Mối quan hệ giữa pháp luật và tôn giáo ở Việt Nam

Mối quan hệ giữa pháp luật và tôn giáo ở Việt Nam<br /> <br /> <br /> MỐI QUAN HỆ GIỮA PHÁP LUẬT<br /> VÀ TÔN GIÁO Ở VIỆT NAM<br /> <br /> NGUYỄN THỊ TỐ UYÊN *<br /> <br /> <br /> Tóm tắt: Pháp luật là một loại quy phạm xã hội. Muốn đánh giá hệ thống <br /> về pháp luật thì phải đặt nó trong mối tương quan với các quy phạm xã hội  <br /> khác như: đạo đức, phong tục, tập quán, tôn giáo... Bài viết phân tích vai trò <br /> của pháp luật và tôn giáo, mối quan hệ  giữa pháp luật với tôn giáo, thực <br /> trạng của mối quan hệ  đó  ở  nước ta hiện nay, từ  đó nêu lên yêu cầu của  <br /> việc hoàn thiện pháp luật về tôn giáo.<br /> Từ khóa: Pháp luật; tôn giáo; pháp luật về tôn giáo; Việt Nam.<br /> <br /> 1. Vai trò của pháp luật và tôn giáo  thần của xã hội, chịu sự  quy định của <br /> trong việc điều chỉnh các quan hệ  xã  đời sống vật chất. Ý thức trong đó có ý <br /> hội  thức tôn giáo của cá nhân, cộng đồng <br /> Mọi   xã   hội   muốn   tồn   tại   và   phát  người trong xã hội chỉ  là sự  phản ánh <br /> triển phải dựa trên cơ  sở  của trật tự,  tồn  tại xã  hội.  Tôn giáo là  một  hiện <br /> ổn định. Sự  trật tự  và  ổn định chỉ  có  tượng lịch sử, một sản phẩm của thời  <br /> được nhờ  sự  điều chỉnh của hệ  thống  đại lịch sử  nhất định. Tôn giáo là sản <br /> các   quy   phạm   xã   hội.   Hệ   thống   các  phẩm của con người xã hội, là phương <br /> quy phạm xã hội bao gồm: pháp luật  thức tồn tại của con người. Tôn giáo là <br /> đạo đức, phong tục, tập quán, hương  sự  phản  ánh xã hội vào trong ý thức <br /> ước của cộng đồng dân cư, những thể  của con người. Song sự  phản  ánh đó <br /> chế của các tổ  chức xã hội và tổ  chức  chỉ là sự phản ánh phi lý, hoang đường, <br /> tôn giáo. Trong hệ thống các quy phạm  bóp méo hiện thực, để  rồi sau đó lấy <br /> xã hội, pháp luật và tôn giáo có sự ảnh  cái phi lý, hoang đường làm chuẩn mực <br /> hưởng qua lại với nhau.  để  giải thích hoặc chi phối hiện thực <br /> Theo   Ph.Ăngghen,   tôn   giáo   là   một  của con người. Không phải con người <br /> hình thái ý thức xã hội phản ánh một   cá nhân riêng lẻ mà là con người xã hội <br /> cách hư ảo về thế giới bên ngoài nhằm  đã sản sinh ra tôn giáo, do đó tôn giáo <br /> đền   bù   cho   những   bất   lực   của   con   là một hiện tượng xã hội. Tôn giáo là <br /> người trong cuộc sống hàng ngày. Tôn  một hình thái ý thức xã hội đặc biệt <br /> giáo là hiện tượng thuộc đời sống tinh  phản ánh cái tồn tại xã hội đã sinh ra <br /> <br /> <br /> 53<br /> Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 1(86) ­ 2015<br /> <br /> <br /> nó.(*)  tương hỗ  giữa pháp luật với tôn giáo <br /> Pháp luật là những quy tắc  ứng xử  có ý nghĩa quan trọng về  mặt lý luận <br /> chung,   thể   hiện   ý   chí   của   giai   cấp  và  thực tiễn.  Việc  xây dựng và hoàn <br /> thống trị, do nhà nước đặt ra hoặc thừa  thiện pháp luật không thể  bỏ  qua yếu <br /> nhận, được đảm bảo thực hiện bằng  tố  tôn giáo. Điều này có tầm đặc biệt <br /> cưỡng   chế   nhà   nước.   Pháp   luật   có  quan trọng đối với nước ta ­ một quốc <br /> những thuộc tính cơ  bản như: tính bắt  gia đa tôn giáo.