Một số dẫn liệu về rong biển ở vùng triều của hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh

28(4): 46-50 T¹p chÝ Sinh häc 12-2006<br /> <br /> <br /> <br /> Mét sè dÉn liÖu vÒ Rong biÓn ë vïng triÒu<br /> Cña hai tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh<br /> <br /> Mai V¨n Chung, NguyÔn §øc DiÖn<br /> <br /> Tr−êng ®¹i häc Vinh<br /> <br /> §èi víi rong biÓn ë B¾c Trung bé, ®· cã mét häc, tr−êng ®¹i häc Vinh.<br /> sè nghiªn cøu ®−îc thùc hiÖn ë tØnh Qu¶ng TrÞ [6, §Ó ®Þnh danh c¸c loµi, chóng t«i sö dông c¶<br /> 7] vµ tØnh Thõa Thiªn-HuÕ [5]. ViÖc tiÕp tôc ®¸nh mÉu kh«, mÉu t−¬i cïng ¶nh chôp ®Ó so s¸nh,<br /> gi¸, bæ sung nh÷ng dÉn liÖu vÒ nguån tµi nguyªn ®èi chiÕu víi b¶n m« t¶ vµ h×nh vÏ trong c¸c tµi<br /> nµy trong khu vùc lµ thùc sù cÇn thiÕt. Bµi b¸o giíi liÖu ®Þnh lo¹i rong biÓn cña c¸c t¸c gi¶ trong vµ<br /> thiÖu mét sè kÕt qu¶ ®iÒu tra míi vÒ rong biÓn ë ngoµi n−íc. VÒ mÆt ph©n lo¹i häc, ngµnh Rong<br /> vïng triÒu cña hai tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh - lôc (Chlorophyta) ®−îc s¾p xÕp theo hÖ thèng<br /> nh÷ng n¬i hiÖn cßn Ýt ®−îc nghiªn cøu. cña Zinova A. D. (1967), ngµnh Rong n©u<br /> (Phaeophyta) theo Zheng B. L. vµ Wang S. Ch.<br /> I. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu<br /> (1964), ngµnh Rong ®á (Rhodophyta) theo<br /> Chóng t«i tiÕn hµnh thu mÉu rong biÓn ë Kylin H. (1956).<br /> vïng triÒu cña c¸c huyÖn Quúnh L−u, DiÔn KÕt qu¶ ®Þnh lo¹i ®−îc so s¸nh víi nh÷ng<br /> Ch©u, Nghi Léc (tØnh NghÖ An) vµ Nghi Xu©n, nghiªn cøu tr−íc ®©y [2, 3, 4] nh»m bæ sung<br /> CÈm Xuyªn, Kú Anh (tØnh Hµ TÜnh) vµo hai nh÷ng dÉn liÖu vÒ sè l−îng, thµnh phÇn loµi<br /> th¸ng 2, 3 (mïa xu©n - giai ®o¹n rong biÓn sinh còng nh− sù ph©n bè cña rong biÓn trong khu<br /> tr−ëng m¹nh) n¨m 2006. T¹i mçi ®Þa ®iÓm, mÉu vùc nghiªn cøu.<br /> ®−îc thu trªn ba mÆt c¾t vu«ng gãc víi bê, ë ba<br /> d¶i: triÒu cao, triÒu gi÷a vµ triÒu thÊp. C¸c mÉu ii. KÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> rong biÓn, ngoµi phÇn Ðp kh« (mÉu kh«), ®−îc<br /> b¶o qu¶n t−¬i trong dung dÞch phãc-m«n 5% 1. Thµnh phÇn loµi rong biÓn ë vïng triÒu<br /> (mÉu t−¬i) vµ l−u gi÷ t¹i phßng T¶o, khoa Sinh cña hai tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh<br /> B¶ng 1<br /> Thµnh phÇn loµi rong biÓn ë vïng triÒu cña hai tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh<br /> §Þa ®iÓm<br /> N¬i<br /> STT Tªn khoa häc Tªn phæ th«ng NghÖ Hµ<br /> sèng<br /> An TÜnh<br /> (1) (2) (3) (4) (5) (6)<br /> I. Chlorophyta Ngµnh Rong lôc<br /> Chlorophyceae Líp Rong lôc<br /> Ulvales Bé Rong c¶i biÓn<br /> 1. Ulvaceae Hä Rong c¶i biÓn<br /> 1 Ulva lactura L. Rong c¶i biÓn nh¨n + + §<br /> 2 U. conglobata Kjellm.