Một số loài tôm mới giống Caridina (Crustacea, Decapoda – Atyidae) ở Việt Nam

29(4): 1-12 T¹p chÝ Sinh häc 12-2007<br /> <br /> <br /> <br /> MéT Sè LOµI T¤M MíI GIèNG CARIDINA<br /> (CRUSTACEA, DECAPODA - ATYIDAE) ë VIÖT NAM<br /> <br /> §Æng Ngäc Thanh, §ç V¨n Tø<br /> <br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> KÕt qu¶ ph©n tÝch bé s−u tËp mÉu vËt t«m gi¸c, tØ lÖ dµi/réng 1,25, ®Çu ngän lâm s©u.<br /> Atyidae ë ViÖt Nam thu thËp trong nhiÒu n¨m, Cµng II m¶nh, cã ngãn dµi h¬n bµn (1,2-1,5).<br /> ®Æc biÖt lµ tõ c¸c vïng phÝa nam ViÖt Nam cho PhÇn kÑp cã tØ lÖ dµi/réng b»ng 2,25. Carpus chØ<br /> tíi nay cßn Ýt ®−îc nghiªn cøu, hiÖn l−u gi÷ ë dµi h¬n phÇn kÑp (1,06).<br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt - Hµ Néi, C¹nh d−íi ngãn ch©n bß III cã 5-6 gai, ngãn<br /> ®· x¸c ®Þnh ®−îc 4 loµi t«m míi thuéc gièng ch©n bß V cã 40-45 gai. Nh¸nh trong ch©n b¬i I<br /> Caridina ®−îc t×m thÊy ë c¸c ®Þa ®iÓm con ®ùc h×nh h¹t ®Ëu, dµi tíi 1/2-2/3 nh¸nh<br /> kh¸c nhau. ngoµi. PhÇn phô trong h×nh que ng¾n, mäc ë gÇn<br /> ngän nh¸nh trong, th¼ng, dµi b»ng hoÆc chØ h¬i<br /> 1. Caridina pseudoserrata<br /> v−ît qu¸ ®Çu ngän nh¸nh trong. Ch©n b¬i II cã<br /> Dang et Do sp.nov. (h×nh 1, 2) phÇn phô ®ùc h×nh que dµi tíi 3/5 nh¸nh trong.<br /> Holotyp: ♂, s«ng B»ng, Cao B»ng, 11/2006. PhÇn phô trong mËp h×nh ngãn tay, dµi tíi qu¸<br /> nöa phÇn phô ®ùc.<br /> Paratyp: 2 ♂, 1 ♀, s«ng B»ng, Cao B»ng,<br /> 11/2006. §u«i telson cã d¹ng gãc tï, víi mòi nhän ë<br /> gi÷a. §Çu ngän cã 4 ®«i t¬ dµi b»ng nhau, mÆt<br /> N¬i l−u gi÷: ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn l−ng cã 5 ®«i gai. Gê tr−íc hËu m«n kh«ng cã<br /> sinh vËt, Hµ Néi. gai. TÊm nhän nh¸nh ngoµi ch©n ®u«i (Uropodal<br /> a. ChÈn lo¹i diaeresis) cã 19-21 gai.<br /> Chñy hÑp, ng¾n, chØ dµi tíi gi÷a ®èt 2 r©u I, Trøng lín, kÝch th−íc 1,05-1,2 × 0,7-0,75<br /> ®Çu ngän chñy th¼ng hoÆc h¬i chóc xuèng. mm.<br /> C¹nh trªn chñy 11-19 r¨ng, 5-6 r¨ng trªn gi¸p<br /> ®Çu ngùc, c¹nh d−íi 1-2 r¨ng. Cµng I cã ngãn vµ c. ý nghÜa tªn loµi<br /> bµn dµi gÇn b»ng nhau. Ch©n b¬i I con ®ùc h×nh Loµi t«m cã d¹ng gièng nh− loµi Caridina<br /> h¹t ®Ëu, phÇn phô trong ng¾n, mäc th¼ng, b»ng serrata.<br /> hoÆc chØ h¬i v−ît qu¸ ®Çu nh¸nh trong. d. KÝch th−íc<br /> b. M« t¶ 1♂ : L: 18; C: 6,0; R: 3,25; T: 3,0. 1♀ : L:<br /> T«m cì nhá, chiÒu dµi c¬ thÓ kho¶ng 14-19 14; C: 3,75; R: 2,0; T: 2,25.<br /> mm; mµu tr¾ng nh¹t. Chñy hÑp, ng¾n; th−êng Trong ®ã: L. chiÒu dµi toµn th©n; C. chiÒu<br /> h¬i v−ît qu¸ ®èt 1, ®Çu ngän th¼ng hoÆc h¬i dµi gi¸p ®Çu ngùc; R. chiÒu dµi chñy; T. chiÒu<br /> chóc xuèng. C¹nh trªn chñy cã 10-14 r¨ng, c¸ch dµi telson, ®¬n vÞ ®o lµ mm.<br /> ®Òu, 4-6 r¨ng trªn gi¸p ®Çu ngùc. C¹nh d−íi<br /> e. NhËn xÐt<br /> chñy 1-2 r¨ng. R¨ng mäc gÇn tíi ngän chñy.<br /> Stylocerit dµi gÇn tíi gi÷a ®èt 2 r©u I. CÊu t¹o Loµi míi nµy tr−íc ®©y ®· ®−îc §Æng Ngäc<br /> c¸c phÇn phô miÖng vµ ch©n hµm trong h×nh 2. Thanh x¸c ®Þnh lµ Caridina serrata serrata<br /> Cµng I ng¾n vµ mËp, ngãn dµi b»ng hoÆc h¬i Stimpson, 1860 (§Æng Ngäc Thanh, 1980: 402-<br /> dµi h¬n bµn. KÑp cã tØ lÖ dµi/réng b»ng 1,8 lÇn; 403, f.229) coi nh− ph©n loµi chñ cña loµi<br /> kÑp dµi h¬n carpus (1,6). Carpus ng¾n h×nh tam Caridina serrata Stimpson.