<br /> buộc   chung,   tính   được   xác   định   chặt  Khi chưa có pháp luật, phương tiện <br /> chẽ  về  mặt hình  thức, tính được đảm  điều chỉnh hữu hiệu nhất các quan hệ <br /> bảo   thực   hiện   cưỡng  chế   bằng   nhà  xã   hội   nhằm   ổn   định   trật   tự   xã   hội  <br /> nước. Pháp luật khác với thể  chế  tôn  chính là phong tục, tập quán và các tín <br /> giáo  ở  chính những thuộc tính này. Do  điều tôn giáo. Ngay cả khi pháp luật ra <br /> vậy,   một   cá   nhân   nếu   vi   phạm   pháp  đời, các phong tục, tập quán và các tín  <br /> luật thì phải chịu chế tài của pháp luật  điều tôn giáo vẫn tồn tại và trở  thành <br /> (như   phạt   tù,   phạt   tiền).   Tuy   nhiên,  nguồn bổ sung cho pháp luật. <br /> pháp luật và thể  chế  tôn giáo có một  Trong thực tế, có những quan hệ xã <br /> điểm chung: chúng đều là phương tiện,  hội mà pháp luật khó điều chỉnh, như <br /> đều là những quy tắc điều chỉnh hành  quan hệ  tình cảm trong gia đình, trong <br /> vi   của   con   người   với   mục   đích   đảm  cộng đồng. Để  điều chỉnh quan hệ  xã <br /> bảo trật tự xã hội. hội này thì việc sử dụng các phong tục, <br /> Một   xã   hội   càng   phát   triển,   càng  tập quán và các tín điều tôn giáo lại tỏ <br /> hiện đại thì càng xuất hiện nhiều quan  ra  ưu thế  hơn pháp luật vì các cư  dân <br /> hệ  xã hội cần điều chỉnh. Pháp luật là  vẫn có thói quen sống theo phong tục,  <br /> một yếu tố điều chỉnh hữu hiệu, không  tập quán, tín điều tôn giáo. Pháp luật <br /> thể   thiếu   được   trong   xã   hội   có   nhà  dù hoàn thiện đến đâu cũng không thể <br /> nước.   Tuy  nhiên,   chúng  ta   không  nên  điều chỉnh hết các quan hệ  xã hội đa <br /> tuyệt   đối   hóa   vai   trò   của   pháp   luật  dạng.   Do  vậy,   bổ   sung  cho  sự   trống  <br /> trong việc điều chỉnh các quan hệ  xã  vắng đó của pháp luật là những phong <br /> hội, mà phải đánh giá đúng vai trò pháp  tục tập quán và các tín điều tôn giáo tốt <br /> luật và kết hợp sử  dụng pháp luật với   đẹp.<br /> các   quy   phạm   xã   hội   khác   để   điều  Không chỉ   ở  Việt Nam mà ngay cả <br /> chỉnh các quan hệ xã hội một cách hiệu  nhiều nước trên thế  giới, phong tục, <br /> quả  nhất. Chính vì vậy, việc xác định  tập  quán,  tín  điều  tôn  giáo cùng với <br /> và   đánh   giá   đúng   đắn   mối   quan   hệ  pháp   luật   đóng   vai   trò   quan   trọng  <br /> trong việc điều chỉnh các quan hệ  xã <br />  Tiến sĩ, Trường Đại học Phương Đông.<br /> (*)<br /> hội. Ví dụ, ở Indonesia, song song v ới  <br /> <br /> 54<br />  Mối quan hệ giữa pháp luật và tôn giáo ở Việt Nam<br /> <br /> <br /> pháp   luật   của   nhà   nước   còn   có   các  tác   động,   trong   đó   có   pháp   luật.   Tuy <br /> quy phạm xã hội (trong đó chủ yếu là  nhiên, pháp luật với sức mạnh vốn có <br /> các   tín  điều   tôn   giáo)   cùng   tham   gia  mà các quy phạm xã hội khác không có <br /> điều chỉnh quan hệ  xã hội. Người ta  được   đã   tác   động   mạnh   mẽ   đến   tôn <br /> chia chúng làm 3 hệ  thống: pháp luật  giáo. Nếu có nội dung tiến bộ thì pháp <br /> bản địa và các quy phạm xã hội bắt  luật   sẽ   ảnh   hưởng   tích   cực   tới   tôn <br /> nguồn từ đời sống hàng ngày của một  giáo. Pháp luật có thể  hướng tôn giáo <br /> số  cộng đồng (chủ  yếu hình thành từ  theo con đường đúng đắn. Khi một tôn <br /> phong   tục   tập   quán);   pháp   luật   Hồi  giáo có các tư  tưởng, quan