Một số điểm cần lưu ý khi dạy - học các loại bài học trong sách giáo khoa địa lí lớp 11 chương trình Trung học phổ thông

MỘT SỐ ĐIỂM CẦN LƯU Ý KHI DẠY- HỌC CÁC LOẠI BÀI HỌC TRONG<br /> SÁCH GIÁO KHOA ĐỊA LÍ LỚP 11 CHƯƠNG TRÌNH TRUNG HỌC PHỔ<br /> THÔNG<br /> Nguyễn Thị Minh Nguyệt*<br /> Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên- Đại học Thái Nguyên<br /> TÓM TẮT<br /> Trong sự phát triển chung của giáo dục thế giới, giáo dục nước ta cũng đã và đang<br /> tiếp tục đổi mới về nội dung và phương pháp giáo dục, đào tạo. Trên thực tế, việc<br /> đổi mới nội dung được thực hiện thông qua việc biên soạn lại chương trìn h, sách<br /> giáo khoa phổ thông mới từ lớp 6 đến lớp 12, trong đó có môn địa lí. Trong hệ<br /> thống chương trình Đ ịa lí phổ thông, nội dung sách giáo khoa lớp 11 rất phong<br /> phú, đa dạng bao gồm các kiến thức Địa lí tự nhiên, Địa lý KTXH của nhiều quốc<br /> gia và lãnh thổ trên thế giới, song được giảng dạy với thời lượng không nhiều<br /> (1tiết/tuần đối với ban cơ bản). Do đó , cần nghiên cứu kĩ các lo ại bài học, lựa<br /> chọn các phương pháp, các phương tiện dạy học phù hợp nhằm đạt hiệu quả tốt và<br /> toàn diện.<br /> Từ khóa: Sách giáo khoa địa lý lớp 11, đổi mới phương pháp giảng dạy.<br /> *<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Mục tiêu giáo dục của nước ta hiện nay<br /> cũng như các nước trên thế giới là không<br /> dừng lại ở việc truyền thụ kiến thức cho<br /> học sinh (HS) những tri thức và kỹ năng<br /> của loài người đã được tích luỹ trước đây,<br /> mà đặc biệt quan tâm đến việc bồi dưỡng<br /> cho người học những khả năng, năng lực<br /> sáng tạo. Để đạt được mục tiêu đó trong<br /> quá trình DẠY - HỌC, người giáo viên<br /> (GV) phải luôn quan tâm chú ý, tạo điều<br /> kiện cho học sinh phát huy được tính tích<br /> cực, chủ động, tự lực trong việc tiếp thu<br /> kiến thức, rèn luyện kỹ năng và khả năng<br /> sáng tạo.<br /> Trong chương trình giáo dục phổ thông,<br /> Địa lí được đưa vào giảng dạy ở các<br /> trường phổ thông từ lớp 6 đến lớp 12 nhằm<br /> mục đích trang bị cho học sinh những kiến<br /> thức cơ bản về khoa học Địa Lí, cũng như<br /> vận dụng những kiến thức đ ó vào cuộc<br /> sống để biết cách ứng xử với môi trường tự<br /> nhiên và xã hội, đồng thời đáp ứng được<br /> yêu cầu phát triển của đất nước, xu thế của<br /> Nguyễn Thị Minh Nguyệt, Tel:0988686257<br /> ,Khoa Địa lý – Trường ĐH Sư phạm - ĐHTN<br /> <br /> *<br /> <br /> thời đại. Từ những năm 90 của thế kỷ XX<br /> trở lại đây, cùng với việc đổi mới, chương<br /> trình đào t ạo, sách giáo khoa Địa Lí ở cấp<br /> trung học phổ thông (THPT) bám sát<br /> những định hướng của cải cách giáo dục,<br /> vì vậy việc đổi mới phương pháp dạy học<br /> cũng có sự thay đổi phù hợp.<br /> Trong hệ thống chương trình Địa lí phổ<br /> thông, nội dung chương trình môn địa lí<br /> lớp 11 rất phong phú, đa dạng, bao gồm<br /> các kiến thức Địa lí tự nhiên, Địa lý kinh<br /> tế- xã hội của nhiều quốc gia và lãnh thổ<br /> trên thế giới, song được giảng dạy với thời<br /> lượng không nhiều (1tiết/tuần đối với ban<br /> cơ bản). Do đó, cần nghiên cứu kĩ các loại<br /> bài học, lựa chọn các phương pháp, các<br /> phương tiện dạy học phù hợp nhằm đạt<br /> hiệu quả tối ưu và toàn diện.