<br /> <br /> C«ng tr×nh ®−îc hç trî vÒ kinh phÝ cña Ch−¬ng tr×nh khoa häc c¬ b¶n.<br /> 1<br />  Tuy nhiªn, kÕt qu¶ tu chØnh ph©n lo¹i häc §iÒu nµy còng phï hîp víi ý kiÕn cña Cai Y. vµ<br /> nhãm t«m Atyidae ë ViÖt Nam gÇn ®©y, còng N. K. Ng. Trong c«ng tr×nh tu chØnh ph©n lo¹i<br /> nh− ph©n tÝch ph©n lo¹i häc nh÷ng mÉu vËt míi häc t«m Atyidae nhãm loµi Caridina serrata<br /> thu ®−îc, cho thÊy, ®©y lµ mét loµi t«m míi. gÇn ®©y (Cai Y. vµ N. K. Ng., 1999).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 1. Caridina pseudoserrata Dang et Do sp.nov.<br /> A. gi¸p ®Çu ngùc; B. cµng I; C. cµng II; D. ch©n bß III; E. ngãn ch©n bß III; F. ch©n bß V; G. ngãn ch©n bß V;<br /> H. telson; I. phÇn ®u«i telson; J. tÊm nhän nh¸nh ngoµi ch©n ®u«i. TØ lÖ: A, B, C = 1 mm; D, F, H = 0,5 mm;<br /> E = 0,1 mm; G, I, J = 0,2 mm (A-J, con ®ùc, chiÒu dµi gi¸p ®Çu ngùc 6 mm).<br /> <br /> So víi Caridina serrata Stimpson, 1860, dùa dÉn) vµ cña Liang, X. Q. (2003), cã thÓ nªu nh÷ng<br /> theo m« t¶ l¹i cña Cai Y. vµ N. K. Ng. (Tµi liÖu ®· sai kh¸c sau trong mét sè ®Æc ®iÓm chñ yÕu.<br /> <br /> C. serrata Stimpson C. pseudoserrata sp.nov.<br /> Chñy chØ dµi xÊp xØ ngän ®èt 1 r©u I, ®Çu ngän Chñy cã thÓ dµi tíi ®èt 2 r©u I, ®Çu ngän th¼ng<br /> h¬i cong lªn. R¨ng c¹nh d−íi chñy 0-6. hoÆc cong xuèng. R¨ng c¹nh d−íi chñy 0-2.<br /> Cµng I cã ngãn ng¾n h¬n bµn. Cµng II cã Cµng I cã ngãn b»ng hoÆc h¬i dµi h¬n bµn.<br /> carpus dµi h¬n kÑp râ rÖt. Cµng II cã carpus chØ dµi xÊp xØ phÇn kÑp.<br /> PhÇn phô trong nh¸nh trong ch©n b¬i I con ®ùc PhÇn phô trong nh¸nh trong ch©n b¬i I con ®ùc<br /> dµi mäc xiªn, v−ît qu¸ ®Çu ngän nh¸nh trong. ng¾n mäc th¼ng, chØ xÊp xØ ®Çu ngän nh¸nh trong.<br /> Ch©n b¬i II con ®ùc cã phÇn phô trong kh«ng Ch©n b¬i II con ®ùc cã phÇn phô trong v−ît qu¸<br /> tíi nöa phÇn phô ®ùc (1/4). nöa phÇn phô ®ùc.<br /> 2<br />  Loµi míi C. pseudoserrata còng sai kh¸c cÊu t¹o chñy, cµng I vµ II vµ nhÊt lµ ë nh¸nh<br /> víi loµi Caridina cantonensis Yu thÊy c¶ ë miÒn trong ch©n b¬i I còng nh− ë cÊu t¹o phÇn phô<br /> b¾c ViÖt Nam (§Æng Ngäc Thanh, 1980) ë c¶ ®ùc ë con ®ùc.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 2. Caridina pseudoserrata Dang et Do sp.nov.<br /> A. ch©n b¬i I con ®ùc; B. nh¸nh trong ch©n b¬i I con ®ùc; C. ch©n b¬i II con ®ùc; D. phÇn phô ®ùc vµ phÇn<br /> phô trong ch©n b¬i II con ®ùc; E. hµm trªn; F. hµm d−íi I; G. hµm d−íi II; H. ch©n hµm I; I. ch©n hµm II;<br /> J. ch©n hµm III. TØ lÖ: A, C, J, F, G, H, J= 0,5 mm; B, D = 0,1 mm; E = 0,2 mm (A-J, con ®ùc, chiÒu dµi gi¸p<br /> ®Çu ngùc 6 mm).<br /> <br /> 2. Caridina rubropunctata sp.nov. h×nh kiÕm, dµi tíi cuèi ®èt thø II ®Õn gi÷a ®èt III<br /> (h×nh 3, 4) cña cuèng r©u I. Stylocerit dµi tíi gÇn tíi ngän<br /> ®èt thø hai cuèng r©u I. §Çu ngän telson cã<br /> Holotyp: ♂, suèi ë V¨n L¨ng, §ång Hû, d¹ng gãc tï víi 4-5 ®«i t¬, cã gai sau gi÷a.<br /> Th¸i Nguyªn, 11/2007. Endopod I con ®ùc h×nh tÊm, lâm ë gi÷a, phÇn<br /> phô trong dµi gÇn tíi ®Çu ngän phÇn phô ®ùc.<br /> Paratyp: 4 ♂, 18 ♀, suèi ë V¨n L¨ng,<br /> §ång Hû, Th¸i Nguyªn, 11/2007. b. M« t¶<br /> L−u gi÷ t¹i ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn T«m cì trung b×nh, trªn th©n cã nhiÒu chÊm<br /> sinh vËt, Hµ Néi. ®á, c¸c chÊm ®á xuÊt hiÖn c¶ ë trªn c¸c ch©n bß.