Một vài nhận xét về câu chủ đề trong diễn ngôn Chính trị - Xã hội trong báo chí Tiếng Anh và Tiếng Việt (Từ góc độ phân tích diễn ngôn)

T¹p chÝ Khoa häc ®hqghn, ngo¹i ng÷, T.xxII, Sè 3, 2006<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> mét vµi nhËn xÐt vÒ c©u chñ ®Ò trong diÔn ng«n<br /> chÝnh trÞ - x· héi trong b¸o chÝ tiÕng anh vµ tiÕng viÖt<br /> (Tõ gãc ®é ph©n tÝch diÔn ng«n)<br /> <br /> NguyÔn Hßa(*)<br /> <br /> 1. Trong bµi viết nµy, chóng t«i muèn cã thÓ ®­îc chia thµnh hai thÓ lo¹i<br /> ®­a ra mét vµi nhËn xÐt vÒ c©u chñ ®Ò (genre) lµ tin chÝnh trÞ x· héi nãi chung<br /> diễn ngôn tin chÝnh trÞ- x· héi qua t­ liÖu vµ tin sù kiÖn, héi th¶o, viÕng th¨m.<br /> b¸o chÝ tiÕng Anh vµ tiÕng ViÖt trên Trong sè c¸c khÝa c¹nh næi bËt cña<br /> ph­¬ng diÖn h×nh thøc vµ cÊu tróc néi cÊu tróc diÔn ng«n b¸o chÝ, c©u chñ ®Ò<br /> dung cña c©u chñ ®Ò. (topic sentence) lu«n cã mét vai trò th«ng<br /> 2. Trong ng«n ng÷ häc øng dông nh÷ng tin vµ ng«n ng÷ häc rÊt quan träng. ViÖc<br /> n¨m gÇn ®©y, ph©n tÝch diÔn ng«n ®ang thùc hiÖn mét c©u chñ ®Ò cã hiÖu qu¶ cho<br /> ngµy cµng trë nªn mét bé phËn quan c¸c diễn ngôn, bµi viÕt trong b¸o chÝ cã<br /> träng. VÒ mÆt lý luËn ng«n ng÷ häc, mét ý nghÜa thùc tÕ quan träng ®èi víi<br /> ph©n tÝch diÔn ng«n (PTDN - discourse ng­êi viÕt b¸o, ng­êi biªn tËp vµ ®éc gi¶<br /> analysis) thuéc vÒ bé phËn gãp phÇn cña b¶n tin ®ã.<br /> hoµn thiÖn viÖc chÕ t¹o c¸c ký hiÖu ng«n 4. C©u chñ ®Ò: Qua ph©n tÝch gÇn 300<br /> ng÷. MÆt kh¸c, ph©n tÝch diÔn ng«n còng c©u chñ ®Ò ®· ®­îc thu thËp trong b¸o<br /> thuéc vÒ bé phËn hoµn thiÖn ng«n ng÷ chÝ mçi thø tiÕng, cã thÓ rót ra mét sè<br /> trong c¸c dÞch vô th«ng tin. ChÝnh v× ®Æc ®iÓm nh­ sau:<br /> vËy, PTDN cã thÓ gióp cho ng«n ng÷ b¸o<br /> chÝ thªm hoµn thiÖn vµ cµng ®­îc nhiÒu 4.1. H×nh thøc<br /> nhµ ng«n ng÷ häc quan t©m. a) C¸c c©u chñ ®Ò trong diễn ngôn tin<br /> 3. Trong sè c¸c diÔn ng«n b¸o chÝ, c¸c diễn b¸o chÝ tiÕng Anh ®Òu n»m ë vÞ trÝ thø<br /> ngôn tin chÝnh trÞ - x· héi chiÕm mét tû lÖ nhÊt trong lo¹i v¨n b¶n tin nµy (92,8%).<br /> kh«ng nhá; h¬n thÕ, cã thÓ coi chóng lµ<br /> b) C©u chñ ®Ò cã thÓ ®­îc ph©n bè theo<br /> nßng cèt cña c¸c nhËt b¸o, tuÇn b¸o vµ<br /> tÊt c¶ c¸c kiÓu lo¹i c©u nh­ c©u ®¬n, c©u<br /> thËm trÝ mét sè nguyÖt san. Nh÷ng<br /> phøc, c©u ghÐp vµ c©u hçn hîp, song c¸c<br /> ng­êi viÕt b¸o ®ang ngµy cµng quan t©m<br /> c©u ®¬n chiÕm mét tû lÖ rÊt nhá. Sau ®©y<br /> ®Õn viÖc tæ chøc vµ ph¸t huy hiÖu lùc cña<br /> c¸c bµi viÕt. C¸c diễn ngôn tin trong n­íc lµ kÕt qu¶ thèng kª trªn t­ liÖu thu thËp:<br /> <br /> <br /> Lo¹i c©u<br /> C©u ®¬n C©u phøc C©u ghÐp C©u hçn hîp<br /> Tû lÖ phÇn tr¨m % 12 71 5 12<br /> <br /> <br /> (*)<br /> PGS.TS., Tr­êng §¹i häc Ngo¹i ng÷, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 29<br /> 30 NguyÔn Hßa<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trong vÝ dô sau, c©u chñ ®Ò lµ mét Thursday to abolish tariffs. VÝ dô sau<br /> c©u ®a mÖnh ®Ò (thùc chÊt lµ mét c©u ®©y minh ho¹ cho tr­êng hîp rÊt hiÕm<br /> hçn hîp phøc/ ghÐp vµ ®Æt ë vÞ trÝ thø hoi lµ c©u chñ ®Ò (phÇn g¹ch ch©n)<br /> nhÊt trong v¨n b¶n tin. kh«ng ®­îc ®Æt ë vÞ trÝ ®Çu tiªn. Cã thÓ<br /> nhËn ra c©u chñ ®Ò qua biÖn ph¸p thay thÕ<br /> §Çu ®Ò chÝnh: President Nears Majority<br /> ®ång nghÜa gi÷a ®Çu ®Ò vµ c©u chñ ®Ò:<br /> in the Electoral College<br /> §Çu ®Ò: Defiant Peru Rebels issue<br /> §Çu ®Ò phô: But poll says he faces fight<br /> Death Threats for Envoys<br /> in a dozen states<br /> PhÇn ph¸t triÓn: LIMA-Leftist<br /> C©u chñ ®Ò: Washington - President<br /> Bill Clinton was within reach of an guerrillas who sneaked into a glittering<br /> Electoral College Majority and a second reception at the Japanese ambassador’s<br /> term as the 1996 campaign entered the residence by carrying bottles of champagne<br /> final weekend, but faced a tightening and posing as waiters held hundreds of<br /> race across the South and mountain people-including ambassadors and top<br /> West, according to a 50-state Associated officials-hostage Wednesday.<br /> Press survey. (IHT, 2/11/96) The guerrillas issued an ultimatum<br /> MÖnh ®Ò chÝnh lµ mÖnh ®Ò “President at 11:15 AM. giving President Alberto<br /> Bill Clinton was within reach of an Fujimori an hour to negotiate before<br /> Electoral College Majority and a second hostages would begin to be killed. They<br /> term”, mÖnh ®Ò phô thêi gian lµ “as the said Peru’s foreign minister, Francisco<br /> 1996 campaign entered the final<br /> Tudela Van Breugel Douglas, would be<br /> weekend”, vµ mÖnh ®Ò ghÐp lµ “but faced a<br /> the first to die if up to 500 jailed<br /> tightening race across the South and<br /> mountain West”. Mét vÝ dô cã c©u chñ ®Ò comrades were not released. (IHT,<br /> lµ c©u ®¬n lµ: 19/12/96).<br /> <br /> §Çu ®Ò chÝnh: Trade Ministers Agree Trong diễn ngôn tin nµy, phÇn g¹ch<br /> on Global High-Tech Pact. d­íi lµ c©u chñ ®Ò, cã mèi quan hÖ chñ<br /> ®Ò víi ®Çu ®Ò qua phÐp thay thÕ ®ång<br /> §Çu ®Ò phô: At least 25 countries to<br /> join far-reaching deal to cut tariffs nghÜa: “issue Death Threats” vµ “issued<br /> an ultimatum” vµ “be killed”, cô thÓ lµ<br /> C©u chñ ®Ò ®¬n: In the most far-<br /> “®­a ra lêi ®e do¹ giÕt con tin” trong<br /> reaching global trade accord in recent<br /> phÇn ®Çu ®Ò vµ “®­a ra h¹n cuèi cïng”<br /> years, trade ministers agreed Thursday<br /> vµ “giÕt” trong c©u chñ ®Ò. C©u ®Çu tiªn<br /> to abolish tariffs on more than $500<br /> trong diễn ngôn nµy cã vai trß ®­a th«ng<br /> billion a year of trade in computers,<br /> software, chips and telecommunications tin vÒ bèi c¶nh x¶y ra cña sù kiÖn chÝnh.<br /> equipment by 2000. (IHT 13/12/96) Trong sè c¸c c©u chñ ®Ò ®· thu thËp ®­îc,<br /> cã kho¶ng 24% lµ c¸c c©u gi¸n tiÕp víi phÇn<br /> Trong vÝ dô nµy, chØ cã mét cÊu tróc nªu gi¸n tiÕp ®Æt ë vÞ trÝ cuèi cïng trong<br /> chñ vÞ duy nhÊt: trade ministers agreed c©u (phÇn g¹ch ch©n), kiÓu nh­:<br /> <br /> <br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 3, 2006<br /> Mét vµi nhËn xÐt vÒ c©u chñ ®Ò trong diÔn ng«n chÝnh trÞ - x· héi… 31<br /> <br /> <br /> <br />  Doctors have told President Boris chèng thÊt thu thuÕ, chèng bu«n lËu, hay<br /> Yeltsin not to give his traditional radio tõ ng÷ ®ång nghÜa: chèng gian lËn<br /> address to Russia this week because of th­¬ng m¹i. H¬n n÷a, c©u tiÕp sau lµ c©u<br /> his preparations for heart surgery, the ph¸t triÓn ý chÝnh nªu ra t¹i c©u chñ ®Ò,<br /> Interfax news agency reported ®ã lµ c¸c biÖn ph¸p tiÕn hµnh ®Ó ®¹t<br /> Thursday. (IHT 1/11/96) ®­îc môc ®Ých ®ã. RÊt khã cã thÓ coi c©u<br /> Trong c¸c diễn ngôn b¸o chÝ tiÕng ViÖt, thø nhÊt lµ c©u chñ ®Ò, do c©u nµy chØ<br /> chóng t«i quan s¸t thÊy t×nh h×nh nh­ sau: chøa néi dung giíi thiÖu vÒ c¶ng trong<br /> n¨m 1995, t¹o ra mét bèi c¶nh mµ th«i.<br /> a) §èi víi lo¹i diễn ngôn tin chung, th×<br /> §iÒu quan träng lµ néi dung nµy kh«ng<br /> chØ cã kho¶ng 30% c©u chñ ®Ò ë vÞ trÝ thø<br /> ®­îc ph¸t triÓn ë phÇn th©n cña tin. Sau<br /> nhÊt, trong khi con sè nµy lµ 65,5% ®èi<br /> ®©y lµ mét vÝ dô vÒ phÇn tin sù kiÖn<br /> víi tin vÒ c¸c sù kiÖn häp, viÕng th¨m ....<br /> trong ®ã c©u chñ ®Ò lµ c©u ®Æt ë vÞ trÝ<br /> C¸c c©u ®øng tr­íc c©u chñ ®Ò th­êng lµ<br /> c¸c c©u cung cÊp th«ng tin nÒn cho c©u thø nhÊt:<br /> chñ ®Ò. Sau ®©y lµ mét vÝ dô trong ®ã §Çu ®Ò: To¹ ®µm khoa häc nh©n kû<br /> c©u chñ ®Ò (phÇn g¹ch d­íi) kh«ng n»m niÖm 100 n¨m ngµy sinh §ång chÝ Hå<br /> ë vÞ trÝ thø nhÊt. Tïng MËu<br /> §Çu ®Ò: H¶i Phßng ®Èy m¹nh c«ng Bµi: Ngµy 15-6, t¹i thµnh phè Vinh,<br /> t¸c chèng thÊt thu thuÕ, chèng bu«n lËu TØnh Uû NghÖ An ®· tæ chøc cuéc to¹<br /> C©u chñ ®Ò: C¶ng H¶i Phßng trong ®µm khoa häc vÒ th©n thÕ, sù nghiÖp<br /> n¨m 1995 ®· tiÕp nhËn 10.069 tê khai nh©n dÞp kû niÖm 100 n¨m ngµy sinh<br /> hµng ho¸ xuÊt khÈu, víi sè hµng ho¸ cã cña ®ång chÝ Hå Tïng MËu, mét trong<br /> träng l­îng 280.413 tÊn trÞ gi¸ nh÷ng chiÕn sÜ céng s¶n tiÒn bèi, mét<br /> 653.212.006 USD. TiÕp nhËn 18.933 tê c¸n bé l·nh ®¹o cña §¶ng, ®­îc B¸c Hå<br /> khai víi 2.117.043 tÊn hµng nhËp khÈu d×u d¾t, ®µo t¹o, ng­êi con ­u tó cña quª<br /> trÞ gi¸ 2.205.282.794 USD, so víi n¨m h­¬ng NghÖ An. T¹i cuéc to¹ ®µm ®· cã<br /> 1994 t¨ng 55%. 25 b¶n tham luËn, b¸o c¸o khoa häc,<br /> nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc x· héi<br /> §¹t ®­îc kÕt qu¶ trªn ®©y mét phÇn t¹i trung T©m khoa häc X· héi vµ Nh©n<br /> kh«ng nhá lµ do lµm tèt c«ng t¸c chèng v¨n Quèc gia, B¶o tµng C¸ch m¹ng ViÖt<br /> thÊt thu thuÕ, chèng gian lËn th­¬ng Nam, Ban Tuyªn huÊn tØnh uû, HuyÖn<br /> m¹i, chèng bu«n lËu. §Ó t¨ng c­êng c«ng uû Quúnh L­u vµ mét sè nhµ nghiªn cøu<br /> t¸c t¸i kiÓm tra, thanh tra ë c¸c ®¬n vÞ ë NghÖ An. TÊt c¶ c¸c b¶n b¸o c¸o tham<br /> träng ®iÓm, t¨ng c­êng kiÓm so¸t trªn gia to¹ ®µm ®Òu ®¸nh gi¸ cao cuéc ®êi<br /> s«ng, biÓn, ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c hµnh ho¹t ®éng v× sù nghiÖp gi¶i phãng d©n<br /> ®éng gian lËn th­¬ng m¹i nh­ khai b¸o téc cña ®ång chÝ Hå Tïng MËu. Trong<br /> sè l­îng Ýt h¬n so víi thùc tÕ, khai sai bÊt cø hoµn c¶nh nµo ®ång chÝ vÉn gi÷<br /> chñng lo¹i, sai xuÊt sø, gi¸ hîp ®ång v÷ng khÝ tiÕt ng­êi céng s¶n cho ®Õn lóc<br /> thÊp h¬n gi¸ thùc tÕ ... (ND11/2/96) hy sinh.<br /> Cã thÓ thÊy trong vÝ dô nµy, c©u chñ C¸c ®ång chÝ l·o thµnh c¸ch m¹ng,<br /> ®Ò (g¹ch ch©n) cã c¸c tõ ng÷ ®­îc lÆp l¹i: c¸c nhµ khoa häc, l·nh ®¹o §¶ng, chÝnh<br /> <br /> <br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 3, 2006<br /> 32 NguyÔn Hßa<br /> <br /> <br /> <br /> quyÒn tØnh NghÖ An vµ huyÖn Quúnh b¶n tham luËn, vµ sù viÕng th¨m khu di<br /> L­u ®· ®Õn khu di tÝch hä Hå ®Ó d©ng tÝch sau khi tæ chøc cuéc to¹ ®µm.<br /> hoa, d©ng h­¬ng t­ëng niÖm ng­êi chiÕn<br /> b. VÒ mÆt cÊu t¹o ng÷ ph¸p, c¸c c©u<br /> sÜ céng s¶n ­u tó Hå Tïng MËu. (ND<br /> chñ ®Ò phÇn lín ®­îc thÓ hiÖn b»ng c¸c<br /> 16/6/96).<br /> c©u ®¬n cã thµnh phÇn më réng chñ yÕu<br /> Trong vÝ dô nµy, c©u chñ ®Ò ®· ®­îc lµ c¸c mÖnh ®Ò tÝnh ng÷ (relative clause).<br /> liªn kÕt víi ®Çu ®Ò qua ph­¬ng thøc lÆp TiÕp sau ®ã lµ c¸c c©u ghÐp, vµ mét sè Ýt<br /> tõ vùng: To¹ ®µm khoa häc, Hå Tïng c¸c c©u hçn hîp (phøc vµ ghÐp); trong sè<br /> MËu. Vµ toµn bé néi dung cña phÇn th©n liÖu thu thËp, c¸c c©u phøc ®¬n thuÇn<br /> tin ®· bao quanh phÇn néi dung nµy bao hÇu nh­ kh«ng cã. B¶ng sau tr×nh bµy<br /> gåm c¸c b¶n tham luËn, néi dung cña c¸c kÕt qu¶ nµy:<br /> Lo¹i c©u<br /> C©u ®¬n % C©u phøc % C©u ghÐp % C©u hçn hîp%<br /> Tin trong 77% 0% 15% 7%<br /> n­íc chung<br /> Tin sù kiÖn, 72,7% 0% 23,6% 3%<br /> häp, th¨m<br /> <br /> 4.2. §Æc ®iÓm ng÷ nghÜa cña c©u  The US government has sent<br /> chñ ®Ò letters to the parents of 260.000 children<br /> notifying them that the children might<br /> 4.2.1. Néi dung c©u chñ ®Ò. C©u chñ<br /> lose disability benefits because of the<br /> ®Ò cã mét vai trß rÊt quan träng trong<br /> new welfare law. IHT, 29/11/96.<br /> cÊu tróc tæng thÓ cña diễn ngôn tin. Mét<br /> sè t¸c gi¶ cho r»ng c©u chñ ®Ò cã vai trß C©u chñ ®Ò trªn thÊy sù kiÖn chÝnh mµ<br /> thu hót sù chó ý cña ng­êi ®äc vµ ë mét phãng viªn muèn th«ng b¸o lµ viÖc chÝnh<br /> phñ Mü ®· göi th­ th«ng b¸o vÒ kh¶ n¨ng<br /> møc ®é nµo ®ã; nã thiÕt lËp mét mèi<br /> c¾t tiÒn trî cÊp tµn tËt cho trÎ em.<br /> quan hÖ giao tiÕp víi hä, nÕu c©u chñ ®Ò<br /> kh«ng lµm hä hÊp dÉn th× cã thÓ hä sÏ 4.2.1.2. §­a ng­êi ®äc nhËp vµo tin.<br /> kh«ng bao giê ®äc tiÕp. Theo mét sè t¸c Bush cho r»ng cã nhiÒu c¸ch thøc ®Ó ®¹t<br /> gi¶ nh­ Bush (1965: 46) th× c©u chñ ®Ò ®­îc môc ®Ých nµy, trong ®ã mét c¸ch lµ<br /> cã thÓ cã ba chøc n¨ng c¬ b¶n sau ®©y: dïng c©u hái. VÝ dô:<br /> <br /> 4.2.1.1. Th«ng b¸o néi dung chÝnh,  Who should pay for the proposed<br /> hoÆc phÇn cèt lâi cña sù kiÖn, do ng­êi addition to the Community Hospital -<br /> viÕt quyÕt ®Þnh. Nãi mét c¸ch kh¸c, tuú patients who should pay higher room<br /> thuéc vµo ý ®Þnh cña ng­êi viÕt mµ mét charges to city taxpayers? The city<br /> khÝa c¹nh nµy hay kh¸c cña sù kiÖn ®­îc council will discuss this question tonight<br /> ®­a vµo phÇn chÝnh. §«i khi chøc n¨ng after it has received a report from a<br /> nµy cßn ®­îc gäi lµ “lµm næi bËt - playing citizen committee. (TrÝch theo t¸c gi¶,<br /> the feature”. VÝ dô nh­: s¸ch ®· dÉn.)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 3, 2006<br /> Mét vµi nhËn xÐt vÒ c©u chñ ®Ò trong diÔn ng«n chÝnh trÞ - x· héi… 33<br /> <br /> <br /> <br /> 4.2.1.3. Lµm cho ng­êi ®äc cã thÓ vµo c¸c yÕu tè W vµ H kÓ trªn. Tuy vËy<br /> hiÓu ®­îc sù kiÖn th«ng qua viÖc sö xu h­íng chÝnh trong lo¹i v¨n b¶n nµy lµ<br /> dông tõ hay dùng l¹i sù kiÖn. Trong vÝ viÖc sö dông kiÓu chñ ®Ò víi néi dung:<br /> dô sau, Bush cho thÊy, b»ng c¸ch sö dông WHO vµ WHAT. Izard (1973, Xem<br /> c¸c ®éng tõ mét c¸ch h×nh t­îng ng­êi ®äc Windschuttle, Keith Elizabeth 1988)<br /> ®· cã thÓ thÊy ngay tõ ®Çu lµ chiÕc xe « t« nhËn xÐt r»ng “rÊt hiÕm khi cã chñ ®Ò<br /> kh¸ch ®· “®©m, g¹t” mét chiÕc xe kh¸c thêi gian (WHEN)”.<br /> sang mét bªn vµ lao xuèng s«ng.<br /> Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy r»ng ®a sè c¸c<br />  A school bus carrying an estimated c©u chñ ®Ò - lµ c¸c c©u phøc hay ghÐp<br /> 38 children struck a wrecker, sideswiped hoÆc c©u hçn hîp - chØ nªu nªn hµnh<br /> an automobile, then plunged into the ®éng chÝnh x¶y ra, bao gåm “ai/c¸i g×”<br /> Levisa fork of the Big Sand river today. vµ “lµm g×/x¶y ra”. Trong c¸c c©u ®ã<br /> phÇn më réng thªm th­êng lµ c¸c mÖnh<br /> HÇu hÕt c¸c diễn ngôn tin chÝnh trÞ-x·<br /> ®Ò chØ hµnh ®éng kÌm theo cã vai trß<br /> héi cho thÊy c©u chñ ®Ò ®Òu lµ lo¹i tãm<br /> hoµn c¶nh hay chØ hËu qu¶ kÐo theo. C¸c<br /> t¾t kh«ng chØ néi dung chÝnh mµ cßn sù yÕu tè chØ thêi gian hay ®Þa ®iÓm còng<br /> kiÖn chÝnh cña tin. C¸c c©u chñ ®Ò trong xuÊt hiÖn song kh«ng nhiÒu trong c©u<br /> tiÕng Anh th­êng miªu t¶ hµnh ®éng, sù chñ ®Ò. §Ó t×m hiÓu thêi gian, ng­êi ®äc<br /> kiÖn mét c¸ch m¹nh mÏ. Mét c¸ch cô thÓ l¹i ph¶i t×m ë chç kh¸c, vÝ dô nh­ ë ®Çu<br /> h¬n, c©u chñ ®Ò, theo mét sè t¸c gi¶, tin hay cã phÇn chØ ®Þa ®iÓm, hoµn toµn<br /> th­êng ph¶i cung cÊp th«ng tin vÒ c¸i gäi kh«ng thuéc vÒ cÊu tróc cña c©u chñ ®Ò.<br /> lµ 5 W - who, what, when, why, where Tãm l¹i, cã thÓ nãi r»ng: Ai lµm g× hay<br /> - tøc lµ ai, c¸i g×, ë ®©u, khi nµo, v× c¸i g× x¶y ra, lµ hai néi dung chÝnh cña<br /> sao, vµ 1 H - how, tøc lµ nh­ thÕ nµo. c©u chñ ®Ò trong lo¹i v¨n b¶n tin nµy.<br /> VÝ dô nh­ c©u chñ ®Ò sau: Tuy vËy, mét sè c©u còng chøa thªm<br /> United Nations, New York-The security thµnh phÇn phô kh¸c lµ thêi gian xÈy<br /> council agreed Friday to appoint Kofi ra sù kiÖn chÝnh. Xem vÝ dô sau, néi<br /> Annan of Ghana as the next secretary- dung chØ thêi gian ®­îc g¹ch ch©n:<br /> general, Britain's chief delegate said. IHT,  In the most far-reaching global<br /> 15/12/96. trade accord in recent years, trade<br /> C©u chñ ®Ò nµy cung cÊp th«ng tin vÒ: ministers agreed Thursday to abolish<br /> tariffs on more than $500 billion a year<br /> Ai: Héi ®ång b¶o an LHQ of trade in computers, software, chips<br /> Lµm g×: §ång ý cö Kofi Anna lµm and telecommunications equipment by<br /> TTK tæ chøc LHQ 2000. (IHT 13/12/96)<br /> <br /> Khi nµo: Thø s¸u C©u chñ ®Ò trong diễn ngôn tin tiÕng<br /> ViÖt thÓ hiÖn mét sè nÐt riªng cña nã nh­:<br /> ë ®©u: T¹i New York<br /> a) VÒ c¬ b¶n c¸c c©u chñ ®Ò th­êng cã<br /> Tuú thuéc vµo chñ ®Þnh cña ng­êi<br /> néi dung rÊt kh¸i qu¸t, chung chung, vµ<br /> viÕt, mµ cã thÓ cã c¸c chñ ®Ò tËp trung<br /> <br /> <br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 3, 2006<br /> 34 NguyÔn Hßa<br /> <br /> <br /> <br /> do vËy cã tÝnh chÊt ®Þnh danh sù kiÖn lo¹i tin chØ viÖc häp hµnh, th¨m viÕng.<br /> hay hµnh ®éng h¬n lµ miªu t¶ chóng. VÝ Xem xÐt c¸c vÝ dô sau:<br /> dô nh­: “Nh­ng còng nh­ hiÖn tr¹ng<br />  Ngµy 15-6, t¹i TP Vinh, TØnh Uû<br /> chung, viÖc xö lý r¸c th¶i bÖnh viÖn vÉn<br /> NghÖ An ®· tæ chøc cuéc to¹ ®µm khoa<br /> cßn nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng bµn” chñ ®Ò nµy<br /> häc vÒ th©n thÕ, sù nghiÖp nh©n dÞp kỷ<br /> chØ nªu ra chung chung c¸c vÊn ®Ò ph¶i<br /> niÖm 100 n¨m ngµy sinh cña ®ång chÝ<br /> bµn, chø kh«ng cung cÊp thªm th«ng tin<br /> Hå Tïng MËu, mét trong nh÷ng chiÕn sÜ<br /> g× n÷a.<br /> céng s¶n tiÒn bèi, mét c¸n bé l·nh ®¹o<br /> b) Trong thµnh phÇn cÊu tróc ng÷ cña ®¶ng, ®­îc B¸c Hå d×u d¾t, ®µo t¹o,<br /> nghÜa cña c©u chñ ®Ò cã thÓ cã s¸u yÕu tè ng­êi con ­u tó cña quª h­¬ng NghÖ An.<br /> nh­: chñ thÓ tøc lµ: Ai, hoÆc c¸i g×, (ND 16/6/96).<br /> hµnh ®éng g× tøc lµ: lµm g×, xÈy ra vµ<br />  Tõ ngµy 5 ®Õn 8-3-1996, t¹i B¾c<br /> khi nµo (thêi gian), ë ®©u (®Þa ®iÓm), v×<br /> Kinh, diÔn ra phiªn häp lÇn thø s¸u cña<br /> sao (lý do), vµ nh­ thÕ nµo (hoµn<br /> nhãm c«ng t¸c liªn hîp ph©n ®Þnh vÞnh<br /> c¶nh). VÒ mÆt có ph¸p, ®iÒu nµy cã<br /> B¾c Bé ViÖt Nam - Trung Quèc. (ND<br /> nghÜa lµ c©u bao giê còng cã hai yÕu tè<br /> 15/3/96)<br /> b¾t buéc lµ chñ ng÷ ®Ó thÓ hiÖn “ai/c¸i<br /> g×”, vµ vÞ ng÷ chØ “hµnh ®éng”, vµ c¸c yÕu 4.3. CÊu tróc ®Ò thuyÕt. CÊu tróc ®Ò<br /> tè kh«ng b¾t buéc kh¸c lµ lo¹i tr¹ng ng÷ thuyÕt cã mét vai trß quan träng trong<br /> kh¸c nhau chØ thêi gian, ®Þa ®iÓm, hoµn viÖc ph¸t triÓn chñ ®Ò v¨n b¶n. Theo<br /> c¶nh, hay lý do. Song kh«ng ph¶i mäi TrÇn Ngäc Thªm (1985: 283) th×: “Chñ ®Ò<br /> c©u chñ ®Ò ®Òu chøa ®ùng c¶ 6 yÕu tè cña toµn v¨n b¶n ®­îc ph©n chia ra c¸c<br /> nµy, nhÊt lµ khi nã kh«ng ®øng ë vÞ trÝ chñ ®Ò con vµ thÓ hiÖn qua phÇn nªu cña<br /> ®Çu v¨n b¶n tin. RÊt nhiÒu c©u chñ ®Ò c¸c ph¸t ng«n. Nh­ thÕ, liªn kÕt chñ ®Ò<br /> chØ cã hai yÕu tè “ai, lµm g×” nh­: cña v¨n b¶n chÝnh lµ sù tæ chøc nh÷ng<br /> phÇn nªu cña ph¸t ng«n.” Theo Hockket<br />  Hµ T©y vµ S«ng BÐ lµ hai tØnh dÉn (1958), cã thÓ ph©n biÖt phÇn ®Ò vµ phÇn<br /> ®Çu c¶ n­íc trong viÖc phÊn ®Êu n©ng thuyÕt trong c©u. Ng­êi nãi nªu lªn mét<br /> cao møc sèng gia ®×nh chÝnh s¸ch b»ng chñ ®Ò vµ sau ®ã nãi vÒ chñ ®Ò ®ã. VÝ dô:<br /> hoÆc cao h¬n møc sèng trung b×nh cña<br /> John (phÇn ®Ò - chñ ng÷ c©u) - ran<br /> nh©n d©n ®Þa ph­¬ng n¬i c­ tró (ND<br /> away (phÇn thuyÕt - vÞ ng÷)<br /> 16/7/96)<br /> Hockket còng nhËn thÊy r»ng trong<br />  Phßng c¶nh s¸t kinh tÕ CATP Hµ tiÕng Anh vµ mét sè tiÕng Ch©u ¢u kh¸c,<br /> Néi ®· chØ ®¹o lùc l­îng ®Êu tranh víi æ phÇn ®Ò th­êng trïng víi chñ ng÷, vµ<br /> nhãm s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n mú chÝnh phÇn thuyÕt trïng víi phÇn vÞ ng÷.<br /> gi¶. (HNM 15/1/97).<br /> Theo sè liÖu ph©n tÝch, chñ ng÷ - lµ<br /> c) Theo kÕt qu¶ ph©n tÝch, ngoµi hai mét danh ng÷ kh«ng cã mÖnh ®Ò liªn hÖ<br /> yÕu tè b¾t buéc trªn ra c¸c yÕu tè kh¸c kÌm theo - lµm phÇn ®Ò trong c©u chñ<br /> th­êng hay xuÊt hiÖn lµ c¸c tr¹ng ng÷ ®Ò, chiÕm tû lÖ lín nhÊt, tiÕp sau ®ã lµ<br /> chØ thêi gian vµ ®Þa ®iÓm, nhÊt lµ ®èi víi phÇn dÉn c©u gi¸n tiÕp (®­îc diÔn ®¹t<br /> <br /> <br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 3, 2006<br /> Mét vµi nhËn xÐt vÒ c©u chñ ®Ò trong diÔn ng«n chÝnh trÞ - x· héi… 35<br /> <br /> <br /> <br /> b»ng mét mÖnh ®Ò nh­: The Interfax mÖnh ®Ò chØ lý do (As maritine trade<br /> news agency reported Thursday, hay becomes an imcreasingly important part<br /> United Nations officials said Thursday). of Southeast Asia’s economic<br /> Cã thÓ cho r»ng c¸c phÇn dÉn gi¸n tiÕp development,...). Sù cã mÆt cña chñ ng÷<br /> ®øng ë cuèi c©u lµ mét ph­¬ng tiÖn “®Ò ®¶m nhiÖm chøc n¨ng ®Ò cã nghÜa lµ ®a<br /> ho¸”, ®Ó lµm næi bËt phÇn thuyÕt. YÕu tè sè c¸c c©u chñ ®Ò ®­îc b¾t ®Çu víi chñ<br /> thø ba cã thÓ lµm ®Ò ®­îc lµ tr¹ng ng÷ ng÷. KÕt qu¶ thèng kª ®­îc tr×nh bµy t¹i<br /> chØ thêi gian (nh­ c¸c giíi ng÷: Earlier b¶ng sau:<br /> this year, Since early summer), hay<br /> YÕu tè lµm ®Ò Chñ ng÷ PhÇn nªu gi¸n tiÕp Tr¹ng ng÷<br /> Tû lÖ % 53 22 24<br /> Sau ®©y lµ mét sè vÝ dô minh ho¹ cho  PhÇn giíi thiÖu gi¸n tiÕp lµm ®Ò:<br /> c¸c lo¹i trªn: President Jerry Rawlings of Ghana, who<br /> during 17 years has taken power<br />  Chñ ng÷ lµm ®Ò: Singapore’s<br /> through two military coups and one<br /> governing party extended its 38-year<br /> election, has been reelected, the<br /> hold on power Friday by winning all but<br /> Election Commission declared. (IHT<br /> two of the 83 seats in parliamentary<br /> 13/12/96).<br /> elections. (IHT 3/1/97)<br /> Trong c¸c diễn ngôn tin tiÕng ViÖt, c¸c<br />  Tr¹ng ng÷ lµm ®Ò: After a lengthy<br /> quan s¸t ban ®Çu cña chóng t«i lµ:<br /> selection process fraught with<br /> communist characteristics, a hand- a) C¸c tr¹ng ng÷ cã mét vai trß ®Æc<br /> picked elite of pro-China executives and biÖt trong cÊu tróc ®Ò thuyÕt cña c©u chñ<br /> professionals on Wednesday named ®Ò. §a sè c¸c tr¹ng ng÷ nhÊt lµ c¸c tr¹ng<br /> Tung Cheehwa, a conservative shipping ng÷ chØ thêi gian vµ ®Þa ®iÓm, vµ c¸c<br /> tycoon who advocates stability over tr¹ng ng÷ chØ xuÊt xø cña tin (nh­: theo<br /> expanded democracy, to be the chief<br /> phãng viªn TTXVN) ®­îc sö dông lµm<br /> administrator for this colony after<br /> ph­¬ng tiÖn “®Ò ho¸”. Sau ®©y lµ sè liÖu<br /> Beijing formally assumes control next<br /> thèng kª:<br /> year. (IHT 12/12/96).<br /> Lo¹i tin Tin trong n­íc Tin quèc tÕ<br /> YÕu tè lµm ®Ò Tin chung Tin häp Tin chung Tin häp<br /> Tr¹ng ng÷ 66 81 91,3 91<br /> Chñ ng÷ 33 16 8,6 9<br /> YÕu tè kh¸c 3 1,8 - -<br /> §ª-li, (ngµy 1-6, t¹i dinh tæng thèng)<br /> Trªn c¬ së c¸c diễn ngôn tin thu ®­îc,<br /> hay: Theo Pren-xa La-ti-na, tèi 30-5. C¶<br /> cã thÓ rót ra mét sè mÉu chung nh­ sau:<br /> ba tr¹ng ng÷ trªn ®Òu cã cïng mét chøc<br />  PhÇn ®Ò lµ tr¹ng ng÷ chØ xuÊt xø n¨ng lµm phÇn ®Ò cña c©u. RÊt khã cã<br /> cña tin: Theo phãng viªn TTXVN t¹i Niu thÓ t¸ch chóng riªng ra ®­îc.<br /> <br /> <br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 3, 2006<br /> 36 NguyÔn Hßa<br /> <br /> <br /> <br />  PhÇn ®Ò bao gåm tr¹ng ng÷ chØ thêi 5. Tóm lại, c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn<br /> gian vµ ®Þa ®iÓm, hÇu nh­ trËt tù bao giê ®· cho thÊy mét sè nÐt kh¸c biÖt còng<br /> còng lµ tr¹ng ng÷ chØ thêi gian ®i tr­íc nh­ lµ t­¬ng ®ång gi÷a c©u chñ ®Ò trong<br /> råi ®Õn tr¹ng ng÷ chØ ®Þa ®iÓm, vÝ dô: Tõ diễn ngôn tin chÝnh trÞ - x· héi trong b¸o<br /> ngµy 5 ®Õn 8-3-1996, t¹i B¾c Kinh, chÝ tiÕng Anh vµ tiÕng ViÖt vÒ c¸ch cÊu<br /> diÔn ra phiªn häp lÇn thø s¸u cña nhãm t¹o ng÷ ph¸p, cÊu tróc néi dung. ViÖc<br /> c«ng t¸c liªn hîp ph©n ®Þnh vÞnh B¾c Bé kh¶o s¸t cho thÊy néi dung nµy trong<br /> ViÖt Nam - Trung Quèc. (ND 15/3/96). b¸o tiÕng Anh cã nh÷ng ®Æc thï râ rÖt.<br /> Song chóng t«i còng nhËn thÊy r»ng khi C¸c ®Æc thï ®ã ®· lµm cho ng­êi ®äc ý<br /> chØ cã mét tr¹ng ng÷, th× tr¹ng ng÷ ®ã thøc ®­îc viÖc t×m hiÓu ®­îc néi dung<br /> thường lµ tr¹ng ng÷ chØ thêi gian, vÝ dô: chÝnh cña diễn ngôn tin th«ng qua viÖc<br /> Ngµy 2-7, thõa uû quyÒn cña Thñ T­íng t×m vÞ trÝ cña c©u chñ ®Ò. Víi nh÷ng<br /> ChÝnh Phñ, Thø tr­ëng Bé KÕ Ho¹ch vµ ng­êi ®äc tin trong b¸o tiÕng Anh, hä dÔ<br /> §Çu T­ ..., hay nh­: Ngµy 2-7, Tæng n¾m ®­îc néi dung chÝnh cña tin lµ ai/c¸i<br /> thèng Ai CËp Mu-Ba-R¾c (ë th¨m Ph¸p g× vµ lµm g×/x¶y ra. H¬n n÷a, ng­êi viÕt<br /> mét ngµy) ®· héi ®µm víi tæng thèng b¸o rÊt cã ý thøc ®­îc néi dung ph¶i ®­a<br /> Ph¸p Si-r¾c t¹i Paris vÒ vÊn ®Ò hoµ b×nh vµo trong c©u chñ ®Ò lµ c¸i g×. Trong b¸o<br /> ë trung §«ng. (ND 4/7/96). chÝ tiÕng ViÖt, t×nh h×nh cã phÇn kh¸c.<br /> Trong ng«n ng÷ b¸o chÝ cña ta ®Æc biÖt lµ<br />  §èi víi lo¹i tin vÒ c¸c chuyÕn viÕng<br /> ë c¸c diễn ngôn tin, c©u chñ ®Ò th­êng<br /> th¨m, th× phÇn ®Ò bao giê còng lµ tr¹ng<br /> ®­îc dÉn gi¶i theo mét h×nh tuyÕn cña<br /> ng÷ kiÓu nh­ sau: NhËn lêi mêi cña ...<br /> th«ng tin nÒn bao gåm c¶ th«ng tin vÒ<br /> (hai ®¶ng cÇm quyÒn MPLA ¡ng-G«-la<br /> thêi gian vµ ®Þa ®iÓm. ViÖc kh«ng ®Æt<br /> vµ ®¶ng FRELIMO M«-d¨m-bÝch; §oµn<br /> c©u chñ ®Ò ë vÞ trÝ thø nhÊt trong v¨n<br /> c¸n bé §¶ng CS ViÖt Nam do ®ång chÝ b¶n còng nh­ lµ viÖc sö dông tr¹ng ng÷<br /> §ç V¨n Tµi, Phã Tr­ëng Ban §èi Ngo¹i lµm phÇn ®Ò (theme) cã thÓ liªn quan tíi<br /> lµm Tr­ëng ®oµn ®· tíi th¨m vµ lµm viÖc chiÕn l­îc giao tiÕp v¨n ho¸ cña ng­êi<br /> t¹i hai n­íc tõ ngµy 22-1 ®Õ 1-2-1996) ViÖt. Ng­êi ®äc ®· ®­îc “chuÈn bÞ” tr­íc<br /> (ND 10/2/96). khi tiÕp cËn víi th«ng tin cña diÔn ng«n.<br /> Chñ ng÷ lµm phÇn ®Ò chiÕm mét tû lÖ Ng«n ng÷ b¸o chÝ cña tiÕng ViÖt ®ang<br /> kh¸ nhá. Sau ®©y lµ mét vÝ dô: trªn con ®­êng ph¸t triÓn. Trong nh÷ng<br /> n¨m gÇn ®©y, viÖc ®­a tin trªn c¸c tê b¸o<br />  ChÝnh Phñ M«ng Cæ ®ang so¹n lín ®· tõng b­íc ®­îc c¶i tiÕn. C¸ch thùc<br /> th¶o mét ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng mµ c¬ hiÖn c¸c c©u chñ ®Ò ®ang ®­îc c¶i thiÖn<br /> së cña nã lµ nh÷ng nhiÖm vô cña Liªn vµ chuÈn ho¸, khiÕn ®éc gi¶ ngµy cµng<br /> minh d©n chñ tr­íc bÇu cö. (ND t¨ng thªm sù quan t©m tíi sù kiÖn vµ<br /> 16/8/96). c¸c néi dung t­êng thuËt.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> 1. §inh V¨n §øc, Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt: Tõ lo¹i, Hµ Néi, NXB §H THCN,<br /> 2. Brown, G. and Yule, G., Discourse Analysis, Cambridge: CUP, 1983.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 3, 2006<br /> Mét vµi nhËn xÐt vÒ c©u chñ ®Ò trong diÔn ng«n chÝnh trÞ - x· héi… 37<br /> <br /> <br /> <br /> 3. Bush, C. R., News Writing and Reporting Public Affairs, Philadelphia: Chilton Book<br /> Company, 1965.<br /> 4. Clyne, M., Cultural Values in Discourse CUP, 1994.<br /> 5. Delin, J., The language of everyday life, London: Sage publication Ltd, 2000.<br /> 6. DiÖp Quang Ban, Ng÷ Ph¸p TiÕng ViÖt, TËp Hai, Hµ Néi, NXB Gi¸o dôc, 1996.<br /> 7. Evans, H., News Headlines, London: William Heinemann Ltd, 1972.<br /> 8. Hatch, E. M., Discourse Analysis and Second Language Acquisition in E. M. Hatch,<br /> Discourse and Language Education, CUP, 1978, 1992.<br /> 9. Hockett, Ch. F., A Course in Modern Linguistics, Toronto, 1958.<br /> 10. Mann, W.C., and Thompson, S. A., Rhetorical Structure Theory: a theory of text<br /> organisation, Information Sciences Institute, USC, 1987.<br /> 11. NguyÔn Hßa, Ph©n tÝch diÔn ng«n: Mét sè VÊn ®Ò lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p, NXb §¹i häc<br /> Quèc gia Hµ Néi, 2003.<br /> 12. Nguyen Hoa, An introduction to discourse analysis, Hanoi, VNU Press, 2000.<br /> 13. O.J Moskalskaja., b¶n dÞch tiÕng ViÖt (1996), Ng÷ Ph¸p V¨n B¶n Hµ Néi, NXB Gi¸o dôc, 1996.<br /> 14. Schiffrin, D., Approaches to discourse, Oxford: Blackwell, 1994.<br /> 15. TrÇn Ngäc Thªm, HÖ Thèng Liªn KÕt V¨n B¶n TiÕng ViÖt, Hµ Néi, NXB Khoa häc X· héi, 1985.<br /> 16. Windschuttle, Keith 7 Elizabeth, Writing, Researching, Communicating: Communication<br /> for The Information Age, Sydney: Mcgraw-Hill Book Company, 1988.<br /> 17. Wood, L. A & Kroger, R. O., Doing discourse analysis. London: Sage Publications, Inc, 2000.<br /> <br /> <br /> VNU. JOURNAL OF SCIENCE, Foreign Languages, T.xXII, n03, 2006<br /> <br /> <br /> Topic Sentences in English and Vietnamese Socio-political<br /> News Discourse from a Discourse Analysis Perspective<br /> <br /> Assoc.Prof.Dr. Nguyen Hoa<br /> College of Foreign Languages - VNU<br /> <br /> <br /> This paper investigates the use of the topic sentence in the popular genre of socio-<br /> political news discourse across English and Vietnamese from a functional and formal<br /> perspective. In writing this paper, I hope to bring attention to the differences in the<br /> way news discourses are produced and consumed in these two languages. The results of<br /> this study clearly point to a number of major differences in terms of order and<br /> conceptual content of topics sentences as they occur in English and Vietnamese<br /> newspapers. Therefore, writers can improve their writing practices in accordance with<br /> international standards as much as readers do their discourse interpretation<br /> effectively.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 3, 2006<br />