /> Bảng 1. Tỷ lệ cảm nhiễm kí sinh trùng trên tôm<br /> chân trắng nuôi thương phẩm<br /> Nguồn gốc<br /> <br /> Số ao<br /> <br /> Số tôm<br /> đã kiểm tra<br /> <br /> Tỷ lệ cảm nhiễm<br /> KST (%)<br /> <br /> Phước Dinh<br /> <br /> 5<br /> <br /> 55<br /> <br /> 51<br /> <br /> An Hải<br /> <br /> 14<br /> <br /> 162<br /> <br /> 43<br /> <br /> Tri Hải<br /> <br /> 5<br /> <br /> 54<br /> <br /> 73<br /> <br /> Tân Hải<br /> <br /> 15<br /> <br /> 157<br /> <br /> 67<br /> <br /> Hội Hải<br /> <br /> 4<br /> <br /> 50<br /> <br /> 69<br /> <br /> å<br /> <br /> 43<br /> <br /> 478<br /> <br /> TB: 60.6%<br /> <br /> Các mẫu tôm thu có thời gian nuôi khoảng 30 ÷<br /> 60 ngày. Trong đó, tỷ lệ cảm nhiễm kí sinh trùng ở<br /> tôm chân trắng nuôi tại xã Tri Hải là cao nhất (73%).<br /> Ngược lại, tỷ lệ nhiễm kí sinh trùng ở tôm chân trắng<br /> nuôi tại hai xã An Hải và Phước Dinh là thấp nhất<br /> (43-51%) so với các vùng nuôi khác. Nguyên nhân<br /> <br /> 16 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Số 3/2015<br /> sự khác biệt trên có thể là do quy trình kĩ thuật nuôi,<br /> sự chăm sóc quản lý sức khỏe tôm trong quá trình<br /> nuôi, xử lý môi trường nước, sử dụng hóa chất,<br /> thuốc kháng sinh trong quy trình nuôi và chất liệu<br /> đáy của các ao nuôi ở từng vùng nuôi. Một điều<br /> quan trọng được ghi nhận là tỷ lệ nhiễm và cường<br /> độ nhiễm cao hơn thường bắt gặp ở những hộ nuôi<br /> thiếu hệ thống ao xử lý lắng lọc. Điều này cho thấy<br /> rằng sự tăng lên về số lượng của các ngoại kí sinh<br /> trùng trong ao nuôi có liên quan đến chất lượng môi<br /> trường trong ao nuôi giàu hợp chất hữu cơ. Nhiều<br /> nhà khoa học đã cho rằng sự xuất hiện và có mặt<br /> của các kí sinh trùng có thể là một cảnh báo về chất<br /> lượng môi trường không tốt (Blanar & CTV, 2009;<br /> Marcogliese, 2005;)<br /> Bảng 2. Thành phần và mức độ cảm nhiễm<br /> của các loài KST trên tôm chân trắng nuôi<br /> thương phẩm<br /> Mức độ cảm nhiễm<br /> Thành phần KST<br /> <br /> Epistylis sp.<br /> Zoothamnium sp.<br /> <br /> Cơ quan kí sinh TLCN<br /> (%)<br /> <br /> Chân<br /> <br /> 35,67<br /> <br /> Thân, chân,<br /> 64,33<br /> mang<br /> <br /> CĐCN<br /> <br /> min - max<br /> TB<br /> <br /> 1-3<br /> 2,6<br /> 5 - 17<br /> 5,8<br /> <br /> Có sự khác biệt khá lớn về tỷ lệ và cường độ<br /> nhiễm tiêm mao trùng ở tôm chân trắng so với các<br /> kết quả tương tự thu được ở tôm sú nuôi trong<br /> những nghiên cứu trước kia. Đỗ Thị Hòa & CTV<br /> (1996) đã từng thông báo về những trường hợp<br /> tôm sú (P. monodon) nuôi trong ao bị bẩn mình, đen<br /> mang và chết rải rác vào các buổi sáng do nhiễm<br /> trùng tiêm mao với tỷ lệ (70-100%) và cường độ<br /> nhiễm cao (>25). Sự khác biệt này có lẽ liên quan<br /> tới việc tôm sú thường bị nhiễm rất cao các loại<br /> virus như MBV (50-80%) hay HPV (30-50%) (Đỗ<br /> Thị Hòa & CTV, 1996; Lightner, 1996) gây ra hiện<br /> tượng còi cọc, chậm lớn. Hiện tường còi cọc chậm<br /> lớn của tôm sú, kết hợp với thời gian nuôi kéo dài<br /> (4-5 tháng) và trình độ quản lý với các sản phẩm<br /> hỗ trợ còn hạn chế đã dẫn tôm sú thời đó bị nhiễm<br /> trùng tiêm mao cao và có thể gây tác hại cho tôm.