<br /> Chñy h×nh kiÕm, ®Çu vuèt nhá, th−êng dµi tíi<br /> a. ChÈn lo¹i<br /> cuèi ®èt thø II cho ®Õn gi÷a ®èt III cña cuèng<br /> T«m cã nhiÒu chÊm ®á ë trªn th©n. Chñy r©u I. C¹nh trªn chñy cã tõ 12-16 r¨ng, 5-7 r¨ng<br /> 3<br /> trªn gi¸p ®Çu ngùc, r¨ng c¹nh trªn chñy mäc ng¾n, ngãn ch©n bß III cã 4-5 gai, ngãn ch©n bß<br /> kh«ng ®Õn ®Çu ngän chñy, phÇn kh«ng cã r¨ng IV cã 5 gai, ngãn ch©n bß V cã 28-40 gai.<br /> chiÕm kho¶ng 1/7 chiÒu dµi chñy. C¹nh d−íi Nh¸nh trong ch©n b¬i I cã h×nh tÊm gÇn ch÷<br /> chñy cã tõ 2-4 r¨ng. Gãc d−íi æ m¾t trßn. nhËt, c¹nh ngoµi h¬i lâm ë gi÷a, dµi h¬n 1/2<br /> Stylocerit rÊt dµi, dµi tíi gÇn cuèi ®èt thø hai cña nh¸nh ngoµi, tØ lÖ dµi/réng b»ng 2,55, phÇn phô<br /> cuèng r©u I. Scaphocerit réng b¶n, cã tØ lÖ chiÒu trong mäc th¼ng, dµi v−ît qu¸ ®Çu nh¸nh trong.<br /> dµi/chiÒu réng b»ng 3. Cµng I cã ngãn dµi h¬n Ch©n b¬i II con ®ùc cã phÇn phô ®ùc h×nh que<br /> bµn (1,27), dµi/réng kÑp b»ng 2,08, ®Çu carpus mËp, phÇn phô trong dµi tíi 3/4 phÇn phô ®ùc.<br /> lâm s©u, phÇn kÑp dµi h¬n carpus (1,5), tØ lÖ<br /> dµi/réng carpus b»ng 1,44. Cµng II cã ngãn dµi §Çu ngän telson cã d¹ng gãc tï víi 4-5 ®«i<br /> h¬n bµn (1,05), tØ lÖ dµi/réng kÑp b»ng 2,61, t¬, cã gai sau gi÷a, mÆt l−ng th−êng cã 6 ®«i<br /> dµi/réng carpus b»ng 4,06, carpus chØ dµi h¬n kÑp gai, gê tr−íc hËu m«n kh«ng cã gai. TÊm nhän<br /> mét Ýt (1,12). C¸c ngãn ch©n bß III-V t−¬ng ®èi nh¸nh ngoµi ch©n ®u«i cã 16-19 gai.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 3. Caridina rubropunctata sp.nov.<br /> A. gi¸p ®Çu ngùc; B. cµng I; C. cµng II; D. telson; I. phÇn ®u«i telson; F. ch©n bß III; G. ngãn ch©n bß III; H.<br /> ch©n bß V; I. ngãn ch©n bß V; J. tÊm nhän nh¸nh ngoµi ch©n ®u«i. TØ lÖ: A, B, C = 1 mm; D, F, H = 0,5 mm;<br /> E, G, I, J = 0,2 mm (A-J, con ®ùc, chiÒu dµi gi¸p ®Çu ngùc 5,5 mm).<br /> 4<br />  H×nh 4. Caridina rubropunctata sp.nov.<br /> A. ch©n b¬i I con ®ùc; B. nh¸nh trong ch©n b¬i I con ®ùc; C. ch©n b¬i II con ®ùc; D. phÇn phô ®ùc vµ phÇn<br /> phô trong ch©n b¬i II con ®ùc; E. scaphocerit; F. hµm trªn; G. hµm d−íi I; H. ch©n hµm I; I. nh¸nh trªn<br /> (endopodit) cña ch©n hµm I; J. hµm d−íi II; K. ch©n hµm II; L. ch©n hµm III. TØ lÖ: A, C, G, H, J, L = 0,5 mm;<br /> B = 0,2 mm; D = 0,1 mm; E = 1 mm; F, I = 0,1 mm, K = 0,4 mm (A-K, con ®ùc, chiÒu dµi gi¸p ®Çu ngùc 5,5<br /> mm).<br /> <br /> c. ý nghÜa tªn loµi nhãm loµi Caridina serrata nh−ng cã ®Æc tr−ng<br /> stylocerit dµi v−ît qu¸ ®èt I cña cuèng r©u I,<br /> Th©n cã nhiÒu chÊm ®á.<br /> phÇn phô trong cña nh¸nh trong ch©n b¬i I con<br /> d. KÝch th−íc ®ùc ph¸t triÓn....<br /> 1♂: L: 23; C: 5,5; R: 4,2; T: 4. 1♀: L: 22; So víi Caridina serrata Stimpson, 1860, dùa<br /> C: 5,4; R: 4,1; T: 3,7. theo m« t¶ l¹i cña Cai Y. vµ N. K. Ng. vµ cña<br /> e. NhËn xÐt Liang, X. Q. (2003), Caridina rubropunctata<br /> sp.nov. cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt nh−:<br /> VÒ mÆt h×nh th¸i ph©n lo¹i, loµi nµy gÇn víi<br /> 5<br />  Caridina rubropunctata sp.nov. Caridina serrata<br /> Trªn th©n cã nhiÒu chÊm ®á. Trªn th©n kh«ng cã chÊm ®á.<br /> Chñy dµi tíi cuèi ®èt 2 cho ®Õn gi÷a ®èt 3 cña Chñy chØ dµi xÊp xØ tíi ®Çu ®èt 1 r©u I. R¨ng<br /> cuèng r©u I. R¨ng trªn gi¸p ®Çu ngùc 5-7. trªn gi¸p ®Çu ngùc 0-5.