Nghiên cứu các yếu tố độc lực cagA, vacA của helicobacter pylori và tổn thương mô bệnh học viêm dạ dày mạn tính

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ ĐỘC LỰC cagA, vacA CỦA HELICOBACTER<br /> PYLORI VÀ TỔN THƯƠNG MÔ BỆNH HỌC VIÊM DẠ DÀY MẠN TÍNH<br /> Hồ Đăng Quý Dũng*, Trần Đình Trí*, Hoàng Hoa Hải*, Nguyễn Lâm Tùng**, Trịnh Tuấn Dũng**,<br /> Tạ Long**, Mai Hồng Bàng**, Tomohisa Uchida***, Toshio Fujioka***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát các yếu tố độc lực cagA, vacA của Helicobacter pylori (HP) và tổn thương mô bệnh học<br /> (MBH) viêm dạ dày mạn tính (VDDM).<br /> Đối tượng và phương pháp: gồm 242 bệnh nhân VDDM đã được chẩn đoán nội soi, xét nghiệm MBH tại<br /> Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (Hà Nội) và Bệnh viện Chợ Rẫy (TP. Hồ Chí Minh) gồm 117 nam và 125<br /> nữ, tuổi trung bình là 43). Nghiên cứu tiến cứu mô tả cắt ngang, xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 16.0. Nội<br /> soi dạ dày sinh thiết 5 mảnh: 2 mảnh ở thân vị, 2 mảnh ở hang vị và 1 mảnh ở góc bờ cong nhỏ dạ dày để đánh<br /> giá tổn thương VDDM theo hệ thống phân loại Sydney cập nhật. HP được chẩn đoán bằng 5 phương pháp khác<br /> nhau: xét nghiệm nhanh urease trong nước tiểu, tìm kháng thể kháng HP trong huyết thanh, MBH, hóa mô miễn<br /> dịch và nuôi cấy.<br /> Kết quả và bàn luận: Hầu hết các chủng HP ở Việt Nam có cagA týp Đông Á (91,3%), chỉ có 3,9% chủng<br /> HP có cagA týp phương Tây và 4,9 chủng HP không có gen cagA. 100% số BN có vacA s1, tỷ lệ vacA i1 và i2<br /> lần lượt là 94,2% và 5,8%. vacA m1 chiếm tỷ lệ 46,5%, trong đó có sự khác biệt về tỷ lệ vacA m1 giữa TP. Hồ<br /> Chí Minh và Hà Nội (57,7% so với 34,0%; p < 0,05). Nhiễm HP có liên quan đến viêm teo (p < 0,05), nguy cơ<br /> viêm teo ở người có nhiễm HP cao hơn so với người không nhiễm HP: OR = 6,69; 95% CI = 3,6-12,5. Có sự liên<br /> quan giữa cagA týp Đông Á với viên teo niêm mạc dạ dày,không có mối liên quan giữa vacA với tình trạng mô<br /> học VDDM.<br /> Kết luận: Các chủng HP ở Việt Nam có cagA týp Đông Á chiếm tỷ lệ cao (91,3%). Tỷ lệ các chủng vacA<br /> m1 ở Hà Nội cao hơn ở TP. Hồ Chí Minh. Các chủng HP có cagA týp Đông Á có liên quan đến mức độ nặng<br /> hơn của VDDM trên một số đặc trưng MBH, tuy nhiên không thấy có sự liên quan giữa các yếu tố độc lực vacA<br /> với tình trạng MBH VDDM.<br /> Từ khóa: cagA, vacA, viêm dạ dày mạn tính, Helicobacter pylori<br /> <br /> SUMMARY<br /> CAGA, VACA STATUS OF HELICOBACTER PYLORI AND CHRONIC GASTRITIS<br /> Ho Dang Quy Dung, Tran Dinh Tri, Hoang Hoa Hai, Nguyen Lam Tung, Trinh Tuan Dung, Ta Long,<br /> Mai Hong Bang, Tomohisa Uchida, Toshio Fujioka<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 2 – 2012:<br /> Objective: To determine the relationship between cagA, vacA virulence factors of Helicobacter pylori (HP)<br /> and histopathological findings in chronic gastritis (CG).