Nghiên cứu lỗi dịch danh ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh của học viên cấp phân đội tại Học viện Khoa học Quân sự

dịch thuật v<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU LỖI DỊCH DANH NGỮ<br /> TỪ TIẾNG VIỆT SANG TIẾNG ANH<br /> CỦA HỌC VIÊN CẤP PHÂN ĐỘI<br /> TẠI HỌC VIỆN KHOA HỌC QUÂN SỰ<br /> TRẦN LÊ DUYẾN*; TRẦN TUẤN ANH**<br /> *<br /> Học viện Khoa học Quân sự,  duyenletran@gmail.com<br /> **<br /> Học viện Khoa học Quân sự,  tuananh801706@gmail.com<br /> Ngày nhận bài: 18/7/2019; ngày sửa chữa: 19/8/2019; ngày duyệt đăng: 20/8/2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Dịch thuật nói chung, Việt-Anh nói riêng không chỉ là một môn khoa học, một tác phẩm nghệ thuật mà<br /> còn là một sản phẩm của trí tuệ. Dịch Việt-Anh đóng vai trò rất quan trọng trong bối cảnh hội nhập quốc<br /> tế ngày càng sâu rộng của nước ta hiện nay. Tuy nhiên, để có được một bản dịch Việt-Anh theo đúng ba<br /> tiêu chí “tín, đạt, nhã”, đòi hỏi người dịch phải hiểu rõ những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng một văn<br /> bản dịch Việt-Anh, bao gồm kiến thức cơ bản về lý thuyết dịch, ngữ âm, ngữ pháp, từ vựng, diễn ngôn,<br /> ngữ nghĩa học, ngữ dụng học, đối chiếu ngôn ngữ, văn hoá, khả năng tư duy, tổng hợp, kiến thức xã hội,<br /> vốn sống; trong đó có danh ngữ bởi hai ngôn ngữ này có khá nhiều điểm khác biệt. Do vậy, bài báo này<br /> chỉ ra 16 lỗi điển hình của học viên cấp phân đội tại Học viện Khoa học Quân sự khi dịch danh ngữ từ<br /> tiếng Việt sang tiếng Anh và 6 nhóm nguyên nhân chính của việc mắc những lỗi điển hình này thông qua<br /> việc chọn ngẫu nhiên 50 bài thi dịch giữa kỳ của 8 lớp học dịch, điều tra 168 và phỏng vấn 15 học viên.<br /> Từ khóa: dịch Việt-Anh, lỗi dịch danh ngữ, ngôn ngữ nguồn, ngôn ngữ đích, tiêu chí, chất lượng<br /> <br /> <br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 2. TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG<br /> MỘT BẢN DỊCH<br /> Khi dịch Việt-Anh, người dịch phải quan tâm<br /> đến nhiều yếu tố, trong đó có danh ngữ, vì giữa Lý thuyết dịch nói chung, tiêu chí đánh giá chất<br /> hai ngôn ngữ này có rất nhiều điểm khác biệt về lượng của một bản dịch nói riêng vốn đã được bàn<br /> mặt cấu trúc, trật tự từ, tiền tố, chính tố và phụ tố, đến và nghiên cứu ở cả phương Đông lẫn phương Tây.<br /> văn hóa, ... Do vậy, bài báo này sẽ bàn đến một Phạm Thị Tố Thy (2012) đã nhận định rằng,<br /> số lỗi điển hình mà học viên cấp phân đội Học ở Phương Đông, tiêu chí “tín, đạt, nhã” được dịch<br /> viện Khoa học Quân sự thường gặp khi dịch danh giả Nghiêm Phục đề xuất vào nửa cuối thế kỉ XIX<br /> ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh cũng như những tại Trung Quốc. Sau khi du nhập vào Việt Nam,<br /> nguyên nhân chính của vấn đề này. quan niệm này có sự ảnh hưởng khá lớn đến các<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 43<br /> v Dịch thuật<br /> <br /> <br /> thế hệ dịch giả Việt Nam và trở thành chuẩn mực chuyển thể văn bản ngôn ngữ nguồn sang ngôn<br /> để đánh giá một văn bản dịch. Những tiêu chí này ngữ đích và (3) Giữ nguyên được phong cách hoặc<br /> giúp người dịch đảm bảo tính chính xác toàn diện văn phong của văn bản gốc và truyền tải được<br /> của văn bản trong việc truyền đạt cả về mặt ngữ thông điệp của văn bản dịch.<br /> nghĩa lẫn ý đồ tu từ và tư tưởng của nguyên tác.<br /> Tuy nhiên, trong quá trình dịch, dịch giả khó có Từ một quan điểm khác, Menoufy (1982) tập<br /> thể đạt được tính thống nhất toàn diện từ nội dung, trung vào sự khác biệt giữa các loại dịch khác<br /> ngữ nghĩa đến phong cách diễn đạt với nguyên nhau. Ông chỉ ra rằng có tám cách đánh giá: dịch<br /> tác như dịch giả nổi tiếng Cao Xuân Hạo (2006, chính xác từng từ và từng cụm từ một, dịch sát<br /> tr.1) đã từng nhận định: “Khó lòng có thể nói rằng, nghĩa, dịch trung thực, dịch ngữ nghĩa, dịch bản<br /> phàm là một bản dịch thì nhất thiết phải có cái văn địa hóa, dịch tự do, dịch thành ngữ, dịch giao tiếp.<br /> phong được gọi là 'nhã'. Nếu nguyên bản không<br /> 'nhã', mà lại gồ ghề thô lỗ, thì bản dịch 'nhã' chắc Hai tác giả trên quan tâm đến tín, đạt và nhã,<br /> chắn là sẽ không thực hiện được chữ 'tín', và sẽ nảy chưa nói rõ đến tiêu chí văn hóa trong dịch thuật<br /> sinh một mâu thuẫn đối kháng ngay trong nội bộ bởi lẽ một bản dịch tốt phải truyền tải được các ý<br /> của tiêu chuẩn được đề ra”; hay “Ngay cả chữ 'đạt' tưởng của văn bản gốc cũng như các đặc điểm cấu<br /> cũng có một nội dung rất khó hiểu, khiến ta phải trúc và văn hóa của văn bản gốc. Với quan điểm<br /> tìm xem những người lấy chữ 'đạt' làm tiêu chuẩn, này, Massoud (1988) đặt ra các tiêu chí cho một<br /> họ hiểu chữ 'tín' như thế nào” hay “dịch sát từng bản dịch có chất lượng: ngôn ngữ phải dễ hiểu,<br /> chữ là cách tốt nhất để dịch sai hoàn toàn”. Hơn gãy gọn, lưu loát, truyền tải được sự tinh tế của<br /> nữa, các tác giả Cao Xuân Hạo (1991) và Nguyễn văn bản gốc, phong cách ngôn ngữ, có khả năng tái<br /> Thiện Giáp (1999) (trích trong Triệu Thu Hằng, tạo lại bối cảnh văn hóa, lịch sử của văn bản gốc,<br /> 2017) nhận định rằng dịch thuật còn chịu sự chi truyền tải đầy đủ nội dung những từ viết tắt, và các<br /> phối của nhiều yếu tố khác ngoài ngôn ngữ như từ, cụm từ phiếm chỉ, vần điệu và truyền tải được<br /> hoàn cảnh như xã hội, thái độ, giá trị và niềm tin đầy đủ nghĩa của văn bản gốc. Như vậy, Massoud<br /> của người tham gia giao tiếp, mối quan hệ giữa đã đề cập đến nhiều tiêu chí hơn, đặc biệt là ông<br /> những người tham gia giao tiếp. quan tâm đến yếu tố văn hóa, lịch sử.