niệm, giáo <br /> giáo   (chủ   yếu   hình   thành   từ   kinh  điều   không   phù   hợp   với   xã   hội   hiện <br /> Coran  để  điều chỉnh các vấn đề  tôn  tại, gây cản trở, kìm hãm sự phát triển, <br /> giáo  và   gia   đình  của  người  dân theo  tác động xấu đến xã hội thì pháp luật <br /> đạo   Hồi);   pháp   luật   phương   Tây  sẽ dùng biện pháp của mình điều chỉnh <br /> được   du   nhập   vào   (cụ   thể   là   pháp  hay loại bỏ chúng. Pháp luật có thể tạo <br /> luật của Hà Lan). điều kiện cho tôn giáo phát triển. Với <br /> Pháp   luật  chỉ   có   hiệu   lực   thật   sự  những đặc điểm riêng của mình pháp <br /> khi người dân tiếp nhận và thi hành  luật có khả  năng triển khai chính sách <br /> một   cách tự  giác.  Yếu tố   phong tục  của   nhà   nước   về   tôn   giáo   một   cách <br /> tập   quán   cùng   với   tín   điều   tôn   giáo  nhanh chóng và hiệu quả.<br /> chính   là   điều   kiện   khách   quan   giúp  Tôn giáo với  ưu thế nhất định trong <br /> cho pháp luật gần với  đời sống của  đời sống hàng ngày lại ảnh hưởng đến <br /> người  dân.   Vì  vậy,   khi  xây  dựng  và  pháp   luật   theo   chiều   hướng   tích   cực <br /> hoàn thiện hệ  thống pháp luật không  hoặc tiêu cực. Tôn giáo có thể giúp xây <br /> thể bỏ qua các tín điều tôn giáo.  dựng pháp luật. Khi xã hội phát triển <br /> 2. Mối quan hệ  giữa pháp luật và  đến một giai đoạn nhất định thì nhiều <br /> tôn giáo tín điều tôn giáo được “pháp luật hóa”, <br /> Pháp luật và tôn giáo có mối quan  chúng trở  thành những quy phạm pháp <br /> hệ  qua lại và tác động lẫn nhau. Cùng  luật được nhà nước thừa nhận và đảm <br /> với các loại quy phạm xã hội khác như  bảo thực hiện. Ví dụ  như: trong đạo <br /> phong tục quán, đạo đức,... pháp luật  Thiên   Chúa   có   quy   định   về   kết   hôn <br /> và   tôn   giáo   góp   phần   tạo   nên   sự   ổn  “một   vợ,   một   chồng”,   quy   định   này <br /> định và trật tự của xã hội. phù hợp với xã hội và được nâng lên <br /> Từ  trước đến nay, tôn giáo luôn tồn  thành luật  ở  hầu hết các quốc gia trên <br /> tại   khách   quan.   Bản   thân   pháp   luật  thế   giới,   trong   đó   có   Việt   Nam.   Hay <br /> không tạo ra tôn giáo. Tôn giáo thay đổi  trong đạo Phật có điều răn phải kính <br /> hay mất đi do nhiều yếu tố khách quan  trọng  ông bà,  cha  mẹ...;  các  điều răn <br /> <br /> 55<br /> Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 1(86) ­ 2015<br /> <br /> <br /> này phù hợp với sự  phát triển của xã  thức tín ngưỡng dân gian như: thờ cúng <br /> hội.   Tôn   giáo   có   thể   giúp   pháp   luật  ông bà tổ  tiên, thờ  Thành Hoàng (thờ <br /> phát triển và hoàn thiện. Hầu hết các  những người có công với cộng đồng, <br /> tôn giáo đều có các giáo lý, giáo điều  dân  tộc)...  Còn đồng  bào  các  dân  tộc <br /> khuyên răn con người làm việc thiện.  thiểu số  (có hình thức tôn tín ngưỡng <br /> Các giáo lý, giáo điều đó góp phần xây  nguyên thủy (còn gọi là tín ngưỡng sơ <br /> dựng tình đoàn kết nội bộ; giải quyết  khai) như Tô tem giáo, Bái vật giáo, Sa <br /> linh   hoạt,   kịp  thời,   có  tình,   có   lý   các  man giáo.<br /> mâu   thuẫn   trong   cộng   đồng.   Khi   các  Ở   Việt   Nam   một   số   tôn   giáo   có <br /> giáo dân thực hiện theo những giáo lý,  nguồn gốc từ  phương Đông (như  Phật <br /> giáo điều này thì họ  sẽ  phần nào giúp  giáo, Lão giáo, Nho giáo); một số  tôn <br /> cho   xã   hội   ổn   định,   phát   triển.   Bên  giáo có nguồn gốc từ phương Tây (như <br /> cạnh đó, đối với các tín điều tôn giáo  Công giáo, Tin Lành; có những giáo nội <br /> đã được nâng lên thành luật, nếu các  sinh (như đạo Cao Đài, đạo Hòa Hảo); <br /> giáo dân thực hiện theo các tín điều tôn  có   tôn   giáo   hoàn   chỉnh   (có   hệ   thống <br /> giáo này thì điều đó có nghĩa là họ  đã  giáo lý, giáo luật, lễ  nghi và tổ  chức <br /> thực hiện pháp luật. Như  vậy, nhờ tôn  giáo hội) và cũng có những hình thức <br /> giáo mà công việc quản lý, xã hội của  tôn giáo sơ  khai. Nước ta hiện nay có <br /> pháp luật nhẹ đi phần nào. 13   tôn   giáo   với   37   tổ   chức   tôn   giáo <br /> Bên cạnh những tác động tích cực  được   Nhà   nước   công  nhận  cấp  đăng <br /> thì tôn giáo cũng có tác động tiêu cực  ký hoạt động. Các tôn giáo  ở  nước ta <br /> đến pháp luật. Điều đó thể hiện ở chỗ:  độc lập về  nghi lễ  nhưng gắn bó với <br /> trong quá trình phát triển của mình đôi  nhau   trong   khối   đoàn   kết   dân   tộc   vì <br /> khi   các   giáo   lý,   giáo   điều   không   phù  mục   tiêu   dân   giàu,   nước   mạnh,   dân <br /> hợp với đạo đức xã hội, xâm hại đến  chủ,   công   bằng,   văn   minh.   Bên   cạnh <br /> sức khỏe, danh dự, tính mạng của con  đó, còn có nhiều tín ngưỡng dân gian <br /> người. Trong một số trường hợp chúng  với   các   nghi   lễ   đặc   sắc,   phong   phú, <br /> còn gây mất đoàn kết dân tộc, dẫn đến  được   đông   đảo   người   dân   sùng   kính <br /> xung đột tôn giáo.  (như thờ  mẫu, thờ Vua Hùng, thờ Đức <br /> 3. Thực trạng mối quan hệ  giữa   Thánh Trần...).<br /> tôn giáo và pháp luật ở Việt Nam  Ở  Việt Nam quản lý nhà nước về <br /> Việt Nam là quốc gia có nhiều loại  tôn giáo cũng như những quy định pháp <br /> hình tín ngưỡng, tôn giáo và là quốc gia  luật   về   tôn   giáo   hình   thành   rất   sớm. <br /> đa dân tộc, mỗi dân tộc  đều lưu giữ  Chẳng   hạn,   Bộ   “Quốc   Triều   Hình <br /> những  hình  thức   tín   ngưỡng   tôn  giáo  Luật” (Luật Hồng Đức) thời Hậu Lê <br /> riêng   của   mình.   Người   Kinh   có   hình  có 722 điều, trong đó 4 điều quy định <br /> <br /> 56<br />  Mối quan hệ giữa pháp luật và tôn giáo ở Việt Nam<br /> <br /> <br /> về   tội   liên   quan   đến   hoạt   động   tín  dụng   tôn   giáo   tuyên   truyền   tà   đạo, <br /> ngưỡng, tôn giáo.  hoạt động mê tín dị  đoan, không được <br /> Ngay   sau   khi   nước   Việt   Nam   Dân  ép   người   dân   theo   đạo   cũng   như   bỏ <br /> chủ   Cộng   hòa   ra   đời,   Nhà   nước   đã  đạo”.   Điều   24   Hiến   pháp   1992   sửa <br /> quan   tâm   đến   công   tác   quản   lý   nhà  đổi   năm   2013   cũng   quy   định:   “Công <br /> nước về tôn giáo và tạo điều kiện cho   dân   có   quyền   tự   do   tín   ngưỡng,   tôn <br /> tôn   giáo   phát   triển.   Quyền   tự   do   tôn  giáo,   theo   hoặc   không   theo   tôn   giáo. <br /> giáo của Việt Nam được quy định tại:  Các   tôn   giáo   bình   đẳng   trước   pháp <br /> điều 24 Hiến pháp năm 1992 sửa đổi  luật.   