LICH S i ; - VAN HOA - XA HOI CHAU AU<br />
<br />
/<br />
<br />
MOT Vfll N6T V€ NH&NG Gifl TRj BAN SflC VAN HOfl CHflU flU<br />
Ths. Vu Thanh Ha<br />
Vien Nghien cim Chau Au<br />
Tdm tat: Bdn sdc vdn hda chdu Au cSng nhu nhirng vdn de lien quan din bdn sdc chdu<br />
Au hiin khdng chi dugc gi&i hgc gid quan tdm md cdc nhd lanh dgo cUa Lien minh Chdu Au<br />
cQng nhu lanh dgo nhieu nu&c tren thi gi&i cUng dgc bi?t chu y. Bdi viet ndy dua ra nhirng ca<br />
s& ly ludn chung ve bdn sdc vdn hda chdu Au, phdn tich mgt vdi net ca bdn vi nhirng gid tr\<br />
cua bdn sdc vdn hda chdu Au vd tir do dua ra nhirng bdi hgc kinh nghiem md cdc nu&c Hi?p<br />
hgi cdc qudc gia Ddng Nam A (ASEAN) cd thi hgc tgp.<br />
Tir khda: bdn sdc, vdn hda, da dgng. chdu Au. ASEAN, EU.<br />
Q u a trinh hinh thanh va phat trien ciia<br />
<br />
giii gin tinh da dgng cua cac nen van hda<br />
<br />
Lifin minh Chau Au la mgt tien trinh hgi<br />
<br />
chau Au trong khi vdn hinh thanh mgt nfin<br />
<br />
nh|.p khu vgc bat dau tir kinh tfi, chinh tii rdi<br />
<br />
van hoa chung chau Au vd md rfng phgm vi<br />
<br />
den van hda - xa hgi. Di qua chang dudng<br />
<br />
anh hudng cua van hda chau Au ra cac quflc<br />
<br />
phat trifin ban mia the ky qua. Lien minh<br />
<br />
gia vd khu vgc khac trfin thfi gidi.<br />
<br />
Chau Au dugc xem nhu lien minh thanh<br />
cflng nhit trong Heh su loai ngudi ma phdn<br />
<br />
1. Mft so van d l ly lufn ve ban sac<br />
van hoa chdu Au<br />
<br />
ldn nhd vao nhiing ket qua noi bat dugc nhac<br />
<br />
"Bdn sac, nhin chung, la mft khai nipm<br />
<br />
nhifiu trfin cac ITnh vgc kinh tfi, chinh tri. Bfin<br />
<br />
chi each thuc ma mfli ca nhdn tg nhgn biet<br />
<br />
canh do, chiing ta khdng thfi khflng nhdc tdi<br />
<br />
minh trong mdi lien hf vdi ngudi khac.<br />
<br />
nhiing thanh qua cua van hda - xa hpi da<br />
<br />
Trong sg nhgn biet ndy, ca nhan thudng tg so<br />
<br />
dugc gay dung tii nfin tdng ljch su vd mdt<br />
<br />
sdnh va dfli chilu minh vdi ngudi khac, doi<br />
<br />
phan do chfnh siic hap dan cua nfin van hda<br />
<br />
khi tren ca sd cd nhan, ddi khi trfin ca sd<br />
<br />
chau Au noi tifing nay. Ddu vay, hifin nay<br />
<br />
cfng dong. Ndi mft each khae, ban sac ca<br />
<br />
lifin minh nay dang phai ddi mat vdi nhiing<br />
<br />
nhan giflng nhu nhiing gi Mach ndi, do la<br />
<br />
thach thirc ldn phai kl ra nhu: gidi quylt<br />
<br />
cau trd ldi cho cau hoi: "Toi Id ai trong mdi<br />
<br />
khung hodng ng cdng, xay dgng mgt chinh<br />
<br />
^Hn hi v&i ngu&i khac?" va ban sdc cfng<br />
<br />
sach dfli ngi doi ngoai chung, hay nhu vifc<br />
<br />
^ong la cdu tra ldi cho cdu bfli: "Chiing ta Id<br />
<br />
MM odi net oe. nhihig. gid<br />
<br />
57<br />
<br />
tri...<br />
<br />
ai trong mdi liin he v&i nhirng nhdm ngu&i<br />
<br />
phong tuc tap qudn, ldi sdng vd lao dgng"<br />
<br />
khdc?"^<br />
<br />
Trong quan he quflc tfi, ban sac van hda dan<br />
