Một tấm gương biến quá trình đào tạo thành tự đào tạo

MỘT TẤM GƯƠNG BIẾN QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO THÀNH TỰ <br /> ĐÀO TẠO<br /> <br /> PGS. Chu Xuân Diên, người một thời là đồng nghiệp và là đồng tác giả <br /> với GS. Đinh Gia Khánh trong giáo trình Văn học dân gian Việt Nam đã  <br /> tôn vinh: “Giáo sư Đinh Gia Khánh­ người đặt nền móng cho khoa nghiên  <br /> cứu văn học dân gian Viêt Nam”. PGS. Vũ Thanh từ góc nhìn chuyên môn  <br /> của mình đã khẳng định: “Giáo sư  Đinh Gia Khánh­ người đặt nền móng <br /> cho nghiên cứu và giảng dạy văn học trung đại Việt nam ở bậc đại học”. <br /> GS.TS Nguyễn Xuân Kính nhận định: “Giáo sư  Đinh Gia Khánh ­ người <br /> đặt nền móng cho khoa nghiên cứu văn hóa dân gian Việt Nam”. Nói như <br /> một nhà giáo ở miền Nam, Đinh Gia Khánh là vị giáo sư kép vì ông được  <br /> tôn vinh bởi những công trình nghiên cứu xuất sắc và là nhà khoa học đầu <br /> ngành của cả ba lĩnh vực: Văn học dân gian, văn học trung đại và văn hóa  <br /> dân gian. Với những đóng góp xuất sắc trong  đào tạo và nghiên cứu khoa  <br /> học, nhà giáo Đinh Gia Khánh đã được phong  học hàm giáo sư  khá sớm  <br /> (1980) và nhà nghiên cứu Đinh Gia Khánh được tặng giải thưởng Hồ Chí <br /> Minh về khoa học và công nghệ đợt đầu tiên vào năm 1996. Dưới góc độ <br /> giáo dục học hiện đại, thầy là tấm gương biến quá trình đào tạo thành tự <br /> đào tạo.<br /> <br /> <br /> <br /> Thời tôi học đại học, có một người thầy làm tôi nhớ  mãi về  phong cách  <br /> độc đáo trong giảng dạy. Chẳng những độc đáo, ông còn rất uyên thâm. <br /> Ông giảng, sinh viên luôn cứ  há hốc mồm ra nghe. Hết ngạc nhiên này <br /> đến ngạc nhiên khác. Đó là giáo sư Đinh Gia Khánh. Câu nói đầu tiên mà <br /> ông làm tôi choáng ngợp là khi giảng về  Tấm Cám. Bình luận về  văn <br /> chương, chữ  nghĩa ông hay nhắc tới giáo sư  Nguyễn Tài Cẩn. Ông rất <br /> phục Nguyễn Tài Cẩn ở cái sự sâu sắc và phương pháp luận. Rồi rất hồn <br /> nhiên, ông bảo:<br /> <br /> ­ Chữ trong thiên hạ có ba bồ thì anh Cẩn lấy một. Tôi một. Còn một của <br /> thiên hạ.<br /> <br /> Nhiều người cứ  trố  mắt. Thậm chí hơi kinh hoàng. Không phải ông nói <br /> vui theo kiểu hài hước. Ông cũng không tỏ  ra tự phụ hay kênh kiệu. Câu <br /> ông nói thoát ra như hơi thở, như khí trời, tự nhiên và mát như suối nguồn. <br /> Phải qua nhiều năm tháng sau này, tôi mới hiểu đó là một phương pháp <br /> của ông. Dường như ông muốn khích lệ cái chí tiến thủ của sinh viên theo <br /> cách riêng mình. Thuở  học phổ  thông, chúng tôi được nhồi nhét thứ  đạo <br /> đức khiêm nhường và luôn phải ý thức thường nhật chống thói kiêu căng <br /> tự  phụ. Cách nói của giáo sư  Đinh Gia Khánh làm chuyển hẳn hướng tư <br /> duy của chúng tôi.<br /> <br /> Những câu chuyện vui quanh cuộc đời của giáo sư Đinh Gia Khánh có rất <br /> nhiều, nhưng câu chuyện về  nỗi đam mê nghiên cứu của ông do con gái  <br /> yêu của ông là phó Gs.Ts. Đinh Thị  Minh Hằng kể  lại, vẫn làm tôi  ấn <br /> tượng nhất.