Nghiên cứu lựa chọn công nghệ xử lý nước thải sinh hoạt làng nghề và biện pháp thu hồi, sử dụng cặn lắng

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

109
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lựa chọn được quy trình công nghệ xử lý nước thải, cặn thải phù hợp, có tính khả thi cho làng nghề Cao Xá Hạ-Hoài Đức-Hà Tây. Xây dựng 5 mô hình thí nghiệm xử lý nước thải, cặn thải trên thực địa làng nghề, tạo điểm mẫu cho cộng đồng dân cư học tập và làm theo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu lựa chọn công nghệ xử lý nước thải sinh hoạt làng nghề và biện pháp thu hồi, sử dụng cặn lắng

Liªn hiÖp c¸c héi khoa häc vµ kü thuËt viÖt nam Héi khoa häc vµ c«ng nghÖ má viÖt nam __________________________________________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi Nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t lµng nghÒ vµ biÖn ph¸p thu håi, sö dông cÆn l¾ng Chñ nhiÖm §T: KS Vò thÞ kim chi Hµ néi – 2003 SLK: 4470/bc 1
B¸o c¸o tãm t¾t Më ®Çu Cïng víi sù nghiÖp ®æi míi chung cña nÒn kinh tÕ - x· héi trªn toµn quèc, tèc ®é ph¸t triÓn lµng nghÒ t¹i c¸c vïng n«ng th«n ViÖt Nam ®ang ngµy mét gia t¨ng. §iÒu ®ã ®em l¹i nhiÒu hiÖu qu¶ tr−íc m¾t nh−: t¹o ra s¶n phÈm cho x· héi, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm trong thêi gian n«ng nhµn cña ng−êi n«ng d©n, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, gi¶m tÖ n¹n ... Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, ho¹t ®éng s¶n xuÊt lµng nghÒ ®ang cßn g©y ra nhiÒu hËu qu¶ xÊu ®èi víi m«i tr−êng vµ søc khoÎ con ng−êi. Do ®Æc thï qui m« nhá, n»m xen kÏ víi khu vùc d©n c− nªn hÇu hÕt c¸c lµng nghÒ kh«ng cã biÖn ph¸p xö lý chÊt th¶i ®ång bé, hiÖn ®· vµ ®ang g©y ra nhiÒu bøc xóc cÇn gi¶i quyÕt. Sù « nhiÔm t¹i c¸c lµng nghÒ nãi chung rÊt ®a d¹ng, viÖc lùa chän d©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t lµng nghÒ lµ mét bµi to¸n kinh tÕ kü thuËt phøc t¹p phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh−: thµnh phÇn tÝnh chÊt n−íc th¶i, møc ®é cÇn thiÕt lµm s¹ch, ®iÒu kiÖn ®Þa lý - kinh tÕ cña ®Þa ph−¬ng, n¨ng l−îng, tÝnh chÊt ®Êt ®ai, diÖn tÝch khu x©y dùng tr¹m xö lý, l−u l−îng n−íc th¶i, c«ng suÊt cña nguån...Víi mong muèn t×m ®−îc mét m« h×nh phï hîp cã tÝnh kh¶ thi trong ®iÒu kiÖn ®Çu t− h¹n hÑp ë c¸c vïng n«ng th«n, n¨m 2001 - 2002 Liªn hiÖp c¸c Héi khoa häc vµ kü thuËt ViÖt Nam ®· giao cho Héi khoa häc vµ c«ng nghÖ má ViÖt Nam chñ tr× ®Ò tµi: “Nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t lµng nghÒ vµ biÖn ph¸p thu håi, sö dông cÆn l¾ng”. Môc tiªu cña ®Ò tµi : - Lùa chän ®−îc qui tr×nh c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i thÝch hîp, ¸p dông cho ®èi t−îng cô thÓ lµ lµng nghÒ Cao X¸ H¹ thuéc x· §øc Giang, huyÖn Hoµi §øc, TØnh Hµ T©y. - X©y dùng ph−¬ng ¸n chÕ biÕn sö dông bïn cÆn lµm ph©n bãn cho c©y trång víi ph−¬ng ch©m “S¹ch lµng - tèt ruéng - ®Ñp quª h−¬ng". §Ò tµi thùc hiÖn trong hai n¨m (2001 - 2002), sau ®©y lµ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi. 2
I. KÕt qu¶ ®iÒu tra t×nh h×nh tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi cña lµng nghÒ Cao X¸ H¹. T×nh h×nh tù nhiªn vµ kinh tÕ. - Th«n Cao X¸ H¹, cæ x−a thuéc trang Qu¸ch X¸, sau ®æi lµ Cao X¸ (gåm ba th«n: Th−îng - Trung - H¹). HiÖn nay Cao X¸ H¹ lµ mét th«n cña x· §øc Giang. - D©n sè vµo thêi ®iÓm ®Çu n¨m 2001: 1697 ng−êi gåm 360 hé. - DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp: 440.536m2 chñ yÕu trång 2 vô lóa/ n¨m. - Sè hé cã nghÒ lµm bón: 200 hé, tiªu thô kho¶ng 14 tÊn g¹o/ngµy. - Sè hé cã nghÒ chÕ biÕn thÞt chã: 24 hé, chÕ biÕn kho¶ng 720kg chã h¬i/ngµy. - Sè hé ch¨n nu«i lîn: 300 hé th−êng xuyªn nu«i tõ 5-10 ®Çu lîn/ løa. Hµng n¨m c¶ th«n xuÊt chuång tõ 220 - 240 tÊn lîn h¬i, trÞ gi¸ trªn 2 tû 400 triÖu ®ång. - Cao X¸ H¹ ®−îc kÕ thõa kiÕn tróc cæ nªn cã hÖ thèng ao m−¬ng kh¸ hµi hoµ: cã kªnh tho¸t n−íc ch¹y däc th«n ®−a n−íc vÒ t−íi cho c¸nh ®ång lóa phÝa nam; c¶ lµng cã 3 giÕng tr−íc ®©y dïng ®Ó tÝch tr÷ n−íc phôc vô cho sinh ho¹t vµ lµm bón. - HiÖn nay 99% sè hé trong th«n dïng n−íc giÕng khoan, tr−íc khi sö dông n−íc ®−îc läc qua bÓ c¸t. - Ch¨n nu«i vµ lµm nghÒ ph¸t triÓn song ng−êi d©n ®¸nh mÊt thãi quen bãn ph©n h÷u c¬ cho c©y nªn kªnh tho¸t n−íc ®ang ph¶i t¶i l−îng th¶i ch¨n nu«i lín ®· vµ ®ang g©y nhiÒu bøc xóc cho m«i tr−êng . T×nh h×nh x· héi: Cao X¸ H¹ lµ vïng quª cã lÞch