<br /> 2. CÁC LOẠI BÀI HỌC TRONG SÁCH<br /> GIÁO KHOA ĐỊA LÍ LỚP 11- CHƯƠNG<br /> TRÌNH THPT<br /> Khái niệm bài học<br /> Có thể hiểu khái niệm bài học theo một số<br /> cách sau: (1) Là hình thức tổ chức dạy học;<br /> (2) Là đơn vị của nội dung học vấn; (3) Là<br /> một đoạn của quá trình dạy học thu gọn<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Minh Nguyệt<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> với đầy đủ các thành tố của quá trìnhđó.<br /> Bài học còn đư ợc gọi là bài giảng hay bài<br /> dạy học.<br /> Bài học Địa lí là một đơn vị của nội dung<br /> dạy học, có vị trí xác định trong hệ thống<br /> một giáo trình hoặc SGK và có quan hệ<br /> chặt chẽ với bài học khác trong sách giáo<br /> khoa hoặc giáo trình. Bài học phải đảm<br /> bảo một khối lượng kiến thức, kĩ năng nhất<br /> định trong chương trình và đư ợc cấu thành<br /> bởi một hệ thống các khái niệm được sắp<br /> xếp theo một trình tự có quan hệ chặt chẽ<br /> với nhau, tác động lẫn nhau để làm rõ một<br /> nội dung kiến thức. Mỗi bài học có thể kéo<br /> dài trong một hoặc nhiều tiết học khác<br /> nhau. Các bài học có thể được thực hiện<br /> trong nhiều hình thức tổ chức dạy học,<br /> hoặc chỉ được thực hiện ở một số hình<br /> thức tổ chức dạy học cụ thể Sách giáo<br /> khoa Địa lí 11 ban cơ bản gồm có 12 bài,<br /> học trong 29 tiết, trong đó có 21 tiết lý<br /> thuyết và 8 tiết thực hành. Có bài học<br /> trong 1 tiết (Cộng hòa Liên bangĐ ức), có<br /> bài học trong nhiều tiết (Trung Quốc, Nhật<br /> Bản, Liên minh Châu Âu, khu vực Đông<br /> Nam Á…). Cấu trúc nội dung của các bài<br /> học trong 1 tiết và các bài học trong nhiều<br /> tiết có sự khác nhau: các bài về khu vực<br /> học trong 1 tiết có cấu trúc nội dung gồm:<br /> quá trình hình thành, mục tiêu, hoạt động<br /> và một số thành tựu cụ thể của tổ chức<br /> kinh tế khu vực; các bài về quốc gia học<br /> trong 1 tiết thì nội dung gồm: vị trí địa lí,<br /> phạm vi lãnh thổ, đặc điểm tự nhiên và đặc<br /> điểm dân cư, kinh tế. Do thời lượng ít nên<br /> những nội dung của bài chỉ giới thiệu<br /> những đặc điểm chung và khái quát. Đối<br /> với các bài về quốc gia học trong nhiều tiết<br /> thì trên nền tảng chính vẫn là vị trí địa lí và<br /> lãnh thổ, đặc điểm tự nhiên, dân cư, kinh<br /> tế, nhưng nội dung phân tích sâu hơn, đặc<br /> biệt nhấn mạnh tới những khía cạnh đặc<br /> thù của mỗi quốc gia. Ví dụ: Hoa Kì- Sự<br /> chuyển dịch cơ cấu theo ngành và theo<br /> lãnh thổ; Liên Bang Nga - Sự tăng trưởng<br /> kinh tế trong giai đoạn gần đây và nguyên<br /> nhân phát triển; Nhật Bản - Nền kinh tế<br /> siêu cường… Nếu phân loại bài theo nội<br /> dung truyền thụ kiến thức, hình thành kỹ<br /> <br /> 57(9): 32 – 36<br /> <br /> năng mới thì SGKđ ịa lí 11 gồm các loại<br /> bài sau:<br /> Ban cơ bản<br /> - Các bài dạy kiến thức khái quát: bài 1, 2,<br /> 3, 4.