JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2015-0185<br />
Educational Sci., 2015, Vol. 60, No. 8B, pp. 10-17<br />
This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
NĂNG LỰC DẠY HỌC CỦA GIẢNG VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG<br />
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRƯỚC YÊU CẦU ĐỔI MỚI<br />
CĂN BẢN TOÀN DIỆN GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br />
<br />
Trần Thị Tuyết Oanh<br />
Khoa Tâm lí - Giáo dục học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br />
<br />
Tóm tắt. Trong các trường đại học sư phạm (ĐHSP), năng lực dạy học của giảng viên tác<br />
động trực tiếp tới việc hình thành và phát triển năng lực dạy học của sinh viên ngay trong<br />
quá trình đào tạo họ để trở thành những giáo viên tương lai. Hệ thống các năng lực dạy học<br />
của giảng viên cần được xác định dựa trên những cơ sở khoa học rõ ràng , đó là là căn cứ<br />
cho việc đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao năng lực dạy học cho giảng viên, góp phần<br />
nâng cao chất lượng đào tạo trong các trường ĐHSP đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn<br />
diện GD&ĐT ở nước ta hiện nay.<br />
Từ khóa: Đào tạo; năng lực dạy học; giảng viên; sinh viên.<br />
<br />
1. Mở đầu<br />
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào<br />
tạo, trong phần nhiệm vụ, giải pháp của Nghị quyết nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương<br />
pháp dạy và học theo hướng hiện đại” [4]. Điều này cho thấy việc nâng cao năng lực dạy học cho<br />
đội ngũ giảng viên trong các trường đào tạo giáo viên là cấp thiết. Năng lực dạy học của giảng<br />
viên trong các Trường đại học Sư phạm tác động trực tiếp tới việc hình thành và phát triển năng<br />
lực dạy học cho sinh viên để họ trở thành những giáo viên tương lai và làm việc có hiệu quả trong<br />
lĩnh vực nghề nghiệp của mình.<br />
Năng lực dạy học của giảng viên được thể hiện qua nhiều công trình nghiên cứu, các tác<br />
giả Pevzner M.N. Zaichenko O.M., Gorycheva S.N. cho rằng năng lực dạy học của giảng viên là<br />
một thành phần quan trọng của năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm được thể hiện như một<br />
đặc điểm phức hợp tổng quát về trình độ chuyên nghiệp mà trình độ đó phản ánh tính chủ thể của<br />
cá nhân giảng viên trong việc tổ chức quá trình dạy học [14]. Nhà giáo dục Iu.V. Makhova khẳng<br />
định năng lực dạy học của giảng viên là một loại năng lực sư phạm của giảng viên, thể hiện trong<br />
việc giải quyết các vấn đề chuyên môn phức tạp nảy sinh trong quá trình tổ chức dạy học tương<br />
ứng với các các kiến thức, kĩ năng và kinh nghiệm sẵn có của họ [13]. Như vậy, năng lực dạy học<br />
của giảng viên là năng lực cơ bản trong cấu trúc năng lực sư phạm của giảng viên thể hiện ở sự sẵn<br />
sàng để tổ chức hiệu quả quá trình dạy học ở đại học. Những nghiên cứu về năng lực dạy học của<br />
giảng viên còn rất ít, trong bài báo này chúng tôi đề cập năng lực dạy học của giảng viên và việc<br />
nâng cao năng lực dạy học của giảng viên các trường ĐHSP, coi đó như một trong các giải pháp<br />
Ngày nhận bài: 5/8/2015. Ngày nhận đăng:10/10/2015.<br />
Liên hệ: Trần Thị Tuyết Anh, e-mail: trantuyetoanh@yahoo.com.<br />
<br />
<br />
<br />
10<br />
Năng lực dạy học của giảng viên trong các trường đại học sư phạm trước yêu cầu...<br />
<br />
<br />
để nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường hiện nay nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản,<br />
toàn diện GD&ĐT ở nước ta.<br />
<br />
2. Nội dung nghiên cứu<br />