<br />
Cho den nay da ed rdt nhifiu dinh nghia<br />
<br />
tfc dugc xem nhu "the can cudc", la cflt<br />
<br />
ve van hoa dugc dua ra nhung tiec rang van<br />
<br />
each cua mfli ddn tge thfi hifin tren mgi<br />
<br />
chua cd dinh nghia thdng nhat ve khdi nipm<br />
<br />
phuong difin quan he ngogi giao ve kinh te,<br />
<br />
nay. O day cd thfi sir dung dinh ngbia vfi van<br />
<br />
chinh tri, van hda va xa hfi. Vfi ban chit, ban<br />
<br />
hda ca bdn nhdt cua UNESCO da dugc<br />
<br />
sac van hda dan tflc the hifin tinh than, linh<br />
<br />
thdng qua nam 1982 tai Mexico, sau do duge<br />
<br />
hon, cdt each, ban ITnh ciia mgt dan tdc. Day<br />
<br />
su dung lgi trong Tuyfin bfl vl Da dang van<br />
<br />
dugc coi la "dau hipu khac biet vfi chat" giiia<br />
<br />
hfla (2001): "Hiiu theo nghia rgng nhdt, vdn<br />
<br />
dan tfc nay vdi dan tdc khac. Trong qua<br />
<br />
hda ngdy nay cd the dinh nghia Id mot tap<br />
<br />
trinh tfln tgi va phat trien, ban sac van hoa la<br />
<br />
hgp cdc net khu bi$t, cdc dgc diim khde bigt<br />
<br />
yfiu tfl mang sire mgnh tinh than dan tdc,<br />
<br />
vi tinh thdn vd vgt chdt. tri thirc, tinh cdm<br />
<br />
giup dan tpc vugt qua nhiing thu thach ciia<br />
<br />
dgc tnmg cho mgt xa hdi hay mgt nhdm xd<br />
<br />
ljch sii, bdi vi ban sac van hda dan tpc la cflt<br />
<br />
hgi"^<br />
Khai nipm ban sdc van hoa da dugc<br />
UNESCO dl xudng trong khudn kho cufc<br />
ddu tianh trfin Imh vgc vdn hoa diln ra tgi<br />
cdc dien ddn da phuang trong nhiing nam 60<br />
va 70 the ky 20, dugc quflc tfi tb^a nhan nhu<br />
<br />
loi cua van hda dan tfc. Nd vira la myc tifiu,<br />
vira la dgng lgc de phat trien van hda dan<br />
tfc. Chinh vi vgy, vipc giu: gin va phat huy<br />
bdn sac van hoa dan tgc da va dang dugc<br />
nhilu quflc gia dan tflc coi trgng va cd nhimg<br />
giai phap cy thfi trong qua trinh phat tiien.<br />
<br />
mft quan niem chfnh thdng ve van hoa mang<br />
<br />
Cd rat nhifiu each phan logi ban sac:<br />
<br />
nfi dung tich cyc. Tgi Hfi nghi Hen chinh<br />
<br />
NIU phan chia theo ITnh vyc, ta cd: ban sac<br />
<br />
phd vl Cdc chinh sach vdn hda d Venise,<br />
<br />
van hda, ban sac nghe thuat, ban sac tfln<br />
<br />
F.Mayor - nguyen Tong giam dflc UNESCO,<br />
<br />
giao...; Nfiu phan chia theo quy mfl, ta cd:<br />
<br />
dd dua ra mft dinh nghTa khai nifim van hda<br />
<br />
ban sdc dan tgc, ban sic quflc gia, ban sac<br />
<br />
trfin CO sd nhan mgnh tinh dde thii eua ban<br />
<br />
khu vgc... Dfli khi chung ta bat gap nhung<br />
<br />
sle van hod ddn tge, dd la: "Vdn hod bao<br />
<br />
khdi nifim ed chung mot y nghTa va dugc su<br />
<br />
gdm tdt cd nhUng gi ldm cho ddn tdc ndy<br />
<br />
dyng lan Ifn nhu ban sac dan tde, ban sac<br />
<br />
khde vai ddn tgc khde, tic nhirng sdn phdm<br />
<br />
qudc gia. Trong phgm vi bai vifit nay, chiing<br />
<br />
tinh vi hi?n dgi nhdt cho den tin ngu&ng.<br />
<br />
tdi chgn cdeh phan logi khai quat nhat la ban<br />
sde ea nhan va ban sde cfng dflng (trong do<br />
chu yeu nhan manh den ban sac cgng dflng<br />
<br />
' Bfli Hai Ding, BUCK ddu tim hiiu khdi ni4m "Bdnchau Au, ban sdc chau Au).<br />
sdc c$ng ddng", T§p san Khoa hpc x i hpi & Nhan<br />
vfin, s6 37,2006, tr. 108.<br />
^ Jean TARDIF, Todn cdu hda va cdc nin vSn hda, tai<br />
t^i: http://vndocs.docdat.com/doc5/index-l 1764.html<br />
ngiy 10/10/2013.<br />
<br />
^ Tir diin Itdch khoa Vift Nam, t^p 4 - NXB Tir dien<br />
bich khoa Hi N91.2005, trang 798,<br />
<br />
58<br />
<br />
NGHIEN CCJrU CHAU AU • EUROPEAN STUDIES REVIEW N°12 {159].2013<br />
<br />
Nhung nam gin day, van de ban sac<br />
chau Au cung nhu cac van de Hfin quan dfin<br />
ban sac chau Au trd thdnh dfi tdi kha pho<br />
bifin vd dugc nhilu gidi quan tdm, ddc bifit<br />
lanh dgo cua Lien minh Chdu Au. Trong nfl<br />
lgc phat trifin dfi trd thdnh mgt td chiic<br />
chinh trj sieu qudc gia, ben canh vific phdt<br />
trien kinh tl, ciing cfl dia vi ehinh trj, EU<br />
cdn phai xay dyng eho duge bdn sac rifing<br />
minh. Tuy nhien, EU khflng the xay dung<br />
mgt ban sdc hoan toan mdi ma phai su dung<br />
nhung chat lieu chung cd san ciia khu vgc<br />
dfi tgo dgng sy dflng thugn xa hfi. Nhimg<br />
chat lieu ay cd thfi tim thay trong hang loat<br />
nhiing gia trj tmyen thdng ciia van hda, van<br />
minh phuong Tay.<br />
<br />
va nhan quyen... chii nghia ca nhan vd siic<br />
manh ciia duy Iy*.<br />
Khi tim hieu vfi bdn sac van hda chau<br />
Au, ngudi ta thudng tim ve nhung goc rfi<br />
mang tinh ljch sii. Tren thgc te, khdi niem<br />
"chau Au" dan thuan chi Id mgt chau luc.<br />
Ten ggi chau Au (Europe) theo than thogi Hy<br />
Lap la con gdi Vua xg Phenixi. Than Ddt<br />
dem long yeu Europea va hda thdnh mft con<br />
bd, dfi eho nang cudi trfin lung va lao xuflng<br />
bien. Tuy nhifin, tgi sao luc dja chdu Au lai<br />
cd tfin gpi nay thi dfin nay vin chua cd Idi<br />
giai dap thda ddng. Cd ngudi cho ring<br />
Europe, tiieo tieng Phenixi, cd nghia la<br />
"viing ddt nai mat trdi lan", tiic la "viing dit<br />
nam d phfa Tay"^. Nhu vay, neu nhin nhan<br />
<br />
bai<br />
<br />
chau Au la thgc thfi van hda thi cd thi hilu<br />
<br />
Towards a European Identity? (Hudng tdi<br />
<br />
ban sac van hda chau Au la khai nipm chi<br />
<br />
Elisabeth<br />
<br />
Bakke<br />
<br />
(1995)<br />
<br />
trong<br />
<br />
ban sac chau Au?) cho ring: Ban sle, vl mat<br />
<br />
nhiing gia trj van hda edt loi cua vimg van<br />
<br />
ehu quan duge tfln tai ti-ong tam tri cua eon<br />
<br />
hda chdu Au (gan vdi nhirng gid trj tmyen<br />
<br />
ngudi vdi nhirng y tudng: Chiing ta la ai va<br />
<br />
thflng ciia van minh Tay Au), tgo ra sg khac<br />
<br />
chung ta thuge vl ai. Mgt khac, vl mat khach<br />
<br />
biet ca ban trong sg tuang quan so sanh vdi<br />
<br />
quan, ban sac dugc xac djnh bdi nhiing<br />