<br /> - Các bài về kiến thức địa lí Châu lục, khu<br /> vực: bài 5, 7, 11.<br /> - Các bài địa lí các quốc gia: bài 6, 8, 9, 10,<br /> 11, 12.<br /> Nếu phân loại dựa vào mục đích dạy học<br /> thì SGK địa lí 11 có các loại bài sau đây:<br /> - Loại bài truyền thụ kiến thức mới. Đây là<br /> loại bài chiếm số lượng nhiều nhất trong<br /> chương trình (4 bài ở phần 1 và 15 tiết ở<br /> phần 2), mỗi bài là một đơn vị kiến thức<br /> mới. Trong đó, 4 bài ở phần đầu sách giao<br /> khoa cung cấp cho học sinh những khái<br /> niệm chung với các đặc điểm đặc trưng, cơ<br /> bản của Địa lí các nước phát triển, các<br /> nước đang phát triển, một số vấn đề địa lí<br /> của châu lục và khu vực; cách mạng khoa<br /> học công nghệ hiện đại, nền kinh tế tri<br /> thức, xu hướng toàn cầu hoá, bùng nổ dân<br /> số, dân số trẻ, dân số già, ô nhiễm môi<br /> trường, bảo vệ hoà bình và chống khủng<br /> bố.<br /> Trong sách giáo khoa có 2 bài (gồm 6 tiết)<br /> giới thiệu các liên kết kinh tế khu vực (EU<br /> và ASEAN). Hai bài này vừa tiếp tục trình<br /> bày rõ một số khái niệm Địa lí chung như<br /> hợp tác, liên kết kinh tế, nền công nghiệp<br /> nhiệt đới, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế....<br /> vừa cung cấp khái niệm riêng về một quốc<br /> gia như: Cộng hòa liên bang Đức.<br /> Loại bài thực hành: Trong chương trình có<br /> 8 bài thực hành, nội dung các bài chủ yếu<br /> là phân tích, tìm hiểu về cơ hội, thách thức,<br /> sự thay đổi, hoạt động kinh tế của các quốc<br /> gia, khu vực. Cụ thể:<br /> - Tìm hiểu về cơ hội và thách thức của<br /> toàn cầu hoá: 1 bài.<br /> - Tìm hiểu kinh tế đối ngoại: 2 bài.<br /> - Tìm hiểu sự phân hoá lãnh thổ sản xuất: 1<br /> bà.<br /> - Tìm hiểu sự thay đổi nền kinh tế: 2 bài.<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Minh Nguyệt<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> - Tìm hiểu về dân cư: 1 bài.<br /> Loại bài ôn tập tổng kết: Trong SGK địa lí<br /> 11 không cấu trúc thành bài ôn tập riêng<br /> biệt, song trong phân phối chương trình<br /> của Bộ GD&ĐT thì bài ôn t ập là bắt buộc<br /> sau khi học xong một học kỳ. Bài tổng kết,<br /> ôn tập nhằm giúp học sinh tổng kết, củng<br /> cố lại toàn bộ những nội dung, những tri<br /> thức đã được học, rút ra những kỹ năng về<br /> phương pháp học tập.<br /> Loại bài kiểm tra, đánh giá: chương trình<br /> địa lí 11 được quy định 1 tiết/ tuần, nên có<br /> số bài kiểm tra theo quy định là: 1 bài<br /> kiểm tra 15 phút, 2 bài kiểm tra 45 phút, 2<br /> bài kiểm tra học kỳ. Các bài kiểm tra nhằm<br /> xem xét, đánh giá kết quả học tập của học<br /> sinh, thu thập thông tin ngược chiều giữa<br /> người dạy và người học. Từ đó, giáo viên<br /> điều chỉnh phương pháp dạy học cho phù<br /> hợp.