Năng lực dạy học của giảng viên được xem xét trên cơ sở quan điểm tiếp cận năng lực. Khái<br />
niệm “năng lực” đã được các nhà tâm lí học, giáo dục học, xã hội học xem xét từ lâu. Tại Hội nghị<br />
chuyên đề của Hội đồng châu Âu về những năng lực cơ bản, sau khi phân tích nhiều định nghĩa<br />
về năng lực, F.E. Weinert đưa ra kết luận: năng lực được thể hiện như một hệ thống khả năng, sự<br />
thành thạo hoặc những kĩ năng thiết yếu, có thể giúp con người đủ điều kiện vươn tới một mục<br />
đích cụ thể. Cũng tại diễn đàn này, J. Coolahan cho rằng: Năng lực được xem như là những khả<br />
năng cơ bản dựa trên cơ sở tri thức, kinh nghiệm, các giá trị và thiên hướng của một con người<br />
được phát triển thông qua thực hành [11]. Tác giả người Mĩ McLagan P.A. hiểu năng lực như “là<br />
một tập hợp các kiến thức, thái độ, và kĩ năng hoặc cách chiến lựơc tư duy mà tập hợp này là cốt<br />
lõi và quan trọng cho việc tạo ra những sản phẩm đầu ra quan trọng” [10]. Năng lực được học giả<br />
Barnett định nghĩa như là một tập hợp các kiến thức, kĩ năng, và thái độ phù hợp với một hoạt<br />
động thực tiễn (Barnett, 1992) [9]. Như vậy, năng lực không phải là một thuộc tính đơn nhất. Đó<br />
là một tổng thể của nhiều yếu tố có liên hệ tác động qua lại với nhau.<br />
Chúng tôi cho rằng: năng lực là hệ thống khả năng của con người đã được phát triển và<br />
được hiện thực hoá, thể hiện trong việc con người thực hiện linh hoạt, sáng tạo và hiệu quả một<br />
loại hoạt động nào đó. Tuy có các nhận định khác nhau về năng lực nhưng đều thống nhất với nhau<br />
tại một điểm: Nói đến năng lực là phải nói đến khả năng thực hiện, là phải “biết làm”, chứ không<br />
chỉ là “biết và hiểu".<br />
Để ứng dụng quan điểm tiếp cận năng lực vào trong giáo dục và đào tạo một cách có hiệu<br />
quả, các tác giả Boyatzis R.E. (1995), Whetten D.A. và Cameron K.S. (1995) cho rằng cần xử lí<br />
một cách có hệ thống ba vấn đề là: (1) Xác định các năng lực; (2) Phát triển chúng; (3) Đánh giá<br />
chúng một cách khách quan [12].<br />
Năng lực dạy học của giảng viên trong các trường ĐHSP<br />
Mục tiêu của giáo dục đại học là đào tạo những chuyên gia có trình độ cao cho các lĩnh vực<br />
của xã hội, những công dân có trách nhiệm, có khả năng hoạt động chuyên môn với sự thành thạo<br />
nghề nghiệp kết hợp với tri thức ở trình độ cao [8].<br />
Trường đại học sư phạm là cơ sở đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, cán bộ quản lí giáo dục có<br />
trình đại học và sau đại học; cơ sở nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ phục vụ sự<br />
nghiệp phát triển giáo dục của đất nước.<br />
Chúng tôi xác định năng lực dạy học của giảng viên trong các trường đại học sư phạm dựa<br />
trên một số căn cứ sau:<br />
Hoạt động dạy học của giảng viên đại học<br />
Quá trình dạy học ở đại học thực hiện các nhiệm vụ như: trang bị cho sinh viên những tri<br />
thức khoa học hiện đại, những kĩ năng, kĩ xảo tương ứng về một lĩnh vực nghề nghiệp nhất định,<br />
phương pháp luận nghiên cứu khoa học và phương pháp tự học; Phát triển năng lực hoạt động trí<br />
tuệ, năng lực hoạt động sáng tạo và tư duy phê phán; Hình thành cho họ cơ sở thế giới quan khoa<br />
học và các giá trị đạo đức, giá trị nghề nghiệp phù hợp với chuẩn mực xã hội.<br />
Hội nghị thế giới tại Paris tháng 10/1998 bàn về giáo dục đại học cho thế kỉ XXI đã nêu ra<br />
những năng lực cần có của người giảng viên đại học đó là:<br />
- Hiểu được các cách học khác nhau của sinh viên;<br />
<br />
11<br />
Trần Thị Tuyết Oanh<br />
<br />
<br />
- Có kiến thức kĩ năng, thái độ liên quan đến việc đánh giá sinh viên để giúp cho họ tiến bộ;<br />
