Một loài cá mới thuộc giống Schistura MC Clelland, 1839 được phát hiện ở vườn quốc gia Pù Mát, tỉnh Nghệ An

29(2): 17-21 T¹p chÝ Sinh häc 6-2007<br /> <br /> <br /> <br /> Mét loµi c¸ míi thuéc gièng Schistura Mc Clelland, 1839<br /> ®−îc ph¸t hiÖn ë v−ên Quèc Gia Pï M¸t, tØnh NghÖ an<br /> <br /> NguyÔn Xu©n Khoa, NguyÔn H÷u Dùc<br /> <br /> §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi<br /> <br /> Gièng Schistura McClelland, 1839 (loµi Holotyp: sè hiÖu mÉu: PM020170; SL: 64,2<br /> chuÈn: Cobitis rupicula McClelland, 1839) bao mm; thu t¹i v−ên quèc gia Pï M¸t, tØnh NghÖ An<br /> gåm c¸c loµi c¸ nhá sèng trong c¸c s«ng suèi ngµy 12 th¸ng 7 n¨m 2006 trªn l−u vùc s«ng C¶.<br /> miÒn nói thuéc khu vùc Ên §é, Trung Quèc, Nª Paratyp: 5 mÉu, sè hiÖu mÉu tõ PM020171,<br /> Pan vµ c¸c n−íc §«ng Nam ¸. §©y lµ gièng cã SL: 59,6 mm; PM020172, SL: 58,1 mm;<br /> tÝnh ®a d¹ng vÒ loµi cao nhÊt trong c¸c gièng PM030173, SL: 54,8 mm; PM020174, SL: 55,2<br /> thuéc hä c¸ Ch¹ch v©y b»ng (Balitoridae) ®−îc mm; PM020175, SL: 55,7 mm. Cïng nh·n víi<br /> biÕt ë khu vùc nµy, víi sè loµi hiÖn biÕt kho¶ng Holotyp. MÉu vËt ®−îc l−u gi÷ t¹i B¶o tµng<br /> 181 loµi. ë ViÖt Nam, cã 20 loµi thuéc gièng §éng vËt häc, tr−êng ®¹i häc S− ph¹m Hµ Néi.<br /> nµy ®· ®−îc ghi nhËn. 2. ChÈn lo¹i<br /> MÆc dï cã tÝnh ®a d¹ng cao nh−ng c¸c loµi<br /> c¸ thuéc gièng nµy cßn Ýt ®−îc chó ý nghiªn cøu Schistura pumatensis sp. nov. ph©n biÖt víi<br /> do kÝch cì nhá, Ýt gÆp trªn thÞ tr−êng vµ v× c¸c loµi kh¸c trong gièng bëi tæ hîp c¸c dÊu<br /> chóng th−êng sèng ë c¸c s«ng suèi miÒn nói hiÖu sau:<br /> thuéc c¸c khu vùc xa x«i. Gièng Schistura cã Th©n cã mµu x¸m n©u. Mâm nhän. Hµm<br /> c¸c ®Æc ®iÓm sau: trªn cã mÊu r¨ng râ, hµm d−íi kh«ng cã lç<br /> - Th©n trßn, dµi. Lç mòi tr−íc sau gÇn nhau. khuyÕt, m«i d−íi cã lç khuyÕt nhá. V¹ch ®en ë<br /> MiÖng cã h×nh cung, m«i trªn vµ m«i d−íi gèc v©y ®u«i ch−a ®¹t tíi mÆt l−ng vµ mÆt bông<br /> kh«ng cã nèt sÇn, m«i d−íi gi¸n ®o¹n ë gi÷a. BÒ cña v©y ®u«i. Gèc v©y l−ng cã 1 chÊm ®en. V©y<br /> ®u«i cã 5 + 14 tia ph©n nh¸nh.<br /> mÆt hai hµm phñ sõng, kh«ng cã c¹nh s¾c. Hµm<br /> d−íi cã vÕt lâm hoÆc kh«ng. Gèc v©y ®u«i cã 1 HËu m«n n»m ë mót cuèi v©y bông, gÇn<br /> v¹ch ®en, ®«i khi chia thµnh hai v¹ch trªn d−íi khëi ®iÓm v©y hËu m«n h¬n gèc v©y bông. Gèc<br /> hoÆc 1 v¹ch d−íi vµ 1 chÊm trªn. Th©n phñ v¶y v©y bông cã c¸nh thÞt nhá. Khëi ®iÓm v©y l−ng<br /> nhá, ®−êng bªn hoµn toµn hoÆc kh«ng. Ng¨n tr−íc khëi ®iÓm v©y bông rÊt Ýt (kh«ng râ).