<br /> Materials and Methods: The subjects consisted of 242 patients with CG diagnosed confirmly by<br /> <br /> * Bệnh viện Chợ Rẫy, TP. Hồ Chí Minh<br /> ** Bệnh viện Trung Ương Quân Đội 108, Hà Nội<br /> *** Faculty of Medicine, Oita University, Japan<br /> Tác giả liên lạc: ThS.BS. Hồ Đăng Quý Dũng, ĐT: 0903591309, Email: hodangquydung@yahoo.com<br /> <br /> 172<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> histopathological examination from endoscopic biopsies (117 male, 125 female, mean age: 43 years). This is a<br /> crossing described prospective study, data analyze by SPSS 16.0 software. Five biopsy specimens were obtained: 2<br /> from gastric body, 2 from antrum and 1 from the angularis of small curvature for assesment of mononuclear cell<br /> and neutrophil infiltration, atrophy and intestinal metaplasia, histologic evidence of HP infection. HP was judged<br /> by 5 different methods, including: rapid urine test, serum IgG antibodies against HP, histology,<br /> immunohistochemistry and culture.<br /> Results and Discussions: Almost HP strains in Vietnam had Eastern type cagA (91.3%). Weastern type<br /> cagA was 3.9% and cagA negativity was 4.9%. 100% of patients had vacA s1. There was significantly difference<br /> in rate of HP strains with vacA m1 between Ho Chi Minh city and Hanoi (57.7% versus 34.0%, p < 0.05).<br /> Patients with HP infection was related to the risk of atrophy (OR = 6.69; 95% CI= 3.6-12.5) and HP cagA, vacA<br /> status were not related to severe gastritis in histopathological findings.<br /> Conclusions: Vietnamese HP strains showing a high rate of Eastern type cagA positivity (91.3%). The<br /> percentage of HP strains with vacA m1 in Hanoi is higher than in Ho Chi Minh city (57.7% vs. 34%). There is<br /> an association between HP infection and histopathologic chracteristics of active and atrophic gastritis, but no any<br /> relationship between vacA virulence factors of HP with histopathological status of CG was seen.<br /> Keywords: cagA, vacA, chronic gastritis, Helicobacter pylori<br /> (CagA) và độc tố gây không bào (VacA). Việt<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Nam là nước có tỷ lệ nhiễm HP và UTDD cao<br /> Helicobacter pylori (HP) được xem là nguyên<br /> (24,4/100.000 đối với nam và 14,6/100.000 đối với<br /> nhân chính gây viêm dạ dày mạn tính (VDDM)<br /> nữ). Việc nghiên cứu các yếu tố độc lực của HP<br /> hoạt động ở người và nhiễm HP là yếu tố nguy<br /> giúp hiểu rõ hơn bệnh sinh viêm dạ dày (VDD)<br /> cơ quan trọng dẫn đến nhiều bệnh lý dạ dày - tá<br /> và UTDD do nhiễm HP. Vì vậy, đề tài nghiên<br /> tràng (DD-TT), ung thư dạ dày (UTDD) và u<br /> cứu này được thực hiện nhằm: Khảo sát các yếu<br /> lymphô MATL (mucosa-associated lymphoid<br /> tố độc lực cagA và vacA của HP và tổn thương<br /> tissue) ở dạ dày. Tổ chức Y tế thế giới đã kết<br /> mô bệnh học (MBH) VDDM.<br /> luận rằng HP là tác nhân gây ung thư nhóm I ở<br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> người. Nhiều nghiên cứu dịch tễ học đã chứng<br /> minh HP là tác nhân gây UTDD, khoảng 75 %<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> UTDD ngoài vùng tâm vị là do HP gây ra(7).