<br /> 3. CÁC PHƯƠNG PHÁP THỂ HIỆN NỘI<br /> DUNG BÀI HỌC ĐỊA LÍ 11<br /> Toàn bộ nội dung kiến thức trong các bài<br /> địa lí 11 được thể hiện bằng 2 kênh: kênh<br /> hình và kênh chữ. Hệ thống kênh hình và<br /> kênh chữ có mối quan hệ qua lại với nhau,<br /> trước hết, nó là phương pháp thể hiện nội<br /> dung của tất cả các bài học trong chương<br /> trình. Những nội dung cơ bản nhất của bài<br /> học được thể hiện qua các đề mục (kênh<br /> chữ), những định hướng, gợi ý về phương<br /> pháp khai thác tri thức từ kênh hình đư ợc<br /> thực hiện thông qua hệ thống câu hỏi giữa<br /> bài, cuối bài (kênh chữ). Những tri thức<br /> khai thác được qua kênh hình đư ợc tổng<br /> hợp lại bằng kênh chữ dưới hình thức<br /> những nhận xét, kết luận. Ngược lại, kênh<br /> hình vừa là phương tiện minh hoạ, làm rõ<br /> hơn cho những kiến thức thể hiện ở kênh<br /> chữ, vừa là nguồn tri thức quan trọng bổ<br /> sung cho kênh chữ, đồng thời kênh hình<br /> giúp củng cố kiến thức lý thuyết (kênh chữ)<br /> và rèn luyện các kỹ năng địa lý.<br /> Kênh hình trong SGK địa lí lớp 11 có số<br /> lượng nhiều, loại hình đa d ạng, bao gồm:<br /> bản đồ, lược đồ, biểu đồ, sơ đồ, tranh<br /> ảnh... Là nguồn tri thức phong phú, do đó<br /> <br /> 57(9): 32 – 36<br /> <br /> trong quá trình dạy học, việc hướng dẫn<br /> học sinh cách khai thác tri thức địa lí qua<br /> kênh hình là một phương pháp hiệu quả<br /> nhằm giảm bớt thời gian giảng giải của giáo<br /> viên, vừa giúp phát huy năng lực chủ động,<br /> sáng tạo của học sinh trong quá trình học.<br /> Kênh chữ trong SGK địa lí 11 được thể<br /> hiện rất khoa học và trực quan. Dưới tên<br /> bài là những định hướng, giới thiệu chung<br /> in nghiêng nhỏ giúp học hiểu biết tổng thể<br /> về từng quốc gia, khu vực nghiên cứu.<br /> Trong nội dung mỗi bài, bên cạnh những<br /> kiến thức trình bày có rất nhiều câu hỏi,<br /> nhiều gợi ý đư ợc in nghiêng (đây là điểm<br /> mới so với sách giao khoa cũ) , đó là những<br /> định hướng cho việc sử dụng quan điểm<br /> dạy học mới -lấy học sinh làm trung tâm;<br /> học sinh sẽ phải hoạt động nhiều hơn trong<br /> quá trình học, chủ động khai thác, lĩnh h ội<br /> kiến thức qua những gợi ý của SGK. Cuối<br /> mỗi bài là hệ thống các câu hỏi, bài tập ở<br /> những mức độ khó dễ khác nhau, việc trả<br /> lời các câu hỏi, bài tập cuối bài là điều<br /> kiện tốt giúp học sinh khắc sâu kiến thức<br /> trọng tâm, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo địa<br /> lý. Về cơ bản, phương pháp thể hiện nội<br /> dung của SGK địa lí 11 đã đảm bảo được<br /> những yêu cầu về tính trực quan, tính khoa<br /> học, tính thẩm mĩ, được biên soạn dựa trên<br /> quan điểm mới: SGK là p hương tiện đắc<br /> lực cho việc tổ chức hoạt động học tập tích<br /> cực, chủ động của học sinh.<br /> 4. VÍ DỤ MINH HỌA VỀ PHƯƠNG<br /> PHÁP DAY - HỌC LOẠI BÀI TRUYỀN<br /> THỤ KIẾN THỨC MỚI VÀ LOẠI BÀI<br /> THỰC HÀNH<br /> Ví dụ 1:<br /> Bài 3. Một số vấn đề mang tính toàn<br /> cầu.