* Rong c¶i biÓn hoa +++ §<br /> 3 U. reticulata Forska Rong c¶i biÓn l−íi + §<br /> 4 Enteromorpha clathrata (Roth.) Grev. Rong bón nhiÒu nh¸nh +++ + ®<br /> 5 E. flexuosa J.Ag. Rong bón gÊp khóc + §<br /> Cladophorales Bé Rong l«ng cøng<br /> 2. Cladophoraceae Hä Rong l«ng cøng<br /> 46<br /> (1) (2) (3) (4) (5) (6)<br /> 6 Cladophora fascicularis (Mert.) Kuetz. Rong l«ng cøng chïm + ++ §<br /> 7 C. fastigiata Harv.* Rong l«ng cøng t¸n + §<br /> 8 C. densa Harv. Rong l«ng cøng rËm + §<br /> 9 C. glaucescens (Griff. ex Harv.) Harv. Rong l«ng cøng mèc ++ §<br /> 10 Chaetomorpha antennia (Bory) Kuetz. Rong tãc ®èt cÇn + §<br /> Siphonocladales Bé Rong èng<br /> 3. Valoniaceae Hä Rong tói<br /> 11 Valonia macrophysa Kuetz. Rong tói th« + ®<br /> II. Phaeophyta Ngµnh Rong n©u<br /> Phaeosporeae Líp Rong n©u<br /> Chordariales Bé Rong thõng<br /> 4. Acrothricaceae Hä Rong sîi ngän<br /> 12 Acrothrix pacifia Okam. et Yam Rong sîi ngän + §<br /> Dictyotales Bé Rong vâng<br /> 5. Dictyotaceae Hä Rong vâng<br /> 13 Dictyota dichotoma (Huds.) Lamx.* Rong vâng ch¹c + §<br /> Cyclosporeae Líp Rong bµo tö trßn<br /> Fucales Bé Rong sõng<br /> 6. Sargassaceae Hä Rong m¬<br /> 14 Sargassum henslowianus J. Ag.* Rong m¬ Hensl« + + ®<br /> III. Rhodophyta Ngµnh Rong ®á<br /> Bangiophyceae Líp Rong tãc<br /> Bangiales Bé Rong tãc<br /> 7. Bangiaceae Hä Rong tãc<br /> 15 Porphyra suborbiculata Kjellm Rong møt trßn +++ ++ §<br /> Florideophyceae Líp Rong ®á thùc thô<br /> Nemalionales Bé H¶i s¸ch miªn<br /> 8. Helmithocladiaceae Hä Rong nhu chi<br /> 16 Dermonema dichotoma Heydrich Rong sõng dµi +++ §<br /> 9. Corallinaceae Hä Rong san h«<br /> 17 Amphiroa zonata Yendo Rong th¹ch lùu ®ai + §<br /> Gelidiales Bé Rong th¹ch<br /> 10. Gelidiaceae Hä Rong th¹ch<br /> 18 Gelidium crinale (Turn.) Lamx. Rong th¹ch sîi + §<br /> 19 G. corneum (Hud.) Lamx.* Rong th¹ch sõng +++ +++ §<br /> 20 G. divaricatum Mart.