Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn Ngữ văn Trung học phổ thông

10 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Một số kinh nghiệm<br /> bồi dưỡng học sinh giỏi<br /> môn Ngữ văn Trung học phổ thông<br /> ThS. TRẦN THỊ MINH PHƯỢNG<br /> Trường THPT Mạc Đĩnh Chi, Chư Păh, Gia Lai<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> D<br /> ạy Văn là dạy cho học dưỡng học sinh giỏi môn Ngữ sinh giỏi có năng lực cảm thụ<br /> trò cách diễn đạt một Văn bậc THPT. văn chương vừa thể hiện một<br /> cách thẩm mỹ, rành 1. Tầm quan trọng của cách sâu sắc tinh thần nhân<br /> mạch, khoa học, rõ ràng. Hơn việc bồi dưỡng học sinh giỏi văn cao đẹp của xã hội, vừa<br /> nữa, dạy Văn còn là dạy cho kích thích, cổ vũ thái độ tinh<br /> các em nhân cách và kĩ năng Môn Văn là một môn khoa<br /> thần học tập của học sinh. Nó<br /> cuộc sống. Dạy học sinh giỏi học xã hội giúp cho học sinh<br /> góp phần không nhỏ trong<br /> văn lại là một yêu cầu đòi hỏi tìm hiểu, tiếp xúc và “giao tiếp”<br /> việc nâng cao ý thức học hỏi,<br /> người giáo viên phải tìm tòi, với những giá trị tinh thần cao<br /> tìm tòi, đào sâu suy nghĩ của<br /> suy ngẫm bằng tất cả kinh đẹp của dân tộc Việt, giúp các<br /> giáo viên về trình độ chuyên<br /> nghiệm về tuổi đời, tuổi nghề, em ý thức được “dòng máu<br /> môn nghiệp vụ để phục vụ tốt<br /> sự tận tâm, tận tụy của mình thơm thiên cổ”, của “mạch<br /> hơn cho công tác giảng dạy<br /> để làm môn học trở nên sống giống nòi”. Qua các tác phẩm<br /> của mình.<br /> động, phát huy tối đa tư duy, Văn học, các em sẽ thấy tự<br /> hào, tự tin, thấy trách nhiệm 2. Thực trạng về công<br /> sáng tạo của học sinh.<br /> phải giữ gìn, phải trân trọng, tác bồi dưỡng học sinh giỏi<br /> Những năm gần đây, hiện nay<br /> kế thừa và phát huy những di<br /> chúng tôi đã được nhà trường<br /> sản thiêng liêng, quý báu của Việc bồi dưỡng học sinh<br /> giao cho nhiệm vụ bồi dưỡng<br /> dân tộc. Môn Văn còn dẫn dắt giỏi môn Ngữ Văn nhằm phát<br /> học sinh giỏi. Mặc dù đã đạt<br /> các em học sinh đến với những hiện tài năng nâng cao năng<br /> được những kết quả nhất<br /> áng thơ văn bất hủ, bồi dưỡng lực cảm thụ văn chương cho<br /> định nhưng đó là một trong<br /> tâm hồn, bồi dưỡng năng lực học sinh. Đây là việc diễn ra<br /> những thành công bước đầu<br /> thẩm mỹ, kích thích sự nhạy thường xuyên hàng năm ở các<br /> của chúng tôi trong việc tìm<br /> tòi, áp dụng những biện pháp, cảm và yêu quý cái đẹp của cấp học. Và cũng hằng năm<br /> hình thức bồi dưỡng học sinh cuộc sống. Sở GD & ĐT tổ chức các kì thi<br /> giỏi môn Ngữ văn Trung học Bồi dưỡng học sinh giỏi tuyển chọn học sinh giỏi các<br /> phổ thông (THPT). Chúng tôi Văn là một việc làm mang ý cấp nhằm chọn lựa ra những<br /> viết bài nghiên cứu khoa học nghĩa xã hội nhằm phát hiện, học sinh giỏi ở các trường phổ<br /> này nhằm góp phần cùng các bồi dưỡng nhân tài cho đất thông.<br /> bạn thảo luận, chia sẻ một số nước. Việc phát hiện và bồi Hiện nay, nguồn lực học<br /> phương pháp trong việc bồi dưỡng kịp thời những học sinh giỏi rất hạn chế về cả số<br />  KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN 11<br /> lượng cũng như chất lượng. rành mạch, diễn đạt lưu loát đánh giá được năng khiếu và<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 05 NĂM 2018<br /> Bởi các em ít quan tâm đến những ý nghĩ, quan điểm bản khả năng của học sinh, nhưng<br /> môn Văn hơn những môn khoa thân, hơn nữa chỉ qua vài bài đó là sự khởi đầu để định<br /> học khác như: Toán, Lí, Hóa... viết của các em giáo viên cũng hướng phát hiện, bổ sung ở<br /> Số học sinh yêu thích môn có thể nhận ra cách cảm, cách những bài viết tiếp theo.