<br /> Đây là một bài học thuộc loại bài truyền<br /> thụ kiến thức mới. Cấu trúc của bài gồm 3<br /> phần: (I) Dân số; (II) Môi trường; (III) Một<br /> số vấn đề khác,có thể tiến hành dạy học<br /> như sau:<br /> Sau khi ổn định tổ chức lớp, GV kiểm tra<br /> bài cũ nhằm mục đích tích tái hiện tri thức<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Minh Nguyệt<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> cũ, làm chỗ dựa cho việc tiếp thu tri thức<br /> mới bằng cách đặt một câu hỏi:<br /> “Xu hướng tất yếu của nền kinh tế thế giới<br /> hiện nay là toàn cầu hoá và khu vực hoá.<br /> Em hãy cho biết những biểu hiện của toàn<br /> cầu hoá và hệ quả của nó?”<br /> Nếu một HS không trả lời được trọn vẹn<br /> câu hỏi, GV có thể gọi 1, 2 HS khác để bổ<br /> sung cho câu trả lời, sau đ ó GV tổng kết,<br /> tóm tắt lạinội dung kiến thức: Biểu hiện<br /> của toàn cầu hoá là: thương mại thế giới<br /> phát triển mạnh; đầu tư nước ngoài tăng<br /> nhanh; thị trường tài chính quốc tế mở<br /> rộng; các công ty xuyên quốc gia có vai trò<br /> ngày càng lớn. Hệ quả của toàn cầu hoá:<br /> Thúc đẩy sản xuất phát triển và tăng<br /> trưởng kinh tế toàn cầu.<br /> Việc trả lời câu hỏi trên, giúp HS nhớ lại<br /> được kiến thức của bài cũ, đ ồng thời có sơ<br /> sở để học bài mới: Một số vấn đề mang<br /> tính toàn cầu. Sau khi định hướng, GV vận<br /> dụng kết hợp nhiều phương pháp dạy học<br /> để tổ chức, điều khiển, hướng dẫn HS tích<br /> cực lĩnh h ội tri thức mới. Giáo viên cần<br /> chuẩn bị: biểu đồ và bảng số liệu trong<br /> SGK được phóng to, một số tranh ảnh<br /> minh hoạ về ô nhiễm môi trường trên thế<br /> giới và Việt Nam, một số tin thời sự về<br /> chiến tranh khu vực và khủng bố trên Thế<br /> giới. Làm rõ các khái niệm gốc bằng cách<br /> tìm các dấu hiệu bản chất của các khái<br /> niệm cấp thấp hơn.<br /> 1. Bùng nổ dân số: Để HS có thể chủ động<br /> lĩnh hội kiến thức của mục này, GV dẫn<br /> dắt HS thảo luận (Hoạt động 1), chia lớp<br /> học ra thành các nhóm nhỏ, cùng nhau<br /> phân tích bảng 3.1 trong SGK và trả lời<br /> các câu hỏi kèm theo. Các nhóm còn lại<br /> nghe, nhận xét và bổ sung. Trả lời được 2<br /> câu hỏi trên là HS đã n ắm được những nét<br /> khái quát về tình hình phát triển dân số thế<br /> giới. GV điều khiển quá trình thảo luận,<br /> góp ý, sửa sai, khẳng định ý đúng, định<br /> hướng để buổi thảo luận đạt được kết quả<br /> mong muốn. 2. Già hoá dân số: (Hoạt động<br /> 2): Tiếp tục thảo luận lớp. Yêu cầu HS<br /> phân tích bảng 3.2 trong SGK, trả lời câu<br /> hỏi: “Hãy so sánh cơ cấu dân số theo nhóm<br /> tuổi của các nước phát triển với các nước<br /> <br /> 57(9): 32 – 36<br /> <br /> đang phát triển, rút ra nhận xét?”.Từ phân<br /> tích bảng số liệu kết hợp với đọc thông tin<br /> ở SGK, rút ra những kết luận chứng tỏ dân<br /> số thế giới hiện đang già hoá, đặc biệt ở<br /> các nước phát triển. GV kết luận về đặc<br /> điểm của bùng nổ dân số, già hoá dân số,<br /> so sánh các hệ quả của chúng, kết hợp liên<br /> hệ với đặc điểm của dân số Việt Nam hiện<br /> nay.