Một số nhận xét về khu hệ ếch nhái, bò sát Bắc Trung Bộ

30(4): 41-48 T¹p chÝ Sinh häc 12-2008<br /> <br /> <br /> <br /> Mét sè nhËn xÐt vÒ khu hÖ Õch nh¸i, bß s¸t B¾c Trung Bé<br /> <br /> Hoµng Xu©n Quang, Hoµng Ngäc Th¶o<br /> Tr−êng ®¹i häc Vinh<br /> NguyÔn V¨n S¸ng<br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> Khu vùc B¾c Trung Bé bao gåm c¸c tØnh tõ Thµnh phÇn loµi Õch nh¸i, bß s¸t B¾c Trung<br /> Thanh Ho¸ ®Õn Thõa Thiªn - HuÕ, cã to¹ ®é ®Þa Bé ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ph©n tÝch 1.759<br /> lÝ tõ 16o12’ ®Õn 20o40 vÜ ®é B¾c, 104o25’ ®Õn mÉu vµ bæ sung b»ng c¸c tµi liÖu ®· c«ng bè vÒ<br /> 108o10’ kinh ®é §«ng. DiÖn tÝch toµn vïng lµ nghiªn cøu Õch nh¸i, bß s¸t ë B¾c Trung Bé [5,<br /> 51.500,7 km2, d©n sè 10.331.000 ng−êi. 6, 8, 9, 11, 12, 19, 23, 24].<br /> §Þa h×nh, khÝ hËu B¾c Trung Bé rÊt ®Æc biÖt. Tªn khoa häc c¸c loµi theo NguyÔn V¨n<br /> D·y nói Pï Ho¹t tiÕp nèi víi khèi nói T©y B¾c S¸ng, Hå Thu Cóc, NguyÔn Qu¶ng Tr−êng<br /> theo h−íng T©y B¾c - §«ng Nam vµ d·y Tr−êng (2005) [21] vµ bæ sung b»ng tµi liÖu cña Nikolai<br /> S¬n B¾c theo h−íng gÇn nh− song song víi bê L. Orlov vµ cs. (2002) [13].<br /> biÓn, víi d·y Hoµnh S¬n (gi÷a Hµ TÜnh vµ<br /> X¸c ®Þnh c¸c loµi Õch nh¸i, bß s¸t quý,<br /> Qu¶ng B×nh) vµ d·y B¹ch M· - H¶i V©n ch¹y<br /> hiÕm vµ bÞ ®e däa trong khu vùc dùa theo S¸ch<br /> theo h−íng ra biÓn. §Þa h×nh bÞ chia c¾t m¹nh<br /> §á ViÖt Nam (2007) [2], Danh Lôc §á cña<br /> ®· t¹o nªn c¸c vi khÝ hËu còng nh− sù ph©n ho¸<br /> HiÖp héi B¶o tån Thiªn nhiªn Quèc tÕ (IUCN,<br /> c¶nh quan vµ æ sinh th¸i rÊt ®a d¹ng. ChÝnh v×<br /> 2006) [7], NghÞ ®Þnh sè 32/2006/N§-CP cña<br /> vËy ®©y lµ khu vùc cã hÖ ®éng vËt rÊt phong phó<br /> ChÝnh Phñ vÒ Qu¶n lý thùc vËt rõng, ®éng vËt<br /> vµ ®Æc biÖt, trong ®ã cã nhãm Õch nh¸i, bß s¸t.<br /> rõng nguy cÊp, quý, hiÕm [3] và C«ng −íc<br /> §· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu Õch nh¸i, Quèc tÕ vÒ bu«n b¸n c¸c Loµi bÞ ®e do¹<br /> bß s¸t B¾c Trung Bé (Bourret, 1934 - 1942 [1]; (CITES, 2003) [4].<br /> §µo V¨n TiÕn, 1960; TrÇn Kiªn, NguyÔn V¨n<br /> Quan hÖ thµnh phÇn loµi Õch nh¸i, bß s¸t<br /> S¸ng, Hå Thu Cóc, 1981...). N¨m 1993, Hoµng<br /> gi÷a c¸c khu BTTN vµ VQG trong khu vùc ®−îc<br /> Xu©n Quang ghi nhËn 128 loµi Õch nh¸i, bß s¸t<br /> x¸c ®Þnh theo c«ng thøc tÝnh hÖ sè th©n thuéc<br /> B¾c Trung Bé [14]. Tõ ®ã ®Õn nay ®· cã nhiÒu<br /> Jaccard (TrÇn Kiªn, Phan Nguyªn Hång, 1990).<br /> ®ît ®iÒu tra nghiªn cøu ë nhiÒu ®Þa ®iÓm, vïng<br /> s©u, vïng xa, c¸c khu B¶o tån Thiªn nhiªn<br /> II. KÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> (BTTN), v−ên quèc gia (VQG) trong khu vùc<br /> [9, 11, 12, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 23].<br /> 1. CÊu tróc khu hÖ Õch nh¸i, bß s¸t B¾c<br /> Bµi viÕt nµy dÉn ra thµnh phÇn loµi Õch nh¸i, Trung Bé<br /> bß s¸t hiÖn biÕt ë khu vùc B¾c Trung Bé, ®ång<br /> thêi dùa vµo tµi liÖu chuyªn kh¶o Õch nh¸i, bß s¸t KÕt qu¶ tæng hîp ®· ghi nhËn ë khu vùc B¾c<br /> cña NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc, NguyÔn Trung Bé cã 226 loµi, gåm 88 loµi Õch nh¸i vµ<br /> Qu¶ng Tr−êng (2005) [21] xem xÐt c¸c loµi ®−îc 138 loµi bß s¸t thuéc 26 hä, 5 bé. Trong sè ®ã<br /> bæ sung cho khu vùc còng nh− dÉn ra c¸c nhËn cã 22 loµi Õch nh¸i và 15 loµi bß s¸t ®Æc h÷u<br /> xÐt vÒ ph©n bè Õch nh¸i, bß s¸t B¾c Trung Bé. cña ViÖt Nam.