<br /> Nghiên cứu được thực hiện ở 242 BN, lựa<br /> Bệnh nhân (BN) nhiễm HP thường có<br /> VDDM, nhưng phần lớn không có biến chứng<br /> cũng như các triệu chứng lâm sàng. Điều này<br /> chứng tỏ một số chủng HP có độc lực hơn các<br /> chủng khác. Mặc dù có mối liên quan chặt chẽ<br /> giữa nhiễm HP và UTDD nhưng phần lớn<br /> những người nhiễm HP lại không bị mắc bệnh<br /> lý này. Hậu quả lâm sàng do nhiễm HP được<br /> quyết định bởi nhiều yếu tố, bao gồm: các yếu<br /> tố về gen của vật chủ (đặc biệt là tính đa hình<br /> thái của một cytokine nào đó), sự khác biệt<br /> của các chủng HP khác nhau và các yếu tố<br /> môi trường như chế độ ăn...(8).<br /> Hai yếu tố độc lực của HP thường được<br /> nghiên cứu nhiều là độc tố gây độc tế bào<br /> <br /> chọn một cách ngẫu nhiên, có chỉ định nội soi<br /> dạ dày tại Bệnh viện Trung ương Quân đội<br /> (TƯQĐ) 108 - Hà Nội và Bệnh viện Chợ Rẫy TP. Hồ Chí Minh. Tiêu chuẩn loại trừ bao<br /> gồm: phẫu thuật cắt dạ dày, đã sử dụng các<br /> thuốc tiệt trừ HP, hoặc những BN có sử dụng<br /> kháng sinh, các thuốc kháng tiết acid, các<br /> thuốc có chứa Bismuth trong vòng 1 tháng<br /> trước khi tham gia nghiên cứu.<br /> Trước khi nội soi, tất cả BN được phỏng<br /> vấn theo mẫu phiếu nghiên cứu thống nhất đã<br /> được thiết kế sẵn. Tiến hành nội soi DD-TT và<br /> sinh thiết nhất loạt 5 mảnh, gồm: 2 mảnh ở<br /> hang vị, 2 mảnh ở thân vị và 1 mảnh ở góc bờ<br /> cong nhỏ, trong đó có 1 mảnh ở hang vị và 1<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> 173<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> mảnh ở thân vị được sử dụng để nuôi cấy tìm<br /> HP, các mảnh còn lại được xét nghiệm MBH.<br /> Sau khi nội soi DD-TT, BN được lấy 10 ml<br /> nước tiểu để làm xét nghiệm tìm kháng thể<br /> (KT) kháng HP và lấy 10 ml máu để thực hiện<br /> các xét nghiệm định lượng pepsinogen I, II,<br /> gastrin và phát hiện KT kháng HP.<br /> <br /> * Phương pháp xác định nhiễm HP<br /> Chẩn đoán nhiễm HP dựa vào 5 phương<br /> pháp sau: xét nghiệm tìm KT kháng HP trong<br /> nước tiểu (sử dụng kít RAPIRUN của Otsuka<br /> Pharmaceutical Co., Tokyo, Nhật Bản) và trong<br /> huyết thanh (sử dụng ELISA E Plate kit của<br /> Eiken Chemical Co., Tokyo, Nhật Bản), MBH,<br /> hóa mô miễn dịch (sử dụng KT, các hóa chất của<br /> Dako, Đan Mạch) và nuôi cấy. Xác định nhiễm<br /> HP dựa vào kết quả nuôi cấy HP. Trong trường<br /> hợp nuôi cấy cho kết quả âm tính: xác định là có<br /> nhiễm HP khi có ít nhất 2 trong số 4 xét nghiệm<br /> còn lại cho kết quả dương tính và không nhiễm<br /> HP khi cả 5 xét nghiệm trên đều cho kết quả âm<br /> tính. Nếu chỉ có một trong số 4 xét nghiệm trên<br /> cho kết quả dương tính thì được xem như không<br /> xác định được tình trạng nhiễm HP và loại ra<br /> khỏi nhóm nghiên cứu.<br /> * Phương pháp chẩn đoán MBH<br /> Chẩn đoán MBH được đánh giá bởi Dr<br /> Tomohisa Uchida - Đại học Y Oita, Nhật Bản,<br /> với các tiêu chí: mức độ thâm nhập của bạch<br /> cầu đa nhân trung tính và bạch cầu đơn nhân,<br /> mức độ teo niêm mạc dạ dày (NMDD), dị sản<br /> ruột (DSR) theo các tiêu chuẩn của hệ thống<br /> Sydney cập nhật.