<br /> Ngữ văn còn quá ít, học sinh hiểu, cách nghĩ, thông qua đó Sau khi đã phát hiện ra<br /> có năng khiếu về môn Văn mà phát hiện ra những học sinh có được học sinh có năng khiếu,<br /> có khả năng ở các môn học năng khiếu để có hướng bồi giáo viên cần phải kiểm tra<br /> khác thì các em sẽ không chọn dưỡng. Hơn nữa, những em kiến thức của học sinh. Sở dĩ<br /> môn Văn. Ngược lại, có những có tố chất về môn Văn thường phải làm bước này bởi yêu cầu<br /> học sinh yêu thích môn Văn thì sẽ rất chăm chú, hào hứng, sôi<br /> đối với học sinh giỏi thì ít nhất<br /> năng lực cảm thụ văn chương nổi khi có tiết Ngữ văn.<br /> là phải có kiến thức cơ bản, cái<br /> lại hạn chế. Trong khi đó, việc Việc tìm hiểu kết quả học gọi là phần nền để có cơ sở bồi<br /> nhận thức môn học chưa sâu tập của học sinh ở THPT qua dưỡng sau này.<br /> sắc, cho nên một số phụ huynh điểm tổng kết, điểm thi tốt<br /> Đối với môn Ngữ văn, việc<br /> có con em học được môn Văn nghiệp, điểm thi học sinh giỏi<br /> khơi gợi lòng yêu mến đối với<br /> lại không muốn cho con em và nếu có thể, tham khảo thêm<br /> môn học của các em là không<br /> mình tham gia đội tuyển. Vì ý kiến giáo viên đã trực tiếp<br /> thể thiếu. Bằng cách chuyển tải<br /> vậy, chúng tôi luôn trăn trở tìm giảng dạy học sinh ở cấp học<br /> nào đó, giáo viên phải truyền<br /> kiếm những giải pháp tối ưu đó cũng là một cách để phát<br /> đến cho học sinh lòng đam mê<br /> nhất để nâng cao chất lượng hiện tài năng.<br /> đối với môn học để học sinh ý<br /> hiệu quả công tác với công tác Khi dạy, bài viết đầu tiên thức được tầm quan trọng và<br /> bồi dưỡng học sinh giỏi . của học sinh (đặc biệt là học ý nghĩa của môn học từ đó tạo<br /> 3. Một số kinh nghiệm sinh lớp 10) như một dấu ấn được niềm say mê - sự khám<br /> trong công tác phát hiện, để bắt đầu cuộc hành trình phá sáng tạo của học sinh<br /> tuyển chọn, bồi dưỡng học phát hiện năng khiếu của học trong lĩnh vực văn chương.<br /> sinh giỏi môn Ngữ văn bậc sinh. Qua bài viết, người thầy Giáo viên phải là người nắm<br /> THPT có thể nắm bắt được chất bắt được sự nhạy cảm trong<br /> giọng, chất văn, cách nghĩ tâm hồn non nớt của các em,<br /> 3.1. Phát hiện học sinh<br /> của học trò. Những học sinh thông qua cách ứng xử, giao<br /> giỏi<br /> đạt được cả chất văn và ý văn tiếp bởi “Văn là người”.<br /> Đây là khâu đầu tiên có trong một bài viết không phải<br /> tính chất quyết định chất 3.2. Lên kế hoạch bồi<br /> nhiều, không phải đều. Nét tài<br /> lượng đội tuyển nên nó hết dưỡng<br /> hoa của từng học sinh cần phải<br /> sức quan trọng. Việc phát hiện được ghi nhận và trân trọng. Việc bồi dưỡng học sinh<br /> học sinh giỏi môn Văn đòi hỏi Khi chấm bài, thầy cô không giỏi là do giáo viên phải tự lên<br /> người giáo viên phải trực tiếp chỉ chú trọng những bài chu chương trình nội dung kiến<br /> giảng dạy ở các lớp phải lưu đáo, khuôn mẫu, đầy đủ... mà thức. Do đó, người giáo viên<br /> tâm ngay từ đầu năm học. Việc còn quan tâm đến những bài trước hết phải có tinh thần<br /> phát hiện học sinh giỏi môn có thể có chỗ chưa sâu, chưa trách nhiệm cao, yêu nghề,<br /> Ngữ văn cũng không đến nỗi đầy đủ, nhưng có sự độc đáo, yêu công việc mình đang làm<br /> quá khó vì khả năng của các sâu sắc... phải sửa kỹ, phê kĩ, và ý thức được tầm quan trọng<br /> em đối với môn học này được thật sự nghiêm khắc khi đánh của công việc đó. Người giáo<br /> bộc lộ phần nào qua kĩ năng giá và có nhật kí chấm bài. Dĩ viên bồi dưỡng phải mày mò,<br /> nghe, nói, đọc, viết. Nói năng nhiên, một bài viết không thể tìm tòi, học hỏi kinh nghiệm<br /> 12 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN<br /> của đồng nghiệp để xây dựng Thứ hai, với phần luyện dung tác phẩm được tái hiện<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> được một chương trình với viết, giáo viên có thể bố trí trong trí tưởng tượng và trở<br /> lượng kiến thức thích hợp với để học sinh được thực hành thành một “sự kiện tâm hồn”.<br /> những điều học sinh đã học và càng nhiều càng tốt. Đối với Đó là lúc các em đã thật sự<br /> đồng thời phải vừa rộng vừa mỗi kiểu loại hay mỗi dạng nắm được hồn cốt, tư tưởng<br /> sâu, vừa đáp ứng được tính đề, giáo viên cần phải có ví dụ của tác phẩm. Đây là yếu tố<br /> vượt trội của đối tượng học minh họa cụ thể. then chốt của người giáo viên<br /> sinh giỏi. Cần chú trọng sắp trong việc bồi dưỡng, ôn luyện<br /> 3.3. Phương pháp bồi<br /> xếp chương trình sao cho có học sinh giỏi.<br /> dưỡng học sinh giỏi<br /> hệ thống và đảm bảo tính khoa Thứ hai là kĩ năng đọc<br /> Trong công tác bồi dưỡng<br /> học. Tránh tình trạng thích gì tài liệu tham khảo. Để học tốt<br /> học sinh giỏi, giáo viên không<br /> dạy nấy theo cảm tính. Để xây môn Ngữ văn cần phải đọc<br /> chỉ ôn luyện cho các em những<br /> dựng được một chương trình sách nhiều. Nhất là đối với học<br /> kiến thức nội dung thuần túy<br /> ôn luyện đạt hiệu quả cao mà sinh giỏi môn Ngữ văn, việc<br /> không nhàm chán đối với học mà nên tập trung bồi dưỡng<br /> đọc sách tham khảo và chọn<br /> sinh (vì các kiến thức đều đã kĩ năng cơ bản để phục vụ<br /> sách tham khảo cũng cần sự<br /> được học) giáo viên cần phải cho việc củng cố vốn kiến thức<br /> định hướng, chỉ dẫn của giáo<br /> sáng tạo trong việc thể hiện mà các em đã có để chuyển<br /> viên. Cách chọn sách tham<br /> nội dung kiến thức. Sắp xếp tải được lượng kiến thức đã<br /> khảo là một khâu quan trọng<br /> lượng kiến thức giữa phân học thành kiến thức của riêng giúp năng lực đọc của học sinh<br /> môn phù hợp với yêu cầu. mình. Học sinh giỏi văn là phải tiến bộ. Dựa trên cơ sở đó, giáo<br /> Muốn làm được điều đó, khi “thành thạo”. Không chỉ thành viên hình thành các kĩ năng<br /> lên chương trình bồi dưỡng, thạo trong việc lĩnh hội kiến đọc cho học sinh.<br /> giáo viên cần phải chú ý đến thức mà học sinh cần phải<br /> Hướng dẫn học sinh kĩ<br /> tính thống nhất giữa các phân thành thạo nắm được các kỹ<br /> năng đọc tốt nhằm hướng tới<br /> môn. Khi giáo viên bồi dưỡng năng, nhất là học sinh giỏi thì<br /> hai mục đích: Một là, học sinh<br /> cho học sinh, ngoài việc củng đó là điều bắt buộc. Chúng tôi<br /> có thể tự tiệm cận với những<br /> cố cho các em: cách dùng từ, xin nêu một vài phương pháp<br /> cách hiểu, cách đánh giá, suy<br /> đặt câu, dựng đoạn, các biện bồi dưỡng và phát triển kĩ<br /> luận đa chiều, khuếch đại, rồi<br /> pháp tu từ ... thì đối với từng năng cho học sinh:<br /> từ đó đưa ra chính kiến của<br /> loại đơn vị kiến thức, giáo Thứ nhất, phải coi trọng riêng cá thể mình. Hai là, được<br /> viên cần phải chuẩn bị một hệ sự cảm thụ của học sinh trong mở mang, bồi dưỡng tâm hồn,<br /> thống bài tập ứng dụng đối với bồi dưỡng học sinh giỏi. tư tưởng, chiếm lĩnh được kho<br /> từng loại. Hiệu quả và chất lượng tàng kiến thức giàu có, phong<br /> Thứ nhất, giáo viên hệ của việc bồi dưỡng học sinh phú của nhân loại, mà trước<br /> thống lại kiến thức đã học giỏi Văn phụ thuộc vào sự lĩnh đó trong trường học, các em<br /> rồi chia ra từng mảng chuyên hội và sáng tạo của học sinh chỉ biết được một số lượng ít ỏi.