<br /> CÊu tróc thµnh phÇn loµi Õch nh¸i, bß s¸t<br /> I. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trong khu vùc ®−îc chØ ra ë b¶ng 1.<br /> <br /> <br /> <br /> 41<br />  B¶ng 1<br /> CÊu tróc thµnh phÇn loµi Õch nh¸i, bß s¸t khu vùc B¾c Trung Bé<br /> Sè gièng cã Tæng<br /> S Tæng<br /> Hä 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 sè<br /> TT sè loµi<br /> loµi loµi loµi loµi loµi loµi loµi loµi loµi loµi loµi gièng<br /> Õch nh¸i<br /> 1 Salamandridae 1 1 1<br /> 2 Ichthyophiidae 1 1 1<br /> 3 Megophryidae 11 2 1 1 1 5<br /> 4 Bufonidae 4 1 1<br /> 5 Hylidae 2 1 1<br /> 6 Ranidae 34 3 1 2 2 1 1 10<br /> 7 Rhacophoridae 23 2 1 1 1 5<br /> 8 Microhylidae 12 2 1 3<br /> 88 9 5 4 4 1 0 1 1 0 1 1 27<br /> Bß s¸t<br /> 9 Gekkonidae 10 1 1 1 1 4<br /> 10 Agamidae 11 2 2 1 5<br /> 11 Scincidae 19 5 3 2 10<br /> 12 Dibamidae 1 1 1<br /> 13 Lacertidae 4 1 1 2<br /> 14 Anguidae 1 1 1<br /> 15 Varanidae 2 1 1<br /> 16 Typhlopidae 2 2 2<br /> 17 Xenopeltidae 2 1 1<br /> 18 Uropeltidae 1 1 1<br /> 19 Boidae 1 1 1<br /> 20 Colubridae 53 12 8 2 2 1 1 26<br /> 21 Elapidae 6 2 1 3<br /> 22 Viperidae 10 1 1 2<br /> 23 Platysternidae 1 1 1<br /> 24 Emydidae 9 7 1 8<br /> 25 Testudinidae 2 2 2<br /> 26 Trionychidae 3 3 3<br /> 138 43 17 4 6 2 1 0 0 1 0 0 74<br /> Tæng 226 52 22 8 10 3 1 1 1 1 1 1 101<br /> <br /> Nh− vËy, nhãm Õch nh¸i cã 88 loµi thuéc 27 Trimeresurus víi 9 loµi.<br /> gièng, 8 hä. Trong ®ã hä Ranidae chiÕm −u thÕ Sù ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn c¸c taxon:<br /> víi 34 loµi thuéc 10 gièng. Riªng gièng Rana cã<br /> 8 loµi, gièng Limnonectes cã 7 loµi. Tuy nhiªn XÐt vÒ hä: cã 7 hä chØ cã 1 loµi (chiÕm<br /> gièng cã nhiÒu loµi nhÊt thuéc hä 26,92%), 5 hä cã 2 loµi (19,23%). Sè hä cã nhiÒu<br /> Rhacophoridae (gièng Rhacophorus, 11 loµi) vµ h¬n 2 loµi chiÕm tØ lÖ rÊt Ýt, chØ tõ 1 ®Õn 2 hä: 2 hä<br /> hä Microhylidae (gièng Microhyla, 10 loµi). cã 4 loµi; 2 hä cã 10 loµi; 2 hä cã 11 loµi; 1 hä cã<br /> 53 loµi; 1 hä cã 34 loµi; 1 hä cã 23 loµi...<br /> Nhãm bß s¸t cã 138 loµi thuéc 74 gièng, 18<br /> XÐt vÒ gièng: cã 52 gièng chØ cã 1 loµi<br /> hä. Trong ®ã chiÕm −u thÕ vÒ c¶ gièng vµ loµi lµ<br /> (51,48%); 22 gièng cã 2 loµi (21,78%); 8 gièng<br /> hä Colubridae víi 53 loµi, 26 gièng. TiÕp ®Õn lµ<br /> cã 3 loµi (7,92%) vµ 10 gièng cã 4 loµi (9,90%).<br /> hä Scincidae víi 19 loµi, 10 gièng. Gièng cã<br /> C¸c gièng cã tõ 6 - 11 loµi cã tØ lÖ lµ 0,99%.<br /> nhiÒu loµi nhÊt trong nhãm bß s¸t lµ<br /> 42<br />  XÐt vÒ loµi: ®a d¹ng nhÊt thuéc vÒ hä loµi bß s¸t lµ 46,62%, trong khi ®ã diÖn tÝch cña<br /> Colubridae (53 loµi, chiÕm 23,01%), gi¶m dÇn khu vùc B¾c Trung Bé chØ chiÕm 15,64% diÖn<br /> ®Õn hä Ranidae (34; 15,04%), hä tÝch c¶ n−íc.