<br /> Cµng I cã ngãn dµi h¬n bµn (1,27). Cµng II cã Cµng I cã ngãn ng¾n h¬n bµn. Cµng II cã ngãn<br /> ngãn dµi h¬n bµn (1,07). dµi h¬n bµn (1,50).<br /> PhÇn phô trong cña ch©n b¬i II con ®ùc dµi tíi PhÇn phô trong cña ch©n b¬i II con ®ùc chØ dµi<br /> 3/4 phÇn phô ®ùc. tíi 1/2 phÇn phô ®ùc.<br /> <br /> So víi loµi Caridina pseudoserrata Dang et víi phÇn phô ®ùc ë ch©n b¬i II con ®ùc...<br /> Do sp.nov. cïng ph©n bè ë khu vùc vïng nói<br /> Caridina rubropunctata sp. nov. gièng víi<br /> phÝa b¾c, loµi nµy còng cã nh÷ng kh¸c biÖt râ<br /> Caridina nguyeni Li et Liang, 2002, t×m thÊy ë<br /> rµng ë nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: th©n cã nhiÒu chÊm<br /> B¾c K¹n, ë ®Æc ®iÓm cã stylocerit dµi tíi gÇn<br /> ®á, chñy dµi h¬n, r¨ng c¹nh d−íi chñy nhiÒu<br /> cuèi ®èt thø 2 cña cuèng r©u I nh−ng cã nh÷ng<br /> h¬n, stylocerit dµi h¬n, sai kh¸c ë cÊu t¹o cµng<br /> kh¸c biÖt râ rÖt nh−:<br /> I, II, phÇn phô ®ùc vµ ®é dµi phÇn phô trong so<br /> <br /> Caridina rubropunctata sp. nov. Caridina nguyeni Li et Liang, 2002<br /> R¨ng c¹nh trªn chñy 12-16, kh«ng mäc tíi s¸t R¨ng c¹nh trªn chñy 20-25, mäc tíi s¸t ®Çu<br /> ®Çu ngän chñy, 5-7 r¨ng trªn gi¸p ®Çu ngùc. ngän chñy, 9-12 r¨ng trªn gi¸p ®Çu ngùc.<br /> Cµng I cã ngãn dµi h¬n bµn. Cµng I cã ngãn ng¾n h¬n bµn.<br /> Ch©n b¬i II con ®ùc cã phÇn phô trong dµi 3/4 Ch©n b¬i II con ®ùc cã phÇn phô trong dµi ch−a<br /> phÇn phô ®ùc. tíi 1/2 phÇn phô ®ùc.<br /> <br /> 3. Caridina uminensis Cµng I vµ II cã cÊu t¹o cïng mét kiÓu. Cµng<br /> Dang et Do sp. nov. (h×nh 5, 6) I cã phÇn kÑp dµi h¬n carpus (1,25 lÇn), ngãn<br /> dµi h¬n bµn (1,5), carpus h×nh que ®Çu h¬i v¸t,<br /> Holotyp: ♂, U Minh Th−îng, Cµ Mau, kh«ng lâm s©u. Cµng II cã carpus dµi h¬n phÇn<br /> 06/2005. kÑp (1,15), ngãn dµi h¬n bµn (1,5). Ch©n b¬i I<br /> Paratyp: 5 ♂, 14♀, U Minh Th−îng, con ®ùc cã nh¸nh trong h×nh c«n dµi, trßn ®Çu,<br /> Cµ Mau, 06/2005. dµi tíi 1/3 nh¸nh ngoµi. PhÇn phô trong hoÆc<br /> tiªu gi¶m h¼n hoÆc chØ cã d¹ng nhó. Ch©n b¬i II<br /> N¬i l−u gi÷: ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn con ®ùc cã phÇn phô ®ùc h×nh que, phÇn phô<br /> sinh vËt, Hµ Néi. trong dµi gÇn b»ng phÇn phô ®ùc. Ngãn ch©n bß<br /> a. ChÈn lo¹i III cã 6-8 gai. Ngãn ch©n bß V cã 50-56 gai.<br /> Chñy hÑp ng¾n, ®Çu ngän chñy chóc xuèng. Telson cã ®Çu ngän h×nh gãc tï kh«ng cã<br /> Cµng I vµ II cã cÊu t¹o cïng mét kiÓu. Nh¸nh gai gi÷a, víi 3 ®«i t¬, ®«i ngoµi dµi nhÊt. MÆt<br /> trong ch©n b¬i I con ®ùc h×nh c«n dµi trßn ®Çu l−ng cã 4 ®«i gai. Cã khi cã gai tr−íc hËu m«n.<br /> víi phÇn phô trong hoÆc tiªu gi¶m h¼n hoÆc chØ TÊm nhän nh¸nh ngoµi ch©n ®u«i cã 12 gai.<br /> cã d¹ng nhó. PhÇn phô trong dµi gÇn b»ng phÇn Trøng cì trung b×nh, kÝch th−íc 0,7-0,8 ×<br /> phô ®ùc. Trøng cì trung b×nh. 0,46-0,5 mm.<br /> b. M« t¶<br /> c. ý nghÜa tªn loµi<br /> T«m cì nhá, chiÒu dµi c¬ thÓ kho¶ng 12-15<br /> Loµi t«m thu ®−îc ë U Minh Th−îng,<br /> mm. Chñy ng¾n chØ tíi cuèi ®èt 2 r©u I, ®Çu<br /> Cµ Mau, ViÖt Nam.<br /> ngän chóc xuèng. C¹nh trªn chñy 12-18 r¨ng, 3-<br /> 4 r¨ng trªn gi¸p ®Çu ngùc, c¹nh d−íi chñy 2-5 d. KÝch th−íc<br /> r¨ng. Gãc d−íi æ m¾t h¬i nhän. CÊu t¹o phÇn 1♂: L: 11,5; C: 3; R: 2; T: 1,65. 