<br /> đề để tóm lược nội dung tác thông qua văn bản. Người giáo Đọc sách, tài liệu tham<br /> phẩm và khái quát lên vấn đề viên phải tạo điều kiện cho học khảo, giúp học sinh học hỏi<br /> trọng tâm. Từ những kiến thức sinh tái hiện được hình tượng được rất nhiều kinh nghiệm<br /> mang tính khái quát, học sinh nghệ thuật, nội dung, nghệ qua bài viết của người khác.<br /> có thể khai triển ra một cách cụ thuật của văn bản thông qua Người giáo viên khi bồi dưỡng,<br /> thể hơn, sâu sắc hơn theo cách đánh giá, cảm nhận của các cần hướng dẫn học sinh rèn<br /> cảm và cách nghĩ của bản thân em. Quá trình dạy bồi dưỡng luyện tư duy của mình thông<br /> một cách sáng tạo hơn. chỉ thật sự có hiệu lực khi nội qua hình thức này.<br />  KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN 13<br /> Song song với cách đọc, nhận thức, thanh lọc, biết sửa của học sinh nói chung và học<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 05 NĂM 2018<br /> là cách ghi chép và suy ngẫm, mình, soi mình, nâng mình lên sinh giỏi nói riêng là chữ viết<br /> nhằm mục đích đối chiếu với thanh sạch, cao thượng hơn. phải rõ ràng, đúng chính tả.<br /> phần lí thuyết của từng dạng Đối với học sinh giỏi Văn, Cách dùng từ đặt câu phải thật<br /> bài, kiểu bài. Sau đó, học sinh hai yêu cầu cơ bản khi đọc chính xác, chuẩn mực, cách<br /> sẽ tự rút ra những kĩ năng cơ khai triển bài đoạn văn bài văn<br /> cần phải luyện đó là đọc tri<br /> bản và kinh nghiệm khi trình phải lôgic, chặt chẽ. Giáo viên<br /> giác và đọc thẩm mỹ. Hai thao<br /> bày một bài văn. phải rèn cho học sinh làm tốt<br /> tác này sẽ nâng cao năng lực<br /> Vì mục đích cuối cùng những kĩ năng này. Điều đó đòi<br /> lĩnh hội, cảm thụ văn chương<br /> của việc đọc sách giáo khoa hỏi phải có thời gian, đồng thời<br /> của học sinh. Tuy nhiên, khi<br /> giáo viên phải kèm cặp sát sao,<br /> nói chung và sách tham khảo đọc, chủ quan của người đọc<br /> chỉ bảo chấm chữa bài tập kịp<br /> nói riêng là cách chuyển hóa không được lấn át chủ quan<br /> thời, động viên khích lệ, sửa<br /> tri thức của người thành tri của tác giả.<br /> chữa uốn nắn học sinh để các<br /> thức của bản thân mình một<br /> Đối với một học sinh giỏi em phát triển kĩ năng một cách<br /> cách sáng tạo. Do đó, việc bồi<br /> Văn, hoạt động đọc là một tự nhiên hơn.<br /> dưỡng kĩ năng đọc sách tham<br /> hoạt động nghiêm túc, tác<br /> khảo một cách khoa học, đúng Kĩ năng lập dàn ý cũng rất<br /> phẩm chỉ được đánh giá đúng<br /> đắn sẽ góp phần không nhỏ quan trọng. Mặc dù việc rèn<br /> khi và chỉ khi nó được “nội<br /> trong việc rèn luyện năng lực kĩ năng này hầu như là một<br /> nhập” vào tâm hồn người đọc,<br /> văn chương cho các em. Ngoài việc làm thường xuyên trong<br /> làm lay động, biến đổi tâm tư,<br /> ra, đọc thẩm mỹ và đọc nghệ mỗi dạng bài, kiểu bài trong<br /> tình cảm, cảm xúc, từ nhận<br /> thuật một văn bản là kỹ năng chương trình, nhưng hầu như<br /> thức đến khám phá, thăng<br /> không thể thiếu đối với học tất cả học sinh kể cả học sinh<br /> hoa. Hoạt động đọc đối với giỏi thường bỏ qua bước này.<br /> sinh giỏi Văn. Đối với việc dạy<br /> học sinh giỏi văn yêu cầu phải Do đó, khi bồi dưỡng học sinh<br /> - bồi dưỡng học sinh giỏi Văn,<br /> nghiêm túc thì mới có thể dẫn giỏi, giáo viên cần lưu ý hướng<br /> quá trình tổ chức cho học sinh<br /> đến thành công. dẫn học sinh kĩ năng lập dàn ý<br /> hoạt động đọc hiểu ở cấp độ<br /> cao các tác phẩm/đoạn trích Thứ ba là bồi dưỡng kĩ để tạo thói quen tốt trước khi<br /> văn chương là vô cùng quan năng tạo lập văn bản. Nói đến viết bài.