* Rong th¹ch ch¹c +++ §<br /> 21 G. pusillum (Stackh.) Le Jolis* Rong th¹ch nhá + +++ §<br /> 22 Gelidiella myrioclada (Boerg.) Feldm. Rong ®¸ nh¸nh + §<br /> et Hamel*<br /> 23 Pterocladia tenuis Okam. Rong ®èt c¸nh mÞn + §<br /> Cryptonemiales Bé Rong ch©n vÞt<br /> 11. Grateloupiaceae Hä Rong chñn<br /> 24 Grateloupia divaricata Okam. Rong chñn chïm + + §<br /> Gigartinales Bé Rong c¹o<br /> 12. Calosiphonaceae Hä Rong èng sÇn<br /> 25 Bertholdia japonica (Okam.) Segawa Rong biÖt t¶n + + §<br /> 47<br />  (1) (2) (3) (4) (5) (6)<br /> 13. Gracilariaceae Hä Rong c©u<br /> 26 Gracilaria bursa-pastoris (Gmel.) Silva Rong c©u dßn + ®<br /> 27 G.chorda Holm. Rong c©u thõng + ®<br /> 28 G. verrucosa (Huds.) Pagenf* Rong c©u chØ vµng ++ + ®<br /> 29 G. gigas Harv. Rong c©u th« ++ ®<br /> 30 Gracilariopsis rhodotricha Dawson Rong c©u gi¶ ®á + ®<br /> 31 Gelidiopsis gracilis (Kuetz.) Vicks. Rong th¹ch gi¶ mÞn + §<br /> 32 Polycavernosa ramulosa C. F. Chang Rong nhiÒu tói ng¾n + §<br /> et B. M. Xia*<br /> 14. Hypneaceae Hä Rong ®«ng<br /> 33 Hypnea charoides Lamx. Rong ®«ng nh¸nh vuèt + ®<br /> 34 H. charoides var. indica Weber van Rong ®«ng nh¸nh vuèt + ®<br /> Bosse* Ên ®é<br /> 35 H. hamulosa (Turn.) Mont. Rong ®«ng gèc dÝnh + §<br /> 36 H. valentiae (Turn.) Mont. Rong ®«ng valenti + §<br /> 15. Phyllophoraceae Hä Rong ch¹c<br /> 37 Gymnogongrus griffthsiae (Turn.) Mart. Rong ch¹c griphit 0 + §<br /> 16. Gigartinaceae Hä Rong c¹o<br /> 38 Gigartina acicularis (Wulf.) Lamx. Rong c¹o kim + §<br /> 39 G. intermedia Sur. Rong c¹o dÑp + §<br /> Ceramiales Bé Rong l«ng hång<br /> 17. Rhodomelaceae Hä Rong tïng tiÕt<br /> 40 Bostrychia binderi Harvey Rong l«ng qu¨n ®ai + §<br /> 41 Laurencia articulata Tseng Rong mµo gµ ®èt + §<br /> 42 L. parvipapillata Tseng* Rong mµo gµ nhiÒu nóm + §<br /> Ghi chó: *. loµi ®· ®−îc c¸c t¸c gi¶ nghiªn cøu tr−íc ph¸t hiÖn thÊy trong khu vùc. C¸c cét 4 vµ 5: +. ph©n bè<br /> Ýt; ++. ph©n bè trung b×nh; +++. ph©n bè nhiÒu. Cét 6: §. (sèng) b¸m trªn ®¸, vá ®éng vËt Hai m¶nh; ®. (sèng)<br /> b¸m nÒn ®¸y.<br /> KÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c mÉu rong biÓn ë vïng (Rong c©u) vµ Hypnea (Rong ®«ng) cïng cã 4<br /> triÒu cña hai tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh ®· ®Þnh loµi, thø ®Õn lµ Ulva (Rong c¶i biÓn) cã 3 loµi.<br /> danh ®−îc 42 loµi thuéc 25 chi, 17 hä, 12 bé, 5 líp Cã tíi 17 chi ®¬n loµi.<br /> vµ 3 ngµnh. Ngµnh Rong ®á (Rhodophyta) cã sè C¸c loµi phæ biÕn chung ë vïng triÒu cña hai<br /> l−îng loµi nhiÒu nhÊt, víi 28 loµi chiÕm 66,67%; tØnh lµ Porphyra suborbiculata (rong møt trßn) vµ<br /> thø ®Õn lµ ngµnh Rong lôc (Chlorophyta) 11 loµi Gelidium corneum (rong th¹ch sõng). Ngoµi ra, cã<br /> (26,19%); Ýt nhÊt lµ ngµnh Rong n©u (Phaeophyta) Ulva conglobata (rong c¶i biÓn hoa), Dermonema<br /> chØ cã 3 loµi (7,14%) (b¶ng 1).