1♀: L:<br /> phô miÖng thÓ hiÖn ë h×nh 6. 15,5; C: 4; R: 3; T: 2,5.<br /> 6<br />  H×nh 5. Caridina uminensis Dang et Do sp.nov.<br /> A, gi¸p ®Çu ngùc; B, cµng I; C, cµng II; D, ch©n bß III; E, ngãn ch©n bß III; F, ch©n bß V; G, ngãn ch©n bß V;<br /> H, telson; I, phÇn ®u«i telson; J, tÊm nhän nh¸nh ngoµi ch©n ®u«i. TØ lÖ: A, B, C, D, F, H = 1 mm; E, G = 0,1<br /> mm; I, J = 0,2 mm (A-J, con ®ùc, chiÒu dµi gi¸p ®Çu ngùc 3 mm).<br /> <br /> e. NhËn xÐt thuéc nhãm loµi cã 2 ®«i cµng I vµ II cïng mét<br /> Loµi míi Caridina uminensis gÇn víi kiÓu, carpus cµng I ch−a ph©n ho¸ cao. Tuy<br /> Caridina tonkinensis Bouvier ®−îc m« t¶ ë B¾c nhiªn, trong nhiÒu chi tiÕt, 2 loµi nµy cã nhiÒu<br /> Bé (Tonkin), ViÖt Nam (Bouvier, 1919), cïng sai kh¸c.<br /> <br /> C. tonkinensis C. uminensis sp. nov.<br /> Chñy cã ®Çu ngän th¼ng hoÆc h¬i cong lªn dµi Chñy cã ®Çu ngän cong xuèng chØ dµi tíi ®èt 2<br /> tíi ®Çu ngän r©u I. r©u I.<br /> R¨ng c¹nh trªn chñy 12-14, c¹nh d−íi 1-2. R¨ng c¹nh trªn chñy 15-18, c¹nh d−íi 2-5.<br /> Nh¸nh trong ch©n b¬i I con ®ùc chØ dµi tíi 1/4 Nh¸nh trong ch©n b¬i I con ®ùc dµi tíi 1/3<br /> nh¸nh ngoµi, phÇn phô trong hoµn toµn tiªu nh¸nh ngoµi, phÇn phô trong cã thÓ cã d¹ng<br /> gi¶m. nhó.<br /> Ch©n b¬i II con ®ùc cã phÇn phô ®ùc dµi tíi 1/2 Ch©n b¬i II con ®ùc cã phÇn phô ®ùc chØ dµi tíi<br /> nh¸nh trong, phÇn phô trong chØ dµi tíi 3/5 1/3 nh¸nh trong, phÇn phô trong dµi gÇn b»ng<br /> phÇn phô ®ùc. phÇn phô ®ùc.<br /> Ngãn ch©n bß III (10) vµ ch©n bß V (61-70) cã Ngãn ch©n bß III (6-8) vµ ch©n bß V (50-56) cã<br /> nhiÒu gai h¬n. TÊm nhän nh¸nh ngoµi ch©n Ýt gai h¬n. TÊm nhän nh¸nh ngoµi ch©n ®u«i<br /> ®u«i cã 16 gai. chØ cã 12 gai.<br /> §Çu ngän telson cã 5 ®«i t¬. §Çu ngän telson chØ cã 3 ®«i t¬.<br /> 7<br />  Caridina uminensis sp. nov. còng sai kh¸c phô trong chØ dµi tíi 1/2 phÇn phô ®ùc, telson<br /> víi loµi C. propinqua cïng cã ph©n bè ë miÒn nhän ®Çu, trøng cã kÝch th−íc nhá h¬n (0,6-0,7<br /> Nam ViÖt Nam ë: c¹nh d−íi chñy Ýt r¨ng h¬n × 0,4-0,45 mm), cã gai tr−íc hËu m«n vµ nhÊt lµ<br /> (1-3), ngãn ch©n bß III Ýt gai h¬n (1-4), phÇn ®«i cµng I vµ cµng II cã kiÓu cÊu t¹o kh¸c nhau.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 6. Caridina uminensis Dang et Do sp.nov.<br /> A. ch©n b¬i I con ®ùc; B. nh¸nh trong ch©n b¬i I con ®ùc; C. ch©n b¬i II con ®ùc; D. phÇn phô ®ùc vµ phÇn<br /> phô trong ch©n b¬i II con ®ùc; E. hµm trªn; F. hµm d−íi I; G. hµm d−íi II; H. ch©n hµm; I. nh¸nh trªn<br /> (endopodit) cña ch©n hµm I; J. ch©n hµm II; K. ch©n hµm III. TØ lÖ: A, C = 2,5 mm; B, D, I = 0,1 mm; E, G, H,<br /> J, K = 0,5 mm; F = 1 mm (A-K, con ®ùc, chiÒu dµi gi¸p ®Çu ngùc 3 mm).<br /> 8<br />  4. Caridina vietriensis sp.nov. (h×nh 7, 8) a. ChÈn lo¹i<br /> Chñy ng¾n h×nh dao nhän ®Çu, th¼ng ngang,<br /> Holotyp: ♂, ng· ba s«ng ViÖt Tr×, Phó Thä, dµi xÊp xØ ®Çu ngän cuèng r©u I. Nh¸nh trong<br /> 2005. ch©n b¬i I con ®ùc h×nh tÊm dµi, ®Çu ngän vuèt<br /> Paratyp: 4 ♂, 6 ♀ ng· ba s«ng ViÖt Tr×, nhá, c¹nh ngoµi lâm, phÇn phô trong h×nh ngãn<br /> Phó Thä, 2005. tay ng¾n mäc th¼ng, dµi b»ng hoÆc v−ît qu¸ ®Çu<br /> L−u gi÷ t¹i ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn ngän nh¸nh trong. Telson cã ®Çu d¹ng gãc tï<br /> sinh vËt, Hµ Néi. gai tr−íc hËu m«n nhá. Trøng cì trung b×nh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 7. Caridina vietriensis sp.nov.