sö v¨n ho¸ l©u ®êi, hiÖn cßn b¶o l−u ®−îc nhiÒu di s¶n cæ kÝnh ®−îc nhµ n−íc xÕp h¹ng “di tÝch lÞch sö v¨n ho¸” nh−: Linh Tiªn Qu¸n cã tõ thêi TÓ t−íng L÷ Gia nhµ TriÖu, ®×nh Cao X¸ lµ gi¶ng ®−êng x−a cña thÇy NguyÔn An - mét danh t−íng cña Hai Bµ Tr−ng. §Çu lµng cã Kim Hoa tù (sau ®æi lµ Kú Viªn tù) tõ thêi T©y S¬n C¶nh ThÞnh. Tõ x−a ®Õn nay, b¶y dßng hä: §Æng, NguyÔn, TrÞnh, Ng«, §Ëu, §ç, Phan sinh sèng yªn vui, chøa chan t×nh lµng nghÜa xãm. C¸ch ®©y 200 n¨m, cã vÞ tæ s− NguyÔn Xu©n §øc truyÒn nghÒ lµm bón cho d©n. NghÒ bón - nghÒ cæ tryÒn ®· trë thµnh tªn lµng “Lµng Tr«i Bón”. Bón lµ ®Æc s¶n næi tiÕng kh¾p vïng hiÖn vÉn ®−îc duy tr× vµ ph¸t triÓn m¹nh trong thêi ®¹i c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc... Mét ®iÒu ®¸ng tiÕc lµ tr¶i qua nh÷ng b−íc th¨ng trÇm cña lÞch sö còng nh− t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c¬ chÕ thÞ tr−êng, ý thøc tr¸ch nhiÖm cña ng−êi d©n trong viÖc gi÷ g×n c¶nh quan thiªn nhiªn cã phÇn bÞ sao nh·ng dÉn ®Õn 3
m«i tr−êng bÞ « nhiÔm lµm mÊt ®i vÎ ®Ñp thuÇn phong mü tôc vèn cã ë n¬i ®©y. II. KÕt qu¶ ®iÒu tra sù « nhiÔm cña lµng nghÒ. • T×nh tr¹ng « nhiÔm: Ng−êi d©n Cao X¸ H¹ dïng n−íc giÕng khoan s¶n xuÊt bón, giÕt mæ chã vµ sinh ho¹t th−êng nhËt. N−íc th¶i tõ c¸c hé gia ®×nh ®a sè kh«ng qua xö lý mµ tho¸t th¼ng theo c¸c ®−êng cèng r·nh hë t¹o nªn vµnh ®ai chøa ®Çy ph©n lîn, ph©n ng−êi cïng c¸c phÕ th¶i kh¸c bao bäc xung quanh nhµ ë råi ®æ dån vµo con kªnh ch¹y däc th«n. Con kªnh nµy ®ang nhøc nhèi bëi n¹n « nhiÔm kÐo dµi, dßng ch¶y lu«n bÞ t¾c nghÏn vµ mçi khi trêi m−a to th× kho¶ng 1/3 diÖn tÝch lµng bÞ ngËp lôt. Mét l−îng bïn kh¸ lín bÞ tån ®äng d−íi ®¸y kªnh, ®iÒu kiÖn vÖ sinh m«i tr−êng ë ®©y ®ang ë møc b¸o ®éng, 100% hé gia ®×nh thõa nhËn mét sè bÖnh tËt trªn ng−êi vµ gia sóc, gia cÇm gÇn ®©y cã t¨ng h¬n tr−íc nh− bÖnh ngoµi da, Øa ch¶y, giun s¸n, phô khoa (ë ng−êi) vµ c¸c bÖnh gµ rï, dÞch t¶ lîn, tô huyÕt trïng... • Nguån g©y « nhiÔm: D©n sè cña lµng Cao X¸ H¹ hiÖn cã 1697 ng−êi gåm 360 hé trong ®ã 200 hé chuyªn nghÒ lµm bón, l−îng g¹o tiªu thô lµ 14.000kg/ngµy; 24 hé chuyªn giÕt mæ thÞt chã víi møc chÕ biÕn b×nh qu©n lµ 720kg chã h¬i/ngµy. Hµng n¨m sè ®Çu lîn xuÊt chuång kho¶ng 5400 con, l−îng ph©n th¶i ra −íc chõng 2.000 kg/ngµy. Ngoµi ra cßn cã phÕ th¶i n«ng nghiÖp vµ r¸c sinh ho¹t còng gãp phÇn lµm « nhiÔm lµng nghÒ. • Møc ®é « nhiÔm Sè liÖu ph©n tÝch mét sè mÉu n−íc ®−îc ®−a ra ë phô lôc 1 (xem phô lôc1). ChÊt l−îng n−íc th¶i ®−îc ®¸nh gi¸ dùa theo tiªu chuÈn TCVN 5945 - 1995. B¶ng 1 . Mét sè chØ tiªu ph©n tÝch n−íc th¶i so víi TCVN 5945 - 1995 TT Th«ng sè §¬n vÞ N−íc trªn m−¬ng th¶i lµng Cao X¸ Gi¸ trÞ giíi h¹n H¹ §Çu nguån Gi÷a Cuèi A B C nguån nguån 0 1 NhiÖt ®é C 18,1- 30,9 18,6- 29,2 18,3- 40 40 45 29,4 2 PH 6,71- 6,69 6,92- 6,65 6,85- 6÷9 5,5÷9 5÷9 6,81 3 BOD5(200C) mg/l 240- 242 220- 230 200- 215 20 50 100 4 COD mg/l 364,8-483,2 307,2- 307,2- 50 100 400 502,4 488,0 5 ChÊt r¾n l¬ mg/l 822-925 497-950 782- 50 100 200 löng 1035 4
6 Phot pho mg/l 0,107-0,094 0,257- 0,465- 4 6 8 tæng sè 0,825 1,021 7 Nit¬ tæng sè mg/l 5,992-6,133 6,924- 8,139- 30 60 60 7,204 8,179 8 Coliform MPN/100 1.900.000- 2.000.000- 2.200.00 5000 10.000 - ml 2.500.000 2.600.000 0- 2.800.00 0 ChÊt l−îng bïn cÆn trªn kªnh th¶i ®−îc x¸c ®Þnh qua mét sè chØ tiªu ph©n tÝch tr×nh bµy ë b¶ng 2. B¶ng 2. Mét sè chØ tiªu ph©n tÝch ®¸nh gi¸ chÊt l−îng bïn cÆn trªn kªnh th¶i cña lµng Cao X¸ H¹. TT ChØ tiªu ph©n tÝch MÉu hçn MÉu líp bÒ MÉu ph©n hîp mÆt lîn 1 PH 6,76 6,41 6,9 2 W% 44,0 26,87 84,0 3 Kho¸ng tæng sè% 81,98 78,82 67,0 4 P2O5 dÔ tiªu, 73,1 79,6 85,1 mg/100g ®Êt 5 P2O5 ,% 0,66 0,36 0,31 6 K2O dÔ tiªu, 19,45 26,7 25,0 mg/100g®Êt 7 K2O, % 0,97 1,34 0,41 8 N, % 0,41 0,48 0,52 9 CaO, % 2,65 1,74 0,09 10 OC, % 2,1 5,1 2,4 11 OM, % 4,2 10,2 13,0 NhËn xÐt kÕt qu¶ ®iÒu tra « nhiÔm: • N−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹ ®ang ë møc « nhiÔm nÆng. NhiÒu chØ tiªu v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp nh− : - Hµm l−îng c¸c chÊt l¬ löng, nhu cÇu «xy cho qu¸ tr×nh sinh ho¸ (v−ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp hµng tr¨m lÇn). - Vi trïng g©y bÖnh (v−ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp hµng ngµn lÇn)... • Nguån n−íc th¶i bÞ « nhiÔm do nh÷ng nguyªn nh©n sau ®©y: - Ph©n lîn, ph©n ng−êi th¶i ra cèng r·nh kh«ng qua hÖ thèng xö lý. - Céng ®ång d©n c− ch−a cã ý thøc trong viÖc gi÷ g×n vÖ sinh chung. • NÕu cã biÖn ph¸p thu håi c¸c lo¹i chÊt th¶i trªn ®ång thêi n©ng cao ®−îc ý thøc m«i tr−êng cho mçi ng−êi d©n th× cïng mét lóc cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc hai vÊn ®Ò: s¹ch lµng - tèt ruéng. 5