<br /> dichotoma (rong sõng dµi), Gelidium divaricatum<br /> Trong 17 taxon bËc hä ®· x¸c ®Þnh, (rong th¹ch ch¹c) vµ Enteromorpha clathrata<br /> Gracilariaceae cã nhiÒu chi nhÊt (4 chi), thø ®Õn lµ (rong bón nhiÒu nh¸nh) gÆp nhiÒu ë tØnh NghÖ An<br /> Gelidiaceae (3 chi); Ulvaceae, Cladophoraceae vµ cßn Gelidium pusillum (rong th¹ch nhá) ph¸t triÓn<br /> Rhodomelaceae cïng cã 2 chi, cßn l¹i 12 hä ®¬n m¹nh ë tØnh Hµ TÜnh.<br /> chi. Qua ®ã cho thÊy, taxon bËc hä cña rong biÓn ë<br /> KÕt qu¶ ®iÒu tra cña chóng t«i cho thÊy cã<br /> vïng triÒu nghiªn cøu cã møc ®é ®a d¹ng thÊp.<br /> 30 loµi (trong sè 42 loµi ®−îc ®Þnh danh) ch−a<br /> Sù ®a d¹ng cña bËc chi ë vïng triÒu nghiªn ®−îc ghi nhËn trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu<br /> cøu còng kh«ng cao, thÓ hiÖn qua hÖ sè chi (sè tr−íc ®©y vÒ rong biÓn ë hai tØnh NghÖ An vµ<br /> loµi trung b×nh trong mét chi) lµ 1,68. C¸c chi Hµ TÜnh [2, 3, 4].<br /> cã nhiÒu loµi nhÊt lµ Gelidium (Rong th¹ch),<br /> 2. §Æc ®iÓm ph©n bè cña rong biÓn ë vïng<br /> Cladophora (Rong l«ng cøng), Gracilaria<br /> triÒu cña hai tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh<br /> 48<br />  B¶ng 2<br /> Sù ph©n bè cña c¸c taxon rong biÓn ë vïng triÒu cña hai tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh<br /> Sè §Þa ®iÓm<br /> Ngµnh Líp Bé Hä Chi<br /> loµi N.A H.T<br /> Chlorophyta Chlorophyceae Ulvales Ulvaceae Ulva 3 3 1<br /> Enteromorpha 2 2 1<br /> Cladophorales Cladophoraceae Cladophora 4 4 1<br /> Chaetomorpha 1 - 1<br /> Siphonocladales Valoniaceae Valonia 1 - 1<br /> Phaeophyta Phaeosporeae Chordariales Acrothricaceae Acrothrix 1 - 1<br /> Dictyotales Dictyotaceae Dictyola 1 - 1<br /> Cyclosproreae Fucales Sargassaceae Sargassum 1 1 1<br /> Rhodophyta Bangiophyceae Bangiales Bangiaceae Porphyra 1 1 1<br /> Florideophyceae Nemalionales Helmithocladiaceae Dermonema 1 1 -<br /> Corallinaceae Amphiroa 1 - 1<br /> Gelidiales Gelidiaceae Gelidium 4 4 2<br /> Gelidiella 1 - 1<br /> Pterocladia 1 1 -<br /> Cryptonemiales Grateloupiaceae Grateloupia 1 1 1<br /> Gigartinales Calosiphonaceae Bertholdia 1 1 1<br /> Gracilariaceae Gracilaria 4 4 1<br /> Gracilariopsis 1 1 -<br /> Polycavernosa 1 - 1<br /> Gelidiopsis 1 1 -<br /> Hypneaceae Hypnea 4 1 3<br /> Phyllophraceae Gymnogongrus 1 - 1<br /> Gigartinaceae Gigartina 2 2 -<br /> Ceramiales Rhodomelaceae Bostrychia 1 1 -<br /> Laurencia 2 1 1<br /> 3 5 12 17 25 42 30 22<br /> Ghi chó: N.A. NghÖ An; H.T. Hµ TÜnh.