<br /> A. gi¸p ®Çu ngùc; B. cµng I; C. cµng II; D. ch©n bß III; E. ngãn ch©n bß III; F. ch©n bß V; G. ngãn ch©n bß V;<br /> H. telson; I. phÇn ®u«i telson; J. tÊm nhän nh¸nh ngoµi ch©n ®u«i. TØ lÖ: A = 2 mm; B, C, D, F, H, J = 0,5 mm;<br /> E, G = 0,1 mm; I = 0,2 mm (A-J, con ®ùc, chiÒu dµi gi¸p ®Çu ngùc 5,5 mm).<br /> 9<br /> b. M« t¶ II con ®ùc cã phÇn phô ®ùc dµi kho¶ng 1/2<br /> T«m cì nhá, ®é dµi c¬ thÓ 22-31 mm. Chñy nh¸nh trong, phÇn phô trong dµi tíi gÇn 1/2<br /> ng¾n, réng b¶n, dµi xÊp xØ ngän ®èt 3 r©u I, phÇn phô ®ùc.<br /> ngän vuèt nhän. C¹nh trªn chñy h¬i cong lªn ë C¹nh d−íi ngãn ch©n bß III cã 5-6 gai, ngãn<br /> nöa phÇn gèc, th¼ng ngang ë nöa phÇn ngän. ch©n bß V cã 35-43 gai. Telson cã ®Çu ngän<br /> R¨ng c¹nh trªn chñy nhiÒu 13-26 r¨ng (th−êng d¹ng gãc tï, cã 7-8 t¬, trong ®ã 2 t¬ ngoµi cïng<br /> 20-22 r¨ng) kh«ng mäc tíi ®Çu ngän chñy, 4-6 ng¾n nhÊt, 2 t¬ ë gi÷a dµi nhÊt. MÆt trªn cã 5<br /> r¨ng trªn gi¸p ®Çu ngùc. C¹nh d−íi 1-6 r¨ng ®«i gai. Gai tr−íc hËu m«n kÐm ph¸t triÓn.<br /> (th−êng 4-5 r¨ng). Stylocerit ng¾n, kh«ng v−ît<br /> qóa ®èt 1 cuèng r©u I. Cµng I cã ®èt carpus lâm Trøng cì trung b×nh, kÝch th−íc trøng:<br /> s©u, ngãn dµi h¬n bµn (1,31), phÇn kÑp dµi h¬n 0,9-0,95 × 0,5-0,6 mm.<br /> carpus (1,60), tû lÖ dµi kÑp/réng kÑp lµ 2,42. c. ý nghÜa tªn loµi<br /> Cµng II cã carpus m¶nh, dµi h¬n kÑp (1,15),<br /> phÇn kÑp cã ngãn dµi h¬n bµn (1,52), tû lÖ dµi Loµi thu ®−îc ë ViÖt Tr×, Phó Thä,<br /> kÑp/réng kÑp lµ 3,17. ViÖt Nam.<br /> Nh¸nh trong ch©n b¬i I con ®ùc cã d¹ng tÊm d. KÝch th−íc<br /> dµi, ®Çu ngän vuèt nhá, c¹nh ngoµi lâm. PhÇn<br /> phô trong ng¾n, h×nh ngãn tay, mäc th¼ng, b»ng 1♂: L: 22; C: 5,5; R: 5; T: 3,5. 1♀: L: 27; C:<br /> hoÆc v−ît qu¸ ®Çu ngän nh¸nh trong. Ch©n b¬i 6,5; R: 5,5; T: 4.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 8. Caridina vietriensis sp.nov.<br /> A. ch©n b¬i I con ®ùc; B. nh¸nh trong ch©n b¬i I con ®ùc; C. ch©n b¬i II con ®ùc; D. phÇn phô ®ùc vµ phÇn<br /> phô trong ch©n b¬i II con ®ùc; E. hµm trªn; F. hµm d−íi I; G. hµm d−íi II; H. ch©n hµm; I. nh¸nh trªn<br /> (endopodit) cña ch©n hµm I; J. ch©n hµm II, K, ch©n hµm III. TØ lÖ: A, C, F, H, J, K = 0,5 mm; B, I = 0,2 mm;<br /> D = 0,1 mm; E, G = 1 mm (A-K, con ®ùc, chiÒu dµi gi¸p ®Çu ngùc 5,5 mm).<br /> 10<br /> e. NhËn xÐt 2. §Æng Ngäc Thanh, TrÇn Th¸i B¸i,<br /> Loµi míi Cardina vietriensis sp.nov. ®Æc Ph¹m V¨n Miªn, 1980: §Þnh lo¹i ®éng vËt<br /> tr−ng chñ yÕu ë cÊu t¹o chñy vµ c¸c bé phËn kh«ng x−¬ng sèng n−íc ngät b¾c ViÖt Nam.<br /> ch©n b¬i I vµ ch©n b¬i II. So víi Caridina Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> flavilineata Dang, loµi phæ biÕn ë b¾c ViÖt 3. Bouvier E. L., 1919: Bull. Mus. Hist. Nat.,<br /> Nam, loµi nµy sai kh¸c ë cÊu t¹o chñy, nh¸nh 330-336. Paris.<br /> trong ch©n b¬i I con ®ùc, vµ ë mµu s¾c th©n. So<br /> víi Caridina cantonensis Yu, loµi t«m cã ph©n 4. Cai Y. and N. K. Ng., 1999: Jour. Nat.<br /> bè ë Nam Trung Quèc, loµi nµy còng sai kh¸c ë Hist., 33: 1603-1638.