<br /> <br /> Năm đó chị  Hằng còn nhỏ, mới học cấp một. Đúng mùng một Tết, giáo <br /> sư Đinh Gia Khánh cùng cả nhà về nhà cha mẹ ông ở phố Sinh Từ (nay là <br /> phố Nguyễn Khuyến) chúc Tết. Đi đến gần ga Hàng Cỏ, xe đạp của giáo <br /> sư trục trặc, ông phải dừng để mắc lại xích hay làm gì đó. Mẹ của Hằng <br /> bèn chở hai chị em chị đi trước. Cứ nghĩ là giáo sư chỉ đến sau một lát nên  <br /> cả  gia đình dọn mâm ra, rồi ngồi đợi ông. Nửa tiếng, rồi một tiếng trôi  <br /> qua. Rồi hai tiếng. Cả nhà đành ăn trước. Qua trưa cũng không thấy ông <br /> về. Rồi sang chiều, mà vẫn chẳng thấy bóng ông đâu. Cha mẹ  ông có ý <br /> trách: Về  chúc Tết bố  mẹ  mà sao lại tạt vào nhà ai, say sưa không biết <br /> giờ  giấc. Mẹ  của Hằng rất lo, nhưng để  yên lòng toàn gia, bà vẫn nói  <br /> cứng: Có thể  ông gặp một bạn bè đột xuất nào đó. Nhưng đến bữa cơm  <br /> tối vẫn không thấy ông, cả nhà mới hoảng hồn chia nhau đi tìm. Lần theo <br /> các phố mà khi sáng họ đã đi qua, chẳng thấy có một vụ tai nạn nào! Ghé <br /> vào bệnh viện, cũng chẳng có một bệnh nhân nào cấp cứu… Nỗi lo thật  <br /> sự ùa đến.<br /> <br /> Gần mười giờ đêm giáo sư mới về. Mặt mày ông hốc hác vì đói và mệt.  <br /> Thì ra, khi dắt xe qua Quốc Tử Giám, ông chợt nhìn thấy những tấm bia. <br /> Ông lẩn mẩn đọc, rồi lập tức đi kiếm giấy bản, chuối chín, để  rập lại  <br /> những bài văn bia ông yêu thích. Những câu chữ  trong văn bia hiển hiện <br /> các hiện tượng văn học, văn hoá làm ông mê mẩn, quên hết thời gian…  <br /> Khi ông xong việc thì ngày đầu của năm mới đã sắp qua rồi.<br /> <br /> Giáo sư Đinh Gia Khánh sinh ra  ở Thái Bình, nhưng quê gốc ở Gia Viễn,  <br /> Ninh Bình. Năm ông 21 tuổi, đang học trường Đại học Luật Đông Dương <br /> thì Cách mạng Tháng Tám 1945 bùng nổ. Chàng sinh viên Đinh Gia Khánh <br /> phải bỏ dở việc học để bước vào đời bằng công việc dạy tiếng Anh cho  <br /> học sinh phổ  thông. Một nhà Trung Quốc học nổi tiếng của chúng ta đã <br /> kể: “Tôi là Dương Danh Dy, học trò thầy Đinh Gia Khánh trong 3 năm <br /> 1947­1950 (các năm đệ  nhất, đệ  nhị, đệ  tam) tại trường Trung học Hàn <br /> Thuyên Bắc Ninh..” Gs.Ts. Nguyễn Ngọc San nhớ  lại: “Năm 1952, tôi <br /> sang học  ở khu học xá Nam Ninh (Trung Quốc), lúc đó anh Khánh dạy ở <br /> trường Sư  phạm trung cấp trung  ương đóng tại Nam Ninh, anh có sang <br /> giảng cho chúng tôi một số giờ về văn học Việt Nam… Giáo sư Nguyễn <br /> Kim Đính nguyên là sinh viên khóa 1 của Trường Đại học Tổng hợp Hà <br /> Nội, đã được học với thầy Đinh Gia Khánh ngay từ  năm đầu mới thành  <br /> lập, 1956, tại giảng đường 17 Lê Thánh Tông, trong hoàn cảnh “Đội ngũ <br /> các thầy với số lượng ít ỏi hơn chục thầy, trong đó chỉ có bốn thầy là cử <br /> nhân hay tiến sĩ thời Pháp thuộc, chín thầy còn lại: Trương Tửu, Đinh Gia <br /> Khánh, Nguyễn Lương Ngọc, Hoàng Như Mai, Phan Ngọc.. là tú tài, thậm <br /> chí còn thấp hơn..” Vậy đấy. Nhà giáo Đinh Gia Khánh khởi nghiệp từ <br /> tấm bằng tú tài, dạy tiếng Anh  ở  trường   phổ  thông, dạy văn học Việt <br /> Nam ở trường Sư phạm trung cấp, dạy văn học dân gian và văn học trung  <br /> đại  ở  trường Đại học và được phong học hàm giáo sư. Đó là một tấm <br /> gương sáng về sự khổ công tự học, tự rèn luyện của một nhà giáo lỗi lạc, <br /> tài ba.