• N−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹ cã nhiÖt ®é, ®é pH, photpho tæng vµ nit¬ tæng n»m trong giíi h¹n cho phÐp vµ kh«ng chøa ho¸ chÊt ®éc còng nh− c¸c kim lo¹i nÆng. Mét sè loµi c©y nh− ngæ d¹i, bÌo NhËt B¶n, bÌo c¸i... vÉn mäc ®−îc trong ®iÒu kiÖn « nhiÔm; ®iÒu nµy gîi më cho ta kh¶ n¨ng xö lý n−íc th¶i b»ng viÖc tËn dông cÆn lµm ph©n h÷u c¬ bãn cho c©y trång. • Theo c¸c kÕt qu¶ ®o ®¹c, tÝnh to¸n vµ ph©n tÝch, cã thÓ ®¸nh gi¸ nh− sau: - Tæng sè chiÒu dµi m−¬ng cÇn n¹o vÐt lµ 859 m. - L−îng bïn cÇn xö lý lµ 8.342 m3. - MÉu bïn hçn hîp t−¬ng ®−¬ng lo¹i ®Êt giµu dinh d−ìng vµ mïn dïng ®Ó trång c©y rÊt tèt. - Bïn líp bÒ mÆt cã chÊt l−îng t−¬ng ®−¬ng ph©n h÷u c¬ . III. §Ò xuÊt quy tr×nh c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i, cÆn th¶i lµng nghÒ Cao X¸ H¹. Quy tr×nh xö lý n−íc th¶i C¬ së cña viÖc ®Ò xuÊt qui tr×nh c«ng nghÖ: • Cao X¸ H¹ lµ lµng thuÇn n«ng víi hiÖn tr¹ng ®Êt chËt, ng−êi ®«ng, hoµn c¶nh kinh tÕ ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu nªn ®ßi hái c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i ph¶i ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn vµ dÔ vËn hµnh. • N−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹ t¶i mét l−îng chÊt th¶i ch¨n nu«i kh¸ lín (kho¶ng 730 tÊn ph©n lîn/ n¨m) cã mïi h«i thèi do sù ph©n huû cÆn th¶i trªn hÖ thèng cèng r·nh, ao, m−¬ng. Muèn lÊy l¹i sù trong s¹ch cho m«i tr−êng, biÖn ph¸p triÖt ®Ó nhÊt lµ thu håi vµ xö lý cÆn th¶i tõ mçi gia ®×nh nh»m chÆn ®øng nguån g©y « nhiÔm ®ång thêi t¹o nguyªn liÖu chÕ ph©n h÷u c¬ bãn cho lóa vµ c©y trång. • Do nhu cÇu x©y dùng n«ng nghiÖp bÒn v÷ng trªn nÒn t¶ng sinh th¸i häc còng nh− chñ tr−¬ng cho phÐp chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång cña Nhµ n−íc, cã thÓ chuyÓn 5 ha ruéng trång lóa c¹nh th«n (khu b·i r¸c hiÖn t¹i) thµnh v−ên sinh th¸i cÊu tróc theo kiÓu nhiÒu tÇng ®Ó c¶i thiÖn m«i tr−êng. • HÖ thèng ao (ao Giang) hiÖn t¹i cã dung tÝch 7.000 m3 ®ñ søc chøa l−îng n−íc th¶i hµng ngµy vµ l−u l¹i trong thêi gian 4 - 5 ngµy. ThuyÕt minh qui tr×nh c«ng nghÖ: B¶n chÊt n−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹ 6
• Nhãm n−íc th¶i kiÒm bao gåm n−íc t¾m, röa, giÆt quÇn ¸o cã thµnh phÇn cÆn kh«ng ®¸ng kÓ. Nhãm nµy trùc tiÕp dÉn ra hÖ thèng ao trung t©m. • Nhãm n−íc th¶i h÷u c¬ l−îng cÆn lín bao gåm n−íc gi¶i vµ ph©n ng−êi, n−íc th¶i tõ ch¨n nu«i, n−íc th¶i tõ lµm nghÒ. Nhãm nµy cÇn ®−îc xö lý t¸ch cÆn l¾ng sau ®ã míi ®−a ra cèng tho¸t ®æ vµo ao m−¬ng trung t©m råi ra hÖ thèng ao nu«i c¸, t−íi v−ên... ThiÕt bÞ xö lý cÆn l¾ng X©y dùng hÖ thèng 3 lo¹i bÓ xö lý cÆn l¾ng: bÓ tù ho¹i, bÓ biogas vµ bÓ l¾ng trong ®ã bÓ biogas ®ãng vai trß chñ lùc. • BÓ tù ho¹i: Xö lý vµ thu håi cÆn l¾ng tõ ph©n ng−êi vµ n−íc gi¶i ng−êi. • BÓ biogas: Xö lý vµ thu håi cÆn l¾ng tõ ph©n ng−êi, nguån th¶i ch¨n nu«i. S¶n phÈm thu ®−îc gåm: - KhÝ ®èt phôc vô cho ®un nÊu, lµm nghÒ. - B· th¶i láng mét phÇn ®−îc chøa vµo hè ñ, cho thªm chÊt ®én nh− r¬m r¸c, cá, bÌo, l¸ c©y...vµ che m−a n¾ng ®Ó h¹n chÕ tæn thÊt ®¹m dïng chÕ t¹o ph©n h÷u c¬; phÇn cßn l¹i ®−îc móc t−íi c©y hoÆc th¶i vµo ao sinh häc. • BÓ l¾ng: Thu håi c¸c lo¹i cÆn l¾ng tõ ho¹t ®éng nghÒ vµ mét phÇn chÊt th¶i tõ ch¨n nu«i. Tæ chøc hÖ thèng bÓ thu håi cÆn l¾ng: • BÓ tù ho¹i: X©y dùng theo ®¬n vÞ gia ®×nh, cöa thu håi cÆn l¾ng ®Æt ë vÞ trÝ dÔ tiÕp cËn nhÊt. • BÓ biogas: ¸p dông víi c¸c gia ®×nh cã nghÒ ch¨n nu«i vµ giÕt mæ gia sóc. • BÓ l¾ng: bao gåm hai nhãm ¸p dông cho c¸c gia ®×nh kh«ng sö dông bÓ biogas: - Ga l¾ng c¸ nh©n: Mçi gia ®×nh x©y mét ga l¾ng riªng ë vÞ trÝ dÔ thu håi cÆn . - Ga l¾ng nhãm gia ®×nh: 5 - 6 gia ®×nh x©y mét ga l¾ng chung n»m ë vÞ trÝ ®−êng ®i chung cña nhãm gia ®×nh ®ã. Tæ chøc gom n−íc th¶i: Gåm hai nhãm • N−íc th¶i tõ t¾m giÆt: nhãm nµy ®−îc ®−a tõ cèng cña tõng hé gia ®×nh dÉn vµo cèng nhãm gia ®×nh, ®−a vµo cèng nh¸nh, ®æ vµo hÖ thèng ao m−¬ng trung t©m. • N−íc th¶i sau thu håi cÆn l¾ng: N−íc th¶i nµy ®−îc dÉn tõ bÓ phèt, bÓ biogas, bÓ l¾ng nhãm gia ®×nh dÉn vµo cèng nhãm gia ®×nh vµ hoµ chung víi n−íc t¾m giÆt ®æ vµo ao chøa. Lµm s¹ch n−íc th¶i vµ sö dông n−íc ®· lµm s¹ch: 7
N−íc th¶i sau thu gom ch¶y vÒ ao chøa. T¹i ®©y n−íc ®−îc xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc (ao sinh häc) ®Ó ®¹t tiªu chuÈn n−íc t−íi cho n«ng nghiÖp. Ao sinh häc cã dung tÝch 7.000 m3 ®ñ søc chøa n−íc th¶i hµng ngµy cña c¶ lµng vµ l−u kho¶ng 4 - 5 ngµy. Trªn ao ®−îc trång 3 loµi c©y: ven bê lµ c©y ngæ d¹i, mÆt ao cã líp bÌo NhËt B¶n xen víi líp bÌo c¸i. N−íc tõ ao sinh häc ®−îc sö dông lµm 4 h−íng: - Mét phÇn dÉn vµo ao c¸ - Mét phÇn dïng ®Ó t−íi ruéng - Mét phÇn dïng t−íi v−ên c©y - Mét phÇn hoµ vµo hÖ thèng thñy lîi cña vïng. Tæ chøc gom vµ chÕ biÕn cÆn l¾ng. CÇn h×nh thµnh mét nhãm vÖ sinh m«i tr−êng vµ chÕ biÕn ph©n bãn. Nhãm nµy ®−îc trang bÞ xe chuyªn dông hµng ngµy thu gom cÆn l¾ng tõ c¸c bÓ l¾ng vµ ph©n tõ c¸c gia ®×nh, ®Þnh kú gom cÆn l¾ng tõ bÓ phèt vµ bÓ biogas. Ph©n vµ cÆn l¾ng chuyÓn ra khu chÕ biÕn ®−îc bè trÝ gÇn kÒ víi khu v−ên sinh th¸i. Biomas lÊy tõ hå sinh häc (th©n c©y ngæ d¹i, th©n bÌo nhËt b¶n vµ bÌo c¸i) ®−îc ñ lÉn víi c¸c lo¹i cÆn l¾ng thu gom vµ c¸c chÊt bæ sung cÇn thiÕt ®Ó chÕ thµnh ph©n bãn cung cÊp cho viÖc trång c©y ë v−ên sinh th¸i. TiÒn b¸n ph©n céng víi phÝ vÖ sinh dïng ®Ó thï lao cho nh÷ng ng−êi trong nhãm vÖ sinh m«i tr−êng. V−ên sinh th¸i: ChuyÓn 5 ha ruéng cña lµng Cao X¸ H¹ thµnh v−ên sinh th¸i theo tû lÖ 40% ao vµ 60% v−ên víi hÖ thèng khÐp kÝn. - HÖ thèng ao nu«i c¸c loµi c¸ n−íc ngät: c¸ r«phi lai, r«phi ®¬n tÝnh, c¸ tr«i Ên §é, c¸ trª lai. - HÖ thèng v−ên trång c¸c loµi c©y: ®iÒn tróc, b−ëi, t¸o, khÕ, nhãt ngät, cam, c¸c loµi rau vµ c¸c loµi hoa...theo kiÓu cÊu tróc nhiÒu tÇng. 8
H×nh 1. S¬ ®å hÖ thèng xö lý n−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹. ChÕ phÈm EM N−íc t¾m giÆt Hå sinh häc N−íc t−íi N−íc th¶i sinh ho¹t BÓ tù ho¹i N−íc th¶i N−íc th¶i t¸ch cÆn ch¨n nu«i T¸ch cÆn l¾ng CÆn l¾ng Ruéng N−íc th¶i lóa lµm nghÒ BÓ Ga Biogas l¾ng Thu gom ChÕ phÈm ChÕ biÕn thµnh V−ên EM ph©n bãn sinh th¸i H×nh 2. S¬ ®å xö lý vµ sö dông n−íc th¶i ®· t¸ch cÆn. Ao c¸ Hå N−íc Ruéng lóa sinh häc t−íi V−ên c©y HÖ thèng thñy lîi 9
Quy tr×nh chÕ t¹o ph©n bãn h÷u c¬ tõ cÆn n−íc th¶i C¬ së cña viÖc ®Ò xuÊt qui tr×nh c«ng nghÖ: • B¶n chÊt cÆn l¾ng n−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹ mang nguån gèc h÷u c¬ h×nh thµnh tõ c¸c nguån ph©n lîn, ph©n ng−êi, chÊt th¶i do giÕt mæ gia sóc, chÊt th¶i cña nghÒ lµm bón... CÆn th¶i kh«ng chøa nh÷ng chÊt ®éc h¹i cho c©y. • L−îng th¶i −íc tÝnh cho 1 n¨m vµo kho¶ng 730 tÊn ph©n lîn, 60 tÊn cÆn th¶i tõ ph©n ng−êi, 50 tÊn chÊt th¶i tõ viÖc giÕt mæ gia sóc (theo sè liÖu tÝnh to¸n). • Cã thÓ x©y dùng x−ëng chÕ biÕn ph©n h÷u c¬ c¹nh v−ên sinh th¸i. • HiÖn nay ®· cã s½n m« h×nh v−ên c©y ao c¸ t¹i mét sè tØnh nh− Hµ Néi, Hµ T©y, VÜnh Phó, Th¸i B×nh... nªn kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång cña lµng Cao X¸ H¹ lµ hoµn toµn cã tÝnh kh¶ thi. ThuyÕt minh c«ng nghÖ ñ ph©n compost B¶n chÊt cÆn l¾ng lµng nghÒ Cao X¸ H¹. §a sè cÆn l¾ng lµng nghÒ Cao X¸ H¹ cã nguån gèc h÷u c¬. Thµnh phÇn cÆn l¾ng chñ yÕu lµ ph©n lîn, c¸c phÕ th¶i tõ lµm nghÒ, phÕ th¶i tõ bÓ tù ho¹i cña c¸c hè tiªu, phÕ th¶i thu ®−îc tõ bÓ biogas...Qua sè liÖu ph©n tÝch, c¸c d¹ng cÆn l¾ng nµy ®¹t tiªu chuÈn chÊt l−îng lµm ph©n h÷u c¬, rÊt thÝch hîp ®Ó bãn cho lóa, rau, hoa, c©y c¶nh vµ nhãm c©y ¨n qu¶. Thu gom cÆn l¾ng. Tæ thu gom cÆn l¾ng ®−îc trang bÞ dông cô chuyªn dông th−êng xuyªn thu gom ph©n tõ c¸c hé ch¨n nu«i, cÆn l¾ng tõ c¸c bÓ l¾ng c¸ nh©n, bÓ l¾ng nhãm hé vµ ®Þnh kú thu gom cÆn l¾ng tõ c¸c bÓ tù ho¹i, bÓ biogas ®Ó vËn chuyÓn tËp kÕt t¹i x−ëng chÕ biÕn. X−ëng chÕ biÕn. Lµ khu ®Êt b»ng ph¼ng bè trÝ gÇn khu v−ên sinh th¸i. X−ëng bao gåm s©n vµ nhµ trèng: s©n lµ n¬i tËp kÕt vËt liÖu, nhµ trèng lµ n¬i phèi nguyªn liÖu chÝnh víi nguyªn liÖu phô vµ ñ thµnh ph©n. Phèi trén c¸c lo¹i cÆn t¹o nguyªn liÖu chÝnh. C¸c lo¹i cÆn thu vÒ ®−îc trén ®Òu víi nhau ®Ó t¹o ra nguyªn liÖu chÝnh (thµnh phÇn c¬ b¶n cña ph©n) cã ®é ®ång ®Òu theo yªu cÇu. Nguyªn liÖu phô Nguyªn liÖu phô lµ chÊt ®én. ChÊt ®én cã t¸c dông c©n b»ng tû lÖ C/N ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n huû chÊt h÷u c¬ trong thµnh phÇn cña nguyªn liÖu t¹o ra chÊt mïn. B¶n th©n nguyªn liÖu phô còng bÞ ph©n huû ®Ó t¹o thµnh mïn vµ 10
c¸c chÊt dinh d−ìng ë d¹ng dÔ tiªu. Nguyªn liÖu phô gåm r¬m r¹ vµ biomas thu håi tõ hå lµm s¹ch sinh häc (bÌo NhËt b¶n, bÌo c¸i, ngæ d¹i). Phô gia. Phô gia gãp phÇn h¹n chÕ bít sù mÊt ®¹m vµ gãp phÇn c©n ®èi thµnh phÇn dinh d−ìng cña ph©n s¶n xuÊt ra. Phô gia thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n huû trong ®èng ph©n ñ. Phô gia c¬ b¶n ë ®©y lµ supe l©n chiÕm 2% tæng khèi l−îng nguyªn liÖu. Phèi trén Nguyªn liÖu chÝnh ®−îc t¹o ra b»ng c¸ch trén ®Òu c¸c thµnh phÇn cña cÆn l¾ng. Nguyªn liÖu phô ®−îc c¾t nhá theo kÝch th−íc tèi −u: r¬m r¹ c¾t theo ®é dµi 10 cm, c¸c lo¹i bÌo c¾t theo kÝch th−íc 5cm. Hai lo¹i nguyªn liÖu nµy ®−îc trén ®Òu cïng víi nguyªn liÖu chÝnh vµ phô gia ®ång thêi ñ s¬ cÊp trong bÓ ñ ph©n kho¶ng 5 - 7 ngµy ®Ó chÊt ®én hót n−íc tõ nguyªn liÖu chÝnh t¹o ra ph©n s¬ cÊp. Ph©n s¬ cÊp. Sù kÕt hîp, ph©n huû s¬ cÊp cña c¸c lo¹i nguyªn liÖu trong bÓ ñ t¹o ra ph©n s¬ cÊp. §©y lµ ph©n chuång song gi¸ trÞ sö dông cña nã cßn rÊt thÊp. ñ nãng. Ph©n s¬ cÊp ®−îc chÊt thµnh ®èng cao 0,8 - 1m kh«ng nÐn cã bæ sung chÕ phÈm EM. Ph©n ®−îc ph©n gi¶i trong ®iÒu kiÖn h¸o khÝ, chÊt h÷u c¬ ph©n gi¶i m¹nh lµm nhiÖt ®é ®èng ph©n t¨ng cao ®Õn 60 - 700C trong thêi gian 3- 4ngµy. ë nhiÖt ®é nµy c¸c lo¹i nÊm bÖnh, trøng giun, h¹t cá sÏ bÞ tiªu diÖt. Ph©n s¬ chÕ. Ph©n sau khi ñ nãng ®¹t tiªu chuÈn ph©n s¬ chÕ. C¸c chÊt h÷u c¬ ®· ®−îc ph©n huû xong ®ang ë giai ®o¹n ®Çu tiªn, c¸c thµnh phÇn trong ph©n ®· phèi kÕt víi nhau. ñ nguéi . Ph©n s¬ chÕ ®−îc nÐn thµnh líp chÆt t¹o ra ®èng ph©n cao 2m hoÆc ®−îc nÐn trong bÓ ñ. Nguyªn liÖu bÞ kh« cÇn t−íi n−íc thËt ®Ém ®Ó t¹o ra t×nh tr¹ng yÕm khÝ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c vi sinh vËt yÕm khÝ ho¹t ®éng tiÕp tôc ph©n gi¶i nguyªn liÖu thµnh ph©n. ë c«ng ®o¹n nµy tiÕp tôc cung cÊp EM ®Ó thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vµ t¹o ra ph©n cã chÊt l−îng cao h¬n. §èng ph©n ®−îc tr¸t kÝn b»ng bïn trén r¬m. KiÓm tra. Ph©n ñ nguéi xung quanh 10 - 15 ngµy cÇn kiÓm tra. NÕu khèi ph©n ®¹t tiªu chuÈn nöa hoai th× ®¹t yªu cÇu sö dông. Khèi ph©n ®−îc lÊy ra vµ vËn chuyÓn ngay ®Õn n¬i sö dông ®Ó bãn cho c©y trång. 11
H×nh 3. S¬ ®å nguyªn t¾c chÕ t¹o ph©n h÷u c¬ tõ cÆn l¾ng n−íc th¶i. CÆn tõ bÓ l¾ng CÆn tõ bÓ tù Thu gom X−ëng ho¹i chÕ biÕn Phèi trén c¸c CÆn tõ bÓ lo¹i cÆn biogas Nguyªn Nguyªn Phô gia liÖu phô liÖu chÝnh Phèi trén ñ s¬ C¾t nhá cÊp trong bÓ ñ Ph©n s¬ cÊp ChÕ phÈm ñ nãng EM Ph©n s¬ chÕ Ruéng lóa ChÕ phÈm ñ nguéi EM Ph©n thµnh V−ên sinh phÈm KiÓm tra th¸i 12
BiÖn ph¸p h÷u hiÖu gi¶i quyÕt nguån ph©n h÷u c¬ chÕ tõ cÆn th¶i. • TËn dông mäi chç trèng trång c©y kinh tÕ ngay trong khu vùc nhµ ë. Mçi nhµ nªn cã: 3 bôi tre m¨ng, 1 - 2 c©y khÕ, 1 - 2 c©y b−ëi, 1 giµn thiªn lý. • Ph¸t ®éng l¹i phong trµo trång c©y däc ®−êng lµng. TËp trung vµo c©y sÊu, c©y nh·n, c©y dõa. • X©y dùng v−ên sinh th¸i (5 - 6 ha). • ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång: thay lóa b»ng c©y khoai sä, c©y rau cÇn, c©y ng« lai. • Thay lóa thuÇn b»ng th©m canh lóa lai. Sù tiªu thô ph©n h÷u c¬ cña mét sè loµi c©y. Mçi loµi c©y cã møc sö dông ph©n kh¸c nhau nh− vÝ dô ®−a ra ë b¶ng 3. B¶ng 3. Møc sö dông ph©n h÷u c¬ cña mét sè loµi c©y. TT Loµi c©y L−îng ph©n h÷u c¬ cÇn dïng 1 C©y b−ëi trång ph©n t¸n 400kg/ c©y 2 C©y tre m¨ng 400kg/ hèc 3 C©y nh·n riªng lÎ 1500kg/ c©y 4 C©y khÕ 200kg/ c©y 5 C©y xµ cõ 500kg/ c©y 6 C©y sÊu 1000kg/ c©y 7 C©y si 500kg/ c©y 8 C©y lóa lai 25 tÊn/ ha/vô 9 C©y ng« lai 30 tÊn/ ha/ vô 10 C©y khoai sä 55 tÊn/ ha 11 C©y rau cÇn 80 tÊn/ ha/ vô 12 V−ên sinh th¸i 100 tÊn/ ha/ n¨m IV. C¸c m« h×nh tr×nh diÔn: ThiÕt bÞ s¶n xuÊt khÝ sinh häc. • H−íng dÉn vËn hµnh thiÕt bÞ khÝ sinh häc n¾p cè ®Þnh. (B¶n h−íng dÉn cña Phßng KhÝ sinh häc - ViÖn N¨ng l−îng) 1. Yªu cÇu vÒ nguyªn liÖu n¹p. a) L−îng nguyªn liÖu cÇn n¹p lµ 10kg/ngµy/m3ph©n huû. b) Thµnh phÇn nguyªn liÖu: - C¸c lo¹i ph©n ®éng vËt hoÆc ph©n ng−êi (d¹ng t−¬i) kh«ng lÉn ®Êt c¸t. 13
- C¸c lo¹i c©y xanh (bÌo, c©y ®Ëu, l¹c, r¬m r¹, l¸ rau...) ®−îc bá rÔ vµ b¨m nhá ñ tr−íc víi ph©n vµ t−íi Èm tõ 5 - 15 ngµy tuú thêi tiÕt (trêi l¹nh ph¶i ñ l©u h¬n). 2. N¹p nguyªn liÖu a) KiÓm tra ¸p kÕ n¹p vµo lóc ¸p kÕ chØ 10 - 20 cm cét n−íc. b) BÞt miÖng èng lèi vµo ë ®¸y bÓ n¹p l¹i. c) §æ nguyªn liÖu vµo bÓ n¹p. d) §æ thªm n−íc theo tû lÖ: 1lÝt n−íc / kg nguyªn liÖu. NÕu bÓ ph©n huû nèi víi hè xÝ cÇn kÓ tíi c¶ l−îng n−íc déi hè xÝ ®Ó b¶o ®¶m tû lÖ n−íc/ nguyªn liÖu ®· qui ®Þnh. e) Trén ®Òu, ®¸nh tan c¸c côc ph©n, vít bá r¸c. f) NhÊc n¾p ®Ëy miÖng èng lèi vµo cho nguyªn liÖu ch¶y µo xuèng bÓ ph©n huû. g) Dïng sµo khuÊy trén nguyªn liÖu míi n¹p qua èng lèi vµo kho¶ng 5 - 10 phót b»ng c¸ch kÐo sµo lªn xuèng. h) LÊy hÕt l¾ng cÆn ë ®¸y bÓ n¹p ®i. 3. LÊy bít dÞch ®· ph©n huû ®i. a) H»ng ngµy ph¶i móc dÞch ®· ph©n huû ë bÓ ®iÒu ¸p. b) L−îng dÞch móc ®i b»ng thÓ tÝch l−îng n−íc céng nguyªn liÖu bæ sung hµng ngµy, ®¶m b¶o sao cho khi ¸p suÊt khÝ b»ng kh«ng, mùc chÊt láng rót ngang ®¸y bÓ ®iÒu ¸p. 4. Sö dông khÝ. a) BÕp - §ãng hÕt cöa ®iÒu chØnh kh«ng khÝ - Ch©m löa ®−a l¹i gÇn c¸c lç ®èt - Më hÕt van khÝ - §Æt nåi lªn bÕp - §iÒu chØnh van khÝ vµ cöa kh«ng khÝ sao cho khÝ ch¸y t¹o thµnh tiÕng s× s×, ngän löa xanh ®Òu, kh«ng cã ¸nh vµng vµ cao kho¶ng 25 - 30 cm, ®Çu ngän löa ch¹m ®¸y nåi, kh«ng ®Ó ngän löa trïm ra ngoµi ®¸y nåi, chÕ ®é ch¸y nh− vËy ®¹t hiÖu suÊt cao nhÊt. b) §Ìn - L¾p m¹ng vµo ®Ìn sao cho m¹ng phång ®Òu thµnh mét qu¶ cÇu rçng. Ch©m löa ®−a l¹i c¹nh m¹ng, tr¸nh ®−a phÝa d−íi v× khãi lµm bÈn m¹ng. - Më van khÝ ®Ó cho m¹ng bèc ch¸y nãng tíi khi s¸ng tr¾ng, ®iÒu chØnh van khÝ vµ kh«ng khÝ sao cho ®Ìn ®¹t ®é s¸ng tèt nhÊt, kh«ng cßn ngän löa ë ngoµi m¹ng. - M¹ng sau khi ®· ®èt trë nªn dÔ r¸ch. Tr¸nh rung ®éng, va ch¹m m¹nh cã thÓ lµm rông hoÆc r¸ch m¹ng. 5. Sö dông b· th¶i. a) B· th¶i láng cã thÓ móc t−íi c©y hoÆc ®æ vµo ao nu«i c¸. 14
b) §Ó chÕ biÕn ph©n kh«, chøa b· láng vµo mét hè ñ, cho thªm chÊt ®én nh− r¬m r¸c, cá, bÌo, l¸ c©y...vµ che m−a n¾ng, h¹n chÕ tæn thÊt ®¹m. 6. B¶o qu¶n vµ ch¨m sãc. a) Lu«n lu«n gi÷ Èm líp ®Êt sÐt ë n¾p bÓ ph©n huû b»ng mét líp n−íc s¹ch ë phÝa trªn. Th−êng xuyªn theo dâi ®Ó ph¸t hiÖn chç x× khÝ, nÕu cã ph¶i xö lý kÞp thêi. b) Kh«ng cho n−íc xµ phßng, c¸c lo¹i thuèc trõ s©u, thuèc khö trïng hoÆc c¸c lo¹i kh¸ng sinh ch¶y vµo bÓ ph©n huû. c) Kh«ng n¹p qu¸ nhiÒu nguyªn liÖu mét lóc (3- 4 lÇn l−îng n¹p h»ng ngµy) d) Kh«ng n¹p qu¸ nhiÒu n−íc (tû lÖ 1- 1,5 lÝt n−íc cho 1kg ph©n) e) Th−êng xuyªn gi÷ cho bÕp, ®Ìn s¹ch sÏ, kh«ng bÞ t¾c. f) Ngän löa ch¸y chËp chên, cét n−íc ë ¸p kÕ kh«ng æn ®Þnh lµ ®−êng èng bÞ t¾c v× ®äng n−íc, cÇn dèc cho n−íc tho¸t ng−îc l¹i bÓ ph©n huû. g) ChØ söa ch÷a ®−êng èng khi ¸p suÊt khÝ thÊp. 7. B¶o ®¶m an toµn a) Phßng chèng ch¸y næ: hçn hîp khÝ sinh häc vµ kh«ng khÝ cã thÓ næ. §Ó phßng næ cÇn chó ý: - Kh«ng ®èt trùc tiÕp ë ®Çu èng dÉn khÝ. Khi khÝ bÞ tho¸t ra kh«ng khÝ do ®−êng dÉn khÝ hoÆc van khÝ bÞ hë (ph¸t hiÖn khi ngöi thÊy mïi h¨ng) cÇn tr¸nh ®−a ngän löa tíi gÇn n¬i cã khÝ tho¸t ra. Nhanh chãng t×m n¬i hë ®Ó kh¾c phôc. Qu¹t th«ng khÝ cho khÝ tho¸t ra ph©n t¸n vµo kh«ng gian. - Khi ch©m bÕp, ®Ìn, ph¶i ®¶m b¶o ®−a löa tíi gÇn mÆt bÕp hoÆc m¹ng ®Ìn míi më van khÝ. NÕu lµm ng−îc l¹i khÝ sÏ lan to¶ trong kh«ng khÝ vµ bïng ch¸y khi gÆp löa, cã thÓ dÉn tíi ho¶ ho¹n hoÆc báng. b) Phßng chèng ng¹t. KhÝ sinh häc kh«ng duy tr× sù sèng nªn cã thÓ g©y ng¹t. Khi söa ch÷a, lµm vÖ sinh bÓ chÝnh cÇn më n¾p: ®îi cho khÝ thoat hÕt ra, lÊy dÞch ph©n huû ra khái bÓ, qu¹t th«ng giã cho tho¸ng råi míi ®−a ng−êi xuèng bÓ xö lý. §¶m b¶o cã thÓ cÊp cøu ®−a ng−êi trong bÓ ra ngoµi nhanh chãng nÕu bÞ ng¹t. • M« h×nh thÝ nghiÖm s¶n xuÊt khÝ sinh häc vµ tËn dông b· th¶i KSH t¹i lµng nghÒ Cao X¸ H¹. D−íi sù céng t¸c gióp ®ì cña c¸c chuyªn gia cña ViÖn n¨ng l−îng, ®Ò tµi ®· x©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn thÝ nghiÖm s¶n xuÊt khÝ sinh häc ë lµng nghÒ Cao X¸ H¹. M« h×nh ®−îc x©y t¹i gia ®×nh ¤ng TrÞnh Trung Thµnh lµ mét cùu chiÕn binh thêi chèng Mü. §Æc ®iÓm m« h×nh nh− sau: - ThiÕt bÞ vßm cÇu x©y b»ng g¹ch n¾p cè ®Þnh. 15
- ThÓ tÝch ph©n huû cña thiÕt bÞ Vd = 7m3. - Sè nh©n khÈu trong gia ®×nh: 3 ng−êi. - Sè ®Çu lîn nu«i th−êng xuyªn: 20 - 30. - ThiÕt bÞ xö lý toµn bé l−îng ph©n lîn, ph©n ng−êi th¶i ra hµng ngµy. Dù tÝnh l−îng ph©n ®−a vµo xö lý lµ 1,4kg/®Çu lîn x 25lîn = 35kg/ngµy. - B· ch¶y ra tõ bÓ ®iÒu ¸p ®−îc th¶i trùc tiÕp ra mét ao dung tÝch 100m3 víi diÖn tÝch bÒ mÆt lµ 100m2. D−íi ao th¶ c¸ trª phi, trªn mÆt ao nu«i bÌo c¸i phôc vô ch¨n nu«i vµ lµm s¹ch n−íc. Song song víi viÖc vËn hµnh m« h×nh thiÕt bÞ vßm cÇu x©y b»ng g¹ch n¾p cè ®Þnh, ®Ò tµi cã theo dâi mét thÝ nghiÖm ®èi chøng t¹i thiÕt bÞ s¶n xuÊt khÝ sinh häc do gia ®×nh ¤ng NguyÔn Xu©n ChiÕn tù x©y. §Æc ®iÓm c«ng tr×nh nµy nh− sau: - ThiÕt bÞ x©y h×nh trô n¾p cè ®Þnh vßm cÇu b»ng com-po-dit. - X©y theo kinh nghiÖm vµ thiÕt kÕ tù s−u tÇm. - ThÓ tÝch ph©n huû cña thiÕt bÞ Vd = 7m3. - Sè nh©n khÈu trong gia ®×nh: 5 ng−êi. - Sè ®Çu lîn hiÖn cã : 10. - ThiÕt bÞ xö lý toµn bé l−îng ph©n lîn, ph©n ng−êi th¶i ra hµng ngµy. Dù tÝnh l−îng ph©n ®−a vµo xö lý lµ 1,4kg/®Çu lîn x 10lîn = 14kg/ngµy - B· tõ bÓ ®iÒu ¸p ®−îc th¶i trùc tiÕp ra cèng r·nh cña xãm. Theo ®¸nh gi¸ tõ phÝa chuyªn gia, thiÕt bÞ cña gia ®×nh ¤ng ChiÕn thiÕt kÕ theo kinh nghiÖm ch¾p v¸ nªn c¸c th«ng sè kh«ng ë møc tèi −u vµ cã mét vµi chi tiÕt sai quy c¸ch. ChÕ biÕn ph©n h÷u c¬ tõ chÊt th¶i. • H−íng dÉn chÕ biÕn ph©n h÷u c¬ tõ ph©n lîn, phÕ th¶i n«ng nghiÖp vµ lµm nghÒ. HiÖn nay cã ba c¸ch ñ ph©n chuång ®−îc c«ng nhËn lµ thÝch hîp: (I. P. MAMCHENCOP [4]) 1. ñ t¬i hay cßn gäi lµ ñ nãng: Trong qu¸ tr×nh ñ ®èng ph©n lu«n ë tr¹ng th¸i t¬i xèp, tho¸ng khÝ, do ®ã c¸c vi sinh vËt h¸o khÝ ho¹t ®éng rÊt m¹nh lµm cho nhiÖt ®é trong ®èng ph©n cã lóc nãng lªn ®Õn 600C. Nhê nhiÖt ®é cao nªn c¸c chÊt h÷u c¬ mau môc, ph©n chãng ®−îc sö dông, c¸c mÇm bÖnh vµ h¹t cá d¹i bÞ tiªu diÖt. C¸ch ñ theo ph−¬ng ph¸p nµy nh− sau: - Chän chç ®Êt b»ng ph¼ng, kh« r¸o, nÖn nÒn thËt chÆt ®Ó cho n−íc ph©n kh«ng thÊm xuèng ®Êt vµ mÊt ®i, nÕu cã nÒn g¹ch hoÆc xim¨ng cµng tèt. 16
- Lãt mét líp chÊt ®én ë d−íi, tèt nhÊt lµ r¬m r¹, c©y cá, bÌo t©y ®· ®−îc c¾t nhá vµ ph¬i cho bít n−íc. Sau ®ã ®æ mét líp ph©n lîn, ph©n tr©u bß hoÆc c¸c chÊt th¶i lµm nghÒ nh− l«ng vµ ph©n chã...dµy 20 - 30cm. TiÕp tôc xÕp líp ®én xen kÏ líp ph©n nh−ng kh«ng nÐn chÆt cho ®Õn khi ®èng ph©n cao 1- 1,5 mÐt vµ réng 2 - 3 mÐt lµ võa, chiÒu dµi ®èng ph©n tïy thuéc sè l−îng ph©n nhiÒu hay Ýt hoÆc tïy nÒn ®Êt. Mçi líp ph©n nªn t−íi n−íc cho võa Èm, t−íi b»ng n−íc gi¶i hoÆc n−íc ph©n cµng tèt, ®¶m b¶o ®é Èm trong ®èng ph©n kho¶ng 60 - 75%. - Trªn cïng r¾c mét líp ®Êt bét máng. PhÝa trªn ®èng ph©n nªn lµm m¸i che m−a ®Ó ®ì tr«i ph©n vµ mÊt ®¹m. Kho¶ng 20 - 25 ngµy sau khi ñ, ®¶o ph©n mét lÇn råi vun ®èng ñ l¹i, khi ñ l¹i còng kh«ng nªn nÐn chÆt ®èng ph©n, ®¶o nhiÒu lÇn ph©n sÏ mau môc, nhanh ®−îc sö dông song l−îng ®¹m còng mÊt ®i nhiÒu h¬n. 2. ñ chÆt hay cßn gäi lµ ñ l¹nh: Môc ®Ých cña ph−¬ng ph¸p ñ chÆt lµ nh»m h¹n chÕ sù mÊt ®¹m vµ cã thÓ ®Ó ph©n tõ 4 - 6 th¸ng míi ®em sö dông. C¸ch ñ nµy còng t−¬ng tù nh− c¸ch ñ t¬i, chØ kh¸c lµ nÐn chÆt c¸c líp ph©n vµ c¸c chÊt ®én ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn yÕm khÝ trong ®èng ph©n, ®èng ph©n ñ lín h¬n, cao h¬n, cã thÓ dïng Ýt chÊt ®én h¬n. Do ®iÒu kiÖn yÕm khÝ nªn ®èng ph©n Ýt nãng vµ do ®ã ph©n l©u hoai môc h¬n ñ t¬i. CÇn chó ý mçi líp ph©n nªn t−íi n−íc cho võa Èm, trªn mçi ®èng nªn c¾m mét sè èng tre cã dïi lç ®Ó ®Þnh kú t−íi n−íc vµo èng tre cho thÊm xuèng c¸c líp ph©n. Cuèi cïng phñ trªn ®èng ph©n mét líp ®Êt bét máng 5 - 10cm hoÆc tr¸t mét líp bïn máng vµ lµm m¸i che l¹i. ñ theo ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ ñ næi hoÆc ñ ch×m. §Ó ñ ch×m ng−êi ta ®µo mét c¸i hè (hè lín hoÆc nhá, s©u hoÆc n«ng lµ tïy l−îng ph©n ta ®Þnh ñ), nÖn chÆt d−íi ®¸y vµ xung quanh, sau ®ã trén ñ nh− trªn. 3. ñ nöa t¬i, nöa chÆt: §©y lµ c¸ch ñ kÕt hîp gi÷a ñ t¬i vµ ñ chÆt. Thêi gian ®Çu nªn ñ t¬i ®Ó ph©n mau môc, sau ®ã ®¶o ph©n lªn vµ vun ®èng, nÐn chÆt cho ®ì mÊt ®¹m trong qu¸ tr×nh ñ tiÕp theo (ñ chÆt). ñ theo c¸ch nµy, sau 2 - 3 th¸ng cã thÓ ®em ph©n ra bãn ruéng ®−îc. Trong mäi c¸ch ñ nªn ñ n¬i r©m m¸t, cã m¸i che m−a n¾ng, xung quanh ®èng ph©n nªn cã r·nh vµ ®µo mét c¸i hè bªn c¹nh ®Ó chøa n−íc ph©n ch¶y ra (theo c¸c r·nh), dïng n−íc ®ã t−íi l¹i cho ®èng ph©n sÏ rÊt tèt). 17
Trong ph©n chuång trén ñ, chÊt l©n so víi ®¹m vµ kali cã Ýt h¬n; do ®ã khi ñ nªn trén thªm ph©n l©n vµo ®Ó t¨ng l−îng l©n trong ph©n. §ång thêi trén nh− vËy ®¹m trong ph©n chuång ®ì bÞ mÊt h¬n vµ gióp cho mét sè vi sinh vËt ho¹t ®éng m¹nh h¬n, nhê vËy nã ph©n gi¶i chÊt h÷u c¬ nhanh h¬n. L−îng ñ tõ 20 - 30kg supe l©n víi 1 tÊn ph©n chuång (tû lÖ trén 2- 3%). • M« h×nh cèng r·nh hîp vÖ sinh vµ tr×nh diÔn chÕ t¹o ph©n h÷u c¬ tõ cÆn th¶i lµng nghÒ Cao X¸ H¹. PhÇn lín chÊt th¶i ch¨n nu«i vµ lµm nghÒ cña lµng Cao X¸ H¹ kh«ng ®−îc thu gom hoÆc xö lý. §Ò tµi ®· chän mét nh¸nh cèng r·nh « nhiÔm ®iÓn h×nh ®Ó x©y dùng tr×nh diÔn gióp bµ con c¶m nhËn ®−îc sù hîp lý cña viÖc lµm kÝn cèng r·nh vµ thu gom chÊt th¶i. • Mét sè ®Æc ®iÓm c¸c mÉu ph©n chÕ t¹o tõ cÆn l¾ng n−íc th¶i trªn m« h×nh thÝ nghiÖm. B¶ng 4. ThÝ nghiÖm chÕ t¹o ph©n h÷u c¬ tõ cÆn l¾ng n−íc th¶i lµng nghÒ Cao X¸ H¹. (Xem b¶n h−íng dÉn sö dông EM trang) TT MÉu Thµnh phÇn Thêi Thêi HiÖn t−îng ban gian ñ gian ñ ®Çu nãng nguéi 1 MÉu 1 -CÆn l¾ng: 75-80% 10 50 CÆn l¾ng cã mïi -BÌo t©y: 20-25% h«i thèi nång nÆc, gißi bä nhiÒu. 2 MÉu 2 -CÆn l¾ng: 75-80% 7 43 Mïi h«i thèi gi¶m -BÌo t©y: 20-25% kh«ng ®¸ng kÓ, -T−íi dung dÞch EM gißi bä cßn nhiÒu. thø cÊp 25% vµo bÓ chøa ph©n 3 MÉu 3 -CÆn l¾ng: 75-80% 7 45 Mïi h«i thèi ë -BÌo t©y: 20-25% r·nh th¶i, bÓ l¾ng, -T−íi dung dÞch EM bÓ chøa gi¶m thø cÊp 25% vµo bÓ nhiÒu, gißi bä cßn l¾ng, r·nh th¶i,bÓ Ýt. chøa ph©n 18
4 MÉu 4 -CÆn l¾ng: 75-80% 7 30 Mïi h«i thèi cßn BÌo t©y: 20-25% kh«ng ®¸ng kÓ, -T−íi dung dÞch EM gißi bä rÊt Ýt. thø cÊp 25% vµo r·nh th¶i, bÓ l¾ng -R¾c 2 líp bét bokashi vµo bÓ chøa ph©n 5 MÉu 5 -CÆn l¾ng: 72,5- Mïi h«i thèi cßn 77,5% kh«ng ®¸ng kÓ, -BÌo t©y: 20-25% gißi bä Ýt. -Supe l©n: 2,5% -T−íi dung dÞch EM thø cÊp 25% vµo r·nh th¶i, bÓ l¾ng, bÓ chøa ph©n 6 MÉu 6 -CÆn l¾ng: 50-55% 7 13 Mïi h«i thèi cßn -BÌo t©y: 20-25% kh«ng ®¸ng kÓ, -§Êt bét: 25% gißi bä Ýt -T−íi dung dÞch EM thø cÊp 25% vµo r·nh th¶i, bÓ l¾ng, bÓ chøa ph©n øng dông c«ng nghÖ em trong xö lý n−íc th¶i vµ chÕ t¹o ph©n h÷u c¬. • HiÖu qu¶ t¸c dông cña EM. HiÖn nay ng−êi ta ®· ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng hiÖu qu¶ t¸c dông sau ®©y cña chÕ phÈm EM (Tr−êng §HNN 1 Hµ Néi, 2001 [10]): - Bæ sung vi sinh vËt cho ®©t - C¶i thiÖn m«i tr−êng lý, ho¸, sinh cña ®Êt vµ tiªu diÖt t¸c nh©n g©y bÖnh, s©u h¹i ®Êt. - Xö lý r¸c th¶i, khö mïi h«i cña r¸c, n−íc th¶i. - T¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng c©y trång vËt nu«i. - T¨ng hiÖu lùc c¸c chÊt h÷u c¬ lµm ph©n bãn. • H−íng dÉn sö dông EM. ( B¶n h−íng dÉn cña Phßng Khoa häc- Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp 1) 19
EM1 cßn gäi lµ EM gèc, tõ EM1 pha chÕ thµnh c¸c d¹ng tiÕp theo (EM thø cÊp, EM dÞch chiÕt l¸ c©y, EM5 vµ c¸c d¹ng Bokashi...). EM1 ®Ó ë trong phßng, tr¸nh n¾ng m−a, tuyÖt ®èi tr¸nh ¸nh n¾ng mÆt trêi, cã thÓ ®Ó ®−îc 6 th¸ng. C¸ch pha EM thø cÊp tõ EM1: 5% EM1 + 5% rØ mËt ®−êng + 90% n−íc. Hoµ tan, trén ®Òu ®Ó tõ 5 - 7 ngµy tr¸nh ¸nh s¸ng, m−a...®−îc EM thø cÊp. EM thø cÊp ®−îc ®ùng b»ng c¸c chai nhùa, kh«ng ®Ó trong tñ l¹nh, tr¸nh m−a vµ ¸nh s¸ng mÆt trêi. EM thø cÊp cã thÓ b¶o qu¶n vµ sö dông tíi h¬n mét th¸ng. EM thø cÊp ®−îc sö dông trong rÊt nhiÒu lÜnh vùc: 1. Khö mïi chuång gia sóc. Tõ EM thø cÊp pha lo·ng víi n−íc l· 300 - 1000 lÇn (tuú ®é bÈn, h«i thèi cña chuång mµ pha ®Æc lo·ng vµ l−îng dïng kh¸c nhau: chuång bÈn pha ®Æc, l−îng cao; kho¶ng 0,5 - 1lÝt dung dÞch EM ®· pha lo·ng cho 1m2 chuång. C¸ch 3 ngµy phun lÇn 2, sau ®ã cø 7 - 10 ngµy l¹i phun 1 lÇn. 2. Dïng EM thø cÊp khö mïi c¸c khu b·i r¸c. EM thø cÊp pha lo·ng 300 - 500 lÇn vµ phun (hoÆc t−íi b»ng «doa) cho c¸c b·i r¸c. Mét tÊn r¸c (kho¶ng 1m3) cÇn 10 lÝt EM thø cÊp ®· pha lo·ng 300 - 500 lÇn. R¸c míi ngµy nµo cho EM thø cÊp ngµy Êy. NÕu b·i r¸c lín víi l−îng rÊt lín vµ tËp trung nhiÒu ®ît trong ngµy th× san ®é dµy cø kho¶ng 40 cm l¹i phun EM. 3. Dïng EM thø cÊp ®Ó khö mïi ao tï n−íc ®äng. 1 mÐt khèi n−íc dïng kho¶ng 50 - 100 ml EM thø cÊp. §æ EM thø cÊp ®Òu lªn ao, khua n−íc cho ®Òu, 1 th¸ng cho 2 lÇn. 4. Dïng EM thø cÊp ®Ó khö mïi hè tiªu. Hè tiªu cña c¸c gia ®×nh n«ng d©n kho¶ng 1 mÐt khèi dïng 50 ml (cc) dung dÞch EM thø cÊp pha lo·ng víi kho¶ng 2 - 3 lÝt n−íc ®æ ®Òu trªn mÆt vµ thµnh hè, sau 3 ngµy ®æ tiÕp lÇn 2, sau ®ã cø kho¶ng 7 - 10 ngµy cho 1 lÇn 5. Dïng EM thø cÊp pha lo·ng 500 - 1000 lÇn phun cho c¸c lo¹i c©y trång. C¸ch 10 ngµy phun mét lÇn t¨ng kh¶ n¨ng chèng s©u bÖnh, t¨ng n¨ng suÊt cña c©y. Dïng EM1 pha lo·ng 0,1% hoÆc EM thø cÊp pha lo·ng kho¶ng 300 lÇn ng©m ñ h¹t gièng h¹n chÕ rÊt nhiÒu s©u bÖnh cña c©y trång. 6. Dïng EM ®Ó phßng bÖnh cho gia sóc, gia cÇm. Dïng EM1 cho vµo n−íc uèng hµng ngµy cña gµ hoÆc lîn víi tû lÖ 0,1%, còng cã thÓ dïng EM thø cÊp cho vµo n−íc uèng cña gµ hoÆc lîn tû lÖ kho¶ng 0,3 - 0,5% (3 - 5 ml EM thø cÊp pha vµo 1 lÝt n−íc l·) ®Ó cho gia sóc, gia cÇm uèng tù do sÏ phßng ®−îc c¸c bÖnh ®−êng ruét do vi sinh vËt g©y ra vµ lín nhanh, t¨ng s¶n l−îng trøng. ChÕ biÕn thøc ¨n gia sóc (thøc ¨n bokashi): c¸c lo¹i tinh bét trén ®Òu, cø 1 kg thøc ¨n tinh cÇn 1 ml EM1, 1 - 5g rØ ®−êng, kho¶ng 200ml n−íc; pha rØ ®−êng, EM1 vµo n−íc, sau ®ã trén ®Òu vµo thøc ¨n, ñ 3 - 5ngµy cho gia sóc ¨n 7. Dïng EM - Bokashi ®Ó khö mïi chuång gµ, vÞt... C¸ch lµm bokashi: - 1kg c¸m g¹o - 2 - 5g rØ ®−êng hoÆc ®−êng phªn 20