<br /> * Phân týp cagA bằng phương pháp giải trình<br /> tự chuỗi gen cagA<br /> Các chủng vi khuẩn HP thu được sau khi<br /> nuôi cấy sẽ tiến hành ly giải để chiết tách lấy<br /> DNA. Dùng kỹ thuật PCR để khuếch đại gen<br /> cagA. Giải trình tự chuỗi gen cagA, xác định<br /> EPIYA motif để phân loại các týp cagA: Đông Á,<br /> phương Tây và týp không xác định.<br /> * Phân týp vacA bằng phương pháp khuếch<br /> đại chuỗi gen vacA<br /> <br /> Bằng phương pháp khuếch đại các đoạn gen<br /> vacA s, vacA m, vacA i bằng các chuỗi mồi<br /> (primer) đặc hiệu và điện di để xác định vacA s1,<br /> s2, vacA m1, m2, vacA i1 và i2.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Bảng 1. Đặc điểm của nhóm BN nghiên cứu<br /> P<br /> Đặc điểm<br /> Hà Nội Tp. HCM Tổng cộng<br /> Số BN (n, %) 117 (48,3) 125 (51,7) 242 (100)<br /> 42,9 ± 13,4 43,9 ±<br /> Tuổi (X ± SD)<br /> 43,4 ± 13 > 0,05<br /> 13,7<br /> 69 (55,2)<br /> 145/242<br /> Nhiễm HP<br /> 76 (65)<br /> > 0,05<br /> (59,9)<br /> (n, %)<br /> <br /> Bảng 2. Liên quan giữa nhiễm HP với viêm mạn<br /> tính hoạt động<br /> MBH<br /> VMTKHĐ (n,%)<br /> Hang vị<br /> đơn thuần<br /> Thân vị<br /> VMTHĐ (n,%)<br /> đơn thuần<br /> Toàn bộ dạ<br /> dày<br /> Tổng<br /> <br /> HP (-)<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 14 (14,6) 82 (85,4)<br /> <br /> 96<br /> <br /> 33 (82,5)<br /> <br /> 7 (17,5)<br /> <br /> 40<br /> <br /> 6 (54,5)<br /> <br /> 5 (45,5)<br /> <br /> 11<br /> <br /> 92 (96,8)<br /> <br /> 3 (3,2)<br /> <br /> 95<br /> <br /> 131 (89,7) 15 (10,3)<br /> <br /> 146<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> P<br /> <br /> Bảng 3. Liên quan giữa tình trạng nhiễm HP với<br /> viêm teo, DS<br /> Nhiễm HP<br /> HP (+)<br /> HP (-)<br /> Tổng<br /> MBH<br /> Viêm teo (n,%)<br /> 130 (65,7) 68 (34,3) 198 (100)<br /> Không viêm teo (n,%) 15 (34,1) 29 (65,9) 44 (100)<br /> Tổng<br /> 145<br /> 97<br /> 242<br /> p < 0,05; OR = 3,96; 95% CI: 1,8-7,4<br /> DSR (n,%)<br /> Không có DSR (n,%)<br /> P<br /> <br /> 19 (70,4)<br /> 126 (58,6)<br /> <br /> 8 (29,6) 27 (100)<br /> 89 (41,4) 215 (100)<br /> > 0,05<br /> <br /> Bảng 4. Tỷ lệ và phân bố các týp cagA, vacA của HP<br /> Kiểu gene<br /> cagA, vacA s/m/i<br /> cagA týp Đông Á<br /> cagA týp phương<br /> Tây<br /> cagA âm tính<br /> vacA s1 (n,%)<br /> vacA s2 (n,%)<br /> vacA m1 (n,%)<br /> <br /> 174<br /> <br /> HP (+)<br /> <br /> Nhóm bệnh nhân<br /> Hà Nội<br /> Tp. HCM<br /> (n=54)<br /> (n=49)<br /> <br /> Tổng<br /> (n, %)<br /> <br /> 51 (94,4)<br /> <br /> 43 (87,8)<br /> <br /> 94<br /> (91,3)<br /> <br /> 1 (1,9)<br /> <br /> 3 (6,1)<br /> <br /> 4 (3,9)<br /> 5 (4,9)<br /> <br /> 2 (3,7)<br /> <br /> 3 (6,1)<br /> <br /> 54 (100)<br /> <br /> 49 (100)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 30 (57,7)<br /> <br /> 16 (34,0)<br /> <br /> P<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 103 > 0,05<br /> (100)<br /> 0<br /> 46<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> Kiểu gene<br /> cagA, vacA s/m/i<br /> <br /> vacA m2 (n,%)<br /> <br /> Nhóm bệnh nhân<br /> Hà Nội<br /> Tp. HCM<br /> (n=54)<br /> (n=49)<br /> 22 (42,3)<br /> <br /> 31 (66,0)<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2<br /> <br /> Không xác định<br /> vacA i1 (n,%)<br /> vacA i2 (n,%)<br /> <br /> Tổng<br /> (n, %)<br /> <br /> P<br /> <br /> Mức độ thâm<br /> nhập BCĐNTT<br /> <br /> 51<br /> 46 (93,9%)<br /> 97 > 0,05<br /> (94,4%)<br /> (94,2%)<br /> 3 (5,6%) 3 (6,1%) 6 (5,8%)<br /> <br /> Bảng 5. Liên quan giữa các týp cagA với tổn thương<br /> MBH VDDM<br /> Thang điểm<br /> đánh giá mức<br /> độ/ MBH<br /> Mức độ thâm<br /> nhập BCĐNTT<br /> Mức độ thâm<br /> nhập BCĐN<br /> Mức độ teo<br /> Mức độ DSR<br /> <br /> Vị trí<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> <br /> cagA týp Đông Á (X ±<br /> SD)<br /> Dương tính Âm tính<br /> 1,27 ± 0,6 1,0 ± 0,5<br /> 0,6 ± 0,7 0,2 ± 0,4<br /> 1,72 ± 0,5 1,33 ± 0,5<br /> 1,0 ± 0,7 0,9 ± 0,3<br /> 0,93 ± 0,4 0,67 ± 0,5<br /> 0,3 ± 0,5 0,1 ± 0,3<br /> 0,12 ± 0,5<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> P<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> < 0,05<br /> > 0,05<br /> < 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> <br /> Bảng 6. Liên quan giữa các týp cagA với viêm teo<br /> MBH<br /> Viêm teo<br /> Không viêm<br /> teo<br /> <br /> cagA týp Đông Á (n,%)<br /> Dương tính<br /> Âm tính<br /> 91 (93,8)<br /> 6 (6,2)<br /> 3 (50)<br /> 3 (50)<br /> <br /> Tổng (n,%)<br /> 97 (100)<br /> 6 (100)<br /> <br /> p < 0,05; OR = 15,16; 95% CI: 2,5 - 91,8<br /> <br /> Bảng 7. Liên quan giữa các týp vacA m với tổn<br /> thương MBH VDDM<br /> Thang điểm<br /> đánh giá mức<br /> độ/ MBH<br /> Mức độ thâm<br /> nhập BCĐNTT<br /> Mức độ thâm<br /> nhập BCĐN<br /> Mức độ teo<br /> Mức độ DSR<br /> <br /> Vị trí<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> <br /> Kiểu gene vacA<br /> (X ± SD)<br /> m1<br /> m2<br /> 1,3 ± 0,5 1,2 ± 0,6<br /> 0,5 ± 0,7 0,5 ± 0,6<br /> 1,6 ± 0,5 1,7 ± 0,6<br /> 0,9 ± 0,6 1,0 ± 0,8<br /> 0,9 ± 0,5 0,9 ± 0,3<br /> 0,2 ± 0,4 0,3 ± 0,5<br /> 0,2 ± 0,5 0,1 ± 0,4<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> Bảng 8. Liên quan giữa các týp vacA i với tổn<br /> thương MBH VDDM<br /> Thang điểm<br /> đánh giá mức<br /> độ/ MBH<br /> <br /> (44,6)<br /> 53<br /> (51,5)<br /> 4 (3,9)<br /> <br /> p<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> <br /> Nhận xét: Không có sự khác biệt có ý nghĩa<br /> thống kê về các tổn thương VDDM trên MBH<br /> giữa các chủng vacA m1 và m2 của HP.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Mức độ thâm<br /> nhập BCĐN<br /> Mức độ teo<br /> Mức độ DSR<br /> <br /> Vị trí<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> Hang vị<br /> Thân vị<br /> <br /> Kiểu gene vacA (X ±<br /> SD)<br /> i1<br /> i2<br /> 1,3 ± 0,6 1,0 ± 0,6<br /> 0,6 ± 0,7 0,2 ± 0,4<br /> 1,7 ± 0,5 1,3 ± 0,5<br /> 1,0 ± 0,7 0,7 ± 0,5<br /> 0,9 ± 0,4 0,8 ± 0,4<br /> 0,3 ± 0,5<br /> 0<br /> 0,1 ± 0,5<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> p<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Viêm mạn tính hoạt động là tổn thương đặc<br /> trưng của nhiễm HP, biểu hiện bằng sự thâm<br /> nhập của BCĐNTT ở lớp đệm và lớp biểu mô dạ<br /> dày. Có mối liên quan chặt chẽ giữa tình trạng<br /> nhiễm HP và tình trạng VMTHĐ trên MBH. Kết<br /> quả nghiên cứu ở bảng 2 cho thấy 89,7% BN<br /> VMTHĐ có nhiễm HP, trong khi chỉ có 14,6%<br /> BN VMTKHĐ có nhiễm HP. Có sự liên quan có<br /> ý nghĩa thống kê giữa nhiễm HP với VMTHĐ (p<br /> < 0,05). Điều này phù hợp với các nghiên cứu<br /> trước đây khẳng định vai trò của HP trong bệnh<br /> lý DD-TT.<br /> Nhiễm HP còn có liên quan có ý nghĩa đến<br /> tình trạng viêm teo (kết quả bảng 3).Trong một<br /> nghiên cứu đa trung tâm trên 2455 BN tại Nhật<br /> Bản của Asaka M. và CS cho thấy tỷ lệ BN viêm<br /> teo trong nhóm nhiễm HP là 82,9% so với 9,8%<br /> trong nhóm không nhiễm HP. Tỷ suất chênh OR<br /> là 44,8 với khoảng tin cậy 95%: 34,7-57,8(1).<br /> Mối liên quan giữa nhiễm HP và tình trạng<br /> viêm teo NDDM đã được chứng minh qua<br /> nhiều nghiên cứu. Tuy nhiên việc điều trị diệt<br /> HP có làm cải thiện tình trạng tổn thương dạ<br /> dày trên MBH hay không vẫn còn chưa được<br /> chứng minh một cách rõ ràng và chấp nhận<br /> rộng rãi, vì còn nhiều kết quả nghiên cứu trái<br /> ngược nhau. Đây cùng là vấn đề cần được<br /> nghiên cứu lâu dài để có thể đánh giá một cách<br /> đầy đủ hơn.<br /> Hơn một nửa dân số thế giới nhiễm HP<br /> nhưng phần lớn BN không có các biến chứng<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> 175<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> cũng như các triệu chứng lâm sàng nào. Các yếu<br /> tố độc lực cagA và vacA của HP cũng được xem<br /> là có vai trò trong việc ra các hậu quả lâm sàng<br /> khác nhau(5). Kết quả nghiên cứu chúng tôi<br /> (bảng 1) cho thấy có 59,9% số BN VDDM có<br /> nhiễm HP. Bằng phương pháp giải trình tự<br /> chuỗi gen cagA, chúng tôi ghi nhận 91,3% các<br /> chủng HP ở Việt Nam có cagA týp Đông Á, 3,9%<br /> chủng HP có cagA týp phương Tây và 4,9 chủng<br /> HP không có gen cagA (bảng 4). Theo Yamaoka<br /> và cộng sự (CS), cagA týp Đông Á biểu lộ hoạt<br /> động gắn kết mạnh hơn với SHP-2 và gây nên<br /> các thay đổi hình thái ở tế bào biểu mô dạ dày<br /> nhiều hơn so với cagA týp phương Tây(9). Thêm<br /> vào đó, Azuma T. và CS đã chứng minh mức độ<br /> của VDD và teo NMDD ở những BN nhiễm HP<br /> mang cagA týp Đông Á cao hơn có ý nghĩa so<br /> với những BN nhiễm HP mang cagA týp<br /> phương Tây. Những vùng có tỷ lệ nhiễm HP<br /> mang cagA týp Đông Á cao thì có tỷ lệ UTDD<br /> cao. Điều này gợi ý rằng xác định kiểu hình gen<br /> cagA là cần thiết trong tiên lượng nguy cơ<br /> UTDD ở BN VDD có nhiễm HP mang gen cagA<br /> týp Đông Á(2,3). Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu<br /> chúng tôi chỉ ghi nhận có 2 đặc trưng về MBH<br /> (mức độ thâm nhập BCĐN và tình trạng viêm<br /> teo ở hang vị) có thay đổi giữa chủng HP có hay<br /> không có cagA týp Đông Á (bảng 5). Kết quả<br /> nghiên cứu ở bảng 6 cho thấy có 93,8% BN có<br /> chủng HP cagA týp Đông Á có viêm teo, trong<br /> <br /> khi chỉ có 50% BN chủng HP cagA týp<br /> phương Tây hoặc không có cagA có viêm teo.