<br /> <br /> Giáo sư  Đinh Gia Khánh đã chủ  biên và viết những bộ  giáo trình mà cho <br /> đến những năm đầu thế  kỷ  XXI này vẫn là những tượng đài sừng sững <br /> không thể  thay thế, như Văn học dân gian Việt Nam, Văn học Việt Nam  <br /> từ thế kỷ X đến nửa đầu thế kỷ XVIII.<br /> <br /> Những trang giáo trình của ông, ban đầu chỉ để phục vụ cho việc học tập <br /> của sinh viên, sau đã trở thành những  chuyên khảo cô đọng như Việc sưu  <br /> tầm và nghiên cứu văn học dân gian  ở Việt Nam, Sơ lược lịch sử văn học  <br /> dân gian Việt Nam. Ngược lại, những chuyên khảo của ông cũng khởi  <br /> phát từ  nhu cầu giảng dạy; như  Những vấn đề  của truyện cổ  tích qua <br /> việc nghiên cứu truyện Tấm Cám trước khi xuất bản thành sách lần đầu <br /> tiên vào năm 1968 (Nxb Văn học) thì đề  cương của bản thảo được dùng <br /> dạy chuyên đề cho sinh viên năm thứ tư ngành Văn Trường Đại học Tổng <br /> hợp Hà Nội khóa 7 và khóa 8 (1966, 1967). Những giáo trình do ông chủ <br /> biên và viết đều có giá trị khai phá và cho đến nay vẫn là đỉnh cao chưa ai  <br /> vượt được. Về  đóng góp của giáo sư  Đinh Gia Khánh trong nghiên cứu  <br /> khoa học, còn không thể  không nhắc đến những công trình dịch thuật và <br /> nghiên cứu các tác gia, tác phẩm Hán Nôm như Việt điện u linh, Lĩnh Nam <br /> chích quái, Thiên Nam ngữ lục, Lâm tuyền kỳ ngộ, Thơ văn Nguyễn Bỉnh <br /> Khiêm; những khảo cứu chuyên sâu về chữ và nghĩa trong Truyện Kiều…<br /> <br /> Vào những năm 1980 giáo sư  Đinh Gia Khánh là một trong những người  <br /> đầu tiên đề xuất ý tưởng thành lập Viện nghiên cứu văn hóa dân gian, nay  <br /> là Viện nghiên cứu văn hóa, và ông trở  thành Viện trưởng đầu tiên của  <br /> Viện này.  Ở  đó ông đã viết những công trình để  đời. “Trên đường tìm  <br /> hiểu văn hóa dân gian” được coi như tuyên ngôn học thuật của Viện trong  <br /> những năm đầu mới thành lập.<br /> <br /> Gs.Ts Trần Ngọc Vương cho rằng Gs. Đinh Gia Khánh xây dựng nên bộ <br /> môn văn học cổ­cận­dân của Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội vào năm <br /> 1956 là từ hai bàn tay trắng. Những thành viên của bộ môn qua các thời kỳ <br /> chủ yếu là do ông đào tạo, tuyển lựa mà thành. Đặc biệt  sinh viên những  <br /> khóa đầu tiên được ông giữ lại làm giảng viên đã trở thành những chuyên <br /> gia đầu ngành, cùng ông tạo thành một bộ  môn hùng mạnh, viết được <br /> những bộ giáo trình và chuyên khảo trường tồn với thời gian như Văn học  <br /> dân gian Việt Nam (Đinh Gia Khánh, Chu Xuân Diên,), Văn học dân gian  <br /> các dân tộc ít người ở Việt Nam (Võ Quang Nhơn), Văn học Việt Nam từ <br /> thế kỷ X đến 1930 do các giáo sư Đinh Gia Khánh, Bùi Duy Tân, Mai Cao <br /> Chương, Nguyễn Lộc, Trần Đình Hượu, Lê Chí Dũng viết. Cũng nói đến <br /> đóng góp của Gs. Đinh Gia Khánh trong lĩnh vực tổ  chức, quản lý khoa <br /> học, PGs.Ts. Phan Trọng Thưởng đánh giá cao vai trò  của ông đối với bộ <br /> Tổng tập văn học Việt Nam. Gs. Đinh Gia Khánh đã tổng chỉ huy gần 100 <br /> nhà khoa học nhiều chuyên ngành và trình độ, cá tính rất khác nhau, làm  <br /> việc cật lực trong khoảng mười năm ròng rã để  cho ra đời bộ  Tổng tập  <br /> văn học Việt Nam gồm 42 tập, mỗi tập trên dưới 1000 trang, xuyên suốt  <br /> từ  Văn học dân gian đến Tuyên ngôn độc lập của chủ  tịch Hồ  Chí Minh <br /> (1945).