Nhà   nước   tôn   trọng   và   bảo   vệ <br /> năm 2013; điều 129, khoản 1 Bộ  luật  quyền   tự   do   tín   ngưỡng   tôn   giáo. <br /> hình sự 1999 (sửa đổi năm 2009); pháp  Không ai được xâm phạm quyền tự do <br /> lệnh tín ngưỡng tôn giáo ban hành ngày  tín ngưỡng tôn giáo, hoặc lợi dụng tín <br /> 15   tháng   11   năm   2004;   Nghị   định   22  ngưỡng   tôn   giáo   để   vi   phạm   pháp <br /> của   Chính   phủ   hướng   dẫn   thi   hành  luật”. Quy định này góp phần tạo điều <br /> pháp lệnh tín ngưỡng tôn giáo ngày 1  kiện cho nhân dân thực hiện quyền tự <br /> tháng 03 năm 2005; điều 5 Bộ luật Dân  do tín ngưỡng tôn giáo. <br /> sự; điều 2, điều 6 luật Hôn nhân gia  Để   đảm   bảo   quyền   tự   do   tín <br /> đình năm 2000; Nghị định 92 của Chính  ngưỡng, tôn giáo thì pháp luật của Nhà <br /> phủ  Quy định chi tiết và biện pháp thi  nước ta còn có những quy định trừng trị <br /> hành   Pháp   lệnh   tín   ngưỡng,   tôn   giáo  những kẻ  xâm hại đến lợi ích của tôn <br /> ngày   8   tháng   11   năm   2012.   Các   quy  giáo. Ví dụ, điều 129, khoản 1 Bộ luật  <br /> định pháp luật trên đều nhằm cụ  thể  Hình sự  1999 (sửa đổi năm 2009) quy <br /> hóa chủ  trương,  chính sách của Đảng  định:  “Người   nào   có   hành  vi   cản   trở <br /> về  tôn giáo, đó là: “mọi tín đồ  đều có  công   dân   thực   hiện   quyền   hội   họp, <br /> quyền tự  do hành đạo tại gia đình và  quyền lập hội phù hợp với lợi ích của <br /> cơ  sở  thờ  tự  hợp pháp theo quy định  Nhà nước và của nhân dân, quyền tự <br /> của   pháp   luật.   Các   tổ   chức   tôn   giáo  do   tín   ngưỡng   tôn   giáo,   theo   hoặc <br /> được   Nhà   nước   thừa   nhận   và   được  không theo tôn giáo nào đã bị  xử  lý kỷ <br /> pháp luật bảo hộ, được hoạt động tôn  luật hoặc xử  phạt hành chính về  hành <br /> giáo, mở trường đào tạo chức sắc, nhà  vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cảnh <br /> tu hành, xuất bản kinh sách và giữ gìn,  cáo, cải tạo không giam giữ  đến một <br /> sửa chữa, xây dựng cơ  sở  thờ  tự  tôn  năm hoặc phạt tù từ  ba tháng đến một  <br /> giáo của mình theo quy định của pháp  năm”.<br /> luật. Việc truyền  đạo cũng như  mọi  Đồng   thời,   pháp   luật   nước   ta   còn <br /> hoạt động tôn giáo khác đều phải tuân  loại bỏ, hạn chế các tư  tưởng lạc hậu <br /> thủ  Hiến pháp và phát luật; không lợi  trong tôn giáo, như   điều 247 Bộ  luật <br /> <br /> 57<br /> Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 1(86) ­ 2015<br /> <br /> <br /> Hình sự  1999 (sửa   đổi  năm  2009) có  đều   đang   hướng   tôn   giáo   theo   hoạt <br /> quy định như sau: động   “đồng   hành   cùng   dân   tộc”. <br /> “1. Người nào dùng bói toán, đồng  Nhiều quy định tiến bộ  của tôn giáo <br /> bóng   hoặc   các   hình   thức   mê   tín,   dị  được   pháp  luật  kế   thừa   và   nâng  lên <br /> đoan khác gây hậu quả  nghiêm trọng  thành luật. Ví dụ, trong đạo Phật có <br /> hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành  điều răn phải kính trọng ông bà, cha <br /> vi này hoặc  đã bị  kết  án về  tội này,  mẹ; điều răn này phù hợp với sự  phát <br /> chưa   được   xóa   án   tích   mà   còn   vi  triển của xã hội nên cũng đượ c Nhà <br /> phạm,   thì   bị   phạt   tiền   từ   năm   triệu  nước   ta   pháp   điển   hóa   tại   điều   2 <br /> đồng   đến   năm  mươi   triệu   đồng,   cải  khoản 4 Luật Hôn nhân  và  Gia   đình <br /> tạo không giam giữ  đến ba năm hoặc  năm 2000: “Cha mẹ  có nghĩa vụ  nuôi <br /> phạt tù từ sáu tháng đến ba năm.  dạy con thành công dân có ích cho xã <br /> 2.   