Nghiên cứu một số đặc điểm của bệnh nhân vô sinh do hội chứng buồng trứng đa nang tại Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2016<br /> <br /> NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA BỆNH NHÂN VÔ SINH<br /> DO HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG<br /> TẠI BỆNH VIỆN PHỤ SẢN HẢI PHÕNG<br /> Vũ Văn Tâm*; Trịnh Thế Sơn**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: nghiên cứu một số đặc điểm của bệnh nhân (BN) vô sinh do hội chứng buồng<br /> trứng đa nang (BTĐN) tại Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng. Đối tượng và phương pháp: 100 BN<br /> vô sinh do hội chứng BTĐN thỏa mãn tiêu chuẩn Rotterdam. Số liệu được tính toán bằng<br /> chương trình SPSS 13.0. Kết quả: 88% BN thưa kinh, 12% BN vô kinh. BN vô sinh do hội<br /> chứng BTĐN ở Việt Nam ít khi béo phì (30 BN thừa cân, 61 BN có chỉ số BMI bình thường,<br /> 9 BN gày). Hầu hết BN có biểu hiện nam tính hóa. Kết luận: nam tính hóa, rối loạn kinh nguyệt,<br /> chỉ số BMI trung bình tăng và vô sinh là những đặc điểm thường thấy ở BN do hội chứng BTĐN.<br /> * Từ khóa: Hội chứng buồng trứng đa nang; Vô sinh nữ.<br /> <br /> Study on Characteristics of Infertile Women with Polycystic Ovary<br /> Syndrome at Haiphong Gynecology and Obstetrics Hospital<br /> Summary<br /> Objectives: To study the characteristics of infertile women with polycystic ovary syndrome at<br /> Haiphong Gynecology and Obstetrics Hospital. Subjects and methods: 100 infertite patients with<br /> criteria of the Rotterdam ESHRE/ASRM meeting for polycystic ovary syndrome (PCOS) were<br /> studied. Data were analyzed by SPSS 13.0 software. Results: 88% oligomenorrheic patients,<br /> 12% amenorrheic patients. Vietnamese women were less obese (30 women were overweight,<br /> 61 women had normal BMI and 9 women were thin). All patients had hirsutism. Conclusion:<br /> Hirsutism, menstrual disorders, increasing BMI index and infertility were the popular characteristics<br /> of patients with polycystic ovary syndrome.<br /> * Key words: Polycystic ovary syndrome; Infertile women.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Năm 1935, Stain IF và Leventhal ML<br /> lần đầu tiên mô tả một hội chứng phức<br /> tạp có liên quan đến rối loạn phóng noãn.<br /> Hai tác giả này mô tả 7 BN, trong đó<br /> <br /> 4 người béo phì với các triệu chứng rối<br /> loạn kinh nguyệt, nam tính hóa, buồng<br /> trứng to, đa nang và đưa ra quan điểm<br /> điều trị là phẫu thuật cắt góc buồng trứng<br /> với lý do buồng trứng to và vỏ dày dẫn<br /> đến không phóng noãn.<br /> <br /> * Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng<br /> ** Học viện Quân y<br /> Người phản hồi (Corresponding): Trịnh Thế Sơn (trinhtheson@vmmu.edu.vn)<br /> Ngày nhận bài: 11/01/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 26/02/2016<br /> Ngày bài báo được đăng: 01/03/2016<br /> <br /> 133<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2016<br /> <br /> Ngày nay, hội chứng BTĐN được biết<br /> đến là một bệnh lý rối loạn phóng noãn<br /> thường gặp nhất trong lứa tuổi sinh sản.<br /> Theo nghiên cứu của Franks (1995), hội<br /> chứng BTĐN chiếm 5 - 10% BN vô sinh<br /> và > 70% trường hợp vô sinh do không<br /> phóng noãn [4]. Đặc biệt, hội chứng<br /> BTĐN được cho là một bệnh lý vượt quá<br /> giới hạn của sức khỏe sinh sản vì nó<br /> không chỉ gây vô sinh mà còn liên quan<br /> đến bệnh đái tháo đường týp 2, bệnh tim<br /> mạch [2].<br /> Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài<br /> nghiên cứu nhằm: Nghiên cứu một số đặc<br /> điểm của BN vô sinh do hội chứng BTĐN<br /> tại Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> BN đến khám và điều trị vô sinh tại<br /> Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng có chẩn<br /> đoán hội chứng BTĐN theo tiêu chuẩn<br /> của hội thảo ESHRE/ASRM tại Rotterdam<br /> (2003). Chẩn đoán hội chứng BTĐN khi<br /> có 2/3 tiêu chuẩn:<br /> - Tiêu chuẩn 1: kinh thưa hoặc không<br /> phóng noãn.