<br /> Những năm gần đây, tôm P. vannamei được nuôi<br /> trong ao đất với mật độ cao, 80-120 con/m2 nhưng<br /> chất lượng môi trường được quản lý khá tốt, thời<br /> gian nuôi tôm chân trắng ngắn hơn tôm sú, các<br /> hộ nuôi dùng các loại chế phẩm sinh học để quản<br /> lý chất lượng nước, nên đã hạn chế sự sinh sôi<br /> phát triển của các tiêm mao trùng, do vậy dù vẫn<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản <br /> gặp sự hiện diện của ký sinh trùng này ở tôm chân<br /> trắng tại Ninh Thuận, nhưng cường độ nhiễm thấp,<br /> hầu như không ảnh hưởng tới sức khỏe của tôm<br /> (hình 2).<br /> Mặc dù ít gây tác hại ở giai đoạn lớn, nhưng<br /> trùng loa kèn có khả năng gây chết hàng loạt ở giai<br /> đoạn ấu trùng và hậu ấu trùng tôm khi cảm nhiễm<br /> với cường độ cao (Lightner, 1996). Với số lượng<br /> <br /> Số 3/2015<br /> lớn các trại sản xuất tôm giống phân bố trong tỉnh<br /> Ninh Thuận, việc trùng loa kèn phân bố và tồn tại<br /> ở khu vực này cũng là một mối nguy hiểm tiềm<br /> tàng cần được quan tâm trong các chương trình<br /> phòng ngừa và kiểm soát bệnh của địa phương.<br /> Con giống sạch bệnh là một biện pháp hữu hiệu để<br /> phòng ngừa dịch bệnh và sản xuất thương phẩm<br /> thành công.<br /> <br /> Hình 2. Trùng tiêm mao cảm nhiễm ở tôm chân trắng nuôi tại Ninh Thuận<br /> <br /> 1. Hình ảnh mô bệnh học của trùng tiêm mao (Zoothamnium sp) nhiễm ở trên cơ thể tôm (100x)<br /> 2. Tiêm mao trùng bao phủ trên bề mặt và các phần phụ của tôm<br /> 3. Hình dưới: Zoothamnium sp. kí sinh ở mang tôm<br /> <br /> 2. Bệnh đục cơ ở tôm chân trắng không liên quan tới vi bào tử (Microsporida)<br /> <br /> Hình 3. Tôm chân trắng bị bệnh đục cơ và đặc điểm bệnh lý ở các vùng cơ vân bị đục mờ<br /> <br /> Hình trái: Tôm chân trắng bị đục cơ thu ở Ninh Thuận (ở trên là tôm khỏe, ở dưới là tôm bị đục cơ)<br /> Hình phải: Bệnh lý thể hiện ở vùng cơ vân bị đục mờ, nhưng không bị dập nát, không có mặt của vi bào tử, cũng không có các thể vùi của IMNV (mũi tên<br /> trắng chỉ vùng cơ bình thường, mũi tên đen chỉ vùng cơ bị đục mờ)<br /> <br /> Từ 18 mẫu tôm P. vannamei bị đục cơ thu tại<br /> Ninh Thuận, vùng cơ vân dọc phần bụng bị đục mờ<br /> đã được kiểm tra nhanh trên các tiêu bản ép tươi<br /> và tiêu bản mô bệnh học để phát hiện sự tồn tại của<br /> <br /> các vi bào tử. Tuy nhiên, tất cả các mẫu tôm bị đục<br /> cơ này đều không phát hiện sự có mặt của vi bào tử<br /> (hình 3). Bệnh lý thể hiện ở vùng cơ vân bị đục mờ<br /> cho thấy không bị dập nát, không có mặt của vi bào<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 17<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản <br /> tử, cũng không có các thể vùi của IMNV (hình 3, mũi<br /> tên trắng chỉ vùng cơ bình thường, mũi tên đen chỉ<br /> vùng cơ bị đục mờ). Kết quả mô bệnh học này có sự<br /> khác biệt với kết quả về được công bố bởi Prasertsri<br /> & CTV (2009) và Limsuwan & CTV (2008) về bệnh<br /> tôm đục cơ ở tôm chân trắng nuôi tại Thái lan. Hai<br /> nhóm tác giả này đều tìm thấy sự có mặt của vi<br /> bào tử trùng cũng như sự biến dạng của vùng cơ<br /> bị đục. Với kết quả nghiên cứu này, chúng tôi cho<br /> rằng hiện tượng tôm chân trắng bị đục cơ xảy ra ở<br /> một số ao nuôi tôm chân trắng tại Ninh Thuận không<br /> liên quan tới vi bào tử, cụ thể hơn rằng đây không<br /> phải bệnh tôm sữa như đã được giới thiệu bởi<br /> Lightner (1996), Limsuwan & CTV (2008) và<br /> Prasertsri & CTV (2009).