<br /> cÊu t¹o chñy th¼ng ngang (kh«ng chóc xuèng), 5. De Man J. G., 1892: Zool. Ergebn. einer<br /> sè r¨ng nhiÒu h¬n, phÇn ngän chñy kh«ng cã Reise in Niederlandisch Ost-Indien, 2: 265-<br /> r¨ng ng¾n h¬n, stylocerit ng¾n h¬n, cÊu t¹o 527, Pls 15-9.<br /> nh¸nh trong ch©n b¬i I con ®ùc cã phÇn ngän<br /> vuèt nhá, phÇn phô trong ng¾n h¬n vµ mäc 6. Li Shu-Qiang, Liang Xiang-Qiu, 2002:<br /> th¼ng, ch©n b¬i II con ®ùc cã phÇn phô ®ùc nhá Acta Zootaxonomica Sinica, 27(4): 707-715.<br /> hÑp (h×nh que) h¬n víi phÇn phô trong ng¾n 7. Liang Xiang-Qiu, 2003: Fauna Sinica,<br /> h¬n, trøng nhá h¬n. Invertebrate Vol.36 (Crustacea: Decapoda:<br /> Atyidae), Scicence Press, Beijing, China.<br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 8. Yu S. C., 1938: Bull. Fan. Mem. Inst. Zool.<br /> 1. §Æng Ngäc Thanh, 1975: TËp san Sinh vËt Ser., 8(3): 271-310.<br /> ®Þa häc, XIII(3): 56-78.<br /> <br /> <br /> NEW SPECIES OF CARIDINA<br /> (CRUSTACEA-DECAPODA-ATYIDAE) FROM VIETNAM<br /> <br /> Dang Ngoc Thanh, Do Van Tu<br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> The present paper deals with four new species of the genus Caridina (Atyidae): Caridina pseudoserrata<br /> sp.nov., collected from freshwaters mountain region Caobang (North Vietnam), Caridina rubropunctata sp.<br /> nov.- from Thainguyen (North Vietnam), Caridina vietriensis sp.nov. - from Phutho (North Vietnam) and<br /> Caridina uminensis sp.nov. - from wetlands U Minh Thuong (South Vietnam). The first and the second<br /> species are closely allied to the known species Caridina serrata Stimpson, the third - to Caridina tonkinensis<br /> Bouvier described from Tonkin (North Vietnam) and the last one - to Caridina cantonensis Yu - a chinese<br /> atyid. The diagnostic features of these four new species are given by the authors.<br /> 1. Caridina pseudoserrata sp.nov. (fig. 1, 2)<br /> Rostrum narrow, lanceolate in form, slightly curved downwards, reaching the middle of the 2nd segment<br /> of the antennular peduncle bearing 11-19 teeth on its dorsal border, 5-6 post orbital teeth and 1-2 teeth on the<br /> ventral. Peraeopod I with cheliped longer than carpus (1.6 times), the movable finger slightly equal or longer<br /> than palm (1.1). Carpus short, triangular in form, deeply excavated on the anterior border. Peraeopod II with<br /> cheliped a little longer than carpus (1.06), palm much shorter than finger.<br /> Endopod of the pleopod I of the male kidney-shaped, extending beyond the middle of the appendix<br /> masculina. Eggs dimensions: 1.05-1.2 × 0.7-0.75 mm.<br /> Remarks: this new species closely resembles Caridina serrata Stimpson and was formerly erroneously<br /> identified as its nominal subspecies Caridina serrata serrata Stimpson (Dang Ngoc Thanh, 1975). A recent<br /> taxonomical revision on this species in Vietnam showed that it is a different species, conforming to the<br /> <br /> 11<br /> opinion of Cai Y. and Ng, K. N (1999). in their revision in the Caridina serrata, principally in the following<br /> features: 1) Rostrum long, reaching the middle of the second segment of antennule. 2) Peraeopod I with<br /> movable finger equal or slightly longer than palm. 3) Endopod of male pleopod I with appendix interna, not<br /> overreaching beyond its extremity. 