<br /> trọng. Tức là đưa học sinh đi kĩ năng tạo lập văn bản phải Thứ tư là vai trò của người<br /> vào thế giới nghệ thuật tác nói đến cách trình bày, diễn thầy. Sự sáng tạo là yêu cầu cần<br /> phẩm, nắm bắt cấu trúc văn đạt,cách sắp xếp triển khai phải có của người giáo viên<br /> bản, thâm nhập vào thế giới bài viết cũng như cách điều bồi dưỡng học sinh giỏi. “Một<br /> hình tượng, giao tiếp với nhân chỉnh thời lượng bài viết cho gánh sách không bằng một<br /> vật, tiếp xúc với ý đồ tác giả, phù hợp với học sinh. Đặc người thầy giỏi”. Bồi dưỡng<br /> phát hiện những ấn tượng biệt đối với học sinh giỏi thì học sinh giỏi đòi hỏi người<br /> thẩm mỹ... Người giáo viên những kĩ năng này lại phải giáo viên phải tìm tòi tài liệu,<br /> trong quá trình bồi dưỡng cần càng chú trọng hơn. Nếu nâng cao kiến thức, cập nhật<br /> giúp học sinh đọc để “tri giác” chúng ta không làm tốt được thông tin, nắm bắt nhạy bén<br /> ngôn ngữ nghệ thuật, để thẩm những việc này thì dù học sinh diễn biến của cuộc sống. Bởi<br /> bình, đánh giá, khắc sâu, chia có nắm chắc kiến thức cơ bản “văn là đời” nên cần định<br /> sẻ... Sau đó, học sinh sẽ bộc lộ bao nhiêu đi chăng nữa thì kết hướng cho các em lối viết văn<br /> cảm xúc của mình, xuất phát từ quả cuối cùng vẫn không đạt gần với thực tế, gắn với trách<br /> điểm nhìn và sự lý giải của bản như mong muốn. Bởi một yêu nhiệm công dân. Với tinh thần<br /> thân. Đọc còn là hoạt động cầu đầu tiên đối với bài viết trách nhiệm cao, cộng với sự<br /> 14 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN<br /> dẫn dắt, hướng dẫn tận tâm và tưởng cuộc đời. Người đọc hài hòa bên trong tư tưởng tác<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> sáng tạo của người thầy, học khi đọc bài viết của các em giả trong cái mô hình về thế<br /> sinh sẽ lĩnh hội được tri thức, phải thấy một phần cuộc đời giới do tác giả tạo nên.<br /> tiến bộ hơn về năng lực đánh được hiện sinh trong đó, thấy Thứ năm, cần bồi dưỡng<br /> giá thẩm mỹ trong văn chương được sự cứng cỏi trong lập học sinh giỏi Ngữ văn theo<br /> và trưởng thành hơn trong luận, sắc bén, nhạy cảm trong chuyên đề và theo đặc trưng<br /> cách cảm, cách nghĩ. tư duy, logic trong đánh giá, của từng thể loại. Trên cơ sở đó,<br /> Để quá trình bồi dưỡng nhận xét. Giỏi tức là phải biết với mỗi thể loại và đặc trưng<br /> được hiệu quả, giáo viên phải tư duy đa chiều, lật đi lật lại riêng, học sinh có thể bình<br /> luôn ra đề cho học sinh viết bài. vấn đề thật xuất sắc. Nếu học giá, suy ngẫm, đặc biệt cần<br /> Sau mỗi bài viết là quá trình sinh có một vốn sống phong hướng học sinh đến thưởng<br /> chấm - sửa lỗi, gợi mở, dẫn dắt phú, có những cách nghĩ, cách thức. Làm được điều này, tức là<br /> viết văn. Đối với văn chương, hiểu sinh động và đầy sự cảm người học sinh không dừng lại<br /> xác định luận điểm, viết câu thông, nhân văn, nhân hậu thì ở mức cảm thụ, cảm nhận nữa,<br /> chuyển ý, chuyển đoạn, mở ít nhất chúng ta cũng đã đào mà đã đạt đến mức độ tư duy<br /> rộng vấn đề và liên hệ thực tế tạo được những em vừa giỏi cao, có thể thẩm bình, nhận xét<br /> là những thao tác quan trọng về kiến thức, vừa có tấm lòng khách quan và chiêm nghiệm<br /> giúp bài văn mạch lạc, khoa nhân hậu khi sống giữa đời một cách lô gic, khoa học. Bởi<br /> học. Người giáo viên khi bồi thường. vì, trong tác phẩm văn học, tác<br /> dưỡng học sinh giỏi cũng cần Khi bồi dưỡng học sinh giả không bao giờ nói hết mọi<br /> chú trọng những thao tác này. giỏi văn, giáo viên cần phải điều mình nghĩ mà luôn luôn<br /> Muốn xây dựng một bài thúc đẩy tư duy ngôn ngữ của chừa một “khoảng trống” cho<br /> làm văn hoàn chỉnh và hoàn học sinh, làm cho các em giàu