<br /> Rhacophoridae (23; 10,18%), hä Scincidae (19;<br /> 2. NhËn xÐt vÒ khu hÖ Õch nh¸i, bß s¸t B¾c<br /> 8,41%), hä Microhylidae cã 12 loµi (5,31%), hä<br /> Megophryidae vµ hä Agamidae 11 loµi (4,87%), Trung Bé<br /> hä Gekkonidae vµ Viperidae cã 10 loµi (4,42%), a. C¸c loµi bæ sung cho khu hÖ<br /> hä Emydidae 9 loµi (3,98%). C¸c hä cßn l¹i chØ<br /> cã tõ 1 - 6 loµi. Qua tæng hîp vµ ®èi chiÕu víi tµi liÖu cña<br /> NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc, NguyÔn Qu¶ng<br /> TÝnh ®a d¹ng Õch nh¸i, bß s¸t cña khu vùc Tr−êng (2005), kÕt qu¶ cã 46 loµi (gåm 13 loµi<br /> cßn thÓ hiÖn ë tØ lÖ phÇn tr¨m sè loµi cña khu Õch nh¸i, 33 loµi bß s¸t) bæ sung cho khu hÖ Õch<br /> vùc trªn tæng sè loµi Õch nh¸i, bß s¸t cña c¶ nh¸i, bß s¸t B¾c Trung Bé (b¶ng 2).<br /> n−íc; tØ lÖ sè loµi Õch nh¸i lµ 54,32% vµ tØ lÖ sè<br /> B¶ng 2<br /> C¸c loµi Õch nh¸i, bß s¸t ®−îc ghi nhËn t¹i khu vùc B¾c Trung Bé tõ sau n¨m 2005 [21]<br /> STT Tªn loµi §Þa ®iÓm Nguån<br /> 1. Leptolalax tuberosus Inger, Orlov and H−íng Ho¸ (5) [6]<br /> Darevsky, 1999<br /> 2. Xenophrys major (Boulenger, 1908) Chóc A (3), LTQN (4), [6, 9, 15]<br /> H−íng Ho¸ (5)<br /> 3. Ophryophryne hansi Ohler, 2003 H−íng Ho¸ (5) [6]<br /> 4. Amolops chapaensis (Bourret, 1937) Pï Huèng (2), B¹ch M· (6) [17, 18]<br /> 5. Huia banaorum (Bain, Lathrop, Murphy, H−íng Ho¸ (5) [6]<br /> Orlov and Ho, 2003)<br /> 6. Huia chloronota (Gunther, 1875) H−íng Ho¸ (5) [6]<br /> 7. Limnonectes poilani (Bourret, 1942) H−íng Ho¸ (5) [6]<br /> 8. Hylarana erythraea (Schlegel, 1837) B¹ch M· (6) [18]<br /> 9. Phylautus truongsonensis Orlov and Ho, 2005 H−íng Ho¸ (5) [6]<br /> 10. Rhacophorus kio Ohler and Delorme, 2006 H−íng Ho¸ (5) [6]<br /> 11. Rhacophorus maculatus Gray, 1932 BÕn En (1) [20]<br /> 12. Rhacophorus nigropalmatus Boulenger, 1858 BÕn En (1), B¹ch M· (6) [8, 20]<br /> 13. Microhyla fissipes (Boulenger, 1884) H−íng Ho¸ (5) [6]<br /> 14. Cyrtodactylus chauquangensis Hoang, et al., Pï Huèng (2) [19]<br /> 2007<br /> 15. Gekko palmatus Boulenger, 1907 Pï Huèng (2) [17]<br /> 16. Hemidactylus bowringi (Gray, 1845) B¹ch M· (6) [5, 8, 18]<br /> 17. Hemidactylus garnoti DumÐril et Bibron, 1836 CÈm L−¬ng (1), B¹ch M· (6) [18, 23]<br /> 18. Hemidactylus vietnamensis Darevsky et CÈm L−¬ng (1), BÕn En (1), [14, 17,<br /> Kupriyanova, 1984 Pï Huèng (2), T©n Kú (2) 20, 23]<br /> 19. Hemiphylodactylus chapaensis Bourret, 1937 B¹ch M· (6) [18]<br /> 20. Calotes fruhstorferi (Werner, 1904) CÈm L−¬ng (1), B¹ch M· (6) [18, 23]<br /> 21. Calotes microleptis Boulenger, 1887 B¹ch M· (6) [18]<br /> 22. Scincella reevesii (Gray, 1838) BÕn En (1), Pï Huèng (2), [6, 17, 18,<br /> H−íng Ho¸ (5), B¹ch M· (6) 20]<br /> 23. Sphenomorphus indicus (Gray, 1853) BÕn En (1), LTQN (4), [6, 9, 20]<br /> H−íng Ho¸ (5)<br /> 24. Sphenomorphus rufocaudata Darevsky and KÎ Gç (3), H−íng Ho¸ (5), [6, 12, 14]<br /> Nguyen, 1983 Dakrong (5)<br /> 43<br /> 25. Tropidophorus baviensis Bourret, 1939 Pï Huèng (2) [17]<br /> 26. Tropidophorus berdmorei (Blyth, 1853) Pï Huèng (2), Dakrong (5) [12, 17]<br /> 27. Tropidophorus cocincinensis Dumeril et H−íng Ho¸ (5), B¹ch M· (6) [6, 18]<br /> Bibron, 1839<br /> 28. Eumeces tamdaoensis Bourret, 1937 Pï Huèng (2) [17]<br /> 29. Platyplacopus kuehnei (VanDenburgh, 1909) BÕn En (1), Pï Huèng (2), [14, 17,<br /> Quú Ch©u (2) 20]<br /> 30. Boiga cyanea (Dumeril, Bibron et Dumeril, LTQN (4) [9]<br /> 1854)<br /> 31. Dendrelaphis