Phạm   tội   làm   chết   người   hoặc  hội; con có nghĩa vụ  kính trọng, chăm <br /> gây   hậu   quả   đặc   biệt   nghiêm   trọng  sóc,   nuôi   dưỡng   cha   mẹ;   cháu   có <br /> khác thì bị phạt tù từ ba năm đến mười  nghĩa vụ  kính trọng, chăm sóc, phụng <br /> năm. dưỡng   ông   bà;   các   thành   viên   trong <br /> 3. Người phạm tội còn có thể bị phạt  gia đình có nghĩa vụ  quan tâm, chăm <br /> tiền từ  ba triệu đồng đến ba mươi triệu  sóc, giúp đỡ nhau” .<br /> đồng”. Tuy nhiên, bên cạnh những tác động <br /> Như  vậy, pháp luật là công cụ  quan  tích cực,  trong thời  gian qua  tôn  giáo <br /> trọng  trong quản lý  nhà  nước  về  tôn  cũng có những tác động tiêu cực đến <br /> giáo.   Với   những   quy   định   của   mình,  đời   sống   xã   hội,   gây   mất   đoàn   kết, <br /> pháp luật đã tạo điều kiện cho tôn giáo  mâu thuẫn ở một số địa phương.<br /> phát triển và hướng tôn giáo theo con  Chẳng hạn, đó là tình trạng: chuyển <br /> đường đúng đắn phù hợp với sự  phát  nhượng, hiến tặng đất, mở rộng cơ sở <br /> triển của xã hội Việt Nam. thờ  tự, xây dựng nhà thờ, nhà nguyện <br /> Ngược   lại,   tôn   giáo   nướ c   ta   với  trái   pháp   luật;   dựng   tượng   thánh, <br /> những tín điều mang tính chất hướng  tượng   Chúa,   tượng   Phật…   trên   đất <br /> thiện,   tiến   bộ   đã   tác   động   tích   cực  công; hoạt động tôn giáo trái pháp luật; <br /> đến pháp luật, giúp pháp luật quản lý  hoạt động in  ấn, xuất bản, lưu hành <br /> xã hội trật tự   ổn định. Điều này thể  kinh sách,  ấn phẩm tôn giáo trái phép; <br /> hiện  ở  chỗ: hiện nay tôn giáo và tín  giảng đạo, truyền đạo trái pháp luật… <br /> ngưỡng   ở   nước   ta   về   cơ   bản   là   ổn  Do vấn đề  lợi ích cá nhân hoặc do <br /> định,   các   tôn   giáo   đều   có   xu   hướng  không thống nhất được đường hướng <br /> tuân thủ  pháp luật, ban lãnh đạo các  hoạt động nên một số  hệ  giáo phái có <br /> cấp của các tổ  chức tôn giáo hầu hết   mâu thuẫn nội bộ,  ảnh hưởng không <br /> <br /> 58<br />  Mối quan hệ giữa pháp luật và tôn giáo ở Việt Nam<br /> <br /> <br /> nhỏ đến công tác quản lý nhà nước về  Pháp luật về tôn giáo phải quán triệt <br /> tôn giáo. Bên cạnh đó, trong thời gian  và cụ  thể  hóa những quan điểm, chủ <br /> qua,  ở các vùng Tây Bắc, Tây Nguyên,  trương   của   Đảng   về   tôn   giáo:  “tín <br /> Tây Nam Bộ, hoạt động tôn giáo trong  ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu tinh thần <br /> vùng đồng bào thiểu số  có những tác  của một bộ  phận nhân dân. Thực hiện <br /> động xấu đến an ninh quốc gia và trật  nhất quán chính sách tôn giáo và đảm <br /> tự xã hội. Tại đây, các đối tượng phản   bảo   quyền   tự   do   tín   ngưỡng.   Chống <br /> động đã lợi dụng tôn giáo để  tập hợp  mọi   hoạt   động   vi   phạm   tự   do   tín <br /> lực lượng thực hiện các hoạt động gây  ngưỡng,   đồng   thời,   chống   việc   lợi <br /> rối, bạo loạn đòi ly khai, phá hoại khối  dụng tín ngưỡng để  làm tổn hại đến <br /> đoàn kết dân tộc (như xưng vua và lập  lợi ích của Tổ quốc, nhân dân”. Những <br /> nhà   nước   Mông   ở   Tây   Bắc,   lập   nhà  văn bản pháp luật cần bảo vệ  và tạo <br /> nước   Đêga   ở   Tây   Nguyên,   đòi   tách  điều   kiện   cho   người   dân   thực   hiện <br /> Nam  Bộ  ra   khỏi  Việt  Nam…).   Đồng  quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo. <br /> thời,  với sự  tiếp tay của các thế  lực  Pháp   luật   về   tôn   giáo   phải   thừa <br /> thù địch  ở  nước ngoài và nhóm “Đảng  nhận,   khai   thác,   phát   huy   những   tín <br /> Việt   tân”,   một   số   nhóm,   cá   nhân   ở  điều,   giáo   lý   tốt   đẹp   của   tôn   giáo. <br /> trong   nước   và   nước   ngoài   tiến   hành  Trong   tình   hình   hiện   nay,   dưới   tác <br /> tuyên truyền, kích động nhân dân gây  động của nền kinh tế  thị  trường, đạo <br /> rối, chống lại chủ  trương, đường lối,  đức xã hội đang xuống cấp, việc phát <br /> chính   sách   của   Đảng,   pháp   luật   của  huy tác dụng tích cực của đạo đức tôn <br /> Nhà   nước   ta   về   tôn   giáo.   Một   số   tổ  giáo sẽ  giúp pháp luật giảm bớt gánh <br /> chức phản động núp dưới danh nghĩa  nặng, góp phần ổn định trật tự xã hội.<br /> tôn   giáo   để   tập   hợp   lực   lượng   (như  Pháp luật về tôn giáo phải đảm bảo <br /> Cây   thập   giá   Chúa   Giêsu   Cờrit,   Hội  quyền bình đẳng giữa các tôn giáo. Do <br /> đồng Công luật công án Bia Sơn...) có  Việt Nam là một quốc gia đa tôn giáo, <br /> những hoạt động mê tín, dị  đoan, gây  nên   việc   đảm   bảo   quyền   bình   đẳng <br /> ảnh hưởng xấu đến đời sống văn hóa  giữa các tôn giáo có ý nghĩa quan trọng  <br /> của người dân. trong việc đoàn kết đồng bào theo đạo <br /> 4.   Hoàn   thiện   pháp   luật   về   tôn  trong khối đại đoàn kết toàn dân, phục <br /> giáo  vụ  sự  nghiệp xây dựng và bảo vệ  Tổ <br /> Chính   vì   pháp   luật   và   tôn   giáo   có  quốc. Nếu pháp luật không đảm bảo <br /> mối quan hệ, tác động qua lại với nhau  bình đẳng giữa các tôn giáo thì chúng ta <br /> nên   trong   quá   trình   xây   dựng,   hoàn  không   thể   tập   hợp   được   tín   đồ   tôn <br /> thiện pháp luật, cần phải xây dựng và  giáo, sẽ  tạo ra các kẽ  hở  để  cho các <br /> hoàn thiện pháp luật về tôn giáo.  thế   lực   thù   định   lợi   dụng   tôn   giáo <br /> <br /> 59<br /> Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 1(86) ­ 2015<br /> <br /> <br /> chống phá Nhà nước. khổ  pháp luật.  Pháp luật về  tôn giáo <br /> Pháp luật về tôn giáo vừa phải đảm  không quy định điều chỉnh những vấn <br /> bảo   quyền   tự   do   của   công   dân   theo  đề   thuần   túy   thuộc   nội   bộ   tôn   giáo. <br /> hoặc không theo tôn giáo; vừa phải là  Trong   trường   hợp   có   sự   mâu   thuẫn <br /> phương tiện đấu tranh với các hành vi  giữa các quy phạm pháp luật với quy <br /> lợi   dụng   tôn  giáo   xâm   phạm   an   ninh  định  của   giáo  luật,   các   tôn  giáo  phải <br /> quốc gia, bài trừ  mê tín, giữ  gìn thuần  chấp hành theo quy định pháp luật.<br /> phong mỹ  tục của dân tộc. Pháp luật  Tóm   lại,   pháp   luật   và   tôn   giáo   có <br /> về  tôn giáo phải được xây dựng trên  mối quan hệ mật thiết với nhau; chúng <br /> tinh thần thực sự  tôn trọng đức tin tôn  có thể  hỗ  trợ  cho nhau cùng phát triển <br /> giáo   của   các   tín   đồ.   Hoạt   động   tín  và hoàn thiện. Ở một phương diện nào <br /> ngưỡng, tôn giáo chính đáng cần phải  đó,   chúng   đều   là   những   công   cụ   để <br /> được Nhà nước tôn trọng và bảo vệ.  