<br /> <br /> Ở phương Tây, nhiều tác giả cho ra đời nhiều Tác giả Toury (1995) nhận định rằng, chất<br /> tác phẩm liên quan đến dịch thuật và các tiêu chí lượng bản dịch được thể hiện thông qua hình thức<br /> đánh giá chất lượng một văn bản dịch. Massoud và chức năng bên trong hệ thống văn bản và văn<br /> (1988) đặt ra các tiêu chí cho một bản dịch tốt gồm: hoá của ngôn ngữ đích. Toury tập trung phân tích,<br /> (1) dễ hiểu; (2) gãy gọn và lưu loát; (3) có sử dụng đánh giá bản dịch và hệ thống ngôn ngữ đích. Tuy<br /> các cụm từ phổ biến hoặc thành ngữ; (4) truyền đạt nhiên, ông chưa nhận thấy rõ vai trò của cả văn<br /> được sự tinh tế của văn bản gốc; (5) phân biệt được bản nguồn lẫn văn bản dịch.<br /> ngôn ngữ ẩn dụ và ngôn ngữ văn chương; (6) tái<br /> hiện lại bối cảnh văn hóa/lịch sử của văn bản gốc; Nhà nghiên cứu dịch thuật House (2015) lại<br /> (7) đạt được tiêu chí dịch ở những chữ viết tắt, các đưa ra những tiêu chí đánh giá văn bản dịch dựa<br /> từ, cụm từ phiếm chỉ, có vần điệu rõ ràng và (8) trên chức năng dụng học thông qua đánh giá việc<br /> truyền tải được ý nghĩa của văn bản gốc. mô tả về ngôn ngữ, văn bản và kiến thức chuyên<br /> sâu về ngôn ngữ học như từ vựng, cú pháp, phương<br /> Chuyên gia nghiên cứu ngôn ngữ Shafey tiện liên kết văn bản, thể loại văn bản, cảnh huống,<br /> (1985) lại đưa ra các tiêu chí khác cho một bản văn hóa. Như vậy, các tiêu chí đánh giá văn bản<br /> dịch tốt, bao gồm ba nguyên tắc chính: (1) Đảm dịch của House cho thấy tính ưu việt hơn so với<br /> bảo kiến thức về ngữ pháp, từ vựng của ngôn ngữ các tác giả trước đây, vì việc đánh giá văn bản dịch<br /> nguồn, hiểu biết sâu sắc về văn bản dịch; (2) Thể được tiến hành trên phương diện ngôn ngữ, yếu tố<br /> hiện được năng lực của người dịch trong việc văn bản và văn hóa.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 44 Số 21 (9/2019)<br />  dịch thuật v<br /> <br /> <br /> <br /> Tựu chung lại, các nhà nghiên cứu dịch thuật Hiểu sai nghĩa văn bản gốc; (4) Dịch sai sang văn<br /> đều quan tâm đến các tiêu chí chính mà một bản bản gốc; (5) Thêm hoặc bớt thông tin; (6) Dịch<br /> dịch cần đạt được đó là: tín, đạt, nhã và sự tái tạo sai thuật ngữ; (7) Lối hành văn không rõ ràng; (8)<br /> ngôn ngữ và văn hóa. Vậy nên, ngay tại Học viện Dịch quá tự do; (9) Dịch quá bám sát nguyên văn,<br /> Khoa học Quân sự, việc đánh giá tiêu chí một văn dịch từng từ một; (10) Chọn từ sai; (11) Không<br /> bản dịch đều dựa trên các tiêu chí tín đạt nhã của nhất quán trong cách chọn từ; (12) Không dựa vào<br /> phương Đông và House (2015) để làm cơ sở cho việc chuỗi diễn ngôn; (13) Diễn đạt ý, câu tối nghĩa;<br /> đánh giá chất lượng dịch Việt-Anh và Anh-Việt. (14) Ngữ pháp không chính xác; (15) Cú pháp<br /> không chính xác; (16) Dấu câu không phù hợp;<br /> 3. NHỮNG LỖI THƯỜNG GẶP TRONG (17) Sai lỗi chính tả; (18) Sử dụng sai dấu trọng<br /> DỊCH VIỆT-ANH âm và các dấu phụ khác; (19) Sử dụng sai phong<br /> cách; (20) Sử dụng sai dạng của từ; (21) Sai cách<br /> 3.1. Định nghĩa lỗi dịch tiếp cận và (22) Không tiếp cận đúng đối tượng<br /> người đọc. Tuy nhiên, những lỗi này dường như<br /> Zeini (1994) đưa ra một danh sách về định chỉ tập trung vào khía cạnh ngôn ngữ của dịch và<br /> nghĩa lỗi có thể gặp trong dịch thuật: Lỗi dịch tập trung nhiều hơn đến những lỗi ở cấp độ câu<br /> là sự bất hợp lý trong dịch gây ảnh hưởng trực thay vì cấp độ toàn bộ văn bản.<br /> tiếp đến nghĩa của văn bản gốc. Chúng được chia<br /> nhỏ thành nhiều loại như ngược nghĩa, sai nghĩa, Các tác giả Dương Thị Thu Hằng và Nguyễn<br /> không có nghĩa, mất nghĩa, thêm, bớt, chưa giải Thị Cẩm Xuyên (2010), Lê Phương Lan (2006),<br /> quyết được những mối tương quan ngôn ngữ và Nguyễn Văn Tuấn (2006), Hoàng Văn Vân<br /> những biến đổi về mặt ngôn ngữ chưa hợp lý về (2001),  Nguyễn Hồng Cổn (2001), Nguyễn Hải<br /> lối hành văn, phong cách,.... Hơn nữa, lỗi về dịch Hà, Chu Thị Huyền Mi, Trần Thị Bích Ngọc (2015)<br /> còn là sự bất hợp lý trong dịch, gây ảnh hưởng và Hoàng Anh Nguyện (2015) đã chỉ ra những lỗi<br /> đến cách diễn đạt ở ngôn ngữ nguồn như chính tả, cơ bản trong dịch Việt-Anh đó là lỗi ngôn ngữ, lỗi<br /> ngữ pháp, từ vựng, chủ đề, và phong cách. Tóm lĩnh hội và lỗi truyền tải, lỗi chuyển di tiêu cực của<br /> lại, những lỗi trong dịch là sự bất hợp lý, gây ảnh tiếng Việt, trật tự từ, lựa chọn từ, nghĩa của từ, thì,<br /> hưởng đến sự truyền tải của cả chức năng chính và thể, thức, dạng, văn cảnh bất tương xứng từ cấp<br /> chức năng thứ yếu của văn bản nguồn. độ hình vị đến diễn ngôn, giới từ, văn hóa. Những<br /> tác giả này đã nghiên cứu khá đầy đủ về những lỗi<br /> 3.2. Một số lỗi trong dịch Việt-Anh cơ bản trong dịch Việt-Anh nói chung ở nhiều đối<br /> tượng khác nhau.<br /> Newmark (1981) đơn thuần chia các lỗi thường<br /> gặp trong dịch thành hai loại: lỗi quy chiếu và lỗi Ở một nghiên cứu khảo sát lỗi dịch biển báo<br /> ngôn ngữ. Lỗi quy chiếu bao gồm toàn bộ các lỗi của các tác giả Nguyễn Thị Minh Tâm, Nguyễn<br /> liên quan đến thực tế và thông tin trong thế giới Diệu Hồng và Trần Thị Long (2017) chỉ ra những<br /> hiện thực. Mặt khác, lỗi ngôn ngữ lại bắt nguồn lỗi bản dịch theo các vấn đề như: chính tả, ngữ<br /> từ sự không hoàn thiện trong ngôn ngữ nguồn và pháp, dấu câu, cách trình bày ngôn ngữ, dạng thức<br /> bao gồm các lỗi trong lựa chọn từ, kết hợp ngữ và từ, lựa chọn từ vựng, cấu trúc không thống nhất<br /> đặc ngữ. trong cùng ngôn bản, cấu trúc không rõ nghĩa, nội<br /> dung dịch như dịch thiếu, dịch lặp hoặc dịch thừa<br /> Trong khi đó, Hiệp hội Dịch thuật Hoa Kỳ thông tin, ngữ dụng và phong cách ngôn ngữ và<br /> (ATA) (2013) được trích trong Hoàng Anh Nguyện chưa truyền tải hết mọi lớp nghĩa trong tiếng Việt.<br /> (2015) đưa ra 22 loại lỗi có thể được sử dụng như Các tác giả này có thiên hướng chú trọng nhiều<br /> những tiêu chí đánh giá chất lượng bản dịch của vào việc phân tích nội dung văn bản và có chú ý<br /> các dịch giả chuyên nghiệp như: (1) Bài dịch chưa đến phong cách ngôn ngữ, nhưng vẫn chưa quan<br /> hoàn chỉnh; (2) Chữ viết không đọc được; (3) tâm nhiều đến yếu tố văn hóa.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 45<br /> v Dịch thuật<br /> <br /> <br /> Như vậy, các tác giả trên đây đã nghiên cứu động cơ học tập chưa cao, chưa thực sự tự tin và<br /> khá sâu về lỗi dịch phổ biến trong dịch Anh-Việt chủ động trong học tập, phần nào ảnh hưởng đến<br /> và Việt-Anh. Tuy nhiên, việc nghiên cứu những lỗi kết quả học dịch của họ.<br /> dịch danh ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh ở đối<br /> tượng học viên cấp phân đội của Học viện Khoa 6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ<br /> học Quân sự vẫn chưa được tiến hành. Vì vậy, cần CÔNG CỤ NGHIÊN CỨU<br /> phải nhận dạng bức tranh tổng thể về lỗi dịch danh<br /> Ở nghiên cứu này, cả hai phương pháp nghiên<br /> ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh mà đối tượng<br /> cứu định lượng và định tính đều được sử dụng để<br /> người học thường gặp và tìm ra những nguyên<br /> tiến hành thu thập dữ liệu. Ba công cụ nghiên cứu<br /> nhân chính của vấn đề này.<br /> được sử dụng đó là:<br /> 4. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU<br /> (1) Phiếu điều tra gồm 55 câu hỏi, được thiết kế<br /> Nghiên cứu này được thực hiện nhằm tìm ra dựa trên thiết kế mẫu khảo sát của Likert (1932).<br /> những lỗi dịch danh ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Mỗi câu hỏi được chia thành năm mức: A. Hoàn<br /> Anh của học viên cấp phân đội tại Học viện Khoa toàn đúng, B. Đúng, C. Không hoàn toàn đúng, D.<br /> học Quân sự và những nguyên nhân chính của Sai, E. Hoàn toàn sai. Phiếu điều tra được phát cho<br /> 168 học viên ở 8 lớp.<br /> những lỗi đó. Để đạt được mục đích nghiên cứu đề<br /> ra, hai câu hỏi nghiên cứu được đặt ra là: Nội dung của 55 câu hỏi được chia làm 3 phần,<br /> cụ thể như sau:<br /> (1) Học viên cấp phân đội tại Học viện Khoa<br /> học Quân sự thường gặp những lỗi điển hình nào Phần 1: Thông tin khái quát. Ở phần này đối<br /> khi dịch danh ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh? tượng tham gia khảo sát lựa chọn câu trả lời cho<br /> các câu hỏi từ 1 đến 4 với các nội dung lần lượt về<br /> (2) Những nguyên nhân chính của những lỗi<br /> lý do chọn học chuyên ngành tiếng Anh, nhận thức<br /> đó là gì?<br /> của bản thân về vai trò của việc học dịch Việt-Anh,<br /> 5. ĐỐI TƯỢNG THAM GIA NGHIÊN CỨU tự đánh giá về năng lực học Việt-Anh và cảm nhận<br /> của bản thân về giờ học dịch Việt-Anh.<br /> Trong nghiên cứu này, 168 học viên ở 8 lớp<br /> học viên cấp phân đội chuyên ngành tiếng Anh tại Phần 2: Những lỗi thường gặp khi dịch danh<br /> Học viện Khoa học Quân sự được lựa chọn cho ngữ Việt-Anh. Phần này gồm 26 câu hỏi: từ câu số<br /> điều tra. Học viên đào tạo cấp phân đội tại Học 5 đến câu số 30 với nội dung hướng đến những<br /> lỗi mà học viên cấp phân đội thường gặp khi dịch<br /> viện Khoa học Quân sự đến từ nhiều vùng miền<br /> danh ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh.<br /> của cả nước, có tuổi đời từ 18 đến 24. Một số học<br /> viên đã trải qua hai năm nghĩa vụ quân sự. Tất cả Phần 3: Nguyên nhân của những lỗi thường<br /> học viên đều học chuyên ngành biên-phiên dịch gặp. Phần này có 25 câu hỏi: từ câu 31 đến câu<br /> ngôn ngữ Anh. Tuy nhiên, theo điều lệnh, điều lệ số 55, chứa các thông tin về nguyên nhân chính<br /> của Quân đội Nhân dân Việt Nam, học viên quân mà học viên cấp phân đội thường mắc lỗi khi dịch<br /> sự phải thực hiện đầy đủ 11 chế độ trong ngày, tất danh ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh tại Học viện<br /> cả các hoạt động của học viên hoàn toàn gắn liền Khoa học Quân sự. (Xem thêm Phụ lục I).<br /> với doanh trại quân đội, không được ra ngoài và<br /> không được tự ý tiếp xúc với người nước ngoài, (2) 50 bài kiểm tra giữa kỳ của học viên cấp<br /> ngoại trừ các đợt giao lưu với các đoàn học viên phân đội chuyên ngành tiếng Anh trong hai năm<br /> quốc tế như Ấn Độ, Mỹ, ASEAN và Úc trong mấy gần đây được lựa chọn ngẫu nhiên nhằm tìm ra<br /> năm gần đây. Vì vậy, học viên cấp phân đội vẫn những lỗi điển hình của đối tượng này. Tất cả<br /> chưa thực sự hiểu rõ mục đích việc học của mình, những bài kiểm tra giữa kỳ đều đã được 02 giảng<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 46 Số 21 (9/2019)<br />  dịch thuật v<br /> <br /> <br /> <br /> viên khác nhau chấm theo tiêu chí chấm điểm cụ Trong tổng số 50 bài dịch, có 13 bài dịch tương<br /> thể của môn học. đối tốt và chỉ mắc một số lỗi nhỏ. Tuy nhiên, phần<br /> lớn các bài dịch đã bộc lộ hầu hết những lỗi phổ<br /> (3) Phỏng vấn: 10 học viên được chọn ngẫu biến như sau: (Biểu đồ 1)<br /> nhiên ở 8 lớp đang học dịch và 5 học viên đã tốt<br /> nghiệp khoa tiếng Anh - Học viện Khoa học Quân Từ biểu đồ 1 cho thấy tỷ lệ học viên mắc lỗi về<br /> sự, hiện nay đang làm việc liên quan đến dịch mạo từ chiếm tỷ lệ cao nhất (176 lỗi/50 bài), tương<br /> thuật nhằm kiểm chứng những lỗi thường gặp và ứng với 3.52 lỗi/bài. Vị trí thứ hai thuộc về trật tự<br /> nguyên nhân mắc lỗi của họ khi dịch danh ngữ từ từ, với 168 lỗi. Số lượng lỗi về sử dụng đúng dạng<br /> tiếng Việt sang tiếng Anh. từ cũng cao xấp xỉ lỗi về trật tự từ, ở mức 164.<br /> Những lỗi về diễn đạt tối nghĩa, chọn từ, hiểu sai<br /> 7. NHỮNG LỖI DỊCH DANH NGỮ TỪ văn bản gốc, dịch sai văn bản gốc đều chiếm trên<br /> TIẾNG VIỆT SANG TIẾNG ANH CỦA HỌC 100 lỗi. Ba vị trí tiếp theo: sử dụng sai mệnh đề<br /> VIÊN CẤP PHÂN ĐỘI TẠI HỌC VIỆN KHOA tính ngữ rút gọn, danh từ ghép, chính tố, liên kết<br /> HỌC QUÂN SỰ từ cũng chiếm tỷ lệ trung bình chung dao động từ<br /> 1.48 đến 1.74 lỗi/bài. Như vậy, tất cả 12 lỗi ở biểu<br /> Sau khi phân tích 50 bài kiểm tra giữa kỳ của bảng này đều là những lỗi chiếm tỷ lệ cao nhất<br /> học viên theo mô hình của House (2015): phân trong tổng số 24 lỗi thu thập được.<br /> tích theo chức năng ngôn ngữ, chức năng văn bản<br /> trong cảnh huống cả của ngôn ngữ nguồn lẫn ngôn Kết quả điều tra cũng phần nào kiểm chứng<br /> ngữ đích, những lỗi điển hình về dịch danh ngữ từ được kết quả phân tích lỗi trên đây. Thực vậy,<br /> tiếng Việt sang tiếng Anh của học viên cấp phân người tham gia nghiên cứu đã lựa chọn câu trả lời<br /> đội tại Học viện Khoa học Quân sự được bộc lộ “hoàn toàn đúng” và “đúng” cao ở các câu hỏi số<br /> như sau: 5 (dịch sai trật tự từ): 69 và 73; câu hỏi 6 (chọn sai<br /> từ): 81 và 72; câu hỏi 7 (diễn đạt sai): 112 và 53;<br /> câu hỏi 16 (sử dụng sai dạng của từ): 92 và 45; câu<br /> hỏi 17 (sử dụng sai chính tố hoặc không xác định<br /> được chính tố): 131 và 35; câu hỏi 19 (dịch sai văn<br /> bản nguồn): 103 và 51; câu hỏi 20 (dịch sai tiền<br /> tố): 64 và 38; câu hỏi 22 (dịch sai mạo từ): 124 và<br /> 18; câu hỏi 26 (dịch sai mệnh đề tính ngữ rút gọn):<br /> 74 và 53. Điều đang chú ý ở kết quả phỏng vấn là<br /> ở ba câu hỏi số 29 (dịch sai liên kết từ), câu hỏi 14<br /> (hiểu sai nghĩa của văn bản nguồn) và câu hỏi 30<br /> (dịch sai danh từ ghép), số lượng người tham gia<br /> nghiên cứu lựa chọn câu trả lời “hoàn toàn đúng”<br /> và “đúng” thấp hơn so với kết quả phân tích lỗi<br /> khá nhiều khi so sánh với kết quả của các câu hỏi<br /> còn lại trong phiếu điều tra về những lỗi mà học<br /> viên cấp phân đội tại Học viện Khoa học Quân<br /> sự thường gặp: 47 và 33; 29 và 63; 22 và 46. Tuy<br /> nhiên, về mặt tổng thể, kết quả của câu hỏi điều tra<br /> khá trùng với kết quả của phân tích lỗi, khi tổng<br /> số người tham gia nghiên cứu lựa chọn câu trả lời<br /> “hoàn toàn đúng” và “đúng” rất cao. (xem Biểu<br /> Biểu đồ 1. 12 lỗi dịch danh ngữ điển hình nhất đồ 2)<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 47<br /> v Dịch thuật<br /> <br /> <br /> thông tin), số lựa chọn câu trả lời “hoàn toàn đúng”<br /> và “đúng” lại cao nhất trong nhóm này: 143 và 25,<br /> không có một học viên nào lựa chọn ba đáp án còn<br /> lại. Tuy nhiên, ở câu hỏi 13 (lỗi thêm thông tin),<br /> vẫn có 27 người tham gia nghiên cứu lựa chọn ba<br /> đáp án “Không hoàn toàn đúng” (20), “sai” (7) và<br /> “Hoàn toàn sai” (0). Như vậy, lỗi về thêm và bớt<br /> thông tin khi dịch là loại lỗi khá phổ biến, trong<br /> khi đó kết quả phân tích lỗi cho thấy hai loại lỗi<br /> này chỉ ở mức trung bình. Sự mâu thuẫn này cũng<br /> có thể lý giải bằng số lượng mẫu bài kiểm tra giữa<br /> kỹ được lựa chọn ngẫu nhiên và số mẫu điều tra<br /> chênh lệch nhau khá nhiều. Đối với các câu hỏi<br /> còn lại của nhóm này, kết quả phân tích lỗi và kết<br /> quả điều tra khá trùng hợp. (xem biểu đồ 3)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Biểu đồ 2. 07 lỗi dịch danh ngữ ở mức trung<br /> bình<br /> <br /> Đối với biểu đồ 2, lỗi liên quan đến phong cách<br /> đứng ở vị trí cao nhất, với 69 lỗi. 88 là số lỗi dịch<br /> phân từ chủ động. Điều đáng chú ý ở đây là với<br /> hai cặp lỗi: thêm hoặc bớt thông tin và đại từ chỉ<br /> số lượng; chính tả và đại từ quan hệ trùng nhau khi<br /> cặp thứ nhất có 65 lỗi và cặp thứ hai có 59 lỗi. Vị<br /> trí cuối cùng của nhóm này thuộc về lỗi dịch phân<br /> từ bị động. Tóm lại, bảy lỗi này vẫn có tỷ lệ trung<br /> bình chung từ 1.14 đến 1.38.<br /> <br /> Kết quả câu hỏi điều tra ở nhóm này lại khá<br /> mâu thuẫn với kết quả phân tích lỗi khi số lượng<br /> học viên lựa chọn các câu trả lời “không hoàn toàn<br /> đúng”, “sai” và “hoàn toàn sai” khá cao ở các câu Biểu đồ 3. 05 lỗi dịch danh ngữ có mức thấp<br /> hỏi liên quan đến phong cách, đại từ chỉ số lượng, nhất<br /> phân từ hiện tại “ing” và phân từ quá khứ “ed”. Cụ<br /> thể là, số lựa chọn lần lượt ở các câu hỏi này là 48, Từ biểu đồ 3 cho thấy, tỷ lệ học viên mắc năm<br /> 23, 14; 76, 2, 9 và 51, 8, 9. Đặc biệt, với lỗi chính loại lỗi này đều ở mức thấp, trung bình chung của<br /> tả, có đến 141 học viên lựa chọn ba câu trả lời này. tất cả các lỗi này đều ở dưới mức 0.98. Có sự trùng<br /> Trong khi đó, khi phân tích lỗi của 50 bài kiểm tra, hợp đáng kể giữa tỷ lệ trung bình chung phân tích<br /> lỗi chính tả chỉ đứng ở vị trí thứ năm trong nhóm lỗi và kết quả của câu trả lời “hoàn toàn đúng” và<br /> này (59 lỗi). Hơn nữa, với câu hỏi số 12 (lỗi bỏ “đúng” ở ba câu hỏi điều tra liên quan đến các lỗi<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 48 Số 21 (9/2019)<br />  dịch thuật v<br /> <br /> <br /> <br /> hậu tố: (0.54 và 60), chữ viết (0.8 và 26) và danh 8. Nguyên nhân chính khiến học viên cấp<br /> từ số ít, số nhiều (0.54 và 100). phân đội tại Học viện Khoa học Quân sự<br /> thường mắc lỗi dịch danh ngữ từ tiếng Việt<br /> Điểm nổi bật ở đây là trong số 50 bài kiểm tra sang tiếng Anh<br /> giữa kỳ, chỉ có 27 bài có tính chất chuyên ngành<br /> quân sự ở hai học phần Dịch Quân sự 1 và 2. Do Qua khảo sát và phỏng vấn, có thể nhận định<br /> vậy, con số 49 lỗi về dịch sai thuật ngữ được phát rằng việc mắc lỗi dịch danh ngữ từ tiếng Việt sang<br /> hiện vẫn chưa phản ánh đúng bản chất của vấn đề tiếng Anh của học viên cấp phân đội tại Học viện<br /> nghiên cứu. Điều này cũng được chứng minh qua Khoa học Quân sự được cắt nghĩa theo sáu nhóm<br /> kết quả của câu hỏi điều tra khi có tới 132/168 sau đây:<br /> học viên chọn câu trả lời “hoàn toàn đúng” và<br /> “đúng” cho câu hỏi số 18 (sử dụng sai nghĩa của (1) Thiếu kiến thức nền<br /> thuật ngữ): 98 và 34. Bên cạnh đó, lỗi về văn hóa<br /> Một trong những nguyên nhân chính khiến học<br /> cũng chưa thể khẳng định được rõ nét khi số bài<br /> viên mắc lỗi dịch danh ngữ là họ thiếu kiến thức<br /> có nội dung liên quan đến yếu tố này được chọn<br /> nền về chủ đề dịch cũng như các yếu tố ngôn ngữ<br /> ngẫu nhiên cũng rất thấp (8 bài). Như vậy, thoạt<br /> trong tiếng Anh và tiếng Việt. Việc thiếu thông<br /> nhìn, biểu bảng này cho thấy tỷ số lỗi về văn hóa<br /> tin về chủ đề này chủ yếu là do người học không<br /> và thuật ngữ đều ở mức thấp, dưới 50 nhưng nếu chịu cập nhật thông tin về văn hóa, xã hội, kinh tế,<br /> được xét về mối tương quan về tỷ lệ bài có yếu tố chính trị hay các thông tin thời sự chung. Vì vậy,<br /> chuyên ngành và văn hóa và số lượng bài có nội hầu hết các chủ đề dịch đều gây trở ngại cho nhiều<br /> dung này thì tỷ lệ này khá cao. Tương tự, ở câu học viên khi dịch. Thực vậy, khi được hỏi “Khi<br /> hỏi 11 (lỗi về dịch từ mang yếu tố văn hóa), chỉ học dịch danh ngữ Việt - Anh, đồng chí thường<br /> có 19 người tham gia nghiên cứu lựa chọn đáp án gặp những khó khăn gì? Theo đồng chí, nguyên<br /> “Không hoàn toàn đúng (12)”, “Sai (2)”, “Hoàn nhân những khó khăn đó là gì?”, nhiều học viên đã<br /> toàn sai (5)”. Tựu chung lại, tỷ lệ măc lỗi của phân khẳng định rằng họ thiếu kiến thức nền; đặc biệt là<br /> tích lỗi và kết quả điều tra khá giống nhau, tuy thiếu thông tin về chuyên ngành quân sự như học<br /> nhiên do số lượng bài kiểm tra có ít thuật ngữ và thuyết, lý luận quân sự và tiếng Anh thương mại<br /> yếu tố văn hóa nên vẫn còn sự chênh lệch khá lớn (S1, S2, S3, S4, S9, S13, S13-Q2). Tương tự, ở<br /> giữa hai công cụ nghiên cứu này. câu hỏi 38: “Đồng chí không có kiến thức nền về<br /> chủ đề cần dịch”, có tới 121/168 học viên lựa chọn<br /> Tóm lại, thông qua kết quả phân tích lỗi và<br /> “hoàn toàn đúng” và “đúng” như ở biểu đồ 4 sau:<br /> câu hỏi điều tra, có thể kết luận rằng, cả hai công<br /> cụ nghiên cứu khá trùng hợp với nhau về 19 lỗi<br /> mà học viên cấp phân đội tại Học viện Khoa học<br /> Quân sự thường gặp. Đây là một nghiên cứu mang<br /> tính chuyên sâu khá cao, tuy nhiên, các câu trả<br /> lời phỏng vấn của người tham gia nghiên cứu chỉ<br /> đưa ra vẫn rất chung chung, không phản ánh được<br /> nhiều cho kết quả phân tích lỗi điển hình này; do<br /> vậy, công cụ nghiên cứu phỏng vấn không giúp<br /> nhiều cho việc kiểm chứng những lỗi điển hình mà<br /> học viên cấp phân đội tại Học viện Khoa học Quân<br /> sự thường gặp. Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu<br /> đã cho thấy rằng đối tượng học viên này thường 16<br /> Biểu đồ 4. Thiếu kiến thức nền về chủ đề dịch<br /> lỗi điển hình nhất.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 49<br /> v Dịch thuật<br /> <br /> <br /> Song song với yếu tố kiến thức về chủ đề dịch, việc thiếu kiến thức về ngôn ngữ cũng là một rào cản<br /> đối với học viên cấp phân đội tại Học viện Khoa học Quân sự. Điều này được chứng minh rõ nhất thông<br /> qua kết quả của 10 câu hỏi điều tra liên quan đến yếu tố ngôn ngữ ở bảng 1.<br /> <br /> Bảng 1. Thiếu kiến thức nền về ngôn ngữ<br /> <br /> Kết quả Tỷ lệ phần trăm tương ứng<br /> Không Không<br /> Câu hỏi Nội dung Hoàn Hoàn Hoàn Hoàn<br /> hoàn hoàn<br /> toàn Đúng Sai toàn toàn Đúng Sai toàn<br /> toàn toàn<br /> đúng sai đúng sai<br /> đúng đúng<br /> kiến thức cơ bản về ngữ pháp,<br /> 39 đặc biệt là danh ngữ trong tiếng 44 28 74 17 5 26,2 16,6 44 6,6 0<br /> Anh và tiếng Việt còn hạn chế.<br /> lượng từ vựng, đặc biệt là thuật<br /> 40 63 56 38 11 0 37,5 33,3 22,7 6,5 0<br /> ngữ chuyên ngành còn khiêm tốn.<br /> chưa trau dồi đầy đủ kiến thức<br /> 43 về danh ngữ trong tiếng Anh và 20 65 29 37 17 11,9 38,7 17,27 22.3 10.1<br /> tiếng Việt.<br /> chưa hiểu rõ bản chất của tiền<br /> 44 tố trong danh ngữ tiếng Anh và 22 59 34 26 27 13,1 35,2 20,2 15,5 16<br /> tiếng Việt.<br /> chưa hiểu rõ bản chất của hậu<br /> 45 tố trong danh ngữ tiếng Anh và 29 36 57 23 23 17,3 21,4 33,9 13.7 13,7<br /> tiếng Việt.<br /> chưa hiểu rõ bản chất của mệnh<br /> 46 đề quan hệ trong danh ngữ tiếng 37 18 64 38 11 22 10,7 38,1 22,6 6,6<br /> Anh và tiếng Việt.<br /> chưa hiểu rõ bản chất của danh từ<br /> 47 ghép trong danh ngữ tiếng Anh và 14 38 59 51 6 8,3 22,6 35,1 30,4 3,6<br /> tiếng Việt.<br /> chưa hiểu rõ bản chất của mạo<br /> 48 từ trong danh ngữ tiếng Anh và 78 25 34 16 15 46,5 14,9 20,2 9,5 8,9<br /> tiếng Việt.<br /> chưa hiểu rõ bản chất của chính<br /> 49 tố trong danh ngữ tiếng Anh và 24 32 71 35 6 14,1 19 42,3 20,6 4<br /> tiếng Việt.<br /> chưa hiểu rõ bản chất của trật tự<br /> 50 từ trong danh ngữ tiếng Anh và 129 32 2 5 0 76,8 19 1,3 2,9 0<br /> tiếng Việt.<br /> <br /> <br /> Từ những thông số của bảng 1, có thể nhận định rằng việc người học không hiểu rõ bản chất của các<br /> thành tố ngôn ngữ như tiền bổ ngữ, chính tố, và hậu bổ ngữ của danh ngữ đều ảnh hưởng rất lớn đến chất<br /> lượng bài dịch của họ. Thực vậy, có đến 76,8% số người tham gia nghiên cứu chọn câu trả lời “hoàn toàn<br /> đúng” cho câu hỏi cho rằng việc chưa hiểu rõ bản chất của trật tự từ là nguyên nhân dẫn đến việc mắc lỗi<br /> dịch danh ngữ từ tiếng Anh sang tiếng Việt. Điều này có thể được cắt nghĩa từ những yêu cầu khắt khe về<br /> trật tự từ trong danh ngữ của tiếng Anh. Vị trí cao thứ hai của sự lựa chọn đáp án “hoàn toàn đúng” thuộc<br /> về mạo từ, với 46,5%. Kết quả này cũng có thể được lý giải bằng sự phức tạp của mạo từ trong tiếng Anh.<br /> 37,5% là tỷ lệ của câu trả lời “hoàn toàn đúng” cho câu hỏi số 40 liên quan đến sự hạn chế về từ vựng, đặc<br /> biệt là thuật ngữ chuyên ngành do đây là lĩnh vực khó. Hơn nữa, chỉ có 16% học viên khẳng định rằng họ<br /> hiểu rõ bản chất của tiền tố trong danh ngữ tiếng Anh và tiếng Việt. Ngoài ra, tỷ lệ phần trăm của số học<br /> viên lựa chọn các câu trả lời “chưa hoàn toàn đúng”, “sai” và “hoàn toàn sai” ở các câu hỏi còn lại như hậu<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 50 Số 21 (9/2019)<br />  dịch thuật v<br /> <br /> <br /> <br /> tố, chính tố, mệnh đề quan hệ, danh từ ghép của (3) Áp lực thời gian<br /> danh ngữ dao động từ 0 đến 44. Điều này chứng<br /> tỏ rằng những nhân tố này cũng là những nguyên Để giúp người học dịch tốt một văn bản dịch<br /> nói chung, dịch Việt-Anh nói riêng, giảng viên<br /> nhân khiến người học mắc lỗi khi dịch danh ngữ từ<br /> thường phải thực hiện nhiều công đoạn dẫn nhập<br /> tiếng Việt sang tiếng Anh. bài giảng như nghiên cứu phân tích văn bản gốc,<br /> tìm tương đương của văn bản gốc ở văn bản nguồn,<br /> Như vậy, học viên cấp phân đội tại Học viện<br /> xác lập các cấu trúc ngôn ngữ, lựa chọn phương án<br /> Khoa học Quân sự thường mắc lỗi dịch danh ngữ tối ưu về mặt ngôn ngữ, văn hóa và văn bản sau<br /> do thiếu kiến thức về chủ đề dịch cũng như chưa đó chuyển tải ý sang văn bản nguồn nhưng vẫn<br /> làm chủ được kiến thức về mặt ngôn ngữ. phải đạt được cả ba yếu tố tín, đạt, nhã đối chiếu.<br /> Để thực hiện được những bước này, đòi hỏi phải<br /> (2) Kiến thức trong giáo trình quá tải có đủ thời gian để người học tiếp nhận, nắm được<br /> tinh thần của văn bản gốc; đồng thời, người học<br /> Nguyên nhân thứ hai cần đề cập đến đó là sự còn phải cần có thời gian để thực hiện các hoạt<br /> quá tải về kiến thức trong giáo trình. Thực vậy, khi động sau dịch để ghi nhớ kiến thức và tạo thành kỹ<br /> được hỏi “Khi học dịch danh ngữ Việt - Anh, đồng năng, kỹ xảo. Tuy vậy, thời gian dành cho các bài<br /> chí thường gặp những khó khăn gì? Theo đồng chí, giảng dịch thường không đủ để giúp người dạy và<br /> nguyên nhân những khó khăn đó là gì?”, nhiều học người học hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình. Đơn<br /> viên nhận định rằng phần dịch Việt-Anh trong các cử giáo trình Dịch tiếng Anh Quân sự, thời lượng<br /> giáo trình, đặc biệt là giáo trình Dịch Quân sự rất của hầu hết các bài rất dài (8-10 trang) nhưng chủ<br /> yếu chỉ được giảng dạy trong tám tiết. Điều này<br /> bổ ích song khá thách thức vì tính hàn lâm quá cao;<br /> cũng là một rào cản cho cả người dạy và người<br /> thậm chí rất khó vì kiến thức quá trừu tượng, nội học. Thật vậy, ở câu hỏi số 2 trong bài phỏng vấn,<br /> dung quá tải (S1, S2, S3, S5, S9, S10-Q2). Những có ba câu trả lời liên quan đến không đủ thời gian:<br /> nhận định này còn được tái khẳng định bằng các “thiếu thời gian mà lượng bài thì nhiều” (S2-Q2),<br /> câu hỏi điều tra khi có 143 sự lựa chọn đáp án “thiếu thời gian” (S4-Q2) và “thời gian cho mỗi<br /> “hoàn toàn đúng” ở câu hỏi “Kiến thức trong giáo bài quá ít” (S12-Q2). Song song với đó là kết quả<br /> trình quá tải” như biểu đồ 5 sau: của câu hỏi số 33 liên quan đến việc thiếu thời<br /> gian luyện dịch ở trên lớp, có 120/168 học viên lựa<br /> chọn “hoàn toàn đúng” và “đúng”. Như vậy, con<br /> số này cũng chiếm tỷ lệ phần trăm khá cao. Tóm<br /> lại, áp lực về mặt thời gian cũng là một nhân tố ảnh<br /> hưởng đến chất lượng dịch danh ngữ từ tiếng Việt<br /> sang tiếng Anh tại Học viện Khoa học Quân sự.<br /> <br /> (4) Thiếu tự tin<br /> <br /> Một lý do nữa khiến học viên thường mắc lỗi<br /> khi dịch danh ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh là<br /> thiếu tự tin. Số liệu thống kê ở biểu đồ 6 cho thấy<br /> có tới 39,2% số người tham gia nghiên cứu “hoàn<br /> toàn đồng ý” và “đồng ý” với câu hỏi điều tra<br /> “Đồng chí cảm thấy nản chí và xấu hổ khi bị giảng<br /> viên nhắc nhở và sửa lỗi trong quá trình học dịch”<br /> và chỉ có 13,6% số người tham gia nghiên cứu lựa<br /> chọn câu trả lời “hoàn toàn sai” cho câu hỏi “Đồng<br /> Biểu đồ 5. Kết quả của câu hỏi 31 chí biết mình mắc lỗi khi dịch nhưng không muốn<br /> sửa lỗi” như biểu đồ 6:<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 51<br /> v Dịch thuật<br /> <br /> <br /> viên nào nhận kết quả “sai” và “hoàn toàn sai”.<br /> Như vậy, những thói quen này gây ảnh hưởng rất<br /> lớn đến khả năng phản xạ trong khi dịch của các<br /> em cũng như làm gián đoạn quá trình dịch vì họ<br /> phải mất nhiều thời gian nghĩ, tra từ và thường làm<br /> mất đi nghĩa chính của văn bản gốc.<br /> <br /> (6) Động cơ và thái độ học tập chưa tốt<br /> <br /> Nguyên nhân này mang tính chi phối, quyết<br /> định tất cả các nguyên nhân ở trên. Trong khi<br /> nhiều sinh viên có mục đích học dịch rõ ràng, vẫn<br /> Biểu đồ 6. Kết quả câu hỏi 34 và 36 có một tỉ lệ không nhỏ học viên chưa có động cơ<br /> và thái độ học tập đúng đắn. Qua kết quả khảo<br /> sát, có thể nhận thấy rằng mặc dù các môn dịch<br /> Hơn nữa, khi được hỏi: “Nếu đồng chí được<br /> là môn chuyên ngành của tất cả học viên đang<br /> học dịch danh ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh một<br /> theo học tại Khoa tiếng Anh - Học viện Khoa học<br /> lần nữa, đồng chí sẽ làm gì để khắc phục những<br /> Quân sự, nhưng vẫn còn 22/168 người tham gia<br /> khó khăn đó?”, có hai học viên nhấn mạnh đến vai<br /> nghiên cứu chọn câu trả lời “Không quan trọng<br /> trò của sự tự tin “.. em sẽ cố gắng tự tin hơn và học<br /> lắm” cho câu hỏi: “Theo đồng chí, dịch Việt-Anh<br /> hành tích cực hơn..” (S6-Q5) và “tự tin rất quan<br /> vai trò…”. Tương tự, ở câu hỏi “Động cơ học tập<br /> trọng trong học tập, tính em hơi rụt rè nên em sẽ<br /> của đồng chí chưa thực sự cao”, vẫn còn 48 câu<br /> cố gắng để tự tin hơn…” (S9-Q5). Như vậy, yếu<br /> trả lời “hoàn toàn đúng” và “đúng”. Ngoài ra, ở cả<br /> tố thiếu tự tin cũng dẫn đến việc giảm chất lượng<br /> câu hỏi 34 và 35, vẫn còn tồn tại câu trả lời “đúng’<br /> bài dịch, đặc biệt là dịch danh ngữ Việt-Anh.<br /> và “hoàn toàn đúng” mặc dù tỷ lệ không cao. Điều<br /> (5) Tư duy bằng tiếng Việt này chứng tỏ rằng, động cơ học tập của học viên<br /> vẫn chưa thực sự cao.<br /> Tư duy bằng tiếng Việt là thói quen của khá<br /> nhiều học viên cấp phân đội tại Học viện Khoa<br /> học Quân sự. Do thiếu kiến thức nền cũng như<br /> vốn từ vựng khiêm tốn và tư duy bằng tiếng Việt<br /> nên khi được giao bài dịch, họ thường dịch theo<br /> phương pháp dịch từng từ từng từ một. Một số học<br /> viên cũng thừa nhận rằng họ thường tư duy bằng<br /> tiếng Việt trước khi dịch sang tiếng Anh “….tư duy<br /> bằng tiếng Việt” (S3-Q2); “Có nhiều cụm từ mới,<br /> cụm danh từ riêng, thỉnh thoảng em lại dịch từng<br /> từ từng từ một, tư duy theo tiếng Việt.” (S10-Q2).<br /> Mặc dù số học viên lựa chọn câu trả lời “hoàn toàn<br /> đúng” cho câu hỏi 35 chỉ chiếm 42 trong tổng số Biểu đồ 7. Kết quả câu hỏi 32, 34 và 35<br /> 168 người tham gia nghiên cứu, nhưng kết quả của Tóm lại, sau khi phân tích kết quả điều tra và<br /> câu hỏi số 42 lại kiểm chứng sự ảnh hưởng của<br /> phỏng vấn, có thể nhận định rằng có sáu nhóm<br /> lối chuyển di tiêu cực của tiếng mẹ đẻ khi dịch<br /> danh ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh bằng một nguyên nhân chính khiến học viên cấp phân đội tại<br /> con số khá ấn tượng: chỉ có 8 sự lựa chọn cho đáp Học viện Khoa học Quân sự thường mắc lỗi khi<br /> án “không hoàn toàn đúng” và không có một học dịch danh ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 52 Số 21 (9/2019)<br />  dịch thuật v<br /> <br /> <br /> <br /> KẾT LUẬN và kiểm chứng lẫn nhau khá lôgic. Đồng thời, sự<br /> không trùng khớp giữa các kết quả nghiên cứu này<br /> Sau khi tiến hành điều tra 168 học viên, phỏng cũng được lý giải từ việc chênh lệch về số lượng<br /> vấn 15 học viên và phân tích lỗi từ 50 bài kiểm tra<br /> lựa chọn mẫu bài kiểm tra giữa kỳ và câu hỏi điều<br /> giữa kỳ được lựa chọn ngẫu nhiên trong hai năm<br /> tra. Tuy vậy, nghiên cứu này cũng đã chỉ ra được<br /> gần đây, có thể rút ra kết luận rằng học viên cấp<br /> phân đội tại Học viện Khoa học Quân sự thường 6 nguyên nhân chính của việc học viên mắc 16<br /> gặp 16 lỗi điển hình khi dịch danh ngữ từ tiếng Việt lỗi điển hình trên. Kết quả nghiên cứu này sẽ gợi<br /> sang tiếng Anh. Ngoài ra còn có 7 lỗi ở tần suất mở cho nghiên cứu khác liên quan đến việc tìm ra<br /> trung bình và thấp. Cho dù kết quả phân tích lỗi và những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng học<br /> điều tra vẫn còn một số điểm mâu thuẫn nhưng xét dịch danh ngữ Việt-Anh cho học viên cấp phân đội<br /> về mặt tổng thể, các công cụ nghiên cứu đã hỗ trợ tại Học viện Khoa học Quân sự./.<br /> <br /> <br /> Tài liệu tham khảo:<br /> Tiếng Việt<br /> Nguyễn Hồng Cổn. (2001). Về vấn đề tương đương trong dịch thuật. Tạp chí Ngôn ngữ, 11, 18-23.<br /> Nguyễn Hải Hà, Chu Thị Huyền Mi và Trần Thị Bích Ngọc. (2015). Các lỗi thường gặp trong bài dịch của sinh viên:<br /> nghiên cứu trường hợp tại Khoa Sư phạm tiếng Anh, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tạp chí<br /> Ngôn ngữ & Đời sống, số 7 (237), 52-58.<br /> Cao Xuân Hạo. (2006). “Suy nghĩ về Dịch thuật”. Truy cập ngày 12/3/2019 tại http://www.caoxuan.com/article.<br /> php?Fl=archives/cxhaotranslationdo.<br /> Triệu Thu Hằng. (2017). Mô hình đánh giá chất lượng bản dịch và đề xuất đối với đánh giá dịch Anh - Việt. Tạp chí<br /> Nghiên cứu Nước ngoài, 33(5), 37-46.<br /> Hoàng Anh Nguyện. (2015). Đề tài nghiên cứu khoa học: Những lỗi ngữ pháp và từ vựng thường gặp trong dịch<br /> Việt-Anh của học viên, sinh viên năm thứ 3 chuyên ngành tiếng Anh tại Học viện Khoa học Quân sự. Hà Nội:<br /> Học viện Khoa học Quân sự.<br /> Nguyễn Thị Minh Tâm, Nguyễn Diệu Hồng, Trần Thị Long. (2017). Khảo sát thực trạng sử dụng tiếng Anh trong các<br /> biển hướng dẫn du lịch tại một số điểm du lịch ở Miền Bắc Việt Nam. Nghiên cứu Nước ngoài, 33(2), 90-104.<br /> Lê Hùng Tiến. (2010). “Tương đương dịch thuật và tương đương trong dịch Anh-Việt”. Tạp chí Khoa học Đại học<br /> Quốc gia Hà Nội, 26, 141-150.<br /> Phạm Thị Tố Thy. (2012). Quan niệm “Tín, Đạt, Nhã” và vấn đề dịch văn học chữ Hán trong nhà trường. Tạp<br /> chí Đại học Sài Gòn, Bình luận văn học, niên giám 2012, 1-2.<br /> Hoàng Văn Vân. (2001). Về dịch thuật: Bình diện lịch sử. Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, 1, 1-3.<br /> Tiếng Anh<br /> Duong, T. T. H. and Nguyen, T. C. X. (2010). Common mistakes in learning translation subject by the second-year<br /> English majors at Dong Thap University - Unpublished thesis.. Dong Thap University.<br /> House, J. (2015). Translation Quality Assessment. Past and Present. New York: Routledge.<br /> Le, P. L. (2006). Unnaturalness in English-Vietnamese translation: causes and cures. Hanoi: Vietnam.<br /> Likert, R. A. (1932). A technique for the measurement of attitudes, Archives of Psychology, No. 22(140), 5-55.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 53<br /> v Dịch thuật<br /> <br /> <br /> Massoud M. (1988). Criteria of Good Translation. Oxford: Oxford University Press.<br /> Menoufy, E. A. (1982). A Communicative Approach to Translation: Discourse Analysis: Theory and Application.<br /> Cairo: CDELT.<br /> Newmark, P. (1981). Approaches to Translation. Oxford: Pergamon Press.<br /> Nguyen, T. H. A. (2002). Cultural effects on learning and teaching English in Vietnam. The Language Teacher,<br /> 26(1), 1-3. Available at http://jalt-publications.org/old_tlt/articles/2002/01/an.<br /> Nguyen, V. T. (2006). Translation 1 and 2. Hue: Hue University.<br /> Shafey, E. (1985). Compounding in English and Arabic, Implications for Translation Methodology. M.A Thesis of<br /> Faculty of Arts, Cairo University.<br /> Toury, G. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins<br /> Publishing.<br /> Tudor, I. (1987). Using translation in ESP. ELT Journal 41(4), 268-273.<br /> Tytler, A. F. (1978). Essay on the principles of translation. Amsterdam: Benjamins.<br /> Vo, L. T., & Nguyen, H. T. M. (2010). Critical Friends Group for EFL Teacher Professional Development. ELT<br /> Journal, 64(2), 205-213.<br /> Zeini, E. (1994). Criteria for the Evaluation of Translation: A Pragma-stylistic approach. PhD. Thesis of Faculty of<br /> Arts, Cairo University.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> A STUDY ON COMMON ERRORS ON TRANSLATING NOUN PHRASES<br /> FROM VIETNAMESE INTO ENGLISH COMMITTED BY MILITARY SCIENCE<br /> ACADEMY CADETS<br /> TRAN LE DUYEN, TRAN TUAN ANH<br /> Abstract: Translation in general, Vietnamese-English translation in particular is not only a kind<br /> of science and art but also a product of intellectual. Nowadays, Vietnamese-English translation<br /> has played a more and more crucial role in the our nation’s global integration. However, in order<br /> to satisfy the three key criteria (accuracy, clarity and naturalness) of a translated version from<br /> Vietnamese into English, translators should bear in mind that such factors as background knowledge<br /> of translation theory, phonology, grammar, semantics, lexicology, pragmatics, discourse analyses,<br /> contrastive analyses, culture, mindsets, living and processional experience; especially noun phrases<br /> have their role to play. Therefore, this article will portray 16 common errors on translating noun<br /> phrases from Vietnamese into English committed by Military Science Academy cadets and 6 typical<br /> causes of the mistakes via the employment of analyzing 50 randomly chosen midterm tests, 55 survey<br /> questionnaires on 168 respondents and 6 interview questions on 15 cadets.<br /> Keywords: Vietnamese-English translation, mistakes on noun phrase translation, source language,<br /> target language, criterion, quality<br /> Received: 18/7/2019; Revised: 19/8/2019; Accepted: 20/8/2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 54 Số 21 (9/2019)<br />  dịch thuật v<br /> <br /> <br /> <br /> PHỤ LỤC I<br /> <br /> KẾT QUẢ ĐIỀU TRA<br /> <br /> Các đồng chí học viên, sinh viên thân mến!<br /> <br /> Được sự nhất trí của cấp trên và các cơ quan chức năng, chúng tôi đang tiến hành nghiên cứu đề tài “Một số lỗi thường gặp<br /> khi dịch danh ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh của học viên cấp phân đội tại Học viện Khoa học Quân sự” nhằm tìm ra những lỗi<br /> thường gặp về danh ngữ trong quá trình dịch Việt-Anh cũng như đề ra một số giải pháp nhằm khắc phục những lỗi thường gặp đó<br /> tại HVKHQS.<br /> <br /> Hiện nay các đồng chí đã hoàn thành tất cả các môn dịch trong chương trình học tập của mình; do vậy, các đồng chí sẽ là<br /> những ứng viên khảo sát phù hợp và vô cùng quý giá đối với chúng tôi. Vì vậy, rất mong các đồng chí bớt chút thời gian tái hiện lại<br /> thời điểm các đồng chí dịch Việt-Anh, đặc biệt là dịch danh ngữ Việt-Anh, trả lời trung thực và cởi mở các câu hỏi được chúng tôi<br /> thiết kế dưới đây. Câu trả lời của các đồng chí là vô cùng quan trọng. Chúng tôi xin đảm bảo rằng, những thông tin cũng như kết<br /> quả trả lời của các đồng chí sẽ được giữ bí mật tuyệt đối.<br /> <br /> Thông tin thu nhận được từ bản khảo sát này sẽ được xử lý và phân tích để giúp chúng tôi tìm ra câu trả lời cho vấn đề nghiên cứu.<br /> <br /> Xin trân trọng cảm ơn!<br /> <br /> Phần 1: Thông tin khái quát<br /> <br /> 1. Đồng chí chọn học chuyên ngành tiếng Anh bởi vì:<br /> <br /> A. Đây là môn học ưa thích của đồng chí<br /> B. Đồng chí mong muốn tìm được công việc với thu nhập tốt sau này<br /> C. Xu hướng chung của xã hội là ai cũng cần biết tiếng Anh<br /> D. Học để lấy bằng<br /> E. Không biết chọn chuyên ngành nào khác<br /> <br /> 2. Theo đồng chí, dịch Việt-Anh có vai trò:<br /> <br /> A. Rất quan trọng <br /> B. Quan trọng <br /> C. Khá quan trọng <br /> D. Không quan trọng lắm <br /> E. Không cần thiết <br /> <br /> Tại sao đồng chí lại chọn đáp án trên ?……………………………………………………………………………………………………………<br /> <br /> 3. Tự đồng chí đánh giá về khả năng dịch Việt-Anh của mình là:<br /> <br /> A. Rất tốt B. Tốt C. Bình thường D. Kém E. Rất kém<br /> <br /> 4. Đồng chí cảm thấy giờ học dịch ở trên lớp thế nào?<br /> <br /> A. Rất thú vị và thoải mái<br /> B. Khá thú vị và thoải mái<br /> C. Bình thường <br /> D. Không dễ chịu lắm <br /> E. Rất áp lực <br /> F. Ý kiến khác:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 55<br /> v Dịch thuật<br /> <br /> <br /> Phần 2: Những lỗi th