ngansonensis (Bourret, 1935) LTQN (4), H−íng Ho¸ (5) [6, 9]<br /> 32. Dinodon rosozonatum Hu and Zhao, 1972 H−íng Ho¸ (5) [6]<br /> 33. Elaphe taeniura (Cope, 1861) LTQN (4) [9]<br /> 34. Elaphe prasina (Blyth, 1854) B¹ch M· (6) [18]<br /> 35. Homalopsis buccata (Linnaeus, 1758) H−íng Ho¸ (5) [6]<br /> 36. Lycodon fasciatus (Anderson, 1879) LTQN (4), H−íng Ho¸ (5) [6, 9]<br /> 37. Oligodon eberhardti Pellegrin, 1910 B¹ch M· (6) [18]<br /> 38. Opisthotropis lateralis Boulenger, 1903 B¹ch M· (6) [18]<br /> 39. Pseudoxenodon macrops (Blyth, 1854) B¹ch M· (6) *<br /> 40. Pararhabdophis chapaensis Bourret, 1934 CÈm L−¬ng (1) [23]<br /> 41. Rhynchophis boulengeri Mocquardt, 1897 Chóc A (3) [15]<br /> 42. Sinonatrix percarinata (Boulenger, 1899) Pï Huèng (2), Chóc A (3), [6, 15, 17]<br /> H−¬ng S¬n (3), H−íng Ho¸ (5)<br /> 43. Bungarus slowinskii Kuch, Kizirian, Nguyen, H−íng Ho¸ (5) [6]<br /> Lawson, Donnelly and Mebs, 2005<br /> 44. Trimeresurus mucrosquamatus (Cantor, 1839) Pï Huèng (2), Pï M¸t (2), [6, 11, 14,<br /> KÎ Gç (3), H−íng Ho¸ (5) 17]<br /> 45. Trimeresurus popeorum M. Smith, 1937 B¹ch M· (6) [18]<br /> 46. Heosemys grandis (Gray, 1860) Con Cu«ng (2), LTQN (4), [6, 9, 11]<br /> H−íng Ho¸ (5)<br /> Ghi chó: Cét 3: (1). Thanh Ho¸; (2). NghÖ An; (3). Hµ TÜnh; (4). Qu¶ng B×nh; (5). Qu¶ng TrÞ; (6). Thõa Thiªn<br /> - HuÕ. LTQN: LÖ Thuû, Qu¶ng Ninh (Qu¶ng B×nh); Cét 4: Theo sè thø tù tµi liÖu tham kh¶o. Loµi sè 39: (*).<br /> mÉu thu 7/2007, l−u gi÷ ë Bé m«n §éng vËt, Tr−êng ®¹i häc Vinh.<br /> <br /> b. S¬ bé nhËn xÐt vÒ ph©n bè c¸c loµi Õch nh¸i, Lycodon fasciatus; ®Õn Thõa Thiªn - HuÕ cã 10<br /> bß s¸t ë B¾c Trung Bé loµi lµ Chaparana delacouri, Amolops<br /> chapaensis, Huia nasica, Hemiphyllodactylus<br /> C¸c loµi cã ë phÝa B¾c hiÖn biÕt ph©n bè<br /> chapaenssis, Calotes fruhstorferi, Scincella<br /> ®Õn khu vùc B¾c Trung Bé:<br /> reevesii, Oligodon eberhardti, Bungarus<br /> Cã 23 loµi ë phÝa B¾c cã ph©n bè ®Õn khu multicinctus, Trimeresurus cornutus vµ<br /> vùc B¾c Trung Bé t¹i c¸c ®Þa ®iÓm kh¸c nhau Opisthotropis lateralis.<br /> nh− sau: ®Õn NghÖ An cã 6 loµi lµ Gekko<br /> palmatus, Eumeces tamdaoensis, C¸c loµi cã ë phÝa Nam hiÖn biÕt ph©n bè<br /> Tropidophorus baviensis, Pareas macularius, ®Õn khu vùc B¾c Trung Bé:<br /> Trirhinopholis nuchalis vµ Elaphe Cã 14 loµi cã ë phÝa Nam ph©n bè ®Õn khu<br /> moellendorfii; ®Õn Hµ TÜnh cã 2 loµi lµ Elaphe vùc B¾c Trung Bé, gåm: ®Õn Thõa Thiªn - HuÕ<br /> mandarina vµ Rhynchophis boulengeri; ®Õn cã 4 loµi lµ Limnonectes blythii, Rana attigua,<br /> Qu¶ng TrÞ cã 5 loµi lµ Polypedates mutus, Rana milleti vµ Lygosoma vittigera; ®Õn Qu¶ng<br /> Dryocalamus davisoni, Sinonatrix TrÞ cã 2 loµi lµ Dryocalamus davisoni vµ<br /> aequifasciata, Sinonatrix percarinata vµ Homalopsis buccata; ®Õn Qu¶ng B×nh cã 1 loµi<br /> 44<br /> Occidozyga martensii; ®Õn Hµ TÜnh cã 1 loµi Ên §é - Malaixia (27,96%) vµ yÕu tè ®Æc h÷u<br /> Rhacophorus annamensis; ®Õn NghÖ An cã 2 (16,37%). Nh− vËy, yÕu tè cËn nhiÖt ®íi Trung<br /> loµi lµ Chirixalus laevis vµ Bungarus candidus; Hoa vµ yÕu tè nhiÖt ®íi Ên §é - Malaixia lµ<br /> ®Õn Thanh Ho¸ cã 4 loµi lµ Philautus banaensis, t−¬ng ®−¬ng nhau, ®iÒu ®ã chøng tá khu hÖ Õch<br /> Microhyla annamensis, Microhyla inornata vµ nh¸i, bß s¸t B¾c Trung Bé lµ khu vùc chuyÓn<br /> Microhyla picta. tiÕp. Tuy nhiªn, nÕu xÐt chung yÕu tè Trung<br /> C¸c yÕu tè ®Þa lý ®éng vËt: khÝ hËu khu Hoa - Himalaya th× khu hÖ nµy nghiªng vÒ yÕu<br /> vùc B¾c Trung Bé thuéc khÝ hËu miÒn B¾c n−íc tè «n ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi nhiÒu h¬n. §iÒu nµy<br /> ta vµ d·y B¹ch M· - H¶i V©n lµ ranh giíi gi÷a còng thÓ hiÖn râ ë sù ph©n bè cña c¸c loµi ë<br /> hai miÒn khÝ hËu B¾c vµ Nam ViÖt Nam [22]. phÝa B¾c xuèng khu vùc B¾c Trung Bé nhiÒu<br /> Tuy nhiªn, do vÞ trÝ ®Þa lý, sù ph©n hãa ®Þa h×nh, h¬n c¸c loµi ë phÝa Nam lªn (1,64 lÇn).<br /> nhÊt lµ h−íng nói ®· t¹o nªn tÝnh chÊt khÝ hËu c. C¸c loµi Õch nh¸i, bß s¸t quý hiÕm ë khu<br /> ®Æc biÖt cho khu vùc, mïa hÌ cã nÒn nhiÖt ®é vùc B¾c Trung Bé<br /> cao vµ ®é Èm xuèng thÊp.<br /> Trong tæng sè 226 loµi Õch nh¸i, bß s¸t cña<br /> Khu hÖ Õch nh¸i, bß s¸t B¾c Trung Bé cã khu vùc cã 45 loµi (chiÕm 19,91%) Õch nh¸i, bß<br /> c¸c yÕu tè ®Þa lý ®éng vËt sau: yÕu tè Himalaya<br /> s¸t quý, hiÕm vµ bÞ ®e do¹ (b¶ng 3).<br /> (13,98%), yÕu tè Trung Hoa (28,49%), yÕu tè<br /> B¶ng 3<br /> C¸c loµi Õch nh¸i, bß s¸t quý, hiÕm vµ bÞ ®e do¹ ë khu vùc B¾c Trung Bé<br /> S§VN IUCN N§32/ CITES<br /> STT Tªn khoa häc<br /> 2007 2006 2006 2003<br /> 1. Leptolalax tuberosus Inger, Orlov and Darevsky,<br /> VU<br /> 1999<br /> 2. Ichthyophis bannanicus Yang, 1984 VU<br /> 3. Bufo galeatus Gunther, 1864 VU<br /> 4. Bufo pageoti Bourret, 1937 EN NT<br /> 5. Amolops chapaensis (Bourret, 1937) NT<br /> 6. Amolops cremnobatus Inger and Cottelat, 1998 NT<br /> 7. Chaparana delacouri (Angel, 1928) EN<br /> 8. Limnonectes blythii (Boulenger, 1903) NT<br /> 9. Rana andersoni Boulenger, 1882 VU<br /> 10. Sylvirana attigua Inger, Orlov and Darevsky, 1999 VU<br /> 11. Quasipaa verrucospinosa (Bourret, 1937) NT<br /> 12. Rhacophorus annamensis Smith, 1924 VU<br /> 13. Rhacophorus calcaneus Smith, 1924 NT<br /> 14. Rhacophorus exechopygus Inger, Orlov and<br /> VU<br /> Darevsky, 1999<br /> 15. Rhacophorus kio Ohler and Delorme, 2006 EN<br /> 16. Theloderma corticale (Bourret, 1937) EN<br /> 17. Gekko gecko (Linnaeus, 1758) VU<br /> 18. Leiolepis reevesii (Gray, 1831) VU<br /> 19. Physignathus cocincinus Cuvier, 1829 VU<br /> 20. Varanus bengalensis (Gray, 1831) EN IIB<br /> 21. Varanus salvator (Laurenti, 1786) EN IIB II<br /> 22. Python molurus (Linnaeus, 1758) CR LR/nt IIB II<br /> 23. Elaphe moellendorffii (Boettger, 1886) VU<br /> 24. Elaphe prasina (Blyth, 1854) VU<br /> 45<br />  25. Elaphe radiata (Schlegel, 1837) VU IIB<br /> 26. Ptyas korros (Schlegel, 1837) EN<br /> 27. Ptyas mucosus (Linnaeus, 1758) EN IIB II<br /> 28. Bungarus candidus (Linnaeus, 1758) IIB<br /> 29. Bungarus fasciatus (Schneider, 1801) EN IIB<br /> 30. Bungarus multicinctus Blyth, 1861 IIB<br /> 31. Naja atra Cantor, 1842 EN IIB II<br /> 32. Ophiophagus hannah (Cantor, 1836) CR IB II<br /> 33. Platysternon megacephalum Gray, 1831 EN EN IIB II<br /> 34. Cuora galbinifrons Bourret, 1939 EN CR II<br /> 35. Cuora trifasciata (Bell, 1825) CR CR IB II<br /> 36. Geoemyda spengleri (GmÐlin, 1789) EN<br /> 37. Heosemys grandis (Gray, 1860) VU VU IIB II<br /> 38. Mauremys mutica (Cantor, 1842) EN II<br /> 39. Ocadia sinensis (Gray, 1834) EN<br /> 40. Pyxidea mouhoti (Gray, 1862) EN II<br /> 41. Sacalia quadriocellata (Siebenrock, 1903) EN<br /> 42. Indotestudo elongata (Blyth, 1853) EN EN IIB II<br /> 43. Manouria impressa (Gunther, 1882) VU VU IIB II<br /> 44. Palea steindachneri (Siebenrock, 1906) EN<br /> 45. Pelodiscus sinensis (Weigmann, 1834) VU<br /> Ghi chó: Cét 3, 4: CR. RÊt nguy cÊp; EN. Nguy cÊp; VU. SÏ nguy cÊp; NT. S¾p bÞ ®e do¹; LR. Ýt nguy cÊp;<br /> Cét 5: IB. Nghiªm cÊm khai th¸c, sö dông v× môc ®Ých th−¬ng m¹i; IIB. H¹n chÕ khai th¸c sö dông v× môc<br /> ®Ých th−¬ng m¹i; Cét 6: II. Cho phÐp xuÊt khÈu cã kiÓm so¸t.<br /> Nh− vËy, cã 27 loµi ®−îc ghi trong S¸ch §á CP cña ChÝnh phñ gåm 2 loµi cÊm xuÊt khÈu<br /> ViÖt Nam (2007), gåm 3 loµi ë bËc CR (rÊt cho môc ®Ých th−¬ng m¹i (môc IB) lµ<br /> nguy cÊp) lµ Python molurus, Ophiophagus Ophiophagus hannah vµ Cuora trifasciata, 13<br /> hannah vµ Cuora trifasciata, 13 loµi ë bËc EN loµi h¹n chÕ khai th¸c sö dông v× môc ®Ých<br /> (nguy cÊp), 11 loµi ë bËc VU (sÏ nguy cÊp). th−¬ng m¹i (môc IIB).<br /> Theo Danh Lôc §á cña HiÖp héi B¶o tån Theo C«ng −íc Quèc tÕ vÒ Bu«n b¸n c¸c<br /> Thiªn nhiªn Quèc tÕ (IUCN, 2006) cã 24 loµi, Loµi bÞ ®e däa, khu vùc B¾c Trung Bé cã 13 loµi<br /> gåm 2 loµi ë bËc CR (cùc kú nguy cÊp) lµ thuéc phô lôc II (cho phÐp xuÊt khÈu cã kiÓm<br /> Cuora galbinifrons vµ Cuora trifasciata, 8 loµi so¸t).<br /> ë bËc EN (nguy cÊp), 7 loµi ë bËc VU (sÏ nguy 3. NhËn xÐt vÒ quan hÖ thµnh phÇn loµi<br /> cÊp), 6 loµi ë bËc NT (s¾p bÞ ®e do¹). Cã 1 loµi ë<br /> møc Ýt nguy cÊp (LR). KÕt qu¶ ph©n tÝch quan hÖ thµnh phÇn loµi<br /> Cã 15 loµi ghi trong NghÞ ®Þnh 32/2006/N§- mét sè khu hÖ Õch nh¸i, bß s¸t trong khu vùc<br /> B¾c Trung Bé nh− sau (b¶ng 4):<br /> B¶ng 4<br /> Quan hÖ thµnh phÇn loµi gi÷a mét sè khu BTTN vµ VQG trong khu vùc B¾c Trung Bé<br /> TØ lÖ %<br /> BÕn En Pï Huèng Pï M¸t B¹ch M·<br /> BÕn En 85 57,89 50,00 45,96<br /> Pï Huèng 66 95 62,83 45,80<br /> Pï M¸t 58 71 89 41,22<br /> B¹ch M· 57 60 54 96<br /> Sè loµi chung<br /> 46<br />  Theo b¶ng 4, VQG BÕn En cã tØ lÖ phÇn 4. CITES, 2003: List Species database.<br /> tr¨m quan hÖ thµnh phÇn loµi chung víi c¸c khu UNEP-WCMC Species database: CITES-<br /> BTTN, VQG trong khu vùc theo h−íng gi¶m Listed Species.<br /> dÇn vÒ phÝa Nam (BÕn En - Pï Huèng 57,89%; 5. Ng« §¾c Chøng, 1995. B−íc ®Çu nghiªn<br /> BÕn En - Pï M¸t 50%; BÕn En - B¹ch M· cøu thµnh phÇn loµi Õch nh¸i vµ bß s¸t ë<br /> 45,96%). Nh− vËy, VQG BÕn En gÇn víi khu VQG B¹ch M·. Héi th¶o Khoa häc §a d¹ng<br /> BTTN Pï Huèng so víi c¸c khu hÖ kh¸c trong sinh häc B¾c Tr−êng S¬n. Nxb. Khoa häc vµ<br /> khu vùc, ®iÒu ®ã cã thÓ lµ do VQG BÕn En vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> khu BTTN Pï Huèng n»m trong cïng mét khu<br /> ph©n bè Õch nh¸i, bß s¸t T©y B¾c; VQG Pï M¸t, 6. Hå Thu Cóc, NguyÔn Qu¶ng Tr−êng,<br /> VQG B¹ch M· cïng mét khu ph©n bè Õch nh¸i, Nikolai Orlov, 2007: Gãp phÇn nghiªn cøu<br /> bß s¸t kh¸c lµ khu B¾c Tr−êng S¬n (TrÇn Kiªn, thµnh phÇn loµi Õch nh¸i (Amphibia) vµ bß<br /> NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc, 1985; TrÇn s¸t (Reptilia) khu vùc huyÖn H−íng Ho¸<br /> Kiªn, Hoµng Xu©n Quang, 1992 [10]). tØnh Qu¶ng TrÞ. B¸o c¸o khoa häc vÒ Sinh<br /> th¸i vµ Tµi nguyªn Sinh vËt: 227 - 232. Nxb.