điều chỉnh các quan hệ xã hội, quản lý <br /> Pháp luật về tôn giáo phải chống lại tư  xã   hội   phục   vụ   mục   đích   chung   của <br /> tưởng   đánh   đồng   hoạt   động   tín  cộng   đồng.   Chính   vì   vậy,   việc   ghi <br /> ngưỡng, tôn giáo với hoạt động mê tín,  nhận và bảo vệ  các tín điều tôn giáo <br /> dị  đoan; chống lại việc gây khó khăn  tốt   đẹp   là   một   tất   yếu   khách   quan <br /> cho các hoạt động tôn giáo chính đáng,  trong   việc   hoàn   thiện   hệ   thống   pháp <br /> hợp pháp. Pháp luật phải giúp tôn giáo  luật ở nước ta hiện nay.<br /> phát huy những mặt tích cực thể  hiện <br /> trong   giáo   lý,   giáo   lễ   của   tôn   giáo.  Tài liệu tham khảo<br /> Đồng   thời,   pháp   luật   phải   tạo   điều  1. Ban tôn giáo Chính phủ (1998), Các văn <br /> kiện thuận lợi cho các tổ chức tôn giáo  bản pháp luật về tôn giáo, Nxb Chính trị quốc <br /> tham gia cùng với Nhà nước và xã hội  gia, Hà Nội. <br /> giải   quyết   các   vấn   đề   xã   hội   (như:  2. Ban tôn giáo Chính phủ  (2003), Các văn <br /> chống các tệ nạn xã hội, cứu trợ  thiên  bản   pháp   luật   liên   quan   đến   tôn   giáo   tín  <br /> tai,   xóa   đói  giảm  nghèo...).   Bên   cạnh  ngưỡng, Nxb Tôn giáo, Hà Nội. <br /> đó,   pháp   luật   về   hoạt   động   tôn   giáo  3.   Ban   Tôn   giáo   Chính   phủ   (2006),  Tôn <br /> phải   nghiêm   cấm   các   hoạt   động   lợi  giáo và chính sách tôn giáo  ở  Việt Nam, Nxb <br /> dụng tôn giáo để  hoạt động mê tín dị  Tôn giáo, Hà Nội.<br /> đoan,   phá   hoại   thuần   phong   mỹ   tục  4. Ban Tôn giáo Chính phủ (2009),  Văn bản  <br /> của dân tộc. pháp  luật   về   tín  ngưỡng   tôn  giáo,  Nxb   Tôn <br /> Pháp luật về tôn giáo phải đảm bảo  giáo, Hà Nội.<br /> không   can   thiệp   vào   nội   bộ   của   tôn  5. Ban Tôn giáo Chính phủ  (2000), Đường  <br /> giáo,   đồng   thời   đảm   bảo   mọi   hoạt  hướng hoạt động của các tổ  chức tôn giáo  ở  <br /> động của tôn giáo diễn ra trong khuôn <br /> <br /> 60<br />  Mối quan hệ giữa pháp luật và tôn giáo ở Việt Nam<br /> <br /> <br /> Việt Nam, Nxb Tôn giáo, Hà Nội. luật, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.<br /> 6. Đỗ Quang Hưng (2005), Vấn đề tôn giáo   10. Đặng Nghiêm Vạn (2007), Lý luận về  <br /> trong cách mạng Việt Nam: lý luận và thực   tôn giáo và tình hình tôn giáo ở Việt Nam, Nxb <br /> tiễn, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Chính trị quốc gia, Hà Nội<br /> 7.  Đỗ   Quang   Hưng   (chủ   biên)   (2003),  11. Nguyễn Hữu Vui, Trương Hải Cường <br /> Bước   đầu   tìm   hiểu   mối   quan   hệ   giữa   nhà   (2003), Tôn giáo học đại cương, Nxb Chính trị <br /> nước và giáo hội, Nxb Tôn giáo, Hà Nội. quốc gia, Hà Nội.<br /> 8. Nguyễn Đức Lữ (2011), Tìm hiểu về tôn   12.   Nguyễn   Thị   Tố   Uyên   (2003),   “Mối <br /> giáo và chính sách đối với tôn giáo của Đảng   quan hệ giữ pháp luật và phong tục tập quán <br /> và Nhà nước Việt Nam hiện nay, Nxb Chính  ở nước ta hiện nay” , Tạp chí Triết học,  số 9 <br /> trị ­ Hành chính, Hà Nội. (148), tr.34 ­ 37.<br /> 9. Hoàng Thị  Kim Quế  (chủ  biên) (2002), <br /> Giáo trình lý luận chung Nhà nước và Pháp  <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 61<br />