độc giả để “cùng sáng tạo”. Với<br /> hảo, khi bồi dưỡng, người có về ngôn ngữ và phong phú mỗi thể loại, đặc biệt là thơ,<br /> giáo viên cần hướng dẫn học về trường từ vựng. Một bài văn truyện, ký... đều có những đặc<br /> sinh các kỹ năng cần có. Hành chất lượng phải là một bài văn trưng riêng, người giáo viên<br /> văn mạch lạc, bố cục rõ ràng, hội tụ vốn từ ngữ sinh động, phải sàng lọc, phân loại kiến<br /> luận điểm chi tiết, luận chứng phong phú, dồi dào và chuẩn thức để giúp đỡ học sinh lĩnh<br /> thuyết phục, có so sánh, mở xác của người viết. Muốn vậy, hội, thông hiểu, nắm vững<br /> rộng, liên hệ thực tế... là những người giáo viên bồi dưỡng cần những đơn vị kiến thức đó.<br /> yếu tố cần thiết làm nên sự không ngừng nỗ lực trau dồi Người giáo viên phải để học<br /> hoàn chỉnh của một bài văn kiến thức, mở rộng vốn hiểu sinh của mình cảm thụ vượt<br /> hay. biết và kỹ năng tìm hiểu từ ngữ ra ngoài ý muốn chủ quan của<br /> tiếng Việt. tác giả. Như vậy, mới tạo được<br /> Đối với học sinh giỏi khi<br /> tham dự các kỳ thi lớn, giỏi Giáo viên trong quá trình nét đột phá trong bài viết. Để<br /> không nhất thiết là phải làm bồi dưỡng, cần dẫn dắt học làm được điều này, quả thực rất<br /> văn thật hay, hay mà sáo rỗng sinh tìm hiểu những tư tưởng gian nan và khó khăn, đòi hỏi<br /> thì cũng là cái hay vô nghĩa. nhân văn tích cực ẩn chứa sự cố gắng, nỗ lực trong một<br /> Điều cần có của một học sinh trong tác phẩm, bởi vì mỗi tác khoảng thời gian dài và liên<br /> giỏi văn là biết truyền đạt cảm phẩm văn học là một thông tục của thầy và trò.<br /> nghĩ, cảm xúc, biết nhận xét, điệp, tiềm ẩn ý nghĩa về cái Thứ sáu, ngoài phương<br /> đánh giá khách quan, biết nhìn, cách cảm thụ đời sống pháp đọc, phương pháp phân<br /> thưởng thức, chiêm nghiệm của nhà văn. Phát hiện, phân tích, so sánh, giảng bình cũng<br /> văn chương và phải biết nhìn tích chiều sâu ý nghĩa của tác là một phương pháp khá quen<br /> nhận sinh động, lạc quan, tin phẩm sẽ tìm ra logic nội tại, sự thuộc và có hiệu lực trong quá<br />  KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN 15<br /> trình bồi dưỡng học sinh giỏi phân tích. Nếu học sinh viết năng tạo lập văn bản một cách<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 05 NĂM 2018<br /> văn. Điều cốt lõi là giáo viên tốt thao tác so sánh, bài văn hoàn chỉnh.<br /> bồi dưỡng phải hướng học sẽ đa dạng, sâu sắc và đầy chất Muốn phát triển tư duy<br /> sinh vào chủ đề của từng tác thẩm mỹ. của học sinh, cần phải đặt kiến<br /> phẩm, từng thể loại, để học Giúp học sinh làm tốt thức trong hệ thống, tập cho<br /> sinh có cái nhìn thấu đáo, sâu phương pháp giảng - bình học sinh nhìn mọi hiện tượng<br /> sắc và chắc chắn. Nắm cấu là phương pháp không mới trong hệ thống. Trong bài viết<br /> trúc tác phẩm như một chỉnh nhưng không thể thiếu hay bỏ của các em, tính hệ thống càng<br /> thể thống nhất hữu cơ, biện qua. Một bài văn hay thì không logic, càng chặt chẽ, tiêu chí hệ<br /> chứng giữa nội dung và hình thể không có giảng - bình. thống càng khái quát thì độ tư<br /> thức, chỉnh thể và bộ phận sẽ Giáo viên bồi dưỡng cần phải duy càng cao. Đặt sự vật, hiện<br /> giúp học sinh khám phá được cho học sinh thực hành nhuần tượng vào trong cấu trúc hệ<br /> các tầng vỉa nội dung ý nghĩa nhuyễn thông qua hướng thống thì sẽ dễ phát hiện đặc<br /> tác phẩm, từ đó phát hiện ra dẫn các cách thức giảng bình điểm chung và riêng của nó.