Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ và lâm sàng chấn thương tai mũi họng tại Bệnh viện Trung ương Huế

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 2-2012<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ VÀ LÂM SÀNG<br /> CHẤN THƢƠNG TAI MŨI HỌNG TẠI BỆNH VIỆN TRUNG ƢƠNG HUẾ<br /> §Æng Thanh*<br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang 141 bệnh nhân (BN) bị chấn thƣơng tai mũi họng (TMH) tại Bệnh<br /> viện TW Huế từ tháng 8 - 2010 đến 3 - 2011.<br /> Kết quả: Nhóm tuổi từ 18 - 45 chiếm tỷ lệ cao nhất (65,9%). Tỷ lệ nam/nữ là 3,1/1. Đa số BN làm<br /> nghề tự do (34,8%) và học sinh - sinh viên (29,8%). Tỷ lệ BN ở nông thôn cao hơn ở thành thị.<br /> Khoảng thời gian hay xảy ra chấn thƣơng nhất từ 16 - 22 giờ (42,6%). Nguyên nhân gây chấn<br /> thƣơng hay gặp nhất là tai nạn giao thông (TNGT) (57,5%) và tai nạn sinh hoạt (TNSH) (41,1%).<br /> Chấn thƣơng phối hợp 36,9%. Trong chấn thƣơng TMH, chấn thƣơng mũi xoang gặp nhiều nhất<br /> (78%), tai chiếm 14,9%, họng - thực quản 7,1%, vùng cổ 5%, thanh - khí quản 0,7%. Chấn thƣơng<br /> phối hợp chiếm tỷ lệ cao nhất (51,9%) trong TNGT.<br /> * Từ khóa: Chấn thƣơng tai mũi họng ; Đặc điểm dịch tÔ, lâm sàng.<br /> <br /> RESEARCH ON CLINICAL AND EPIDEMIOLOGICal<br /> FEATURES OF OTORHINOLARYNGOLOGIC<br /> TRAUMA AT HUE CENTRAL HOSPITAL<br /> summary<br /> 141 patients suffering from ENT trauma at Hue Central Hospital were studied by cross-sectional<br /> descriptive study between August 2010 and March 2011.<br /> Results: Ages from 18 - 45 were the highest rate group (65.9%). Sex ratio male/female was 3.1/1.<br /> Most patients were free workers (34.8%) and students (29.8%). Rate of patients living in rural area was<br /> higher than in urban with 63.8% and 36.2%, respectively. ENT trauma occurred the most frequently<br /> from 16h to 22h with 42.6%. The most common causes were traffic accident (57.5%) and daily activity<br /> accident (41.1%). Mixed trauma occupied 36.9%. In ENT trauma, nasal and paranasal sinus trauma<br /> was the highest (78%), ear trauma (14.9%), pharyngo-esophagus trauma (7.1%), neck trauma (5%),<br /> laryngo-tracheal trauma (0.7%). Mixed trauma showed the highest rate (51.9%) in traffic accident.<br /> * Key words: ENT trauma; Epidemiological, clinical characteristics.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Chấn thƣơng gặp phổ biến trong TMH,<br /> có thể đơn thuần hoặc phối hợp với chấn<br /> thƣơng của các chuyên khoa khác và ảnh<br /> <br /> hƣởng đến chức năng, thẩm mỹ, có thể ảnh<br /> hƣởng đến tính mạng BN. Theo Lê Huỳnh Mai<br /> và Nguyễn Hữu Khôi (2006), chấn thƣơng<br /> TMH chiếm 31,7% so với bệnh cấp cứu TMH<br /> hoặc chiếm 4,52% so với tổng số bệnh TMH [3].<br /> <br /> * Trường Đại học Y Dược Huế<br /> Phản biện khoa học: PGS. TS. Đoàn Huy Hậu<br /> TS. Nghiêm Đức Thuận<br /> <br /> 153<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 2-2012<br /> <br /> Nghiên cứu về dịch tễ học và lâm<br /> chấn thƣơng TMH nhằm góp phần<br /> cao hiệu quả điều trị và dự phòng loại<br /> phổ biến này. Do đó, chúng tôi tiến<br /> nghiên cứu đề tài này nhằm:<br /> <br /> sàng<br /> nâng<br /> bệnh<br /> hành<br /> <br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> * Thiết kế nghiên cứu: quan sát, mô tả cắt<br /> ngang.