<br />
cae vimg van hda khac. Nhu vay, khai niem<br />
<br />
ngudi thude cac nhdm nhat djiib. Dd la<br />
<br />
da neu ehi ban sac van hda ndi ehung ciia<br />
<br />
nhung tifiu chi cho phep cae thanh vien cua<br />
<br />
mft nen van hda ma nhieu ngudi vdn thudng<br />
<br />
mdt cflng ddng nhan ra nhau, thufc vfi ciing<br />
<br />
gpi la vdn hda van minh Tdy Au.<br />
<br />
mgt cgng dflng"*.<br />
Trong bdi phdt bifiu cua minh ngay 16<br />
David Gress cho ring, ban sdc van hda<br />
<br />
thdng 3 nam 2009, Jean-Claude Triehet, Chit<br />
<br />
chau Au la sg tflng hgp ciia nhiing gia tii dan<br />
<br />
tjch Ngdn hang ECB tai Frankfurt dd vi: "Toi<br />
<br />
chii, dac tfnh cua chii nghia tu ban, khoa hgc<br />
<br />
thdy bdn sdc vdn hoa cua chdu Au nhu mgt.<br />
logi vdi det chat che. Vdi ndy bao gdm tren<br />
<br />
* Elisabeth Bakke (1995). Towards a European<br />
Identity?<br />
httD://folk.uio.no/stveb 1 H'oward.'i a European IdentJt<br />
i ^ , ngay 10/10/2013.<br />
<br />
Gress, D (1998), From Planlo lo Nolo: The idea ol<br />
the west and its opponents. Free Press, New York.<br />
* Trin Phirong Hoa (2005), Khdi qudt chung vi ijch<br />
su vdn hoa vdn minh chdu Au, De tii cip Vi^n, V i ^<br />
Nghien cihi Chau Au.<br />
<br />
Jltbt odi net oi. nhSbig gid tri...<br />
<br />
59<br />
<br />
mgt mgt cda mgt sgi dgc keo ddi mgt each<br />
<br />
danh mgc cac dae dilm chung ciia chau Au<br />
<br />
cdn than, tuang ung v&i nhiiu nen vdn hoa<br />
<br />
gom cd: truyfin thdng La Ma, van hda va tu<br />
<br />
mgnh me cda qudc gia md minh cd bdn sac<br />
<br />
tudng Thifin Chua giao, nhiing gia tri tu<br />
<br />
riing vd tim ngudn gde trong mgt qud khuxa<br />
<br />
tudng thdi Khai Sang, cflng nghiep hda,<br />
<br />
xdi, mat khac la sgi ngang, md dgi diin<br />
<br />
ngfln ngir va mft mdi trudng tu nhien chung.<br />
<br />
cho vdn hda xuyin<br />
<br />
qudc gia dan xen,<br />
<br />
Trong khi dd, Soledad Garcias dua ra mgt<br />
<br />
nhirng dnh hu&ng ddi irng qua biin gi&i<br />
<br />
danh muc cd ddi chut khde bifit vdi dgc trung<br />
<br />
giira cdc nen van hda vd giira cdc ngdn<br />
<br />
vdn bda Hy Lgp, gia trj ciia luat phap va thfi<br />
<br />
ngir. Tdi tu&ng tucmg vdn hgc, nghi thugt,<br />
<br />
chfi La Ma, Thien Chiia giao, nhung gia tri<br />
<br />
ngdn ngu, vdi van hda chdu Au ndy nhu ve<br />
<br />
thdi Phue Hung, Khai Sang, chii nghia lang<br />
<br />
dpp cua nd, thdng nhdt vd dodn kit cua nd<br />
<br />
man, xa hfi phuc Igi va sy da dang xuyfin<br />
<br />
tir con sd tuyet ddi vd da dgng cua cdc chii<br />
<br />
chau luc d chau Au. Vaclav Havel thi cho<br />
<br />
di cda nd "<br />
<br />
rang, nhung gid tri cdt loi cua chau Au ehinh<br />
<br />
Thuc te cho thay chau Au rat da dgng vfi<br />
sac tflc, ton gido va ddc bifit la van hda, nhung<br />
ngudi chdu Au da thdnh cong tiong viec tao ra<br />
<br />
la mflt cam kfit chung vi mgt chau lyc khflng<br />
chia cat, vi tg do ea nhan va vi ehu nghTa<br />
nhdn van .<br />
<br />
mft ban sle chung eho minh. Nhu Jose<br />
<br />
Rdt khd ed thfi ehi ra, liet kfi mgt each<br />
<br />
Manuel Barroso, Chii tjch Cgng dflng chung<br />
<br />
tudng tan gia tij ban sac van hda chau Au<br />
<br />
Chau Au ndi; "Bdn sdc cua ioi dong gdp cho<br />
<br />
bao gdm nhimg gia trj gi. Tuy nhifin, d tam<br />
<br />
bdn sac chung vd sic da dgng cua chdu Au."<br />
<br />
phfl quat nhit nlu cho rdng van hda chau Au<br />
<br />
Ddy chinh la thanh cdng to ldn ciia chau Au vi<br />
<br />
chinh la ca sd nfin tang tao nen nhimg gia tri<br />
<br />
dd tgo ra nhihig nguyfin tic dan chu, tdn tigng<br />
<br />
ban sac chau Au, thi theo chiing tdi cd nhiing<br />
<br />
sy da dgng lam nen tang ddi thogi, xay dyng<br />
<br />
gid tri nfin tang ciia ban sac van hda chau Au<br />
<br />
nen hda binh trfin todn bg chau Au. Dilu nay<br />
<br />
phai dugc nhac tdi la: Gia tri van hda truyen<br />
<br />
dugc ghi nhgn bang giai Nobel Hda Binh nam<br />
<br />
thflng Hy Lap - La Ma; Gia tn tu tudng<br />
<br />
2012 vi "hon sau thgp nifin ddng gdp cho sy<br />
<br />
Thifin Chiia giao; Gia tri cua thdi ky giai<br />
<br />
tien bf cua hda binh va hda giai, dan chii va<br />
<br />
phdng tu tudng va khoa hpc khdi sy kim kpp<br />
<br />
nhan quyln tai chdu Au".<br />
<br />
ciia Nha Thd (Thdi ky Phyc Hung va Khai<br />
<br />
2. Mft vdi n£t ve nhirng gid trj ban<br />
sdc vdn hda chau Au<br />
Vifc xdc djnb nhiing gid trj bdn sic vdn<br />
<br />
Sang); Gia trj thdi hipn dai.<br />
2.1. Gid tri vdn hoa truyen thong Hy<br />
Lgp vd La Md<br />
<br />
hda chdu Au la gi ciing Id mft dfi tdi gdy<br />
<br />
Van hda Hy Lap va nhiing gia tij vdn<br />
<br />
tranh cdi gong gidi hgc gia. Vdi Wintie,<br />
<br />
hda dudng nhu thdm dugm trong mgi hogt<br />
<br />
' Jean-Claude Trtchet, Europe - cultural identity cultural diversity, Frankfurt am Main, 16 March 2009.<br />
<br />
* Biii Hai Ding, EU vd bdn sdc chdu Au. Tqp chi<br />
Nghien cuu Chdu Au sd V (139), 2010, U-. 22-23<br />
<br />
60<br />
<br />
NGHIEN cCrU CHAU AU - EUROPEAN STUDIES REVIEW U°\2<br />
<br />
ddng ddi sdng ciia ngudi dan chdu Au.<br />
<br />
(1!;9).2013<br />
<br />
minh La Ma cd dgi. Tir chu cdi Hy Lap,<br />
<br />
Nhiing gia trj ngay vfln dT cd chung mgt<br />
<br />
ngudi La Ma da sang tao nen he thdng ch&<br />
<br />
ngudn gflc bit ngudn tir truyen thflng van<br />
<br />
cdi Latinh. Day la hfi thdng chii vifit don gian<br />
<br />
hda Hy - La. Vdi siic manh ciia minh, Hy -<br />
<br />
va thudn tien nfin ngay eang dugc sii dung<br />
<br />
La tir thi ky thii V TCN da bdnh tiudng<br />
<br />
rflng rai trong d l quflc La Ma vd ddy la<br />
<br />
khdng chi sang phfa Dflng ma cdn sang cd<br />
<br />
ngudn gflc ciia nhilu ngdn ngii hifin dai.<br />
<br />
phfa Tay, dfin tan khu vgc ma ngay nay la<br />
<br />
Dugc tiep xiic vdi nhung thdnh tuu eua van<br />
<br />
Phap vd Tay Ban Nha, rfli sang ca cac hdn<br />
<br />
minh Hy Lap, ngudi La Ma da say mfi va<br />
<br />
dao hien thugc Anh, Ireland va Na Uy^. Sg<br />
<br />
tifip thu ehiing. Hai chii X va Z trudc day bj<br />
<br />
banh trudng cua Hy Lap ciing dflng nghTa<br />
<br />
gat ra khdi chii eai Latinh vi khflng can dimg<br />
<br />
vdi sg phd bifin nhting gia trj van hoa Hy<br />
<br />
din, nay duge dua vao. Nd ciing la nguon<br />
<br />
Lap dfin eac quflc gia, vung dat ma ngudi Hy<br />
<br />
gflc ciia nhilu ngdn ngii chau Au hifin dgi<br />
<br />
Lap dgt chan dfin hay thfln tinh. Nhiing gia<br />
<br />
(Y, Tay Ban Nha, Bfl Dao Nha, Phap...).<br />
<br />
tri van hda chau Au cd ngufln gflc tii thdi Hy<br />
<br />
Luc diu, chii Latinh gdm 21 chu cdi, ve sau<br />
<br />
Lap cho den nay van cdn nguyfin gia tij ciia<br />
<br />
diing them Y va Z (till ki I TCN), W (thi ki<br />
<br />
nd. Dd la nhtrng gia tri tgo nfin mgt he thflng<br />
<br />
XI), J va U (thi ki XVI), hien nay cd tit ca<br />
<br />
chu viet chung. Hfi thong chii cai Hy Lap da<br />
<br />
26 chii eai. Vdi he thdng chir viet don gian<br />
<br />
dat den trinh do khai quat cao, vdi khoang<br />
<br />
va tien lgi, tieng Latinh ngay eang dugc phd<br />
<br />
hon 20 chir cai, ngudi ta cd thfi difin dgt dugc<br />
<br />
bien va dugc sir dgng rfng rai d cae nudc<br />
<br />
mgi y tudng trim tugng bang each ghep cac<br />
<br />
thufc de ehe La Ma. Ngoai ra, ngudi La Ma<br />
<br />
chu dga theo dm tifit. Bang chii cai Hy Lgp<br />
<br />
cdn de lgi hf thdng ehii sd ma ngay nay<br />
<br />
bao gdm h? thdng ehu hoa va chit thudng:<br />
<br />
ngudi ta van thudng diing va quen ggi la chii<br />
sd La Ma.<br />
<br />
Chii Hoa: A, B, F, A, E, Z, H, 0 , 1 , K,<br />
A, M, N, S, 0, n , P, S, T, Y, 0), X, "¥, Q.<br />
Chu Thudng: a, p, y, 5, e, ^, q, 8, i, K, X,<br />
g, v, ^, 0,71, p, o (q), T, u, tp, X, v. to-<br />
<br />
That thifiu sdt neu ta khflng nhac den gia<br />
tri ciia triet hgc Hy Lap cfl dai - mgt trong<br />
nhiing thanh tuu nfli trfi, cd dnh huong sau<br />
sac den mai v l sau nay. Cd thi eoi tiilt hpc<br />
<br />
Sau khi Hy Lgp lui tan, nha nudc La Ma<br />
da ke thua hau hfit cac thanh tyu cua van hda<br />
<br />
Hy Lgp cd dai la dinh cao cua van minh Hy<br />
Lap vdi cac ddc tiirag ca ban sau:<br />
<br />
Hy Lap, song xet tren khia egnh nfi tgi, nfin<br />
van minh La Ma vdn chira dung hong nd<br />
<br />
- Triet hgc Hy Lgp cd sg phan chia rfl<br />
<br />
nhung net rifing dgc sdc eiia minh. Chvt vilt<br />
<br />
rdng giiia cac gdg luu, trudng phai: chii<br />
<br />
la mpt trong nhiing tiianh tiiu nfli bat eiia van<br />
<br />
nghia duy vgt (trudng phdi Milet, trudng<br />
phdi Heraclite, trudng phai Da nguyfin,<br />
<br />
tiirdng phai Nguyen tii lugn), chu nghTa duy<br />
Tran Phucmg Hoa (2006), Nhin lgi Ifch su chdu Au<br />
vd tu tuang vi chdu Au, T^p chi Nghien cuu Chau tdm (tiudng phai Elfie, tiudng phai Duy tam<br />
Au,s6 1 (67), tr. 10-16.<br />
<br />