<br /> Để giảng nội dung này, GV sử dụng kiến<br /> thức về dân số học đã d ạy ở các lớp học<br /> trước, như: Dân số. Sự phân bố dân cư (bài<br /> 1,2 sách giáo khoa Địa lí 7); dân số và sự<br /> gia tăng dân số, cơ cấu dân số ( bài 22, 23<br /> sách giáo khoa Địa lí 10). Ngoài ra, GV<br /> sưu tầm thêm tư liệu mới bổ sung vào nội<br /> dung bài học để hình thành cho HS các<br /> kiến thức về dân số một cách hệ thống.<br /> 3. Ô nhiễm môi trường: Theo cấu trúc hệ<br /> thống, thực chất mục này trong SGK là hệ<br /> thống các khái niệm chung, trong đó có 1<br /> khái niệm thuộc cấp thứ nhất, bao quát là ô<br /> nhiễm môi trường, trong đó có nhiều khái<br /> niệm ở cấp thấp hơn như ô nhiễm không<br /> khí, ô nhiễm nguồn nước ngọt, ô nhiễm<br /> biển và đại dương..... Như vậy, để hình<br /> thành cho HS kiến thức của mục này, GV<br /> cần định hướng và gợi ý cho HS trả lời các<br /> câu hỏi: Ô nhiễm môi trường là gì? Có<br /> những loại môi trường nào bị ô nhiễm mà<br /> em biết? Biểu hiện của ô nhiễm đó như thế<br /> nào? Nguyên nhân và hậu quả của nó?. HS<br /> hoàn toàn có thể trả lời được những câu<br /> hỏi đ ó dựa vào sách giáo khoa, dựa vào<br /> kiến thức thực tế. Sau đ ó GV nhấn mạnh<br /> tính nghiêm trọng của ô nhiễm môi trường<br /> trên phạm vi toàn thế giới, sự cần thiết<br /> phải bảo vệ môi trường.<br /> Khi giảng nội dung này nên sử dụng các<br /> kiến thức về môi trường HS đã được học ở<br /> lớp trước, như: Các môi trường địa lý<br /> (Phần II, sách giáo k hoa Địa lí 7), Môi<br /> trường và sự phát triển bền vững (chương<br /> X, sách giáo khoa Địa lí 10). Phần cuối<br /> cùng của bài nói về một loạt các vấn đề<br /> mang tính toàn cầu khác như chủ nghĩa<br /> khủng bố quốc tế, xung đột tôn giáo, sắc<br /> tộc… Cách tốt nhất khi giảng phần này là<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Minh Nguyệt<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> GV thuyết trình, HS tham gia tích cực phát<br /> biểu ý kiến về chủ nghĩa khủng bố quốc tế,<br /> xung đột tôn giáo, sắc tộc mà các em biết,<br /> kết hợp với một số mẩu chuyện về hoạt<br /> động khủng bố diễn ra ở Nga, Mỹ,<br /> Inđônêxia…trong những năm gần đây,<br /> nhấn mạnh tác động của chúng đến hoà<br /> bình thế giới.<br /> - Củng cố tri thức, tổng kết bài học: GV có<br /> thể đặt những câu hỏi, hoặc yêu cầu HS<br /> tóm tắt ngắn gọn những nội dung của bài.<br /> - Ra bài tập về nhà: Học bài và trả lời các<br /> câu hỏi trong sách giáo khoa.<br /> Ví dụ 2: Tiết 3 - bài 6. Thực hành: Tìm<br /> hiểu sự phân hoá lãnh thổ sản xuất của<br /> Hoa Kỳ<br /> Mục đích của bài thực hành này là dạy HS<br /> biết và giải thích được sự khác nhau trong<br /> phân bố sản xuất công nghiệp giữa các<br /> vùng lãnh thổ Hoa Kỳ và những nguyên<br /> nhân chủ yếu tạo nên sự khác nhau đó.<br /> Qua bài thực hành giúp HS củng cố kỹ<br /> năng phân tích bản đồ, phân tích các mối<br /> liên hệ giữa các ngành công nghiệp và điều<br /> kiện phát triển.<br /> Về bản chất, nội dung của bài thực hành<br /> này chính là vận dụng, tổng hợp kiến thức<br /> của 2 tiết học trước của bài Hoa kỳ (Tiết 1:<br /> Tự nhiên và dân cư; Tiết 2: Kinh tế).