<br /> tr−íc bãng h¬i bäc trong tói x−¬ng (trõ Hoa v¨n: säc ®en däc th©n ë phÇn tr−íc gèc<br /> Schistura similis). V©y ®u«i th−êng ph©n thuú, v©y l−ng vßng qua mÆt l−ng nh−ng ch−a tíi mÆt<br /> mét sè Ýt v¸t b»ng hoÆc lâm n«ng bông, phÇn sau (cuèng ®u«i) t¹o thµnh vßng<br /> Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra t¹i v−ên quèc gia khÐp kÝn quanh th©n. C¸c säc ®en cã kÝch th−íc<br /> Pï M¸t, chóng t«i ®· ph¸t hiÖn mét loµi míi gÇn b»ng nhau vµ h¬i réng h¬n kho¶ng trèng<br /> thuéc gièng nµy, loµi S. pumatensis sp. nov., gi÷a chóng. Cã tõ 14 - 16 säc ®en trªn th©n. C¸<br /> ®−îc ph©n tÝch vµ m« t¶ nh− sau: cì nhá c¸c säc mê, sè säc Ýt h¬n.<br /> 3. M« t¶<br /> Schistura pumatensis Nguyen X. K. &<br /> Nguyen H. D. - C¸ ch¹ch suèi Pï M¸t D = 3 - 4. 7 1 ; A = 2.5; P = 1. 9 - 10; V = 1.<br /> 2<br /> 5 - 6, C = 5 +14. Lo = 6,05 - 6,96 H (6,56) =<br /> 1. MÉu vËt 4,22 - 4,72 T (4,54) = 5,63 - 6,75 Lc® (6,33) =<br /> Gåm 6 mÉu, cã ký hiÖu PM020170 - PM02 7,36 - 8,70 Hc® (7,91). T = 1,98 - 3,07 T’ (2,48)<br /> 0175. = 4,67 - 6,0 O (5,49) = 3,22 - 4,0 OO’ (3,57).<br /> 17<br /> H = 1,1 - 1,31 Hmin. OO’ = 1,32 - 1,69 O (1,5). gÇn ch¹m hoÆc ch¹m tíi viÒn tr−íc lç hËu m«n,<br /> Lc® = 1,18 - 1,40 Hc® (1,25). gèc v©y cã c¸nh v©y chÊt thÞt nhá. V©y ngùc cã<br /> Th©n trßn, dµi, ®Çu h¬i dÑp b»ng. M¾t phÝa mót cuèi kho¶ng 1/3 kho¶ng c¸ch tõ khëi ®iÓm<br /> trªn, hai bªn ®Çu. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai æ m¾t v©y ngùc tíi khëi ®iÓm v©y bông, viÒn sau trßn.<br /> réng. Lç mòi gÇn m¾t xa mâm, c¸ch viÒn tr−íc V©y ®u«i lâm n«ng, ®é lâm gÇn tíi 1/4 chiÒu<br /> m¾t 1/3 kho¶ng c¸ch tõ viÒn tr−íc m¾t tíi mót dµi tia v©y dµi nhÊt. Th©n phñ v¶y nhá, bông<br /> mâm. Lç mòi tr−íc n»m trong c¸nh mòi, c¸nh kh«ng phñ v¶y. §−êng bªn hoµn toµn, ch¹y<br /> mòi cã d¹ng vuèt nhän ë cuèi. Cã r·nh n»m gi÷a th©n.<br /> d−íi lÖch vÒ phÝa tr−íc cña m¾t. MiÖng d−íi cã Th©n cã mµu x¸m ®en cã 14 - 17 säc ngang<br /> h×nh cung s©u. Cã 3 ®«i r©u, r©u gãc miÖng duçi mµu n©u, tr−íc v©y l−ng cã 5 - 6 säc, sau v©y<br /> dµi v−ît qu¸ viÒn tr−íc cña m¾t, r©u mâm sau l−ng cã 5 - 6 säc, t−¬ng øng víi gèc v©y l−ng cã<br /> ng¾n h¬n r©u mâm tr−íc, r©u mâm tr−íc kÐo dµi tõ 4 - 5 säc. C¸c säc phÝa tr−íc v©y l−ng ch¹y<br /> ch−a ®¹t tíi viÒn tr−íc cña m¾t. M«i d−íi lâm v¾t qua sèng l−ng kÐo dµi tíi mÆt bªn bao lÊy<br /> n«ng (quan s¸t m¾t th−êng kh«ng râ). Hµm trªn nöa th©n, phÇn tr−íc v©y l−ng ®· ®¹t tíi mÆt<br /> gi÷a cã h×nh r¨ng nh« lªn, hµm d−íi b»ng. Da bông, phÇn sau cuèng ®u«i «m lÊy mÆt bông t¹o<br /> mâm vµ m«i trªn cã r·nh n«ng ng¨n c¸ch. thµnh vßng khÐp kÝn, ®é réng c¸c v¹ch h¬i lín<br /> V©y kh«ng cã gai