<br /> Iii. KÕt luËn N«ng nghiÖp, Hµ Néi.<br /> KÕt qu¶ tæng hîp ®· ghi nhËn ë khu vùc B¾c 7. IUCN, 2006: 2006 Red List of Threatened<br /> Trung Bé cã 88 loµi Õch nh¸i vµ 138 loµi bß s¸t Species. International Union for<br /> thuéc 26 hä, 3 bé. Trong ®ã cã 22 loµi Õch nh¸i Conservation of Nature and Natural<br /> vµ 15 loµi bß s¸t ®Æc h÷u cña ViÖt Nam. resouces.<br /> Cã 13 loµi Õch nh¸i vµ 33 loµi bß s¸t bæ 8. Lª Vò Kh«i vµ cs., 2004. §a d¹ng sinh häc<br /> sung cho khu hÖ B¾c Trung Bé. ®éng vËt VQG B¹ch M·. Nxb. ThuËn Ho¸.<br /> 9. §oµn V¨n Kiªn, Hå Thu Cóc, 2007: B−íc<br /> Cã 23 loµi ë phÝa B¾c vµ 14 loµi ë phÝa Nam<br /> hiÖn biÕt ph©n bè ®Õn khu vùc B¾c Trung Bé. ®Çu nghiªn cøu thµnh phÇn loµi Õch nh¸i<br /> Khu hÖ Õch nh¸i, bß s¸t B¾c Trung Bé cã yÕu tè (Amphibia) vµ bß s¸t (Reptilia) t¹i khu vùc<br /> LÖ Thuû vµ Qu¶ng Ninh, tØnh Qu¶ng B×nh.<br /> ®Þa lÝ Ên §é - Malaixia t−¬ng ®−¬ng víi yÕu tè B¸o c¸o khoa häc vÒ Sinh th¸i vµ Tµi<br /> ®Þa lÝ Trung Hoa. nguyªn Sinh vËt: 386 - 391. Nxb. N«ng<br /> Cã 45 loµi Õch nh¸i, bß s¸t (19,91%) quý, nghiÖp, Hµ Néi.<br /> hiÕm và bÞ ®e do¹ ®−îc ghi nhËn ë khu vùc. 10. TrÇn Kiªn, Hoµng Xu©n Quang, 1992:<br /> Trong ®ã cã 4 loµi ë møc CR (rÊt nguy cÊp) lµ T¹p chÝ Sinh häc, 14(3): 8 - 13. Hµ Néi.<br /> Python molurus, Ophiophagus hannah, Cuora 11. Lª Nguyªn NgËt, Hoµng Xu©n Quang,<br /> trifasciata vµ Cuora galbinifrons. 2001: T¹p chÝ Sinh häc, 23(3b): 59 - 65. Hµ<br /> Quan hÖ thµnh phÇn loµi Õch nh¸i, bß s¸t Néi.<br /> gi÷a c¸c khu b¶o tån vµ VQG trong khu vùc 12. Lª Nguyªn NgËt, 2005: T¹p chÝ Sinh häc,<br /> theo h−íng gi¶m dÇn vÒ phÝa Nam. 27(4A): 103 - 108. Hµ Néi.<br /> Tµi liÖu tham kh¶o 13. Orlov N. L. et al., 2002: Russian journal of<br /> Herpetology, 9(2): 81 - 104.<br /> 1. Bourret R., 1942: Les Batriciens de<br /> 14. Hoµng Xu©n Quang, 1993: Gãp phÇn ®iÒu<br /> l’Indochine: 517pp. Gouv. GÐn. Indoch,<br /> tra nghiªn cøu Õch nh¸i - bß s¸t c¸c tØnh B¾c<br /> Hanoi.<br /> Trung Bé (trõ bß s¸t biÓn). LuËn ¸n Phã tiÕn<br /> 2. Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng, sÜ khoa häc Sinh häc. Tr−êng §¹i häc S−<br /> 2007: S¸ch §á ViÖt Nam (phÇn 1. §éng ph¹m, Hµ Néi.<br /> vËt): 7 - 21. Nxb. Khoa häc Tù nhiªn vµ 15. Hoµng Xu©n Quang, Mai V¨n QuÕ, 2000:<br /> C«ng nghÖ, Hµ Néi.<br /> KÕt qu¶ ®iÒu tra nghiªn cøu bß s¸t Õch nh¸i<br /> 3. ChÝnh phñ n−íc Céng hoµ X· héi Chñ khu vùc Chóc A (H−¬ng Khª, Hµ TÜnh)<br /> nghÜa ViÖt Nam, 2006: NghÞ ®Þnh sè (1998 - 4/2000): 437 - 442. Nh÷ng vÊn ®Ò<br /> 32/2006/ N§-CP vÒ qu¶n lý thùc vËt rõng, nghiªn cøu c¬ b¶n trong Sinh häc. Nxb. §¹i<br /> ®éng vËt rõng nguy cÊp, quý, hiÕm. häc Quèc gia, Hµ Néi.<br /> 47<br /> 16. Hoµng Xu©n Quang, Hoµng Ngäc Th¶o, 2000: T¹p chÝ Sinh häc, 22(15): 15 - 23.<br /> Hå Anh TuÊn, 2004: §a d¹ng thµnh phÇn Hµ Néi.