<br /> <br /> B¶ng 2 cho thÊy rong biÓn ph©n bè ë tØnh vïng triÒu gi÷a (31 loµi, chiÕm 73,81%); 1 loµi<br /> NghÖ An kh«ng nh÷ng nhiÒu h¬n vÒ sè l−îng (chiÕm 2,38%) ®−îc ph¸t hiÖn sèng b¸m ë c¸c khe<br /> loµi (30 loµi) so víi tØnh Hµ TÜnh (22 loµi) mµ ®¸ Èm thuéc vïng triÒu cao lµ Bostrychia binderi<br /> cßn ®a d¹ng h¬n vÒ thµnh phÇn ë taxon bËc chi; (rong l«ng qu¨n ®ai). Trong sè 10 loµi (chiÕm<br /> c¸c chi nhiÒu loµi (Ulva, Cladophora, Gelidium, 23,81%) sèng b¸m trªn nÒn ®¸y thuéc vïng triÒu<br /> Gracilaria) ph©n bè chñ yÕu ë tØnh NghÖ An, thÊp, cã 4 loµi rong c©u: Gracilaria bursa-pastoris<br /> trong khi ë vïng triÒu cña tØnh Hµ TÜnh, th−êng (rong c©u dßn), G. chorda (rong c©u thõng), G.<br /> gÆp c¸c chi ®¬n loµi. verrucosa (rong c©u chØ vµng), G. gigas (rong c©u<br /> C¸c loµi rong biÓn cã sù ph©n bè hÑp vÒ sinh th«) vµ 2 loµi rong ®«ng Hypnea charoides (rong<br /> th¸i; nhiÒu loµi chØ gÆp ë biÓn NghÖ An mµ ®«ng nh¸nh vuèt), H. charoides var. indica (rong<br /> kh«ng cã ë Hµ TÜnh vµ ng−îc l¹i. Víi 10 loµi ®«ng nh¸nh vuèt Ên ®é).<br /> chung, hÖ sè S (Sorenxen) = 0,38 cho thÊy møc<br /> ®é t−¬ng ®ång vÒ thµnh phÇn loµi rong biÓn gi÷a iii. KÕt luËn<br /> hai tØnh t−¬ng ®èi thÊp.<br /> PhÇn lín c¸c loµi rong biÓn ph¸t hiÖn ®−îc 1. §· ®Þnh danh ®−îc 42 loµi rong biÓn ph©n<br /> sèng b¸m trªn ®¸ hoÆc vá ®éng vËt Hai m¶nh ë bè ë vïng triÒu cña hai tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh;<br /> 49<br /> chóng thuéc 25 chi, 17 hä, 12 bé, 5 líp vµ 3 ngµnh 4. Ph¹m Hoµng Hé, 1969: Rong biÓn ViÖt<br /> Rhodophyta (Rong ®á), Chlorophyta (Rong lôc) Nam. Trung t©m häc liÖu xuÊt b¶n, Sµi Gßn.<br /> vµ Phaeophyta (Rong n©u). Cã 30 loµi ch−a ®−îc 5. Tr−¬ng V¨n Lung, Vâ ThÞ Mai H−¬ng,<br /> ®Ò cËp ®Õn trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu tr−íc 2000: Sù ®a d¹ng sinh th¸i cña mét sè loµi<br /> ®©y vÒ rong biÓn ë vïng nµy. rong kinh tÕ ë vïng ®Çm ph¸ vµ ven biÓn<br /> 2. PhÇn lín c¸c loµi rong biÓn chñ yÕu sèng tØnh Thõa Thiªn-HuÕ, B¸o c¸o Héi nghÞ<br /> b¸m trªn ®¸ hay vá ®éng vËt Hai m¶nh ë vïng Nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu c¬ b¶n trong sinh<br /> triÒu gi÷a vµ triÒu cao (32 loµi chiÕm 76,19%); häc: 206-264. Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt,<br /> vïng triÒu thÊp cã 10 loµi (chiÕm 23,81%) sèng Hµ Néi.<br /> b¸m trªn c¸t nÒn ®¸y.<br /> 6. Lª ThÞ Thanh, 1996: TuyÓn tËp c¸c c«ng<br /> 3. C¸c loµi rong biÓn cã sù ph©n bè hÑp vÒ tr×nh nghiªn cøu vÒ tµi nguyªn vµ m«i<br /> sinh th¸i; nhiÒu loµi chØ gÆp ë biÓn NghÖ An mµ tr−êng biÓn: 252-258. Nxb. Khoa häc vµ Kü<br /> kh«ng cã ë Hµ TÜnh vµ ng−îc l¹i. So víi tØnh Hµ thuËt, Hµ Néi.<br /> TÜnh, rong biÓn ë vïng triÒu cña tØnh NghÖ An<br /> 7. Lª ThÞ Thanh, 1999: TuyÓn tËp c¸c c«ng<br /> ®a d¹ng, phong phó h¬n c¶ vÒ sè l−îng vµ thµnh<br /> tr×nh nghiªn cøu vÒ tµi nguyªn vµ m«i<br /> phÇn loµi.<br /> tr−êng biÓn: 94-102. Nxb. Khoa häc vµ Kü<br /> thuËt, Hµ Néi.<br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 8. §µm §øc TiÕn, 2003: Thµnh phÇn loµi vµ<br /> 1. Ng« Quèc B−u vµ cs., 2000: T¹p chÝ Hãa ph©n bè cña rong biÓn miÒn B¾c ViÖt Nam,<br /> häc, 38(3): 19-21, Hµ Néi. Héi th¶o khoa häc §Ò tµi hîp t¸c ViÖt Nam<br /> 2. Vâ V¨n Chi, 1999: Tõ ®iÓn c©y thuèc ViÖt - Italia “B¶o tån ®a d¹ng sinh häc d¶i ven<br /> Nam. Nxb. Y häc, tp. Hå ChÝ Minh. biÓn ViÖt Nam”, H¶i Phßng.<br /> 3. NguyÔn H÷u Dinh vµ cs., 1993: Rong biÓn 9. TrÇn §×nh To¹i, Ch©u V¨n Minh, 2004:<br /> ViÖt Nam, phÇn phÝa B¾c. Nxb. Khoa häc vµ TiÒm n¨ng rong biÓn ViÖt Nam. Nxb Khoa<br /> Kü thuËt, Hµ Néi. häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> <br /> <br /> Some data about Seaweeds in littoral zone<br /> of NgheAn and HaTinh provinces<br /> <br /> Mai Van Chung, Nguyen Duc Dien<br /> <br /> <br /> Summary<br /> <br /> In Vietnam, seaweeds occupied in most of lagoons, estuaries, bays and territorial waters. Many researches<br /> have been carried out to estimate their composition, distribution in sea regions. This article presents some data<br /> about seaweeds in the littoral zones of Nghean and Hatinh provinces.<br /> A total of 42 seaweed species were found in this zone. They belonged to 25 genera, 17 families, 12 orders,<br /> 5 classes and 3 divisions (Chlorophyta, Phaeophyta and Rhodophyta). Among them, 30 species are new for<br /> this area. There are 31 species mainly distributed in medial belt besides 1 species found in high belt and 10<br /> species lived on seabed in low belt.<br /> The quantities of seaweed species and multi-species genera in the Nghean province are more abundant<br /> than in the Hatinh province. That are the most difference of the composition and distribution of seaweeds in<br /> littoral zone in these provinces.<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 7-6-2006<br /> <br /> <br /> 50<br />