<br /> <br /> Số 3/2015<br /> 3. Tôm chậm lớn với vi bào tử cảm nhiễm ở gan tụy<br /> Nghiên cứu của chúng tôi trên 43 mẫu tôm chân<br /> trắng nuôi thương phẩm tại Ninh thuận cũng đã phát<br /> hiện được một loại vi bào tử tồn tại trong nguyên<br /> sinh chất các tế bào biểu mô hình ống của gan tụy<br /> ở một số mẫu tôm chân trắng nuôi ở Ninh Thuận bị<br /> chậm lớn hay bị hoại tử gan tụy. Tỷ lệ nhiễm khoảng<br /> 15-20%. Trên các tiêu bản ép mô gan tụy tươi có<br /> nhuộm xanh Malachite 0,5%, khi các tế bào biểu<br /> mô gan tụy hình ống của vật chủ vỡ ra, phóng thích<br /> các vi bào tử ra ngoài tế bào được phát hiện rõ ràng<br /> dưới kính hiển vi quang học ở độ phóng đại >400X.<br /> Tuy nhiên, hiện tượng nhiễm vi bào tử loại này cũng<br /> mới chỉ gặp ở một số ít mẫu tôm bị chậm lớn hay bị<br /> hoại tử gan đưa vào xét nghiệm và trên một vài tiêu<br /> bản mô bệnh học được làm từ tôm chân trắng nuôi<br /> ở Ninh Thuận (hình 4).<br /> <br /> Hình 4. Vi bào tử tương tự như loài<br /> Enterocytozoon hepatopenaei nội ký sinh ở gan<br /> tụy của tôm chân trắng tại Ninh Thuận<br /> Hai hình trên: Vi bào tử ký sinh nội bào ở tiêu bản ép mô gan<br /> tụy tươi, nhuộm malachite green, độ phóng đại 400x (mũi tên)<br /> Hình dưới: Tiêu bản mô bệnh học của gan tụy tôm chân trắng<br /> đã bị teo nhỏ, chuyển màu trắng thể hiện các tế bào biểu mô<br /> gan tụy đã hoại tử, với nhiều hạt giống vi bào tử được phóng<br /> thích ra bên ngoài (H & E, 200x)<br /> <br /> Để đánh giá chính xác mức độ cảm nhiễm của<br /> loại vi bào tử ở gan tụy của tôm chân trắng nuôi ở<br /> Ninh Thuận , cần phải thu mẫu và phân tích thêm<br /> bằng PCR. Theo Tangprasittipap & CTV (2013) khi<br /> nghiên cứu ở tôm P.vannamei nuôi ở Thái Lan đã<br /> cho rằng, phương pháp mô bệnh học có thể không<br /> đánh giá được chính xác về tỷ lệ và cường độ<br /> nhiễm của vi bào tử này ở tôm. Các tác giả này<br /> đề nghị nên chẩn đoán bằng kỹ thuật PCR hoặc kỹ<br /> thuật lai tại chỗ (ISH), tuy nhiên ở Việt Nam hiện nay<br /> vẫn chưa phát triển thành công cặp mồi đặc hiệu<br /> hay đầu dò DNA đặc hiệu cho ký sinh trùng này để<br /> có thể chẩn đoán bằng PCR hay ISH.<br /> <br /> 18 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Ở Việt Nam, trong năm 2009-2010, đã có 2<br /> nhóm nhà khoa học thuộc Viện NCNTTS I đã phát<br /> hiện được một loài vi bào tử cảm nhiễm khá cao ở<br /> gan tụy của tôm sú P. monodon nuôi ở Hải Phòng,<br /> Nghệ An, Huế, Sóc Trăng, Bạc Liêu và Cà Mau<br /> bằng phương pháp làm các tiêu bản ép hay phết<br /> mô gan tụy tụy tươi, kết hợp với kính hiển vi điện<br /> tử truyền qua (TEM). Đặc biệt, các nhà khoa học<br /> này đã cho rằng, vi bào tử này có liên quan tới hội<br /> chứng phân trắng (white feces syndrome-WFS)<br /> ở tôm sú nuôi ở Việt Nam (Hà N.T.T & CTV, 2010).<br /> Năm 2009, Tourtip & CTV đã xác định được loài<br /> vi bào tử trùng Enterocytozoon hepatopenaei<br /> <br />