<br /> - Tiêu chuẩn 2: cường androgen.<br /> - Tiêu chuẩn 3: hình ảnh BTĐN trên siêu<br /> âm: ít nhất 12 nang kích thước 2 - 9 mm<br /> mỗi buồng trứng hoặc thể tích buồng<br /> trứng > 10 cm.<br /> * Tiêu chuẩn chọn BN:<br /> - Tuổi: 20 - 35.<br /> - Nồng độ insulin máu lúc đói ≥ 10 µUI/ml.<br /> - LH/FSH > 1,5.<br /> 134<br /> <br /> - Chụp X quang tử cung/vòi trứng: hai vòi<br /> trứng thông tốt, buồng tử cung bình thường.<br /> - Tinh dịch của người chồng trong giới<br /> hạn bình thường.<br /> - Tình nguyện tham gia nghiên cứu.<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ: BN có bệnh lý<br /> tuyến giáp, bệnh lý vô kinh tiết sữa, bệnh<br /> lý tuyến thượng thận, bệnh lý về gan,<br /> thận, có tiền sử phẫu thuật vùng chậu,<br /> cắt góc buồng trứng, đốt điểm buồng trứng.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> * Đánh giá các tiêu chí nghiên cứu lâm<br /> sàng:<br /> - Tiền sử kinh nguyệt.<br /> - Tiền sử bệnh phụ khoa, sản khoa.<br /> - Tiền sử nội ngoại khoa và bệnh lý<br /> khác.<br /> - Đo chiều cao cân nặng để tính chỉ số<br /> khối cơ thể (BMI).<br /> - Khám phụ khoa.<br /> * Tiêu chuẩn đánh giá dấu hiệu nam hóa:<br /> - Lông chân kiểu nam: lông mọc nhiều<br /> và dài ở cẳng chân, có thể mọc cả ở đùi.<br /> - Lông mu kiểu nam: lông mọc nhiều<br /> và lan lên trên bụng theo đường trắng<br /> giữa, mặt trong của đùi, thậm chí cả xung<br /> quanh hậu môn.<br /> - Râu và ria mép + lông mu kiểu nam +<br /> lông chân kiểu nam.<br /> * Tiêu chuẩn đánh giá kinh nguyệt:<br /> - Kinh thưa: vòng kinh > 35 ngày.<br /> - Vô kinh: vòng kinh quá 6 tháng không<br /> thấy có kinh.<br /> - Rong kinh: thời gian có kinh nguyệt<br /> > 7 ngày.<br /> * Xử lý số liệu: bằng phần mền SPSS<br /> 13.0.<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2016<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Trong thời gian nghiên cứu, 100 BN<br /> hội chứng BTĐN thỏa mãn tiêu chuẩn lựa<br /> chọn đưa vào diện nghiên cứu.<br /> 1. Đặc điểm chung của đối tƣợng<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> Số BN có thời gian vô sinh < 3 năm<br /> chiếm chủ yếu là do hội chứng BTĐN.<br /> Đây là nguyên nhân gây vô sinh nguyên<br /> phát. Vì vậy, BN đến khám ngay từ những<br /> năm đầu sau xây dựng gia đình.<br /> * Phân bố BN theo loại vô sinh (n = 100):<br /> <br /> * Phân bố đối tượng nghiên cứu theo<br /> địa dư (n = 100):<br /> <br /> Vô sinh 1: 89 BN (89,0%); vô sinh 2:<br /> 11 BN (11,0%).<br /> <br /> Thành thị: 49 BN (49,0 %); nông thôn:<br /> 51 BN (51,0%).<br /> <br /> Giống như thời gian vô sinh, hội chứng<br /> BTĐN là nguyên nhân gây vô sinh nguyên<br /> phát, vì thế BN thường đến khám và điều<br /> trị trong những năm đầu sau xây dựng<br /> gia đình.<br /> <br /> Phân bố BN hội chứng BTĐN ở nông<br /> thôn và thành thị tương đương nhau.<br /> * Phân bố đối tượng nghiên cứu theo<br /> tuổi (n = 100):<br /> < 25 tuổi: 27 BN (27,0%); 25 < 30 tuổi:<br /> 61 BN (61,0%); 30 - 35 tuổi: 12 BN (12,0%).<br /> Số BN ở lứa tuổi 25 - 30 nhiều nhất.<br /> Điều này phù hợp với thực tế, vì ở lứa<br /> tuổi này phụ nữ quan tâm nhiều đến vấn<br /> đề sinh sản hơn.<br /> Bảng 1: Nghề nghiệp của đối tượng<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> Kinh thưa: 90 BN (90,0%); vô kinh:<br /> 10 BN (10,0%).<br /> Bệnh lý hội chứng BTĐN thường gây<br /> rối loạn kinh nguyệt do rối loạn phóng<br /> noãn và chủ yếu là gây kinh thưa.<br /> Bảng 3: Đặc điểm nam tính hoá.<br /> Dấu hiệu nam tính<br /> <br /> %<br /> <br /> Ria mép - râu<br /> <br /> 11<br /> <br /> 11,0<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> Lông chân kiểu nam<br /> <br /> 35<br /> <br /> 35,0<br /> <br /> 26<br /> <br /> 26,0<br /> <br /> Lông mu kiểu nam<br /> <br /> 40<br /> <br /> 40,0<br /> <br /> 100<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Cả 3 dấu hiệu<br /> <br /> 14<br /> <br /> 14,0<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 100<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Công nhân viên chức<br /> <br /> 54<br /> <br /> 54,0<br /> <br /> Làm ruộng<br /> <br /> 20<br /> <br /> Nội trợ<br /> Tổng số<br /> <br /> Số BN hội chứng BTĐN tập trung ở<br /> nhóm công nhân viên chức nhiều nhất,<br /> phù hợp với đặc tính nghề phải ăn nhanh,<br /> ít lao động chân tay.<br /> Bảng 2: Phân bố đối tượng nghiên cứu<br /> theo thời gian vô sinh.<br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> < 3 năm<br /> <br /> 68<br /> <br /> 68,.0<br /> <br /> 3 - 5 năm<br /> <br /> 26<br /> <br /> 26,0<br /> <br /> > 5 năm<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6,0<br /> <br /> 100<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> * Đặc điểm kinh nguyệt (n = 100):<br /> <br /> n<br /> <br /> Nghề nghiệp<br /> <br /> Thời gian vô sinh<br /> <br /> 2. Đặc điểm lâm sàng của BN BTĐN.<br /> <br /> Hầu hết BN hội chứng BTĐN ít nhiều<br /> có biểu hiện nam tính hóa trên lâm sàng.<br /> Biểu hiện hay gặp nhất là lông mu kiểu<br /> nam và lông chân kiểu nam. Chỉ có 11<br /> trường hợp có râu - ria mép.<br /> * Chỉ số BMI (n = 100):<br /> Gày: 9 BN (9,0%); trung bình: 61 BN<br /> (61,0%); thừa cân: 30 BN (30,0%).<br /> Hầu hết BN hội chứng BTĐN trong<br /> nghiên cứu không có biểu hiện béo phì.<br /> 135<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2016<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Dấu hiệu về kinh nguyệt là một biểu<br /> hiện rất sớm ở hội chứng BTĐN, thường<br /> gặp nhất là kinh thưa không đều, chu kỳ<br /> 35 - 50 ngày, thậm chí 2 - 4 tháng mới có<br /> kinh một lần. Điều này có thể dẫn tới vô<br /> kinh thứ phát do rối loạn hoàn toàn trục<br /> nội tiết sinh sản. Do vậy, cần phân biệt<br /> với bệnh lý vô kinh tiết sữa, dính buồng<br /> tử cung sau nạo hút thai hoặc bệnh lý suy<br /> buồng trứng sớm và suy tuyến yên. Theo<br /> Nguyễn Thị Mai Anh [1], BN kinh thưa<br /> 70,8%, vô kinh 10%. Kinh thưa và vô kinh<br /> là một trong những dấu hiệu hướng tới<br /> chẩn đoán hội chứng BTĐN, dấu hiệu này<br /> có ở 100% BN của chúng tôi.<br /> Vô sinh vừa là triệu chứng lâm sàng<br /> vừa là lý do khiến BN đến khám tại các<br /> phòng khám vô sinh. Nguyên nhân dẫn<br /> đến vô sinh trong hội chứng BTĐN là do<br /> rối loạn phóng noãn hoặc không phóng<br /> noãn kéo dài. BN sau khi xây dựng gia<br /> đình 1 năm không thấy có thai thường<br /> đến khám và tư vấn. Phần lớn BN hội<br /> chứng BTĐN là dạng vô sinh nguyên<br /> phát, do hội chứng BTĐN thường xuất<br /> hiện rất sớm. Theo Nguyễn Thị Mai Anh [1],<br /> 8,3% BN hội chứng BTĐN ở tuổi < 20,<br /> 25% BN chưa có gia đình đã phát hiện bị<br /> hội chứng BTĐN, vô sinh nguyên phát<br /> chiếm 45,9%. Trong nghiên cứu của<br /> chúng tôi, dấu hiệu vô sinh là lý do khiến<br /> BN đến khám và điều trị, 89% BN vô sinh<br /> nguyên phát, trong khi chỉ có 11% vô sinh<br /> thứ phát.<br /> Nam tính hóa là một trong những dấu<br /> hiệu quan trọng ở BN hội chứng BTĐN,<br /> đặc biệt BN có nồng độ LH tăng cao.<br /> Theo Carmina và CS [3], tỷ lệ nam tính<br /> 136<br /> <br /> hóa lâm sàng của BN hội chứng BTĐN là<br /> 95%, Nguyễn Thị Mai Anh gặp 89,9% BN<br /> hội chứng BTĐN có biểu hiện này [1].<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi, 100%<br /> BN có nam tính hóa. Kết quả này là do<br /> đối tượng nghiên cứu có nồng độ LH và<br /> insulin máu tăng cao. Như vậy, dấu hiệu<br /> nam tính hóa là một triệu chứng gợi ý cho<br /> bác sỹ nghĩ đến hội chứng BTