intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới sản xuất lúa nước tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai, giai đoạn 2015-2019

Chia sẻ: Nguyễn Hoàng Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST
Báo xấu
24
lượt xem 2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết tiến hành điều tra, phỏng vấn sâu 139 hộ với bước nhảy k = 4; Tổng hợp số liệu quan trắc môi trường 05 năm liên tiếp, từ 2015 – 2019 với các chỉ tiêu: nhiệt độ, lượng mưa và các hiện tượng thời tiết bất thường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới sản xuất lúa nước tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai, giai đoạn 2015-2019

  1. TNU Journal of Science and Technology 225(16): 63 - 70 NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TỚI SẢN XUẤT LÚA NƯỚC TẠI HUYỆN BẮC HÀ, TỈNH LÀO CAI, GIAI ĐOẠN 2015 - 2019 Lưu Thị Cúc*, Hoàng Văn Hùng, Hoàng Thị Phương Phân hiệu Đại học Thái Nguyên tại tỉnh Lào Cai TÓM TẮT Nghiên cứu tiến hành điều tra, phỏng vấn sâu 139 hộ với bước nhảy k = 4; Tổng hợp số liệu quan trắc môi trường 05 năm liên tiếp, từ 2015 – 2019 với các chỉ tiêu: nhiệt độ, lượng mưa và các hiện tượng thời tiết bất thường. Từ đó, đánh giá diễn biến và ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới sản xuất lúa nước tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Trong 05 năm, nhiệt độ trung bình tại huyện Bắc Hà có xu hướng tăng lên, dao động từ 19,1oC – 19,5oC; Diễn biến nhiệt độ thay đổi thất thường; Số ngày rét đậm và rét hạn có xu hướng tăng lên; Lượng mưa trung bình năm thay đổi thất thường; Lượng mưa mùa mưa có xu hướng tăng; Ngược lại lượng mưa mùa khô có xu hướng giảm dần; Các hiện tượng thời tiết bất thường diễn ra với tần suất và cường độ tăng dần qua các năm. BĐKH tác động trực tiếp đến sản xuất lúa nước tại đây, hạn hán, mưa bão, rét đậm, rét hại,…khiến cho cây trồng thiếu nước tưới, cây sinh trưởng chậm, thậm chí là chết và đất có nguy cơ xói mòn, thoái hóa... Để ứng phó với các tác động tiêu cực này, người dân địa phương đã sử dụng các kiến thức bản địa, bao gồm: giống lúa nước địa phương, một số kỹ thuật canh tác truyền thống, các kiến thức truyền đời về thời vụ gieo trồng và dự báo thời tiết khí hậu bất lợi,... Từ khóa: Biến đổi khí hậu; Bắc Hà; kiến thức bản địa; lúa nước; ứng phó. Ngày nhận bài: 30/11/2020; Ngày hoàn thiện: 19/12/2020; Ngày đăng: 21/12/2020 STUDY ON THE EFFECT OF CLIMATE CHANGE ON WET RICE PRODUCTION IN BAC HA DISTRICT, LAO CAI PROVINCE, IN THE PERIOD 2015 - 2019 Luu Thi Cuc*, Hoang Van Hung, Hoang Thi Phuong Thai Nguyen University – Lao Cai Campus ABSTRACT The study conducted an in-depth survey and interview with 139 households with the jump k = 4, synthesizing environmental monitoring data for 05 consecutive years (2015 - 2019) with the criteria: temperature, rainfall and phenomena. unusual weather. From there, assess the changes and impacts of climate change on wet rice production in Bac Ha district, Lao Cai province. Research results show that: In 05 years, the average temperature in Bac Ha district tends to increase, ranging from 19.1oC – 19.5oC; changes in temperature