<br /> * Các chỉ tiêu nghiên cứu:<br /> <br /> - Mô tả một số đặc điểm dịch tễ và nguyên<br /> nhân chấn thương TMH.<br /> - Xác định thể loại và triệu chứng lâm sàng<br /> của chấn thương TMH.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> <br /> - Đặc điểm dịch tễ và nguyên nhân chấn<br /> thƣơng TMH.<br /> - Thể loại và triệu chứng lâm sàng chấn<br /> thƣơng TMH.<br /> - Sự liên quan của một số yếu tố trong<br /> chấn thƣơng TMH.<br /> <br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 141 BN bị chấn thƣơng TMH đến khám,<br /> điều trị tại Bệnh viện TW Huế từ tháng<br /> 8 - 2010 đến 3 - 2011.<br /> <br /> * Xử lý số liệu: số liệu đƣợc nhập, lƣu trữ<br /> và xử lý thống kê bằng phần mềm SPSS 15.0<br /> for Windows.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Đặc điểm dịch tễ và nguyên nhân chấn thƣơng TMH.<br /> Bảng 1: Phân bố BN theo tuổi và giới.<br /> GIỚI<br /> TUỔI<br /> <br /> TỔNG<br /> <br /> Nam<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> ≤ 17<br /> <br /> 14 (13,1%)<br /> <br /> 12 (35,3%)<br /> <br /> 26 (18,4%)<br /> <br /> 18 - 30<br /> <br /> 48 (44,9%)<br /> <br /> 8 (23,5%)<br /> <br /> 56 (39,7%)<br /> <br /> 31 - 45<br /> <br /> 29 (27,1%)<br /> <br /> 8 (23,5%)<br /> <br /> 37 (26,2%)<br /> <br /> 46 - 60<br /> <br /> 9 (8,4%)<br /> <br /> 5 (14,7%)<br /> <br /> 14 (9,9%)<br /> <br /> > 60<br /> <br /> 7 (6,5%)<br /> <br /> 1 (2,9%)<br /> <br /> 8 (5,8%)<br /> <br /> 107 (100,0%)<br /> <br /> 34 (100,0%)<br /> <br /> 141 (100,0%)<br /> <br /> 75,9%<br /> <br /> 24,1%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> p<br /> <br /> 0,021<br /> <br /> Nhóm tuổi từ 18 - 45 chiếm đa số (65,9%), cao hơn các nhóm tuổi khác có ý nghĩa<br /> thống kê (p < 0,05). Tuổi nhỏ nhất là 5, lớn nhất 77 tuổi. Kết quả này phù hợp với nghiên<br /> cứu của một số tác giả khác nhƣ: Nguyễn Thị Trúc Hà (nhóm tuổi từ 16 - 40 chiếm 75,5%,<br /> 278/368), Nguyễn Tƣ Thế (nhóm tuổi từ 21 - 30 cao nhất chiếm 29,2%, n = 168, tiếp đó là<br /> nhóm tuổi 31 - 41) [2, 5].<br /> <br /> 156<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 2-2012<br /> <br /> Nam giới chiếm 75,9%, cao hơn nữ (24,1%),<br /> <br /> * Phân bố BN chấn thương theo nghề nghiệp:<br /> <br /> (p < 0,01). Tỷ lệ nam/nữ = 3,1/1. Nam giới<br /> <br /> Đa số BN chấn thƣơng làm nghề tự do<br /> (34,8%), tiếp theo là học sinh-sinh viên (29,8%),<br /> hành chính sự nghiệp 15,6%, nông dân 9,9%;<br /> công nhân 5,7% và buôn bán 4,3%. Nghiên<br /> cứu của chúng tôi phù hợp với Nguyễn Thị<br /> Trúc Hà (nghề tự do chiếm 34,51% (75/368),<br /> học sinh - sinh viên chiếm 20,38% (75/368)) [2].