cøng, v©y ngùc v©y bông h¬n hoÆc b»ng kho¶ng trèng gi÷a chóng. Gèc<br /> xoÌ ngang. Khëi ®iÓm v©y l−ng gÇn gèc v©y v©y ®u«i cã v¹ch ®en phÝa l−ng vµ bông h¬i mê<br /> ®u«i h¬n mâm, viÒn ngoµi v©y l−ng låi. Khëi h¬n. C¸c v©y cã mµu x¸m ®en. Khëi ®iÓm v©y<br /> ®iÓm v©y bông t−¬ng øng víi tia ph©n nh¸nh l−ng cã 1 vÕt ®en nhá, phÝa trªn cã 1 d¶i ngang<br /> thø nhÊt hoÆc thø hai cña v©y l−ng, mót cuèi s¸ng. C¸c sè liÖu ®o thÓ hiÖn qua b¶ng 1.<br /> <br /> B¶ng 1<br /> C¸c sè ®o Schistura pumatensis sp. nov.<br /> %SL %HL<br /> Trung Trung<br /> Ph¹m vi SD Ph¹m vi SD<br /> b×nh b×nh<br /> Dµi tæng sè 113,5-118,1 116,5 0,685<br /> ChiÒu dµi mÆt l−ng ®Çu 17,8-20,7 19,3 80,3-97,4<br /> ChiÒu dµi bªn ®Çu (LH) 21,2-23,7 22,1 0,356<br /> Dµi tr−íc v©y l−ng (PreD) 35,4-49,7 39,7 2,3<br /> Dµi tr−íc v©y bông (PrePeL) 48,9-53,7 51,2 0,86<br /> Dµi tr−íc lç hËu m«n (PreAL) 62,3-69,3 65,8 1,3<br /> ChiÒu cao ®Çu ë chÈm (HH) 11,1-14,8 12,5 0,53 47,0-66,4 56,9 2,02<br /> Cao th©n (HB) 14,4-16,5 15,3 0,352 60,6-78,0 69,4 1,84<br /> Cao cuèng ®u«i (HP) 11,5-13,6 12,7 0,349 48, 5-61,8 57,6 1,28<br /> Dµi cuèng ®u«i (LP) 14,8-16,1 15,8 0,508 66,7-80,3 71,8 1,82<br /> ChiÒu réng ®Çu 12,7-14,8 13,7 0,367 56,1-67,2 62 1,25<br /> Réng th©n t¹i D (WD) 9,3-12,3 10,8 0,379 39,4-55,6 49,3 1,78<br /> Réng th©n t¹i A (WA) 5,7-7,5 6,6 0,295 24,2-33,6 29,8 1,11<br /> §−êng kÝnh m¾t (ED) 3,6-4,7 4,1 0,217 16,7-21,4 18,4 0,77<br /> Kho¶ng c¸ch 2 æ m¾t 5,6-6,9 6,2 0,234 25-31 28,1 0,77<br /> Dµi thuú trªn C 16,3-17,7 17,2 0,252 68,9-88,5 48,1 1,10<br /> Dµi thuú d−íi C 16,3-17,8 17,7 0,423 68,9-82,1 78,1 1,89<br /> Dµi tia gi÷a C 12,3-14,6 13,4 0,383 55,3-66,4 60,7 1,41<br /> Cao v©y hËu m«n 12,1-15,4 14 0,643 56,5-68,3 63,4 3,19<br /> 18<br />  A B<br /> H×nh. Schistura pumatensis sp. nov.<br /> A. mÆt bªn; B. mÆt l−ng.<br /> <br /> 4. ý nghÜa tªn loµi míi 5. So s¸nh víi loµi gÇn nã<br /> Loµi ®−îc ®Æt tªn theo tªn ®Þa danh, n¬i loµi Sai kh¸c gi÷a loµi nµy víi c¸c loµi gÇn nã<br /> ®−îc ph¸t hiÖn lÇn ®Çu tiªn. thÓ hiÖn qua b¶ng 2.<br /> <br /> B¶ng 2<br /> Sai kh¸c gi÷a Schistura pumatensis sp. nov. víi 4 loµi gÇn nã<br /> S. pumatensis sp. nov. S. chapaensis S. fasciolata S. bolavenensis<br /> V©y ®u«i 5 + 14 2 + 17 2 + 17 9+8<br /> V©y ngùc 10 - 11 11 11 10 - 12<br /> V©y bông 6-7 7 8 7-8<br /> Mâm Nhän Trßn, tµy Trßn tµy<br /> M«i d−íi Tr¬n Cã nÕp gÊp s©u<br /> Hµm d−íi Tr¬n Cã nÕp gÊp s©u<br /> Mµu s¾c v©y X¸m cã 1 d·i s¸ng. Cã säc ®en Vµng cã 2 - 3 Cã 1 chÊm ®en<br /> l−ng Cã 1 chÊm ®en hµng chÊm ®en + 1 d·i ®en ë<br /> gèc.