<br /> loµi vµ ®Æc ®iÓm ph©n bè theo sinh c¶nh 21. NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc, NguyÔn<br /> L−ìng c− - Bß s¸t vïng ®Öm V−ên Quèc gia Qu¶ng Tr−êng, 2005: Danh lôc Õch nh¸i vµ<br /> Pï M¸t: 857 - 860. Nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn bß s¸t ViÖt Nam. Nxb. N«ng nghiÖp,<br /> cøu c¬ b¶n trong Khoa häc sù sèng. Nxb. Hµ Néi.<br /> Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> 22. Ph¹m Ngäc Toµn, Phan TÊt §¾c, 1975.<br /> 17. Hoµng Xu©n Quang, Hoµng Ngäc Th¶o, KhÝ hËu ViÖt Nam. Nxb. Khoa häc vµ Kü<br /> Cao TiÕn Trung, 2005: T¹p chÝ Sinh häc, thuËt.<br /> 27(4A): 109 - 116, Hµ Néi.<br /> 23. NguyÔn Kim TiÕn, 2007: KÕt qu¶ b−íc ®Çu<br /> 18. Hoµng Xu©n Quang, Hoµng Ngäc Th¶o, vÒ thµnh phÇn loµi l−ìng c− bß s¸t ë x· CÈm<br /> Hå Anh TuÊn, Cao TiÕn Trung, NguyÔn L−¬ng, huyÖn CÈm Thuû, Thanh Ho¸: 603 -<br /> V¨n QuÕ, 2007: T¹p chÝ Khoa häc, 607. B¸o c¸o khoa häc vÒ Sinh th¸i vµ Tµi<br /> XXXVI(3A): 63 - 72. Tr−êng ®¹i häc Vinh. nguyªn Sinh vËt. Nxb. N«ng nghiÖp,<br /> 19. Hoang Xuan Quang et al., 2007: Russian Hµ Néi.<br /> Journal of Herpetology., 14(2): 96 - 106. 24. Ziegler T., Hoang X. Q., Bohme W., 1998:<br /> 20. NguyÔn V¨n S¸ng, Hoµng Xu©n Quang, Herpetofauna., 20(114): 24 - 34. Weinstadt.<br /> <br /> <br /> <br /> Some notes about Herpetofauna of North middle Vietnam<br /> <br /> Hoang Xuan Quang, Hoang Ngoc Thao, Nguyen Van Sang<br /> <br /> Summary<br /> <br /> The North Middle Vietnam include from Thanh Hoa to Thua Thien - Hue province, It extends from<br /> 16o12’ - 20o40’N and 104o25’ - 108o10’E. An area is 51,500.7 km2.<br /> The results of survey have showed that 226 species of Amphibians and Reptiles belonging 26 families, 5<br /> orders in the North Middle Vietnam. Among them, have 22 Amphibians and 15 Reptiles species is endemic of<br /> Vietnam.<br /> The Amphibians have 88 species, 27 genus, 8 families, family Ranidae is keep the upper hand with 34<br /> species, 10 genus. Predominate genus is Rhacophorus (11 species) and Microhyla (10 species).<br /> The Reptiles have 138 species, 74 genus, 18 families, among them, family Colubridae is keep the upper<br /> hand with 53 species, 26 genus. Genus Trimeresurus is the most species (9 species).<br /> There are 46 species is complement for herpetofauna of North Middle Vietnam (13 Amphibians species,<br /> 33 Reptiles species - see table 2).<br /> There are 23 species in North Vietnam and 14 species in South Vietnam (Nguyen Van Sang, Ho Thu Cuc,<br /> Nguyen Quang Truong, 2005) have distribute to North Middle Vietnam (see section 2.2).<br /> A total of 226 species of Amphibians and Reptiles have 45 species are importance conservation: there are<br /> 27 species were listed in Vietnam Red Data Book 2007 (Critically Endangered: 3 species, Endangered: 13<br /> species and Vulnerable: 11 species); 24 species in International Red Data Book (IUCN 2006 - Critically<br /> Endangered: 2 species, Endangered: 8 species, Vulnerable: 7 species, Near threatened: 7 species and Lower<br /> risk: 1 species); There are 15 species were listed in Decision Number 32/2006 of the Government of Vietnam,<br /> 2 species in Groups IB and 13 species in Groups IIB (see tables 3); and in CITES 2003, there are 13 species in<br /> App. II.<br /> Ngµy nhËn bµi: 19/3/2007<br /> <br /> <br /> 48<br />