fluctuate erratically; The number of extremely cold and drought days tends to increase; Annual average rainfall changes erratically; Rainfall in the rainy season tends to increase; On the contrary, the rainfall in the dry season tends to decrease; The unusual weather phenomena take place with increasing frequency and intensity over the years. Climate change directly affects the wet rice production here, droughts, storms, extreme cold, damaging cold,... make plants lack irrigation water, plants grow slowly, even die and the soil is at risk of erosion. In response to these negative impacts, local people have used indigenous knowledge, including: local wet rice varieties, some traditional farming techniques, and traditional knowledge about the seasons, cultivating and forecasting unfavorable weather,... Keywords: Climate Change; Bac Ha; indigenous knowledge; wet rice; response Received: 30/11/2020; Revised: 19/12/2020; Published: 21/12/2020 * Corresponding author: Email: luuthicuc@tnu.edu.vn http://jst.tnu.edu.vn; Email: jst@tnu.edu.vn 63
  2. Lưu Thị Cúc và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(16): 63 - 70 1. Mở đầu + Ảnh hưởng biến đổi khí hậu đến hoạt động sản Bắc Hà là huyện vùng cao, khó khăn của tỉnh xuất qua trải nghiệm của người dân địa phương; Lào Cai với trên 70% dân số tham gia sản + Các hình thức hoạt động sản xuất nhằm ứng xuất nông nghiệp (SXNN), là huyện nằm phó biến đổi khí hậu; trong khu vực dễ bị tổn thương do biến đổi + Các nguồn lực huy động trong quá trình khí hậu (BĐKH) [1]. Những năm gần đây, ứng phó,… biến đổi khí hậu đã và đang tác động trực tiếp 2.2.2. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu đến đời sống, kinh tế - xã hội của huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Do hiện tượng thời tiết cực Cỡ mẫu được tính theo công thức: đoan, bất thường, như: mưa tuyết, băng giá,… n= z2(p.q) / e2 [2] (1) xảy ra với mật độ, tần suất ngày càng cao, từ Trong đó: đó tác động trực tiếp đến sản xuất nông n = cỡ mẫu; nghiệp, cụ thể là sản xuất lúa nước trên địa z = giá trị phân phối: với độ tin cậy lựa 95% bàn huyện. thì giá trị z là 1,96 [2]; Kết quả nghiên cứu của bài báo sẽ góp phần p = ước tính tỷ lệ % của tổng thể (giả định p = 0,1); xác định được phạm vi và mức độ ảnh hưởng q = 1-p = 0,9; của BĐKH tới SXNN, cụ thể là sản xuất lúa nước tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Từ đó e = sai số cho phép (+-5%). đề xuất các biện pháp ứng phó nhằm giảm Từ công thức (1) ta tính được cỡ mẫu là: thiểu các tác động tiêu cực, giảm chi phí sản 138,4, làm tròn lên 139 đối tượng được điều xuất, nâng cao chất lượng cuộc sống và thu tra, tương ứng 139 hộ. nhập của người dân, đặc biệt là bà con dân tộc Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu thiểu số nơi đây. qua 02 giai đoạn: 2. Phương pháp nghiên cứu - Giai đoạn 1: Từ 18 xã của huyện Bắc Hà, 2.1. Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp qua tham vấn ý kiến chuyên gia (cán bộ nông Các tài liệu liên quan trực tiếp gồm: nghiệp huyện), chọn xã đại diện là: xã Nậm Mòn (có diện tích trồng lúa nước lớn nhất). - Báo cáo kết quả thực hiện chỉ tiêu phát triển kinh tế năm 2019 huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai; - Giai đoạn 2: Từ xã này lập danh sách mẫu của xã. - Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2020 của huyện Bắc Hà; của xã Nậm Mòn, Xã Nậm Mòn có 639 hộ, gồm 8 thôn bản: huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Lèng Phàng Làng Mương, Nậm Mòn, Cốc Cài Thượng, Nậm Làn Cốc Cài, Cốc Dề Chải, - Báo cáo Đánh giá khí hậu tỉnh Lào Cai; Bản Ngồ Thượng, Sử Chù Chải, và Ngải Số. - Báo cáo tổng hợp nhiệm vụ: Kế hoạch thực Các hộ lựa chọn dựa trên bước nhảy: hiện thỏa thuận Paris về BĐKH tỉnh Lào Cai k = N/n (2) của Sở TN&MT tỉnh Lào Cai năm 2019. Trong đó: - Báo cáo kết quả quan trắc khí tượng – thủy văn huyện Bắc Hà trong 05 năm, từ 2015 – 2019. + k: Bước nhảy; 2.2. Phương pháp khảo sát xã hội học + N: Số hộ gia đình; 2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi + n: Cỡ mẫu. Từ công thức (2) ta tính được giá trị bước Nghiên cứu tiến hành điều tra chọn mẫu bằng nhảy: k = (639/139) = 4 bảng hỏi cấu trúc đối với các hộ gia đình có sản xuất trồng lúa nước. Hệ thống các câu hỏi Tức là, cứ cách 4 hộ trong danh sách lại chọn 1 sẽ đề cập đến các nhóm vấn đề: hộ nghiên cứu cho đến khi đủ dung lượng mẫu. 64 http://jst.tnu.edu.vn; Email: jst@tnu.edu.vn
  3. Lưu Thị Cúc và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(16): 63 - 70 2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu Nhiệt độ trung bình tại đây có xu hướng tăng, Các phỏng vấn sâu được tiến hành đối với các dao động từ 19,1oC – 19,5oC; diễn biến nhiệt nhóm khách thể khác nhau, gồm: độ thay đổi thất thường; Số ngày rét đậm và rét hạn có xu hướng tăng lên. - Cán bộ huyện, xã: Cán bộ phòng TN&MT huyện Bắc Hà (2 chuyên viên, 1 cán bộ quản Bảng 1. Diễn biến nhiệt độ trung bình năm tại trạm Bắc Hà giai đoạn 2015 – 2019 lý), Cán bộ phòng NN&PTNT huyện Bắc Hà Nhiệt độ Số ngày Số ngày (2 chuyên viên, 1 cán bộ quản lý), cán bộ địa Năm TB (oC) rét đậm rét hại chính xã Nậm Mòn (01), cán bộ Trạm khí 2015 19,1 123 88 tượng huyện Bắc Hà (01). Tổng: 08. 2016 19,3 135 104 - Hộ gia đình trồng lúa nước, bị ảnh hưởng 2017 19,3 123 96 2018 19,2 125 97 bởi BĐKH: 131 hộ. 2019 19,5 127 97 Nội dung phỏng vấn sâu bao gồm: 3.1.2. Lượng mưa - Đối với cán bộ phòng TN&MT và phòng Kết quả đo lượng mưa thu được tại Trạm khí NN&PTNT huyện Bắc Hà: Phỏng vấn các tượng Bắc Hà trong 5 năm cho thấy: Có sự cán bộ chủ chốt nhằm khai thác thông tin về thay đổi thất thường lượng mưa trung bình chủ chương, chính sách của huyện trong việc năm; lượng mưa mùa mưa có xu hướng tăng; ứng phó với BĐKH và đảm bảo sản xuất cho ngược lại lượng mưa mùa khô có xu hướng người dân? giảm dần. - Đối với cán bộ địa chính xã và cán bộ Trạm Bảng 2. Lượng mưa trung bình năm, mùa mưa và khí tượng: Nội dung phỏng vấn tập trung vào mùa khô đo tại trạm khí tượng Bắc Hà giai đoạn các biểu hiện, mức độ của BĐKH diễn ra tại 2015 – 2019 (mm) địa phương? Tác động của BĐKH đến sản xuất lúa nước của người dân? Các cách thức Lượng mưaLượng mưa TBLượng mưa TB Năm TB năm mùa mưa mùa khô ứng phó? - Đối với hộ gia đình: Những ảnh hưởng của T6 T7 T8 T12 T1 T2 BĐKH, đặc biệt trong sản xuất lúa nước? Các 2015 1312 240 393 360 106 101 112 cách thức thích ứng? Dựa vào đâu để lựa 993 319 chọn? Vai trò của cộng đồng trong việc hỗ trợ trong các hoạt động thích ứng với BĐKH? 202 620 567 132 213 111 2016 1845 2.4. Phương pháp xử lý số liệu 1389 456 Thông tin được thu thập bằng bảng hỏi và xử 451 561 400 223 112 114 2017 2060 lý với phần mềm Excel. 1412 449 3. Kết quả và bàn luận 414 614 433 196 106 86 3.1. Diễn biến BĐKH tại huyện Bắc Hà, tỉnh 2018 1749 1461 388 Lào Cai, giai đoạn 2015 – 2019 Biểu hiện của biến đổi khí hậu trên địa bàn 472 484 545 185 97 87 2019 1755 nghiên cứu được đánh giá cụ thể thông qua: 1501 369 sự thay đổi nền nhiệt độ, lượng mưa, tần suất 3.1.3. Hiện tượng thời tiết bất thường và mức độ của các hiện tượng thời tiết bất thường như: hạn hán, lũ lụt, rét đậm, rét hại, a) Hạn hán sương mù, băng tuyết. Theo thống kê của phòng TN&MT, phòng 3.1.1. Nhiệt độ NN&PTNT huyện Bắc Hà từ 2015 – 2019, Số liệu thống kê trong 5 năm, từ 2015 – 2019, chưa có đợt hạn hán nghiêm trọng nào xảy ra, tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai cho thấy: tuy nhiên hiện tượng khô hạn cục bộ tại một http://jst.tnu.edu.vn; Email: jst@tnu.edu.vn 65
  4. Lưu Thị Cúc và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(16): 63 - 70 số địa điểm là có, với nguy cơ ngày càng cao, nước đều có ảnh hưởng trên sinh trưởng và gây thiệt hại lớn, cụ thể: nắng nóng kéo dài, phát triển của cây lúa [3]. không đủ nước làm đất làm mất gần 78 ha lúa Tại địa bàn điều tra, nắng nóng gây ra nhiều hè thu (2018), 80 ha (2019). ảnh hưởng đến cây trồng, nắng nóng kéo b) Bão, ngập lụt dài với nền nhiệt cao không chỉ ảnh hưởng Từ 2015 – 2019, chưa có trận bão lớn xảy ra đến hiệu quả lao động, tiến độ thu hoạch lúa trên địa bàn, tuy nhiên hiện tượng mưa lớn xuân, gieo cấy lúa mùa, đây còn là điều khiến nhiều điểm thuộc Tỉnh lộ 153 và Quốc kiện phát sinh một số loại sâu, bệnh gây hại lộ 4 sạt lở, sụt lún, gây cản trở và nguy hiểm trên cây trồng. cho các phương tiện tham gia giao thông thì 3.2.2. Ảnh hưởng do bão đến sản xuất lúa nước năm nào cũng xảy ra. Tuy chưa ghi nhận thiệt Ảnh hưởng nặng nề nhất đến năng suất cây hại lớn về người và tài sản nhưng cũng tiềm trồng phải kể tới là do bão. Cụ thể, theo kết ẩn nhiều nguy cơ, cần phải có biện pháp ứng quả điều tra, bão làm nhiều ruộng bị mất trắng phó kịp thời. (chiếm 83,45%), làm cây trồng bị chết (59%), c) Rét đậm, rét hại làm giảm năng suất cây trồng (54,7%), một số Rét đậm, rét hại và sương mù là hiện tượng ý kiến còn cho rằng bão cũng gây giảm diện diễn ra hàng năm tại Bắc Hà, đa phần vào tích, đất đai xói mòn và gia tăng dịch bệnh. mùa đông, đầu xuân (từ tháng 11 - tháng 3 Bởi bão thường đi kèm với mưa lớn và gây năm sau). Nền nhiệt độ rét đậm, rét hại tại đây ngập lụt, do đó, sau bão tình hình dịch bệnh có xu hướng ngày càng thấp, cụ thể: 11,9oC trên cây trồng cũng diễn ra căng thẳng hơn. (2015); 11,8oC (2016); 11,9oC (2017); 11,7oC (2018); 11,6oC (2019). Làm giảm năng 3.2. Ảnh hưởng của các hiện tượng thời tiết suất Cây sinh bất thường đến sản xuất lúa nước tại huyện trưởng chậm Bắc Hà, tỉnh Lào Cai giai đoạn 2015 – 2019 Thiếu nước tưới 3.2.1. Ảnh hưởng của nắng nóng, hạn hán Đất đai xói đến sản xuất lúa nước mòn, thoái hóa Nhiệt độ có tác dụng quyết định đến tốc độ Gia tăng dịch bệnh sinh trưởng của cây lúa. Trong phạm vi 20 – Cây trồng bị 30oC, nhiệt độ càng tăng cây lúa phát triển chết càng mạnh. Nhiệt độ trên 40oC hoặc dưới Có ruộng bị mất 17oC, cây lúa tăng trưởng chậm lại. Dưới trắng Không gây ảnh 13oC cây lúa ngừng sinh trưởng, nếu kéo dài hưởng gì 1 tuần, một số giống lúa có thể chết. Đối với Hình 1. Ảnh hưởng của bão đến sản xuất lúa nước lúa nước, cả nhiệt độ không khí lẫn nhiệt độ Bảng 3. Kết quả điều tra về ảnh hưởng của nắng nóng đến sản xuất lúa nước Kết quả điều tra Giảm Cây sinh Thiếu Đất đai Gia tăng Cây Không Nội dung Mất năng trưởng nước xói mòn, dịch trồng ảnh hưởng trắng suất chậm tưới thoái hóa bệnh bị chết gì Số lượng 81 88 110 68 74 83 27 0 Cơ cấu (%) 58,3 62,3 79,1 48,9 53,2 59,7 19,4 0 66 http://jst.tnu.edu.vn; Email: jst@tnu.edu.vn
  5. Lưu Thị Cúc và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(16): 63 - 70 Bảng 4. Kết quả điều tra, phỏng vấn người dân về ảnh hưởng của rét đậm, rét hại, sương mù và bang tuyết đến sản xuất lúa nước Phương án Có Gia Cây Cây sinh Năng Thiếu Diện tích Không ruộng tăng Nội dung trồng trưởng suất nước canh tác gây ảnh bị mất dịch bị chết chậm giảm tưới giảm hưởng gì trắng bệnh Số lượng 110 30 139 7 25 5 3 0 Cơ cấu 79,14 21,58 100 5,03 17,99 3,59 2,15 0 (%) 3.2.3. Ảnh hưởng của ngập, lụt đến sản xuất lúa nước 3.3. Đề xuất biện pháp giảm thiểu ảnh Ngập lụt gây nên nhiều ảnh hưởng xấu đến hưởng tiêu cực của BĐKH tới sản xuất lúa cây trồng. Những ảnh hưởng do ngập lụt trên nước tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai đều được ghi nhận trong các hộ điều tra. 3.3.1. Sử dụng kiến thức bản địa ứng phó với Làm giảm BĐKH trong sản xuất lúa nước tại huyện Bắc năng suất Hà, tỉnh Lào Cai Cây sinh trưởng chậm a. Kinh nghiệm của người dân trong việc dự Thiếu nước tưới đoán thời tiết và xác định lịch thời vụ Đất đai xói Ngày nay, người dân nơi đây vẫn còn phụ mòn, thoái hóa Gia tăng dịch thuộc rất nhiều vào điều kiện tự nhiên nên bệnh những kinh nghiệm trong dự báo thời tiết có Cây trồng bị chết vai trò quan trọng. Người dân thường thông Có ruộng bị mất trắng qua quan sát các hiện tượng tự nhiên từ cây Hình 2. Ảnh hưởng của ngập lụt đến sản xuất lúa nước cỏ, động vật, các loại côn trùng, các hiện tượng biến đổi của sắc trời, mây, gió và một Kết quả điều tra cho thấy, ảnh hưởng nhiều nhất từ ngập lụt đối với sản xuất lúa nước là số hiện tượng thiên nhiên khác để đưa ra các làm cây sinh trưởng chậm (68,3%), một số dự báo thời tiết phục vụ cho đời sống và sản ruộng bị mất trắng (64,7%), giảm khả năng xuất như: Kiến bò về tổ, ong di tản chỗ ở, chống chịu của cây, khiến cho cây trồng bị chuồn chuồn bay thấp hay chớp đằng Đông... chết (62,6%), giảm năng suất cây trồng là những biểu hiện trời sắp mưa. (50,36%). Xác định thời vụ gieo cấy là vô cùng quan 3.2.4. Ảnh hưởng của rét đậm, rét hại, sương trọng [4]. Bố trí thời vụ hợp lí để tránh mùa mù và băng tuyết đến sản xuất lúa nước bão lũ, né rầy. Một yếu tố quan trọng để xác Kết quả khảo sát cho thấy rét đậm, rét hại có định thời vụ là bố trí thời gian trồng thích hợp ảnh hưởng nhiều đến sản xuất lúa nước. để thời kì lúa trỗ thời tiết thuận lợi nhất. Thời Trong 139 hộ tham gia điều tra, có 100% trả kỳ trỗ bông, làm hạt là thời kỳ cây lúa mẫn lời rét đậm, rét hại làm năng suất lúa bị cảm nhất với điều kiện ngoại cảnh, nhất là giảm, 79,14% làm cây trồng bị chết và cây nhiệt độ. sinh trưởng chậm 21,58% và gia tăng nhiều Tại địa bàn khảo sát, sự thay đổi về thời tiết dịch bệnh 17,99%. Những ảnh hưởng khác của rét đậm rét hại đến trồng trọt như: có khí hậu trong những năm qua đã gây xáo trộn ruộng bị mất trắng, thiếu nước tưới, diện tích tới mùa vụ. Để hạn chế bớt những thiệt hại, canh tác giảm,… cũng được ghi nhận nhưng lịch thời vụ đã được chính quyền và người xảy ra ít hơn. dân thay đổi so với trước kia. http://jst.tnu.edu.vn; Email: jst@tnu.edu.vn 67
  6. Lưu Thị Cúc và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(16): 63 - 70 Bảng 5. Lịch thời vụ của cây lúa nước năm 2019 tại huyện Bắc Hà Thời vụ gieo trồng Mật độ, Thời gian sinh Cây trồng Vùng trung khoảng Vùng thượng huyện Vùng hạ huyện trưởng (ngày) huyện cách Gieo mạ từ ngày25/1- 25/2 115 - 45 - 48 Vụ xuân Cấy từ ngày 20/2 135 khóm/m2 - 25/3 Lúa Gieo mạ từ ngày Gieo mạ từ ngày Gieo mạ từ ngày 01/4- 20/4 25/4 -05/5 15/6 -30/6 42 - 45 Vụ mùa Cấy từ ngày Cấy từ ngày 20/5 Cấy từ ngày 10/7 100 - 125 khóm/m2 20/4-10/5; - 5/6; - 25/7; TH 15- TH 10/8-30/8 TH 10/9-30/9 30/10 (Nguồn: Lịch thời vụ cây lúa năm 2019 trên địa bàn huyện Bắc Hà) b. Kinh nghiệm của người dân trong chọn giống toàn giống lúa mới có năng suất cao chiếm 11,51%, chỉ có 2,15% số hộ dân canh tác Chọn giống lúa là một trong những yếu tố hoàn toàn bằng giống cũ. quan trọng hàng đầu trong sản xuất. Muốn có cây lúa khoẻ thì chắc chắn phải có hạt giống c. Kinh nghiệm của người dân trong chăm sóc tốt và khoẻ mạnh. Gieo trồng hạt giống khoẻ, Người dân khu vực điều tra ứng dụng nhiều có chất lượng cao là điều kiện cần thiết để có kinh nghiệm truyền đời vào chăm sóc, bón một vụ mùa bội thu, cây lúa khoẻ sẽ chịu phân cho lúa để ứng phó với các tác động tiêu đựng được điều kiện bất lợi của môi trường cực của biến đổi khí hậu như hạn hán, lũ lụt, [5]. Một số giống lúa nước được người dân tại rét đậm, rét hại,… Kết quả điều tra, phỏng đây sử dụng phổ biến như: Bản liền hạt tròn vấn của đề tài ghi nhận một số kỹ thuật truyền (giống cũ) và Thiên ưu (giống mới). Trong thống trong canh tác lúa nước sau: đó, giống Bản liền hạt tròn được sử dụng phổ 1. Bón lót cho lúa: Sử dụng phân chuồng và biến nhất với 134/139 hộ điều tra sử dụng. phân lân, phân đạm, Kali, tiến hành ủ hoai mục trước mùa vụ khoảng 1 tháng (mùa hè) Tại địa bàn nghiên cứu, đa số các hộ đều đưa hoặc 3 tháng (mùa đông) để phân kịp phân ra yêu cầu để lựa chọn giống lúa trước khi hủy, hoai mục hoàn toàn do thời tiết nơi đây gieo sạ như sau: thay đổi thất thường, đặc biệt có mùa đông 1. Hạt giống phải thuần, đúng giống, phải lạnh, số ngày rét đậm và rét hạn đang có xu đồng nhất về kích cỡ, giống không bị lẫn hướng tăng lên. Phân được rải đều lên mặt những giống