<br /> thông điệp mà nhà văn nhắn để khơi gợi cảm xúc, sức suy<br /> nhủ. Không chỉ vậy, việc phân Ngoài ra, cần phải cung<br /> tưởng, trải nghiệm của học cấp kiến thức lý luận Văn học<br /> tích sẽ giúp học sinh nâng cao<br /> sinh để tìm ra những “điểm cho học sinh. Giáo viên chỉ<br /> cảm thụ, tiếp nhận văn học<br /> sáng thẩm mỹ”. Tuy nhiên, cung cấp kiến thức của lĩnh<br /> lên trình độ “quan niệm tính”,<br /> cũng nên kích thích sự tìm tòi vực lý luận một cách dần dần,<br /> đây là một tiêu chuẩn để phát<br /> sáng tạo, động viên học sinh từng bước, bới kiến thức về<br /> triển về năng lực văn học của<br /> đưa ra những đánh giá thẩm lý luận tương đối khô và khó.<br /> học sinh giỏi Văn.<br /> mỹ mang màu sắc chủ quan Lồng ghép kiến thức lý luận với<br /> Trong những năm gần sâu sắc của các em. thực tiễn văn học sẽ giúp học<br /> đây, các đề văn dần dần hiện<br /> Thứ bảy, đối với học sinh sinh tự lý giải được những vấn<br /> thực hóa, bám sát đời sống, và<br /> giỏi Văn, cần phải dạy theo đề khó trong văn bản.<br /> có sự so sánh, đối chiếu giữa<br /> hướng phát triển tư duy. Người Trong các thao tác phát<br /> nhiều tác phẩm với nhau. Vì<br /> giáo viên chỉ nêu ra các vấn đề triển tư duy, bồi dưỡng tư duy<br /> thế, phương pháp so sánh đã<br /> để học sinh suy nghĩ độc lập, hình tượng và liên tưởng đồng<br /> vượt qua giới hạn và tính chất<br /> không áp đặt, phải chấp nhận sáng tạo là quan trọng hơn cả.<br /> của một phương pháp khoa<br /> các ý kiến khác ở mức độ “hợp Vì Văn học là một bộ môn duy<br /> học để trở thành đối tượng<br /> lý” của các em, nhưng không cảm nên người học cũng là<br /> trong nghiên cứu, phê bình<br /> được “ba phải”. người tham gia sáng tạo nghệ<br /> và giảng dạy văn học. Khi bồi<br /> dưỡng học sinh giỏi Văn, giáo Cần tạo ra các “chướng thuật. Giúp cho học sinh nắm<br /> viên bồi dưỡng cần ý thức đây ngại vật” trên con đường tới vững kiến thức về kỹ thuật viết<br /> là một phương pháp có hiệu chân lý để học sinh vượt qua văn tức là giáo viên đã rèn cho<br /> lực thực sự trong việc làm sáng nhằm nâng cao năng lực tư học sinh tư duy và sáng tạo.<br /> tỏ nội dung tư tưởng bài văn, duy của các em. Các chướng Ngôn ngữ là sự hiện thực hoá<br /> bài thơ, đem lại hiệu quả đáng ngại vật này là những câu hỏi của tư duy. Ngôn ngữ có phát<br /> kể trong việc phân tích, chiếm khó, lắt léo, đòi hỏi học sinh triển thì tư duy mới phát triển<br /> lĩnh một tác phẩm cả bề rộng tư duy lô gic và sắp xếp trật và ngược lại. Thực tế cho thấy,<br /> lẫn bề sâu. So sánh giúp đi sâu tự từ ngữ phải khoa học thì những học sinh có khả năng<br /> phân tích, đối sánh các chi tiết mới có thể lý giải được. Luyện sáng tác văn học không bao<br /> nghệ thuật, từ đó phát hiện ra được khâu quan trọng này, học giờ là học sinh yếu Văn, và nếu<br /> vẻ đẹp độc đáo của đối tượng sinh sẽ tịnh tiến dần đến với kỹ chăm học, say mê Văn học thì<br /> 16 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN<br /> các em nhất định sẽ trở thành mới ra đề thi môn Văn sẽ được độc đáo, đặc sắc. Tuy không<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> học sinh giỏi Văn. thực hiện ở các kỳ học sinh giỏi phải là gò ép các em trở thành<br /> Thứ tám, lựa chọn hướng trước, rồi mới tiến hành ở các một nhà văn cho tương lai,<br /> ra đề. kỳ thi khác.  Tinh thần đổi mới nhưng nhất thiết văn chương<br /> đề văn ít ra cũng cần thể hiện ở của các em phải có cá tính,<br /> Chúng tôi luôn ý thức một<br /> hai hướng sau: phải sáng tạo, phải là chính<br /> cách sâu sắc rằng, việc ra đề là<br /> mình trong mỗi trang viết<br /> khâu quan trọng đầu tiên của - Một là, tăng cường các đề<br /> cùng những đánh giá, suy<br /> quá trình phát hiện, đánh giá thi gắn với thực tiễn đời sống<br /> luận, chính kiến của riêng<br /> và lựa chọn HSG. Đề đúng và (nghị luận xã hội). Có thể ra đề<br /> mình. Đó chính là yếu tố làm<br /> hay sẽ kích thích hứng thú làm về những vấn đề gần gũi với học<br /> nên một “dấu dằm” trong lòng<br /> bài của học sinh, giúp người sinh, thanh niên đó là những<br /> người đọc.