- Gắn bó với học vấn chuyên môn và tiêu chuẩn tri thức nghề nghiệp;<br />
- Hiểu và áp dụng công nghệ thông tin trong chuyên môn và cách truy nhập nguồn tư liệu<br />
trên thế giới;<br />
- Nhạy bén với những tín hiệu của thị trường bên ngoài liên quan đến việc tuyển dụng sinh<br />
viên của mình;<br />
- Làm chủ được những tiến bộ về phương pháp dạy học, bao gồm cả hai cách dạy mặt giáp<br />
mặt và dạy từ xa;<br />
- Có khả năng dạy nhiều sinh viên ở các độ tuổi, nguồn gốc kinh tế, xã hội chủng tộc khác<br />
nhau;<br />
- Có khả năng điều khiển số lớn sinh viên trong các giờ thuyết giảng, xemina, hội thảo mà<br />
không làm giảm chất lượng.<br />
Tuy nhiên khó có giảng viên có được toàn diện các thế mạnh về những khả năng trên, mỗi<br />
người có một thế mạnh ở một số mặt, cần có sự phát huy những thế mạnh đó.<br />
Trong quy định về chế độ làm việc đối với giảng viên (ban hành kèm theo Quyết định số<br />
64/2008/QĐ-BGDĐT, ngày 28 tháng 11 năm 2008 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo), nhiệm<br />
vụ giảng dạy của giảng viên bao gồm: 1. Nghiên cứu và nắm vững mục tiêu giáo dục, nội dung,<br />
chương trình, phương pháp giáo dục đại học, quy chế thi, kiểm tra, đánh giá, vị trí và yêu cầu của<br />
môn học, ngành học được phân công đảm nhiệm; nắm bắt khả năng, kiến thức của người học; 2.<br />
Xây dựng kế hoạch dạy học, đề cương môn học, bài giảng và thiết kế học liệu cần thiết phục vụ<br />
cho giảng dạy; giảng bài, phụ đạo và hướng dẫn người học kĩ năng học tập, nghiên cứu, làm thí<br />
nghiệm, thực hành, thảo luận khoa học, thực tập nghề nghiệp, tham gia các hoạt động thực tế phục<br />
vụ sản xuất và đời sống; 3. Hướng dẫn sinh viên thực tập tốt nghiệp, xây dựng đề cương và làm đồ<br />
án, khóa luận tốt nghiệp đại học; 4. Hướng dẫn học viên viết luận văn thạc sĩ, hướng dẫn nghiên<br />
cứu sinh viết chuyên đề và luận án tiến sĩ (đối với giảng viên có bằng tiến sĩ); 5. Thực hiện quá<br />
trình đánh giá kết quả học tập của người học; 6. Tham gia giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho<br />
sinh viên, giúp sinh viên phát huy vai trò chủ động trong học tập và rèn luyện; hướng dẫn sinh viên<br />
thực hiện mục tiêu đào tạo, nhiệm vụ chính trị của cơ sở giáo dục đại học; 7. Hướng dẫn người<br />
học tham gia đánh giá hoạt động dạy học, thường xuyên cập nhật thông tin từ người học để xử lí,<br />
bổ sung, hoàn chỉnh phương pháp, nội dung, kế hoạch giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng, hiệu<br />
quả đào tạo, đáp ứng yêu cầu của xã hội; 8. Dự giờ và tham gia đánh giá hoạt động giảng dạy của<br />
giảng viên khác; 9. Tham gia xây dựng và phát triển ngành học, chương trình đào tạo, cải tiến nội<br />
dung, phương pháp giảng dạy, nghiên cứu và thực hành môn học; 10. Biên soạn giáo trình, sách<br />
chuyên khảo và tài liệu tham khảo phục vụ công tác đào tạo, bồi dưỡng; 11. Tham gia xây dựng<br />
các cơ sở thí nghiệm và thực hành.<br />
Ngày nay, hoạt động dạy học của giảng viên không phải chỉ bó hẹp trong việc truyền thụ tri<br />
thức trên giảng đường, hoạt động dạy học này càng được mở rộng ở nội dung và phạm vi thực hiện<br />
chúng. Vai trò của giảng viên và sinh viên thể hiện ngày càng rõ ở mối quan hệ hợp tác chặt chẽ,<br />
trong đó sinh viên tham gia một cách chủ động, tích cực. Hoạt động giảng dạy của giảng viên bao<br />
gồm:<br />
- Truyền đạt kiến thức cho viên trong giờ học trên giảng đường, trong phòng thí nghiệm,<br />
nơi thực hành, học từ xa. Truyền đạt kiến thức trong các buổi hội thảo, thảo luận;<br />