<br /> Dµi v©y ngùc 1/3 kho¶ng c¸ch tõ 1/2 kho¶ng c¸ch 1/2 kho¶ng c¸ch<br /> v©y ngùc ®Õn v©y tõ v©y ngùc ®Õn tõ v©y ngùc ®Õn<br /> bông v©y bông v©y bông<br /> Sè v¹ch trªn th©n 14 - 17 10 - 14 15 - 24<br /> V¹ch ngang trªn<br /> M¶nh ®Ëm râ ®Ëm râ ®Ëm râ<br /> gèc v©y ®u«i<br /> D¹ng v¹ch Ch¹y tõ mÆt bªn th©n ChØ cã ë mÆt bªn ChØ cã ë mÆt<br /> vßng qua sèng l−ng th©n tíi bông bªn th©n ch−a<br /> tíi mÆt bªn kia tíi bông<br /> V¹ch ®en cuèng T¹o vßng khÐp kÝn Kh«ng t¹o vßng<br /> ®u«i quanh cuèng ®u«i khÐp kÝn<br /> Lç hËu m«n GÇn mót cuèi v©y S¸t khëi ®iÓm v©y Mót cuèi v©y<br /> bông hËu m«n bông v−ît qu¸<br /> lç hËu m«n<br /> Th©n Phñ v¶y nhá, ngùc Toµn th©n phñ Ngùc vµ bông<br /> bông kh«ng v¶y v¶y kh«ng v¶y<br /> MiÖng Cung s©u Cung Cung n«ng<br /> Hµm d−íi B»ng Cã khuyÕt lâm<br /> h×nh ch÷ V<br /> R·nh tr−íc m¾t Cã Kh«ng Kh«ng<br /> <br /> 19<br />  NhËn xÐt: loµi Schistura pumatensis sp. 3. Jorg Freyhof and Dimitri Serov, 2001:<br /> nov. cã nhiÒu ®Æc ®iÓm gÇn víi loµi Ichthyol. Explor. Freshwaters, 12(2): 140-<br /> S. chapaensis vµ loµi S. bolavenensis nh−ng 191. Verlag Dr. Fiendrich Pfeil, Munchen,<br /> kh¸c víi c¸c loµi trªn ë c¸c ®Æc ®iÓm sau: Germany.<br /> - Kh¸c víi loµi S. chapaensis vÒ vÞ trÝ cña lç 4. Maurice Kottelat, 1990: Indochinese<br /> hËu m«n, h×nh d¹ng mâm, bÒ mÆt phñ v¶y cña nemacheilines a revision of nemacheiline<br /> th©n, chiÒu dµi v©y ngùc, hoa v¨n trªn v©y ®u«i, loaches of Thailand, Burma, Laos,<br /> th©n vµ cuèng ®u«i, sè tia ph©n nh¸nh v©y ®u«i. Cambodia and Southern Vietnam. Pfeil,<br /> - Kh¸c víi loµi S. bolavenensis vÒ sè tia ph©n Munchen, 262 p.<br /> nh¸nh v©y ®u«i, sè tia v©y bông, m«i d−íi vµ 5. Maurice Kottelat, 2000: J. South Asian<br /> hµm d−íi, d¹ng hoa v¨n trªn th©n vµ cuèng ®u«i. Nat. Hisit., ISSN: 1022-0828, 5(1): 37-82.<br /> Loµi S. pumatensis hoµn toµn kh¸c víi c¸c Wildlife Heritage Trust of Sri Lanka, 95<br /> loµi cßn l¹i trong gièng Schistura. Cotta Road, Colombo 8, Sri Lanka.<br /> 6. Maurice Kottelat, 2001: Fishes of Laos:<br /> Tµi liÖu tham kh¶o 101-119. WHT Publications (Pte) Ltd., 95,<br /> Cotta Road, Colombo 5, Sri Lanka.<br /> 1. Chen Yiyu, 1998: The fishes of the 7. Maurice Kottelat, 2004: Ichthyol. Explor.<br /> Hengduan Mountains region: 53 - 57. Freshwaters, 15(2): 187-191. Verlag Dr.<br /> Science Press. Beijing. Fiendrich Pfeil, Munchen, Germany.<br /> 2. NguyÔn V¨n H¶o, 2005: C¸ n−íc ngät ViÖt 8. Mai §×nh Yªn, 1978. §Þnh lo¹i c¸ n−íc<br /> Nam, tËp II: 243 - 258. Nxb. N«ng nghiÖp, ngät c¸c tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam: 230-237.<br /> Hµ Néi. Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> <br /> <br /> <br /> A New species of genus Schistura<br /> from PuMat National Park, Nghean province, vietnam<br /> Nguyen Xuan Khoa, Nguyen Huu Duc<br /> <br /> <br /> <br /> Summary<br /> <br /> Schistura pumatensis Nguyen X. K. et Nguyen H. D. sp. nov.<br /> Holotype: PM020170; SL: 64.2 mm; sample in Pumat national park, Nghean province.<br /> Paratype: 5 PM020171, SL: 59.6 mm; PM020172, SL: 58.1 mm; PM030173, SL: 54.8 mm; PM020174,<br /> SL: 55.2 mm; PM020175, SL: 55.7 mm. Same data as holotype.<br /> Diagnosis: the new species distinguished from all other species of genus in Southeast Asia by following<br /> combination characters: snout pointed, outer rostral barbel not reaching margin of orbital, body slender with<br /> small embred scales except abdomen.<br /> Description: see figures 1 and 2 for appearance and morphometric data are given on table 1. Small size,<br /> elongate body: depth 14-16.5%SL, caudal peduncle slender, depth 11.5-13.6%SL, 1.18-1,4 times in length.<br /> Head short, lateral length 21.2-23.7%SL, eye diameter 3.6-4.7%SL, located dorsally and interorbital width<br /> 5.6-6.9%SL. Caudal peduncle 1.18-1.40 longer than its deep, its depth 11-13.6% SL. Dorsal fin origin slightly<br /> in front of ventral fin origin, both lip fleshy, upper lip notched medially. Dentiformis present. Lower jaw not<br /> incision. Pectoral fin reaches 1/3 of the distance to base pelvic fin. Auxiliary pelvic lobe present but reduced.<br /> Pelvic fin just reaches anus. Caudal fin forked, margin round. Lateral line complete. Dorsal crest on caudal<br /> peduncle absent.<br /> 20<br />  D = 3 - 4. 7 1 ; A = 2.5; P = 1. 9 - 10; V = 1. 5 - 6, C = 5 + 14.<br /> 2<br /> Colour pattern: body with 14-17 black bar, as wider or thinner than interspaces, quite regularly set. Black<br /> bar at caudal - fin base complete. Dorsal fin with one black spot in simple dorsal ray.<br /> Remarks: this species near with S. bolavenensis Kottelat, S. chapaensis Rendalh but distinguished from<br /> them by branched caudal ray, color pattern, pelvic fin and pectoral fin ray, anus situation. More detail see<br /> table 2.<br /> Distribution: Khe Bu stream in Pumat national park belonging to Lam river basin.<br /> Etymology: named for Pumat national park.<br /> Habitat: this species is found in a stream with rapid running water. Associated with Vanmanenia sp., Tor<br /> brevifilis.<br /> <br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 14-1-2007<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 21<br />