<br /> <br /> Sinh thời, giáo sư  Đinh Gia Khánh có một gia đình hạnh phúc. Phu nhân <br /> của ông, cô giáo Nguyễn Thị  Đắc Quý, là một mỹ  nữ  Hà thành, rất yêu  <br /> kiều và cũng hết lòng chăm lo cho sự  nghiệp của chồng. Trưởng nữ  là <br /> PGs.Ts. Đinh Thị  Minh Hằng, kế  tục ông trong nghiệp nghiên cứu văn  <br /> chương. Tiếp đó là “ba chàng ngự  lâm” Cường, Tuấn, Thiêm đều tráng <br /> kiện, thành đạt.<br /> <br /> Giáo sư Đinh Gia Khánh sống giản dị. Những năm cuối thế kỷ XX nhiều  <br /> trí thức lớn tuổi  ở  Việt Nam cũng đã làm quen với các loại xe gắn máy <br /> nhập khẩu, nhưng Giáo sư  vẫn gắn bó với chiếc xe đạp cũ mà ông quen <br /> dùng từ vài chục năm trước. Ông cũng có những nhược điểm như bao con <br /> người bình thường khác. Chẳng hạn có lúc lên lớp giảng bài ông mặc áo <br /> sơ  mi trắng, mỏng mà quên mặc áo may­ô bên trong, để  lộ  cả  thân hình <br /> không mấy mập mạp của mình, làm cho các nữ sinh nhìn nhau cười khúc  <br /> khích. Ông thích hút thuốc, kể  cả  thuốc lào, một thói quen kéo dài. Điều <br /> đó để lại di chứng vào thời gian cuối đời là suy hô hấp. Nhưng bên trong  <br /> sự  bình dị  và những nhược điểm đời thường đó là một trí tuệ  mẫn tiệp, <br /> một khả  năng lao động khoa học phi thường. Trong  ứng xử  với  đồng <br /> nghiệp và học trò ông khoan dung, độ lượng. Hầu như ông không to tiếng <br /> với ai. Trong  học thuật ông chưa bao giờ tranh luận một cách quyết liệt <br /> với những người không cùng quan điểm với mình. Tất cả những cái đó đã <br /> tạo nên một nhân cách Đinh Gia Khánh, nhân cách một con người sống  <br /> mãi với những mùa xuân.<br /> <br /> Dáng người cao, hơi gầy, sức làm việc của giáo sư Đinh Gia Khánh có thể <br /> nói là vô cùng dẻo dai, thậm chí tới mức phi thường. Bởi vì, từ  sau năm  <br /> 1980, ngoài việc vẫn tham gia công tác giảng dạy  ở  khoa, ông còn đảm <br /> nhận nhiều chức vụ  quan trọng trong quản lý hành chính và văn nghệ, <br /> nhưng suốt cả  thời kỳ  làm quản lý, không lúc nào ông ngừng xuất hiện <br /> trên sách vở  với cương vị  một nhà nghiên cứu khoa học, xuất bản đều <br /> đặn với khả  năng “bao sân” rất rộng mà không phải nhà nghiên cứu nào <br /> cũng mơ tới được.<br /> <br /> Cuộc đời ông quả  là một tấm gương lao động không biết mệt mỏi. Và <br /> thêm nữa, dù bận bịu nhiều việc, ông bao giờ  cũng chăm lo cho việc bồi <br /> dưỡng cán bộ  kế  tiếp. Con người ông là sự  kết hợp giữa nguyên tắc và <br /> tình cảm một cách hài hoà. Cho nên, với lớp người sau, ông bao giờ cũng <br /> tìm cách giúp đỡ, khen ngợi, mà không quên nhắc nhở, cảnh tỉnh. Hình <br /> ảnh giáo sư Đinh Gia Khánh thật sự sống mãi trong nhiều thế hệ học trò, <br /> như một bậc “người hùng” trong khoa Ngữ văn thân yêu.<br /> <br />  (Nguồn: Báo Văn nghệ số 1+2/2015)<br /> Link:   http://vanvn.net/news/34/5298­mot­tam­guong­bien­qua­trinh­dao­<br /> tao­thanh­tu­dao­tao.html<br />