<br /> Nghề tự do là nghề phải đi lại nhiều, trong<br /> khi đó, ý thức tham gia giao thông chƣa cao,<br /> nên hay bị tai nạn. Huế là nơi tập trung 7<br /> trƣờng đại học và nhiều trƣờng cao đẳng,<br /> trung cấp khác, nên lƣợng sinh viên ở đây<br /> khá đông; mặc dù trình độ của họ khá cao,<br /> song đây là lứa tuổi hoạt động giao thông nhiều<br /> nhất, nên TNGT cũng thƣờng gặp ở nhóm này.<br /> <br /> chiếm tỷ lệ cao trong chấn thƣơng tƣơng tự<br /> nhƣ các tác giả Nguyễn Thị Trúc Hà (nam<br /> chiếm 85,05%, 313/368), Nguyễn Tƣ Thế<br /> (nam chiếm 81,5%, n = 168). Tỷ lệ nam/nữ<br /> của chúng tôi thấp hơn so với Nguyễn Thị<br /> Trúc Hà (nam/nữ: 5,7/1), Nguyễn Tƣ Thế<br /> (nam/nữ: 4,4/1) [2, 5]. Chấn thƣơng gặp ở<br /> nam nhiều hơn nữ ở mọi lứa tuổi, vì nam<br /> giới tham gia nhiều công việc xã hội, đi lại<br /> nhiều hơn và đặc biệt đi xe máy với tốc độ<br /> cao, kèm theo đó là uống chất cồn nhiều hơn<br /> nên dễ gặp tai nạn hơn.<br /> <br /> 36.2%<br /> Thành thị<br /> Nông thôn<br /> 63.8%<br /> <br /> Biểu đồ 1: Phân bố BN chấn thƣơng theo địa dƣ.<br /> BN sống ở nông thôn chiếm 63,8%, nhiều hơn ở thành thị (36,2%). Kết quả này tƣơng<br /> tự nghiên cứu của Nguyễn Thị Trúc Hà (nông thôn chiếm 69,02%; 254/368), thành thị<br /> 30,98%; 114/368) [2]. Ở TP. Huế, nhiều ngƣời dân nông thôn thƣờng xuyên đi vào thành<br /> phố làm việc và có thể đi về trong ngày bằng các phƣơng tiện, phổ biến nhất là xe máy;<br /> mặt khác, đa số BN bị chấn thƣơng ở nông thôn cũng đƣợc chuyển đến Bệnh viện TW<br /> Huế để điều trị.<br /> <br /> Biểu đồ 2: Phân bố BN chấn thƣơng theo thời gian.<br /> <br /> 156<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 2-2012<br /> <br /> Khoảng thời gian hay xảy ra chấn thƣơng<br /> nhất từ 16 - 22 giờ (60/141 BN = 42,6%);<br /> trong đó, cao điểm từ 16 - 18 giờ (25/141<br /> BN = 17,7%). Nghiên cứu của Nguyễn Thị<br /> Trúc Hà cũng có kết quả tƣơng tự (thời gian<br /> chấn thƣơng gặp nhiều nhất vào khoảng<br /> thời gian 16 - 22 giờ: 87/270 BN = 32,22%)<br /> [2]. Đây là thời gian mật độ lƣu hành giao<br /> thông nhiều nhất trong ngày và cũng là thời<br /> gian diễn ra và kết thúc các buổi ăn uống<br /> có dùng chất cồn sau giờ làm việc, nên làm<br /> tăng nguy cơ xảy ra tai nạn. Trong khi đó,<br /> tỷ lệ xảy ra tai nạn ở thời điểm 22 - 24 giờ<br /> không cao (5,7%). Có thể do Huế là thành<br /> phố khá trầm, nhịp sống ban đêm không sôi<br /> næi nhƣ các thành phố lớn khác, điều này<br /> góp phần giảm TNGT về đêm.<br /> * Nguyên nhân chấn thương:<br /> TNGT: 81 BN (57,5%); TNSH: 58 BN<br /> (41,1%); tai nạn lao động: 2 BN (1,4%).<br /> Nguyên nhân chấn thƣơng chiếm tỷ lệ cao<br /> nhất là do TNGT, tiếp theo là TNSH. Trong<br /> 81 BN bị TNGT, 32,1% có uống bia rƣợu và<br /> 25,9% không đội mủ bảo hiểm. Nghiên cứu<br /> của chúng tôi phù hợp với Nguyễn Thị Trúc<br /> Hà (TNGT 73,37%, 270/368, tai nạn lao động<br /> 22,83%, 84/368), Nguyễn Tƣ Thế (TNGT<br /> 61,9%, TNSH 33,3%, tai nạn lao động 4,8%<br /> với n = 168), Phạm Công Tuấn và Phạm<br /> Viết Cƣờng (TNGT 46,81% với n = 54.111)<br /> [2, 5, 7]. Theo Nguyễn Trọng Châu tại Bệnh<br /> viện Đồng Nai (n = 7.659), nạn nhân bị TNGT<br /> từ 20 - 60 tuổi chiếm 83,2%, nam chiếm<br /> 70,3%, hầu hết TNGT gây ra do xe gắn máy<br /> (95,8%), tỷ lệ có sử dụng rƣợu bia khi điều<br /> khiển xe khá cao (37,9%) [1].<br /> <br /> 2. Thể loại và triệu chứng lâm sàng<br /> của chấn thƣơng TMH.<br /> * Thể loại chấn thương:<br /> - Sự phối hợp của chấn thƣơng TMH với<br /> các chấn thƣơng khác: TMH đơn thuần: 89<br /> BN (63,1%); TMH và ngoại: 18 BN (12,8%);<br /> TMH và răng hàm mặt: 11 BN (7,8%); TMH<br /> và mắt: 7 BN (5,0%); TMH, ngoại và răng<br /> hàm mặt: 10 BN (7,1%); TMH, mắt và răng<br /> hàm mặt: 4 BN (2,8%); TMH, mắt, răng<br /> hàm mặt và ngoại: 2 BN (1,4%).<br /> Trong chấn thƣơng phối hợp: chấn thƣơng<br /> TMH phối hợp với chấn thƣơng ngoại nhiều<br /> nhất (30/141BN = 21,3%), tiếp theo là với<br /> răng hàm mặt (27/141 BN = 19,1%), thấp nhất<br /> với mắt (13/14 BN = 19,2%). Theo Nguyễn<br /> Thị Trúc Hà, chấn thƣơng mũi xoang phối hợp<br /> với các khoa khác chiếm 22,01% (81/368)<br /> [2]. Do đó, khi khám BN bị chấn thƣơng TMH,<br /> cần chú ý phát hiện các chấn thƣơng phối<br /> hợp để có hƣớng giải quyết kịp thời, chính<br /> xác, tránh bỏ sót dẫn đến sai lầm đáng tiếc.<br /> Các chấn thƣơng TMH có tỷ lệ giảm dần:<br /> chấn thƣơng mũi xoang 78%, chấn thƣơng<br /> tai 14,9%, chấn thƣơng họng - thực quản 7,1%,<br /> chấn thƣơng vùng cổ 5%, chấn thƣơng thanh khí quản 0,7%. Kết quả của chúng tôi phù<br /> hợp với Nguyễn Thị Trúc Hà (chấn thƣơng<br /> mũi xoang: 368/640 BN = 57,7%), Nguyễn<br /> Tƣ Thế (chấn thƣơng mũi xoang chiếm 61,9%,<br /> chấn thƣơng tai 38,2%, n = 168) [2, 5].<br /> * Triệu chứng lâm sàng của chấn thương<br /> TMH:<br /> - Các loại chấn thƣơng mũi xoang (n = 110):<br /> đụng dập: 3 BN (2,7%); rách da: 5 BN (4,5%);<br /> dập sụn cánh mũi: 2 BN (1,8%); gãy xƣơng<br /> chính mũi: 93 BN (84,6%); vỡ xoang hàm:<br /> 2 BN (1,8%); vỡ xoang trán: 1 BN (0,9%);<br /> chấn thƣơng khác: 4 BN (3,6%).<br /> <br /> 157<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 2-2012<br /> <br /> Trong chấn thƣơng mũi xoang, gãy xƣơng chính mũi hay gặp nhất (84,6%). Nghiên cứu<br /> của Nguyễn Thị Trúc Hà cũng cho kết quả tƣơng tự: gãy xƣơng chính mũi chiếm 78,17%<br /> (154/197) [2].<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> TriÖu chøng<br /> <br /> Biểu đồ 3: Triệu chứng lâm sàng của chấn thƣơng mũi xoang (n = 110).<br /> Trong chấn thƣơng mũi xoang, các triệu chứng hay gặp nhất là đau mũi (93,6%), chảy máu<br /> mũi (65,5%), sƣng bầm tím da (62,7%), biến dạng mũi (60,9%).<br /> * Các loại chấn thương tai (n = 21): rách vành tai: 7 BN (33,3%); rách ống tai: 2 BN<br /> (9,5%); thủng màng nhĩ: 2 BN (9,5%); vỡ xƣơng đá: 6 BN (28,6%); khác: 4 BN (19,1%).<br /> Trong chấn thƣơng tai, chấn thƣơng tai ngoài và vỡ xƣơng đá gặp nhiều nhất. Các<br /> trƣờng hợp chấn thƣơng tai vào viện thƣờng có chấn thƣơng phối hợp, đặc biệt là chấn<br /> thƣơng sọ não và 45% chấn thƣơng sọ não có bị gãy vỡ nền sọ và hơn một nửa số đó có<br /> vỡ xƣơng đá [7].<br /> <br /> Tû lÖ %<br /> <br /> TriÖu chøng<br /> <br /> Biểu đồ 4: Triệu chứng lâm sàng của chấn thƣơng tai (n = 21).<br /> <br /> 158<br /> <br />