4) Pleopod II of the male with long appendix interna, extending beyond the<br /> middle of appendix masculina. 5) Big eggs, dimensions: 1.05-1.2 × 0.7-0.75 mm.<br /> 2. Caridina rubropunctata sp.nov. (fig. 3, 4)<br /> Body with characteristic red dots existing evenly in fixation status. Rostrum lanceolate in form,<br /> overreaching the 2nd segment to the middle of the 3nd segment of the antennular peduncle, bearing 12-16 teeth<br /> on the dorsal border, 5-7 teeth on the carapace, 2-4 teeth on the ventral. Stylocerit very long, extending to the<br /> distal extremity of the 2nd segment of antennular peduncle. Peraeropod I with movable finger longer than palm<br /> (1.27 time), long/wide ratio of the cheliped 2.08, cheliped longer than carpus (1.5), deeply excavated.<br /> Peraeopod II with movable finger longer than palm (1.05) carpus long/wide ratio 4.06. slightly longer than<br /> cheliped.<br /> Endopod of pleopod I of the male pseudorectangular in form, excavated in outer border, extending to the<br /> middle of exopod. Pleopod II of the male with very long appendix interna nearly reaching the distal extremity<br /> of appendix masculina.<br /> 3. Caridina uminensis sp.nov. (fig. 5, 6)<br /> Rostrum narrow, short, slightly curved downwards, reaching the distal extremity of second segment of the<br /> antennular peduncle, armed with 12-18 teeth on the dorsal border, 3-4 post orbital, 2-5 teeth on the ventral.<br /> Peraeopod I and II are similar in carpus structure. Peraeopod I with cheliped longer than carpus (1.25<br /> times), movable finger longer than palm (1.5). Peraeopod II with carpus longer than cheliped (1.15), finger<br /> longer than palm (1.5). Endopod of pleopod I of the male long, coniform, distally rounded, reaching to 1/3<br /> exopod. Appendix interna totally reduced or being only trace. Appendix masculina on pleopod II of the male<br /> with long appendix interna reaching its distal extremity. Eggs dimensions: 0.7-0.8 × 0.45-0.5 mm.<br /> 4. Caridina vietriensis sp.nov. (fig. 7, 8)<br /> Rostrum extending a little beyond the extremity of the antennular peduncle, stout in lateral view. Dorsal<br /> border slightly curved downwards in basal portion but almost straight in the distal portion, bearing 13-26<br /> teeth, 4-6 postorbital, 1-6 teeth in ventral border. Stylocerit shorter than segment 1 of the antennular peduncle.<br /> Endopod of pleopod I in the male long lamellar in shape, distally narrowed, outer border concave,<br /> appendix interna short, reaching or overreaching beyond the distal extremity of the endopod. Appendix<br /> masculina in the male rod-shaped, appendix interna not reaching the middle of the appendix masculine. Egg<br /> dimensions: 0.9-0.95 × 0.5-0.6 mm.<br /> Comparision: the new species Caridina vietriensis sp. nov is related to Chinese species Caridina<br /> cantonensis Yu, but distinctly differs from the later in the rostrum distally straight, the characteristic endopod<br /> of the 1st male pleopod and the different shape and structure of its appendix masculina and appendix interna.<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 27-11-2007<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 12<br />