<br /> Ngoài ra còn nhằm củng cố lại các kiến<br /> thức về tự nhiên, dân số và kinh tế của Hoa<br /> Kỳ. HS đã h ọc từ bài 35 đến bài 40 trong<br /> sách giáo khoa Địa lí 7. Đặc biệt, bài thực<br /> hành này còn nâng cao, hoàn thiện nội<br /> dung của bài 40 sách giáo khoa Địa lí 7<br /> “Thực hành: Tìm hiểu vùng công nghiệp<br /> truyền thống ở vùng Đông Bắc Hoa Kỳ và<br /> vùng công nghiệp “Vành đai Mặt Trời”.<br /> Hoạt động 1: Yêu cầu HS lập bảng theo mẫu<br /> ở SGK Quan sát hình 6.1 (bài 6, tiết 1) và<br /> hình 6.6 (bài 6, tiết 2), kết hợp với các kiến<br /> thức đã học ở 2 bài đó để nhận biết được các<br /> khu vực tự nhiên và xác định được sự phân<br /> bố các nông sản chính, sau đó điền các thông<br /> tin vào bảng đã lập.<br /> Quan sát hình 6.7 trong SGK: các trung<br /> tâm công nghiệp chính của Hoa Kỳ và rút<br /> <br /> 57(9): 32 – 36<br /> <br /> ra nhận xét. Để có được những nhận xét<br /> chính xác, đòi hỏi HS phải nhớ lại kiến<br /> thức của bài 39, 40 (sách giáo khoa Địa lí<br /> 7), bài 6, tiết 2 (sách giáo khoa Địa lí 11)<br /> và phải vận dụng kỹ năng phân tích lược<br /> đồ (thông qua bản chú giải). GV hướng<br /> dẫn HS cách quan sát lược đồ, trao đổi<br /> thảo luận với nhau, sau đó điền kết quả vào<br /> một bảng theo mẫu sau:<br /> Sau khi đã hoàn thành kết quả của bài thực<br /> hành số 1, GV yêu cầu HS cả lớp cùng<br /> nhận xét sự khác nhau về mức độ tập trung<br /> các trung tâm công nghiệp giữa các vùng<br /> và nhận xét xu hướng thay đổi tỉ trọng giá<br /> trị sản lượng công nghiệp giữa các vùng,<br /> tìm hiểu nguyên nhân của sự thay đổi tỉ<br /> trọng giá trị sản lượng công nghiệp giữa<br /> các vùng.<br /> Để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến<br /> phân hoá theo lãnh thổ sản xuất công<br /> nghiệp của Hoa kỳ, giáo viên cần yêu cầu<br /> HS nhắc lại kiến thức của bài 36, 38, 39,<br /> 40 (sách giáo khoa Địa lí 7), bài 6, tiết 1,2<br /> (sách giáo khoa Địa lí 11). Như vậy, khi<br /> thực hiện một bài thực hành trong sách<br /> giáo khoa Địa lí 11, cần phải hướng dẫn<br /> cho HS biết cách liên kết, tổng hợp kiến<br /> thức từ các bài có liên quan, biết cách vận<br /> dụng các kỹ năng đã h ọc ở các lớp học<br /> trước trong những tình huống mới.<br /> Sách giáo khoa địa lí lớp 11 chương trình<br /> THPT được biên soạn lại cho phù hợp với<br /> sự phát triển của yêu cầu giáo dục trong<br /> thời đại hiện nay. Nội dung của các loại<br /> bài học trong sách giáo khoa có nhiều<br /> điểm mới, điểm khó, cách trình bày nội<br /> dung kiến thức trong từng loại bài học<br /> cũng có nhiều điểm khác sách giáo khoa<br /> cũ, cách trình bày đó tạo điều kiện cho<br /> việc phát huy khả năng tư duy, khả năng<br /> làm việc độc lập của học sinh. Trong quá<br /> trình dạy học, việc nắm vững kiến thức,<br /> nắm vững cấu trúc nội dung của từng loại<br /> bài học là điều kiện, là cơ sở nhằm nâng<br /> cao chất lượng dạy học Địa lí.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Bộ giáo dục và Đào tạo, Tài liệu bồi<br /> dưỡng giáo viên thực hiện chương trình,<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />