Nghiên cứu đặc điểm ý tưởng tự sát ở bệnh nhân trầm cảm nặng

TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4 - 2013<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM Ý TƢỞNG TỰ SÁT<br /> Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM NẶNG<br /> Bùi Quang Huy*<br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu trên 28 bệnh nhân (BN) trầm cảm nặng có ý định tự sát, cho thấy:<br /> - Các triệu chứng đặc trưng và phổ biến xuất hiện trên tất cả BN. Mất ngủ toàn bộ là rối loạn giấc<br /> ngủ hay gặp nhất (57,15%). Chán ăn là rối loạn ăn uống gặp ở hầu hết BN (96,43%).<br /> - Đa số BN (67,86%) định thực hiện hành vi tự sát vào ban ngày. 82,14% BN ý tưởng tự sát thỉnh<br /> thoảng mới xuất hiện. 64,28% BN dự kiến tự sát bằng phương pháp tự đầu độc bằng thuốc. Đa số<br /> BN có tái phát ý định tự sát (75%). 57,14% BN định tự sát ở nhà riêng, 32,14% định tự sát ở cơ<br /> quan.<br /> * Từ khóa: Trầm cảm; Ý định tự sát.<br /> <br /> Studying suicide attempts in<br /> depressive severity disorder patients<br /> Summary<br /> Studying 28 patients, who had depressive severity dirsorder and suicidal idea, we came the following<br /> conclutions:<br /> - All symptoms of depressive disorder were present on patients, who had severe depressive<br /> disorder. Total insomnia was the most common sleep disorder (57.15%). 96.43% of all patients had<br /> loss of appetite.<br /> - 67.86% of patients wanted to make tentative suiside on the day, 82.14% of patients had irregular<br /> suicidal idea. 64.28% of patients used overdose drugs. 75% of patients had recurrent suicidal idea.<br /> 57.14% of patients wanted to make tentative suicide at their home, and 32.14% at office.<br /> * Key words: Depressive dirsoder; Suicidal idea.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Trầm cảm là một trong các rối loạn tâm<br /> thần rất phổ biến ở nước ta cũng như trên<br /> thế giới, chiếm khoảng 6% dân số thế giới.<br /> Theo Kaplan H. I (1994), trầm cảm nặng<br /> chiếm 30% tổng số BN trầm cảm.<br /> Trầm cảm nặng có triệu chứng lâm sàng<br /> đa dạng, phong phú, nhưng nguy hiểm nhất<br /> <br /> là ý định và hành vi tự sát. Theo Sadock B.<br /> J (2007), ý định tự sát gặp ở tất cả BN trầm<br /> cảm mức độ nặng. Từ ý định tự sát, BN có<br /> thể có hành vi tự sát và tự sát thành công.<br /> Việc nghiên cứu đặc điểm của ý định tự<br /> sát ở BN trầm cảm nặng giúp phát hiện<br /> sớm, điều trị kịp thời, giảm nguy cơ tử vong<br /> do tự sát ở những BN này.<br /> <br /> * Bệnh viện 103<br /> Chịu trách nhiệm nội dung khoa học: PGS. TS. Cao Tiến Đức<br /> PGS. TS. Phan Việt Nga<br /> <br /> 1<br /> <br /> TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4 - 2013<br /> Chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài<br /> này với mục tiêu:<br /> <br /> * Xử lý số liệu: theo phương pháp thống<br /> kê y học bằng chương trình SPSS 15.0.<br /> <br /> - Tìm hiểu đặc điểm lâm sàng rối loạn trầm<br /> cảm nặng.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> BÀN LUẬN<br /> <br /> - Phân tích đặc điểm của ý tưởng tự sát<br /> ở những BN này.<br /> <br /> 1. Đặc điểm lâm sàng rối loạn trầm<br /> cảm nặng.<br /> * Các triệu chứng đặc trưng:<br /> <br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 28 BN (15 nam và 13 nữ) được chẩn<br /> đoán trầm cảm nặng có ý định tự sát theo<br /> tiêu chuẩn ICD-10 (1992), điều trị nội trú<br /> tại Khoa Tâm thần, Bệnh viện 103 từ 1 2010 đến 12 - 2012.<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ:<br /> - BN rối loạn phân liệt cảm xúc.<br /> - BN thần phân liệt thể trầm cảm sau<br /> phân liệt.<br /> - Rối loạn trầm cảm thực tổn.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> * Thiết kế nghiên cứu:<br /> Nghiên cứu mô tả theo dõi cắt ngang<br /> nhằm xác định các ý tưởng và hành vi tự<br /> sát ở BN rối loạn trầm cảm nặng.<br /> * Công cụ chẩn đoán và đánh giá:<br /> - Sử dụng bệnh án thiết kế cho nghiên<br /> cứu.<br /> - Thang đánh giá ý tưởng và mức độ ý<br /> tưởng tự sát (Ivan W. Miller và William<br /> H. Norman, 1991).<br /> - Test Beck đánh giá mức độ trầm cảm.<br /> - Bảng Phân loại bệnh Quốc tế ICD-10F<br /> (1992) mục chẩn đoán trầm cảm.<br /> <br /> Khí sắc trầm: 28 BN (100,0%); mất thích<br /> thú: 28 BN (100,0%); mệt mỏi: 28 BN (100,0%).<br /> Tất cả BN trong nhóm nghiên cứu đều có<br /> đầy đủ triệu chứng đặc trưng của trầm cảm.<br /> Theo Kaplan H.I (1994): trầm cảm mức<br /> độ nặng đòi hỏi phải có tất cả 9 triệu chứng,<br /> bao gồm triệu chứng đặc trưng và triệu<br /> chứng phổ biên của trầm cảm.<br /> * Các triệu chứng phổ biến của trầm cảm:<br /> Giảm chú ý: 28 BN (100,0%); giảm tự<br /> trọng: 28 BN (100,0%); ý tưởng buộc tội :<br /> 13 BN (46,42%) ; ý nghĩ bi quan: 28 BN<br /> (100,0%); ý định tự sát: 28 BN (100,0%); rối<br /> loạn giấc ngủ: 28 BN (100,0%); rối loạn ăn<br /> uống: 28 BN (100,0%). Trừ triệu chứng tự<br /> buộc tội xuất hiện với tỷ lệ thấp, còn các<br /> triệu chứng khác đều tồn tại ở mọi BN. Điều<br /> này phù hợp với nhiều nghiên cứu khác,<br /> như Van G.A khi tìm hiểu mối liên quan<br /> giữa ý định tự sát với mức độ nặng của<br /> trầm cảm. Tác giả cho rằng trầm cảm nặng<br /> có tất cả triệu chứng, trong đó, triệu chứng<br /> thúc đẩy mãnh liệt ý định tự sát là ý nghĩ bi<br /> quan và ý tưởng tự buộc tội.<br /> * Phân tích các loại rối loạn giấc ngủ:<br /> Mất ngủ đầu giấc: 3 BN (10,71%); mất<br /> ngủ giữa giấc: 4 BN (14,28%); mất ngủ cuối<br /> giấc: 5 BN (17,86%); mất ngủ toàn bộ: 16<br /> BN (57,15%). Kết quả này phù hợp với<br /> nghiên cứu của Olgiati P (2006): BN mất<br /> <br /> 2<br /> <br /> TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4 - 2013<br /> ngủ càng trầm trọng (mất ngủ toàn bộ),<br /> nguy cơ tự sát càng cao.<br /> * Rối loạn ăn uống:<br /> Chán ăn: 27 BN (96,43%); không ăn: 1 BN<br /> (3,57%). Kết quả này phù hợp với nhận xét<br /> của Sadock B. J (2007): hầu hết BN trầm<br /> cảm nặng có ý định tự sát là những người<br /> chán ăn.<br /> 2. Đặc điểm ý tƣởng và hành vi tự sát.<br /> * Thời điểm xuất hiện hành vi tự sát:<br /> Ban ngày (6 - 18 giờ): 19 BN (67,86%);<br /> ban đêm (18 - 6 giờ): 9 BN (2,14%). Đa số<br /> BN thực hiện hành vi tự sát vào ban ngày.<br /> Kết quả này phù hợp với ý kiến của Micheal<br /> G. G (2011): BN thường lựa chọn thời điểm<br /> không có ai ở nhà, hoặc không ai để ý để<br /> thực hiện hành vi tự sát. Điều này có nghĩa,<br /> có thể tiến hành tự sát vào ban ngày (nếu<br /> mọi người đi làm ngày), hoặc ban đêm (khi<br /> mọi người đã ngủ.<br /> * Tần suất của ý tưởng tự sát:<br /> Thỉnh thoảng: 23 BN (82,14%); liên tục:<br /> 5 BN (17,86%). Kết quả này phù hợp với<br /> Kaplan H.I (1994): đa số BN chỉ nghĩ đến tự<br /> sát vài phút trước khi hành động. Những<br /> BN này thường không có kế hoạch tự sát<br /> chu đáo, nên dễ bị phát hiện bởi những<br /> người xung quanh.<br /> * Các phương pháp dự định dùng để tự<br /> sát:<br /> Tự đầu độc bằng thuốc: 18 BN<br /> (64,28%); thắt cổ: 6 BN (21,43%); tự<br /> thương: 4 BN (14,29%). Đa số BN dự kiến<br /> tự sát bằng phương pháp sử dụng quá liều<br /> thuốc (thuốc ngủ, thuốc bình thần, thuốc sốt<br /> rét). Kết quả của chúng tôi phù hợp với<br /> nghiên cứu của Nguyễn Hữu Kỳ (1996) với<br /> <br /> kết quả 87,6% BN dùng biện pháp ngộ độc<br /> thuốc. Còn theo Gelder M (2009), sử dụng<br /> súng và khí gas để tự tử chiếm 30% BN.<br /> * Sự tái phát của ý định tự sát:<br /> 1 lần (chưa tái phát): 7 BN (25,00%);<br /> 2 lần: 13 BN (46,43%); ≥ 3 lần: 8 BN<br /> (28,57%). Trong nhóm nghiên cứu, 1 BN có<br /> thể có một hoặc nhiều lần có ý định tự sát.<br /> Theo Gelder M (1988), tái phát ý định tự sát<br /> là hiện tượng phổ biến trong trầm cảm, khi<br /> bệnh trầm cảm tái phát, ý định tự sát cũng<br /> tái phát theo. Còn theo Kaplan H. I (1994):<br /> khoảng 75% BN sẽ tái phát ý định tự sát,<br /> phổ biến nhất là 2 và 3 lần.<br /> * Địa điểm định tự sát:<br /> Tại nhà riêng: 16 BN (57,14%); tại cơ<br /> quan: 9 BN (32,14%); nơi khác: 3 BN<br /> (10,72%). Kết quả này phù hợp với nhận xét<br /> của một số tác giả: đa số BN sẽ thực hiện<br /> hành vi tự sát tại nhà mình, một số ít tiến<br /> hành ở cơ quan hoặc một nơi khác thuận<br /> lợi.<br /> KẾT LUẬN<br /> 1. Đặc điểm lâm sàng rối loạn trầm<br /> cảm nặng.<br /> - Các triệu chứng đặc chưng và phổ biến<br /> xuất hiện trên tất cả BN.<br /> - Mất ngủ toàn bộ là rối loạn giấc ngủ<br /> hay gặp nhất (57,15%).<br /> - Chán ăn là rối loạn ăn uống gặp ở hầu<br /> hết BN (96,43%).<br /> 2. Phân tích đặc điểm của ý tƣởng tự<br /> sát.<br /> - Đa số BN (67,86%) thực hiện hành vi<br /> tự sát vào ban ngày. 82,14% BN ý tưởng tự<br /> sát thỉnh thoảng mới xuất hiện.<br /> <br /> 3<br /> <br /> TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4 - 2013<br /> - 64,28% BN dự kiến tự sát bằng<br /> phương pháp ngộ độc thuốc.<br /> - Đa số BN có tái phát ý định tự sát (75%).<br /> - 57,14% BN định tự sát ở nhà riêng,<br /> 32,14% định tự sát ở cơ quan.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Bùi Quang Huy, Cao Tiến Đức. Nghiên<br /> cứu một số đặc điểm dịch tễ và lâm sàng ở BN<br /> tâm thần có hành vi tự sát. Tạp chí Y - Dược<br /> học quân sự. 2004, số 2, tr.92-96.<br /> 2. Nguyễn Hữu Kỳ. Nghiên cứu sự liên quan<br /> giữa yếu tố ngoại lai, nhân tố tâm lý và nhân tố<br /> bệnh tâm thần ở những người toan tự sát. Luận<br /> án Tiến sỹ Y học. Trường Đại học Y Hà Nội.<br /> 1996.<br /> 3. Gelder M, Gath D, Mayor R. Affective<br /> disorders. Oxford Textbook of Psychiatry. Second<br /> edition. 1988, pp.268-323.<br /> <br /> 4. Gelder G. M.; Andreasen N. C. and Geddes<br /> J. R. New Oxford Textbook of Psychiatry. Oxford<br /> University Press. 2009, Vol 1, pp.482-486.<br /> 5. Kaplan H.I, Sandock B. J, Grebb J.A. Synopsis<br /> of Psychiatry. Sevent Edition. Washington DC.<br /> 1994, pp.813-823.<br /> 6. Olgiati P, Serretti A, Colombo C. Retrospective<br /> analysis of psychomotor agitation, hypomanic<br /> symptoms, and suicidal ideation in unipolar<br /> depression. Depress Anxiety. 2006, 23 (7),<br /> pp.389-397.<br /> 7. Sadock B. J, Sadock V. A. Synopsis of<br /> Psychiatry. 10th Edition. Washington DC. 2007,<br /> pp.468-483.<br /> 8. Van Gastel A, Schotte C, Maes M. The<br /> prediction of suicidal intent in depressed<br /> patients. Acta Psychiatr Scand. 1997, Oct, 96 (4),<br /> pp.254-259.<br /> <br /> Ngày nhận bài: 29/1/2013<br /> Ngày giao phản biện: 22/3/2013<br /> Ngày giao bản thảo in: 26/4/2013<br /> <br /> 4<br /> <br /> TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4 - 2013<br /> <br /> 5<br /> <br />