<br /> thầy nắm được điểm mạnh, vấn đề về lý tưởng, đạo đức, lối<br /> điểm yếu của mỗi học sinh. Từ sống... những vấn đề mang tính Trên đây là những kinh<br /> đó có thể đánh giá khách quan, thiết yếu, cập nhật của xã hội, nghiệm của bản thân trong<br /> chính xác, công bằng năng lực, đất nước, như về việc học tập, quá trình bồi dưỡng học sinh<br /> sự cố gắng vươn lên của học về đọc sách, giải trí, về văn hóa, giỏi. Môn Ngữ văn là một môn<br /> sinh. Ngược lại, đề thiếu chính thiên nhiên, môi trường v.v... học thuộc nhóm khoa học xã<br /> xác, sáo mòn không những hội, điều đó nói lên tầm quan<br /> - Hai là, với loại đề nghị trọng của nó trong việc giáo<br /> không đánh giá được chính luận văn học, cần coi trọng<br /> xác về năng lực học sinh, mà dục quan điểm, tư tưởng tình<br /> đánh giá năng lực vận dụng chứ cảm cho học sinh. Môn Ngữ<br /> còn giảm thiểu tính độc lập<br /> không phải là khả năng nhớ và văn còn là một môn học thuộc<br /> sáng tạo không gây được hứng<br /> thuộc bài. Vì thế, ngoài những nhóm công cụ, vị trí đó nói lên<br /> thú học Văn. Và hậu quả của nó<br /> văn bản đã được giảng kỹ trong mối quan hệ giữa môn Ngữ<br /> là việc rèn kỹ năng sẽ trở nên<br /> chương trình, đề có thể đưa ra văn với các môn học khác.<br /> vô nghĩa.<br /> những văn bản mới để thí sinh Học tốt môn Ngữ văn sẽ có tác<br /> Theo dõi hướng ra đề thi thể hiện năng lực đọc hiểu của động tích cực đến kết quả học<br /> học sinh giỏi các cấp trong mình bằng cách vận dụng các tập của các môn học khác và<br /> những năm qua, chúng tôi tri thức ngữ văn đã được tích giúp cho các em sống thật sâu<br /> nhận thấy, đề thường có sự lũy trong cả quá trình học phổ sắc cuộc sống của mình, sống<br /> kết hợp nhuần nhuyễn giữa thông cùng với các kỹ năng cần có ý thức để lĩnh hội một cuộc<br /> kiến thức về lý luận Văn học thiết đã được hình thành và rèn đời ý nghĩa, rộng mở hơn./.<br /> và cảm thụ văn chương. Vài luyện qua việc đọc hiểu nhiều<br /> ba năm nay,  đề thi học sinh văn bản trong sách giáo khoa...<br /> giỏi có xu hướng mở, và chú ý TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> đến hình thức nghị luận xã hội. Ngoài ra, khi luyện cho 1. Giáo dục kĩ năng sống trong<br /> <br /> Ông Trần Bá Giao, Phó chánh các em làm bài, giáo viên cần môn Ngữ văn ở trường THPT (tài liệu<br /> dành cho giáo viên), NXB Giáo dục<br /> Thanh tra, Bộ Giáo dục và Đào luyện những dạng đề lý luận và 2. Ngữ văn 10, tập 1, 2 Sách giáo<br /> <br /> tạo cho biết:  Viện Chiến lược cảm thụ tác phẩm, luyện dạng khoa, sách giáo viên, NXB Giáo dục<br /> 3. Ngữ văn 11, tập 1, 2 Sách giáo<br /> và Chương trình giáo dục đang đề nghị luận xã hội, dạng đề khoa, sách giáo viên, NXB Giáo dục<br /> <br /> có dự kiến về đổi mới cách ra đề so sánh và thành thạo kĩ năng 4. Ngữ văn 12 tập 1, 2 Sách giáo<br /> khoa, sách giáo viên, NXB Giáo dục<br /> thi môn Văn theo hướng phát phân tích đề ... 5. Nhà văn,tư tưởng và phong<br /> cách, (Nguyễn Đăng Mạnh), NXB Đại<br /> huy tư duy sáng tạo, gắn liền Làm văn nhất định phải học quốc gia Hà Nội.<br /> kiểm tra kiến thức với kiểm tra tránh lối mòn, tránh rập khuôn, 6. Cảm thụ văn học, giảng dạy<br /> văn học, (Phan Trọng Luận),Nhà xuất<br /> kỹ năng cảm thụ văn chương lặp lại người khác. Văn chương bản Giáo dục.<br /> của học sinh. Việc tiến hành đổi là phải tạo được sự khác biệt,<br />