<br /> Có mối liên quan giữa các chủng HP cagA týp<br /> Đông Á với tình trạng viêm teo (p < 0,05),<br /> OR = 15,16; khoảng tin cậy 95%: 2,5 - 91,8.<br /> Mặc dù tất cả các chủng HP đều có gen<br /> vacA, nhưng hoạt động gây không bào thay<br /> đổi rất đáng kể giữa các chủng khác nhau, sự<br /> khác biệt này phụ thuộc vào kiểu gen của<br /> vùng tín hiệu s và vùng giữa m. Hoạt động<br /> của vacA bao gồm sự tạo thành các kênh ở<br /> màng tế bào, phá hủy các hạt nội bào và tiêu<br /> thể, tác động lên các thụ thể gây dẫn truyền<br /> tín hiệu tế bào, can thiệp vào những chức<br /> <br /> 176<br /> <br /> năng tạo khung tế bào, gây chết tế bào theo<br /> chương trình và các biến đổi miễn dịch(6).<br /> Trong nghiên cứu này, tất cả các chủng HP<br /> đều có vacA s1, tỷ lệ vacA m1 là 46,5% và m2<br /> là 53,5%.<br /> Có mối liên quan chặt chẽ giữa độc tố vi<br /> khuẩn và bệnh sinh do HP, trong đó týp s1/m1<br /> vacA được xem là có độc lực nhất(4). Điều đáng<br /> chú ý là tất cả các chủng HP Đông Á có vacA s1,<br /> thêm vào đó, trong nhóm những nước Đông Á,<br /> vacA m1 chiếm tỷ lệ cao ở các nước Nhật Bản,<br /> Hàn Quốc, ngược lại tỷ lệ vacA m2 tăng dần ở<br /> các nước phía nam Đông Á như Hong Kong,<br /> Việt Nam. Tần suất UTDD ở các nước Nhật Bản,<br /> Hàn Quốc cao hơn hẳn so với Việt Nam và<br /> Hong Kong, từ đó đặt ra giả thuyết là kiểu gen<br /> s1/m1 có độc tính cao hơn s1/m2(9).<br /> Điều quan trọng là khi phân tích tỷ lệ các<br /> phân týp vacA m1 và m2 (kết quả bảng 4), chúng<br /> tôi ghi nhận có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> giữa hai nhóm BN ở Hà Nội và TP. Hồ Chí<br /> Minh (57,7% so với 34,0%, p < 0,05). Có sự khác<br /> biệt về tỷ lệ UTDD ở Hà Nội và Tp. Hồ Chí<br /> Minh. Tỷ lệ UTDD ở Hà Nội là 27,0 trên 100.000<br /> dân đối với nam và 13,2 trên 100.000 dân đối với<br /> nữ. Ở Tp. Hồ Chí Minh, tỷ lệ này lần lượt là 18,7<br /> và 8,1. Như vậy, có thể chăng việc giải thích sự<br /> khác biệt về tỷ lệ UTDD ở khu vực Hà Nội so<br /> với khu vực Tp. Hồ Chí Minh một phần là do sự<br /> khác biệt tỷ lệ các chủng vacA m1 và vacA m2.<br /> Hầu hết các chủng HP Đông Á (East-Asian<br /> types) có cagA dương tính. Do đó, không thể<br /> giải thích sự khác biệt về tỷ lệ mắc UTDD giữa<br /> khu vực phía Bắc và phía Nam của các nước<br /> vùng Đông Á mà chỉ dựa trên kiểu gen cagA,<br /> nhưng có thể dựa trên kiểu gen vacA m. Tần suất<br /> kiểu gen vacA s1/m2 cao ở các nước Nam Á, nơi<br /> có tần suất UTDD thấp hơn(9). Tuy nhiên, tiến<br /> trình đến UTDD là một quá trình gồm nhiều<br /> bước phức tạp liên quan đến sự tương tác giữa<br /> các yếu tố về môi trường, chế độ ăn, sự tương<br /> tác giữa các yếu độc lực vi khuẩn với các yếu tố<br /> vật chủ. Với những hiểu biết của chúng ta hiện<br /> nay, HP và các yếu tố độc lực của HP đóng vai<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br />