- Tư vấn, giám sát sinh viên, học viên, tư vấn ngoài giờ học trên giảng đường về học thuật,<br />
nghề nghiệp, cuộc sống; tư vấn về các đề tài tiểu luận, luận văn, luận án, đề tài nghiên cứu khoa<br />
<br />
<br />
12<br />
Năng lực dạy học của giảng viên trong các trường đại học sư phạm trước yêu cầu...<br />
<br />
<br />
học. Giám sát sinh viên học viên trong hoạt động nghiên cứu, hoạt động thực hành, thực tập, các<br />
buổi học tập ngoài giảng đường;<br />
- Các hoạt động phục vụ cho dạy học như: thiết kế chương trình môn học, tài liệu tự học<br />
cho sinh viên, học viên;<br />
- Các hoạt động dự giờ, đánh giá đồng nghiệp, rút kinh nghiệm cho bản thân trong giảng<br />
dạy, các hoạt động phát triển chuyên môn.<br />
Trong bộ tiêu chuẩn tự đánh giá chương trình của các trường đại học Đông nam Á (AUN)<br />
có nêu: Giảng viên là tài nguyên học tập quan trọng nhất và có giá trị nhất đối với sinh viên. Điều<br />
quan trọng là các giảng viên cần có kiến thức và hiểu biết đầy đủ về bộ môn mình đang giảng dạy,<br />
có các kĩ năng cần thiết và kinh nghiệm giảng dạy để truyền đạt, trao đổi những kiến thức và hiểu<br />
biết đó cho sinh viên một cách hiệu quả trong môi trường dạy học. Tiêu chí 1 trong tiêu chuẩn 6<br />
của bộ tiêu chuẩn yêu cầu giảng viên ở bậc đại học phải có những khả năng như:<br />
- Thiết kế được một chương trình giảng dạy và học tập chặt chẽ, đồng thời thực hiện được<br />
chương trình này;<br />
- Áp dụng nhiều phương pháp dạy và học, và chọn lựa phương pháp thích hợp nhất để đạt<br />
được kết quả học tập mong đợi;<br />
- Sử dụng và phát triển nhiều loại phương tiện truyền thông trong dạy học;<br />
- Sử dụng nhiều kĩ thuật khác nhau để đánh giá việc học của sinh viên phù hợp với những<br />
kết quả học tập dự kiến;<br />
- Tự giám sát và đánh giá việc giảng dạy cũng như chương trình giảng dạy của chính mình;<br />
- Có suy nghĩ, cân nhắc kĩ về việc thực hành giảng dạy của chính mình;<br />
- Xác định các nhu cầu và xây dựng các kế hoạch phát triển liên tục.<br />
Chuẩn nghề nghiệp của giáo viên và chuẩn đầu ra của sinh viên sư phạm<br />
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên là các yêu cầu về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống và các<br />
năng lực mà người giáo viên phải đạt được để họ thực hiện có hiệu quả hoạt động nghề nghiệp của<br />
mình. Chuẩn nghề nghiệp của giáo viên đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành như: Chuẩn<br />
nghề nghiệp giáo viên Mầm non (ban hành năm 2008), Chuẩn nghề giáo viên Tiểu học (ban hành<br />
năm 2007), Chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS và THPT (ban hành năm 2009). Dựa vào chuẩn<br />
nghề nghiệp của giáo viên phổ thông ở các cấp học, thì giáo viên cần có các năng lực dạy học cơ<br />
bản như:<br />
- Lập kế hoạch dạy học;<br />
- Tổ chức và thực hiện các hoạt động dạy học trên lớp;<br />
- Vận dụng các phương pháp dạy học;<br />
- Sử dụng các phương tiện dạy học;<br />
- Sử dụng ngôn ngữ, phi ngôn ngữ trong dạy học;<br />
- Xử lí các tình huống sư phạm trong dạy học;<br />
- Xây dựng môi trường học tập.<br />
Các trường ĐHSP có chức năng đào tạo giáo viên có trình độ đại học cho các các cấp học.<br />
Do vậy, sinh viên của nhà trường sau khi tốt nghiệp cần đạt được các yêu cầu tương ứng chuẩn<br />
nghề nghiệp giáo viên, chúng phải bao gồm các yếu tố cấu thành phẩm chất năng lực nghề nghiệp<br />
giáo viên. Trong đó, yêu cầu đối với sinh viên sau khi tốt nghiệp cần phải: Nắm vững kiến thức<br />
môn học và chương trình môn sẽ giảng dạy; Sử dụng được các phương pháp và hình thức dạy học<br />
<br />
13<br />
Trần Thị Tuyết Oanh<br />
<br />
<br />
phù hợp với môn học; Thiết kế được giáo án dạy học; Có kĩ năng quản lí lớp học; Sử dụng được<br />
các phương tiện dạy học phù hợp với môn học; xây dựng môi trường học tập; Có kĩ năng kiểm tra,<br />
đánh giá kết quả học tập của học sinh; quản lí hồ sơ dạy học.<br />
Trong quá trình sinh viên được đào tạo ở trường ĐHSP, năng lực dạy học của giảng viên<br />
phải đưa đến tác động để hình thành năng lực nghề nghiệp cho sinh viên. Trước hết, tác động vào<br />
hoạt động nhận thức có tính chất nghiên cứu của sinh viên được tiến hành dưới vai trò tổ chức,<br />
hướng dẫn, điều khiển của giảng viên để thực hiện các mục tiêu dạy học ở đại học [6]. Đồng thời,<br />
những năng lực dạy học của giảng viên phải tác động đến hình thành cho sinh viên những năng<br />
lực dạy học - thành phần quan trọng trong năng lực nghề nghiệp của người giáo viên.<br />
Từ những căn cứ trên, chúng tôi cho rằng Giảng viên trong các trường ĐHSP cần có các<br />
năng lực dạy học cơ bản như:<br />
- Lập kế hoạch dạy học;<br />
- Thiết kế chương trình môn học và tài liệu tự học cho sinh viên;<br />
- Tổ chức có hiệu quả các hoạt động dạy học trên giảng đường;<br />
- Áp dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp (làm chủ các phương pháp dạy<br />
học; ứng dụng các phương pháp dạy học mới phù hợp;<br />
- Sử dụng đa dạng các hình thức tổ chức dạy học;<br />
- Sử dụng và phát triển đa dạng các phương tiện truyền thông trong dạy học (tạo cơ hội cho<br />
sinh viên tích cực, chủ động, độc lập khai thác, xử lí thông tin; bồi dưỡng phương pháp học tập<br />
cho sinh viên;<br />
- Tư vấn cho sinh viên về học thuật, nghề nghiệp;<br />
- Tư vấn, giám sát sinh viên trong các hoạt động thực hành, thực tập, nghiên cứu khoa học,<br />
học tập ngoài giảng đường;<br />
- Sử dụng các phương pháp và kĩ thuật để đánh giá việc học tập của sinh viên;<br />
- Khả năng làm việc với cá nhân, với các nhóm nhỏ, các nhóm lớn;<br />
- Tự đánh giá và giám sát việc giảng dạy của chính mình;<br />
- Đánh giá hoạt động giảng dạy của giảng viên khác;<br />
- Xây dựng và phát triển ngành học.<br />
Trong mỗi năng lực cơ bản trên lại bao gồm các thành phần, tạo nên hệ thống năng lực về<br />
dạy học. Các năng lực ngày càng được mở rộng cùng với yêu cầu về chất lượng đội ngũ giáo viên<br />
trước yêu cầu của xã hội và sự phát triển của lí luận dạy học đại học.<br />
Nâng cao năng lực dạy học của giảng viên<br />
Chất lượng của quá trình dạy học ở đại học được tạo thành bởi nhiều thành tố, trong đó năng<br />
lực của giảng viên, đặc biệt là năng lực dạy học đóng vai trò quan trọng đối với chất lượng của quá<br />
trình này. Để nâng cao chất lượng dạy học trong các trường ĐHSP đáp ứng yêu cầu đổi mới căn<br />
bản toàn diện GD&ĐT, đòi hỏi không chỉ xác định được các năng lực dạy học cần thiết của giảng<br />
viên mà còn phải phát triển nâng cao và đánh giá được chúng một cách khách quan. Một số vấn<br />
đề đặt ra cho việc nâng cao năng lực dạy học của giảng viên trong các cơ sở đào tạo giáo viên có<br />
trình độ đại học như:<br />
- Bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho giảng viên, trường đại học có chức năng vừa chuyển<br />
giao tri thức, vừa sản sinh tri thức, vừa đào tạo vừa tự đào tạo. Các giảng viên giảng dạy đại học<br />
cũng được đào tạo từ trường đại học. Các sinh viên giỏi được giữ lại và được đào tạo, bồi dưỡng<br />
<br />
<br />
14<br />
Năng lực dạy học của giảng viên trong các trường đại học sư phạm trước yêu cầu...<br />
<br />
<br />
để trở thành giảng viên, họ phải có khả năng tự học tự nghiên cứu ở mức độ độc lập cao. Trường<br />
đại học sư phạm với các chuyên ngành đào tạo từ giáo viên mầm non đến giáo viên trung học phổ<br />
thông có trình độ đại học. Khi là sinh viên họ được trang bị kiến thức chuyên môn và nghiệp vụ<br />
sư phạm với các phương pháp dạy học và giáo dục phù hợp với từng cấp học theo mục tiêu đào<br />
tạo, khi được giữ lại trường trở thành giảng viên họ sẽ giảng dạy cho sinh viên đại học, điều này<br />
đòi hỏi những giảng viên này phải có nghiệp vụ sư phạm để giảng dạy ở đại học có hiệu quả. Cần<br />
có những khảo sát về nhu cầu bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho giảng viên, xác định những đối<br />
tượng cần tham gia vào các khóa bồi dưỡng theo chương trình quy định về bồi dưỡng nghiệp vụ sư<br />
phạm cho giảng viên đại học, chú ý đến các giảng viên trẻ. Mặt khác, để bồi dưỡng có hiệu quả,<br />
cần mở các khóa bồi dưỡng theo chuyên đề về từng nội dung phù hợp với nhu cầu bồi dưỡng của<br />
từng đối tượng giảng viên. Các khóa bồi dưỡng đó, đòi hỏi giảng viên phải thực sự tự giác, tích<br />
cực để nâng cao kiến thức kĩ năng cho mình chứ không chỉ là có được một chứng chỉ. Điều này<br />
cần có sự minh chứng kết quả thông qua việc trình bày thu hoạch ở tổ bộ môn để nâng trách nhiệm<br />
cho giảng viên và chia sẻ kinh nghiệm.<br />
- Tự bồi dưỡng của giảng viên có vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực giảng dạy<br />
và phát triển nghề nghiệp của giảng viên. Tự bồi dưỡng của giảng viên được coi như một giải pháp<br />
tự thân có hiệu quả để phát triển nghề nghiệp của mỗi giảng viên. Giảng viên chủ động trong việc<br />
tìm kiếm các khóa bồi dưỡng liên quan đến lĩnh vực chuyên môn của mình khi thấy chúng thực<br />
sự là cần thiết để phát triển nghề nghiệp của chính mình. Việc cập nhật các thông tin mới phục vụ<br />
cho việc mở rộng, đào sâu kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ là việc làm thường xuyên không thể<br />
thiếu của mỗi giảng viên trong tiến trình đổi mới GD&ĐT.<br />
- Tổ bộ môn là một đơn vị chuyên môn về đào tạo, khoa học và công nghệ của một hoặc<br />
một số ngành, chuyên ngành trực thuộc khoa trong trường đại học, có vai trò hết sức quan trọng<br />
trong việc phát triển chuyên ngành. Sinh hoạt tổ bộ môn bao gồm rất nhiều nội dung. Để nâng<br />
cao năng lực dạy học cho giảng viên thông qua sinh hoạt tổ bộ môn, thì các chủ đề cần hướng tới<br />
như: Dự giờ đồng nghiệp để đánh giá chia sẻ kinh nghiệm về phương pháp, phương tiện giảng dạy,<br />
kiểm tra đánh giá, đặc biệt là đối với những giảng viên đang tập sự để họ có thêm kinh nghiệm;<br />
Thảo luận các vấn đề về biên soạn giáo trình, tài liệu tham khảo, kế hoạch bài giảng, các chương<br />
trình tập huấn, hội thảo quốc tế, quốc gia liên quan đến chuyên môn mà thành viên trong bộ môn<br />
tham gia; Thảo luận về những định hướng, những ý tưởng trong việc nâng cao hiệu quả dạy học,<br />
tổ bộ môn phải là nơi trực tiếp tạo động lực cho sự phát triển của giảng viên<br />
Đánh giá năng lực dạy học của giảng viên<br />
Chất lượng của quá trình dạy học được đảm bảo qua hoạt động của hệ thống đánh giá, đánh<br />
giá chất lượng của từng thành tố và chất lượng của cả quá trình dạy học. Nội dung đánh giá năng<br />
lực dạy học của giảng viên bao gồm các khía cạnh như: Đánh giá mức độ hiểu biết của giảng viên<br />
đối với chương trình và bộ môn, hiểu nguyên tắc cấu tạo chương trình, hiểu sâu môn học và phải<br />
luôn cố gắng để cập nhật những cái mới trong bộ môn của mình, nắm vững những phương pháp<br />
giảng dạy đặc trưng của môn học. Đánh giá năng lực tổ chức và tiến hành hoạt động dạy học, thể<br />
hiện ở chất lượng tổ chức bài giảng, sử dụng có hiệu quả các phương pháp dạy học và sử dụng<br />
được các phương tiện dạy học hiện đại, sử dụng tốt các phương pháp và phương tiện đánh giá tri<br />
thức, kĩ năng thực hành của sinh viên. Có khả năng xây dựng và sử dụng các công cụ đánh giá kết<br />
quả học tập của sinh viên. Đánh giá những cá tính nghề nghiệp, đảm bảo tốt cho hoạt động của<br />
giảng viên trong mối quan hệ với sinh viên, với đồng nghiệp, thể hiện ở văn hoá giao tiếp. Đánh<br />
giá hiệu quả làm việc của giảng viên với sinh viên và học viên thể hiện ở kĩ năng hướng dẫn họ<br />
tự học, tự nghiên cứu. Cách đánh giá được thể hiện bằng những đơn vị đo, số lượng và những chỉ<br />
tiêu chất lượng. Hiệu quả của việc đánh giá đòi hỏi các tiêu chí phải rõ ràng, cụ thể và đánh giá và<br />
<br />
15<br />
Trần Thị Tuyết Oanh<br />
<br />
<br />
được thực hiện một cách có hệ thống [7].<br />
Tự đánh giá của giảng viên đòi hỏi chính bản thân người giảng viên phải tiến hành thu thập<br />
thông tin, phân tích, so sánh, tổng hợp để rút ra nhận định, kết luận về bản thân mình. tự đánh giá<br />
về năng lực dạy học cũng cần dựa trên tiêu chí cụ thể rõ ràng. Nếu tự đánh giá có tính tích cực sẽ<br />
có giá trị định hướng, điều chỉnh hành vi, nhằm giúp giảng viên vươn tới mức hoàn thiện hơn năng<br />
lực dạy học của mình.<br />
Đánh giá năng lực dạy học của giảng viên dựa trên ý kiến đánh giá của đồng nghiệp, cần<br />
xem xét thông qua nhiều hoạt động đa dạngvà cần đảm bảo tính rõ ràng của mục đánh giá là hướng<br />
vào nâng cao, hoàn thiện năng lực dạy học, đặc biệt là sự rõ ràng, cụ thể của các tiêu chuẩn, tiêu<br />
chí về năng lực dạy học.<br />
Ý kiến phản hồi của sinh viên về giảng dạy của giảng viên được coi là một trong các kênh<br />
thông tin. Ý kiến của sinh viên có độ tin cậy nếu được khảo sát trên những mẫu lớn, với các thời<br />
diểm khác nhau, ý kiến đúng đắn của sinh viên là động lực để người giảng viên nâng cao chất<br />
lượng giảng dạy của mình. Tuy nhiên, thông tin này cũng cần thận trọng, nếu bị lạm dụng hoặc<br />
không phản ánh đúng sẽ không giúp cho người giảng viên cải tiến giảng dạy mà còn gây tác dụng<br />
ngược lại, làm cho việc giảng dạy trở nên nặng nề, nhất là ở những lớp học có nhiều sinh viên với<br />
các đặc điểm hết sức đa dạng. Ý kiến của sinh viên là một trong nhiều kênh thông tin để tham<br />
khảo tốt.<br />
Ý kiến đánh giá khách quan của người lãnh đạo về hoạt động dạy học của giảng viên cần<br />
được dựa trên nhiều thông tin thu được nhiều lần ở các đối tượng khác nhau, các thời điểm khác<br />
nhau, các thông tin này cần được trao đổi thẳng thắn trực tiếp với riêng cá nhân giảng viên để họ<br />
có thể chấp nhận chúng, nếu những thông tin này có cơ sở, có độ tin cậy sẽ giúp cho giảng viên<br />
điều chỉnh hoạt động giảng dạy của mình. Đồng thời giúp cho lãnh đạo đi đến những kết luận phù<br />
hợp và mang lại hiệu quả cao trong việc giải quyết những vấn đề đang đặt ra cho sự phát triển đội<br />
ngũ giảng viên trong một đơn vị.<br />
<br />
3. Kết luận<br />
Chất lượng đội ngũ giáo viên có trình độ đại học phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó quá<br />
trình đào tạo ở các trường đại học sư phạm là nền tảng để hình thành và phát triển năng lực nghề<br />
nghiệp cho họ. Năng lực dạy học là năng lực cơ bản trong hệ thống năng lực nghề nghiệp của<br />
người giáo viên, việc hình thành và phát triển năng lực dạy học cho sinh viên được thực hiện trong<br />
quá trình đào tạo tại các trường ĐHSP.<br />
Giảng viên trong các trường ĐHSP có vai trò quan trọng trong việc tạo nên chất lượng đào<br />
tạo của nhà trường, năng lực dạy học của giảng viên tác động trực tiếp tới sự hình thành và phát<br />
triển năng lực dạy học của sinh viên trong quá trình đào tạo để trở thành giáo viên tương lai. Chính<br />
vì vậy, cần thiết phải nâng cao năng lực dạy học cho giảng viên trong các trường ĐHSP, trong đó<br />
xác định được rõ hệ thống các năng lực dạy học và việc phát triển các năng lực này sẽ tạo ra tác<br />
động tích cực trong việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên có trình độ đại học cho hệ thống<br />
giáo dục Quốc dân.<br />
Lời cảm ơn: Bài viết sử dụng kết quả nghiên cứu của đề tài “Nghiên cứu năng lực dạy học<br />
của giảng viên trong các trường đại học sư phạm đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo<br />
dục và đào tạo ở Việt Nam”, Mã số VI2.2-2013.27, do Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ<br />
Quốc gia (NAFOSTED) tài trợ, PGS.TS. Trần Thị Tuyết Oanh làm chủ nhiệm.<br />
<br />
<br />
<br />
16<br />
Năng lực dạy học của giảng viên trong các trường đại học sư phạm trước yêu cầu...<br />
<br />
<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO<br />
<br />
[1] Chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS, giáo viên THPT (Ban hành kèm theo Thông tư số<br />
30/2009/TT-BGDĐT, ngày 22 tháng 10 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT).<br />
[2] Bernd Meier và Nguyễn Văn Cường, 2005. Phát triển năng lực thông qua phương pháp và<br />
phương tiện dạy học mới (tài liệu hội thảo – tập huấn). Bộ GD&ĐT- Dự án phát triển giáo<br />
dục THPT.<br />
[3] Đặng Vũ Hoạt (chủ biên), Hà Thị Đức, 2003. Lí luận dạy học đại học. NXB Đại học Sư<br />
phạm.<br />
[4] Nghị Quyết Hội nghị Trung Ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào<br />
tạo số: 29-NQ/TW.<br />
[5] Lê Đức Ngọc, 2005. Giáo dục đại học phương pháp dạy và học. NXB Đại học Quốc gia, Hà<br />
Nội.<br />
[6] Trần Thị Tuyết Oanh, 2012. Định hướng phát triển kĩ năng sư phạm cho sinh viên theo tiếp<br />
cận năng lực trong đào tạo giáo viên. Tạp chí Khoa học Giáo dục, số 80, tr. 23 - 25, 31.<br />
[7] Trần Thị Tuyết Oanh, 2007. Đánh giá hoạt động của giảng viên và chất lượng dạy học ở đại<br />
học. Tạp chí Giáo dục, Số 158, tr. 17 - 19.<br />
[8] D. Chelmer , R. Fuller, 1995. Teaching for learning at University. ED.TH Cowan University<br />
perth, wester Australia.<br />
[9] Barnett, R., 1992 (eds) Learning to effect. The Society Research into Higher Education &<br />
Open University Press<br />
[10] McLagan, P. A., Suhadolnik, D., 1989. Models for HRD practice. Alexandria. VA: American<br />
Society for Training and Development.<br />
[11] Quebec Educational Reform, 2005. Nguồn: www.6swlauriersb.qc.ca<br />
[12] Whetten, D. A. and Cameron, K. S., 1995. Developing Management Skills, 3rd ed. Harper<br />
Collins, New York, NY.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ABSTRACT<br />
<br />
Teaching professors of educational universities to be more competent<br />
so that they can meet the needfor change in education and training<br />
<br />
At universities of education, the competency of the professors directly affects students’<br />
ability to become future educators. A clearly identified and scientific-based system of teaching<br />
competency would be a foundation upon which methods to improve teacher capability could be<br />
evaluated. Such a system might enhance the training quality at the universities of education in<br />
order to meet the basic requirements for change in our country at this moment.<br />
Keywords: Training, teaching competency, professors, teachers, students.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
17<br />