khác, hạt cỏ và tạp chất. Hạt ruộng sau đó lấp một lớp đất mỏng thay vì để giống phải sáng mẩy, không hoặc có rất ít hạt không như nhiều nơi khác, nhằm tránh sự rửa lem bị lẫn trong hạt giống. trôi, xói mòn khi có mưa, kết hợp với địa hình dốc đặc trưng tại địa bàn nghiên cứu. 2. Tỷ lệ nẩy mầm cao và cây mạ có sức sống mạnh. 2. Bón thúc giúp cây lúa đẻ nhánh bằng phân 3. Hạt giống không bị côn trùng phá hoại (sâu mọt). đạm kết hợp với phân lân, tỉ lệ 2:1. Bảng 6. Cơ cấu sử dụng giống lúa bản địa trong ứng phó biến đổi khí hậu của các hộ được điều tra 3. Bón thúc đòng Bản Liền - Sử dụng phân đạm và phân kali. Giống lúa Thiên ưu hạt tròn - Do đặc thù giống địa phương là Bản liền hạt Số lượng 134 26 tròn và Thiên ưu (đẻ ít nhánh nhưng bông to Cơ cấu (%) 96,4 18,7 và nặng hạt) nên người dân địa phương chú Kết quả điều tra cho thấy, phương án trồng 1 trọng nhiều đến bón đón đòng và nuôi hạt vụ giống cũ, 1 vụ giống mới được lựa chọn nhằm giúp cho bông lúa to hơn, hạt chắc hơn nhiều nhất (86,3%). Số hộ dân sử dụng hoàn để tăng năng suất. 68 http://jst.tnu.edu.vn; Email: jst@tnu.edu.vn
  7. Lưu Thị Cúc và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(16): 63 - 70 4. Bón nuôi hạt: Tiến hành phun phân bón lá sống của người dân để thích nghi với điều từ 1 đến 2 lần giúp tăng số hạt chắc. kiện BÐKH. Ngoài ra, cần đào tạo, tập huấn 5. Sử dụng kỹ thuật cấy mạ thay vì gieo xạ để kiến thức, kỹ năng cho người làm công tác giảm ảnh hưởng tiêu cực (nắng nóng, rét hại) truyền thông về BÐKH. của biến đổi khí hậu lên cây trồng và tăng tỷ 3.3.3. Biện pháp giáo dục lệ cây sống. Trình độ văn hóa tỉ lệ thuận với mức độ hiểu 3.3.2. Biện pháp thông tin, truyền thông biết về BĐKH, việc tuyên truyền, giáo dục Nghe trên truyền nâng cao nhận thức của người dân đóng vai trò thông đại chúng vô cùng quan trọng. Tại khu vực nghiên cứu, (Tivi, Radio,…) trong 139 hộ được phỏng vấn, số người dân có Người dân nói chỉ học đến cấp 2 chiếm phần lớn (59%), trình với nhau độ 12/12 chiếm 35,26%, trình độ từ trung cấp Từ chính quyền trở lên chiếm 5,74%. Vì vậy, để nâng cao hiệu địa phương ( quả của công tác giáo dục về ứng phó với Huyện, xã,…) BĐKH trong sản xuất lúa nước cần: Các tổ chức, - Chuyển đổi cơ cấu việc làm gắn liền với đoàn thể (Đoàn thanh niên, Hội phát triển dạy nghề phụ nữ,…) - Phát triển giáo dục cho cả nam và nữ Tự quan sát và cảm nhận thấy trên thực tế - Tổ chức hội thảo, hội nghị, tập huấn nâng cao kiến thức, kĩ năng cho người học, nhà Hình 3. Nguồn thông tin người dân biết được về giáo, cán bộ quản lý giáo dục, cha mẹ học BĐKH sinh và cộng đồng dân cư về ứng phó với biến Tại địa bàn nghiên cứu, việc truyền thông về đổi khí hậu và phòng, chống thiên tai. biến đổi khí hậu qua các kênh truyền thông - Đào tạo nguồn nhân lực, phát triển khoa học đại chúng (tivi, đài phát thanh,…) và từ các tổ công nghệ trong phòng tránh, khắc phục hậu chức đoàn thể là đạt được hiệu quả cao nhất quả thiên tai, ứng phó và giảm nhẹ tác động với 80% người được điều tra trả lời đã biết tiêu cực do BĐKH trong lĩnh vực trồng lúa đến BĐKH thông qua đây. nước trên địa bàn. Tuy nhiên, việc hiểu về các vấn đề của 4. Kết luận BÐKH của người dân chưa thật sự đầy đủ và toàn diện. Trong 139 hộ được điều tra, phỏng Biểu hiện và ảnh hưởng của BĐKH đến sản xuất lúa nước tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai vấn, số hộ đã được nghe đến BĐKH, nhưng được đánh giá cụ thể thông qua sự thay đổi nền hiểu lơ mơ, chỉ biết BĐKH là ảnh hưởng của nhiệt độ, lượng mưa, tần suất và mức độ của thời tiết bất thường chiếm 50,3%; số hộ cũng các hiện tượng thời tiết bất thường như: hạn đã nghe đến BĐKH nhưng không hiểu gì về hán, lũ lụt, rét đậm, rét hại, sương mù, băng nó chiếm 28,7%. tuyết trong giai đoạn 5 năm (2015 – 2019). Ðể nâng cao hiệu quả hơn nữa công tác Kết quả điều tra 139 hộ cho thấy các biểu truyền thông BÐKH, tôi đề nghị chính quyền hiện của BĐKH như: hạn hán, bão, ngập lụt, địa phương cần cung cấp kịp thời thông tin về rét đậm rét hại, sương mù, băng tuyết đã gây BÐKH cho các cơ quan truyền thông. Công ra nhiều tác động bất lợi đến sản xuất lúa tác truyền thông cần tập trung tuyên truyền nước theo các mức độ khác nhau. Những ảnh các mô hình, cách làm hay trong chủ động hưởng này nhìn chung đều gây khó khăn cho thích ứng BÐKH như: Các phương án, cách sản xuất, ảnh hưởng đến năng suất, sự sinh thức thay đổi tập quán sản xuất, tổ chức đời trưởng và làm giảm sản lượng cây lúa. http://jst.tnu.edu.vn; Email: jst@tnu.edu.vn 69
  8. Lưu Thị Cúc và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(16): 63 - 70 Nghiên cứu đã đề xuất được một số biện pháp [2]. T. T. H. Dang, “The impact of climate change giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của BĐKH tới on the rice farming sector in Lao Cai province and proposing solutions,” Master Thesis, sản xuất lúa nước tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Hanoi National University, Hanoi, 2013. Cai, gồm: Sử dụng kiến thức bản địa (Nghiên [3]. T. M. Ha, T. M. Nguyen, H. T. T. Khuat, and cứu đã định dạng được các kiến thức bản địa L. H. Nguyen, “The impact of climate change mà người dân sử dụng và hiệu quả của nó on agriculture and adaptation to climate change trong việc ứng phó với BĐKH, cụ thể trong in Van Ban district, Lao Cai province,” TNU Journal of science and technology, vol. 201, sản xuất lúa nước như: Kinh nghiệm trong dự no. 03, pp. 115-120, 2019. đoán thời tiết, lịch thời vụ, kỹ thuật bón phân [4]. M. D. Nguyen, T. K. H. To, et al., và chọn giống lúa…); Biện pháp thông tin Textbook of Applied Statistics, Economic truyền thông và biện pháp giáo dục. Publishing House, 2016. [5]. D. V. Tran, S. N. Ho, and G. T. T. Luu, TÀI LIỆU THAM KHẢO/ REFERENCES “Indigenous Knowledge and Climate Change [1]. Department of Natural Resources and Adaptation Issues of Ethnic Minorities in Environment of Lao Cai Province, Synthesis Northern Uplands of Vietnam”, International workshop “Sustainable development and report: Mission Implementation plan of the poverty reduction for ethnic minorities in the Paris agreement on climate change in Lao Northern Mountainous Provinces”, Thai Cai province in 2019, 2019. Nguyen, 2014. 70 http://jst.tnu.edu.vn; Email: jst@tnu.edu.vn
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2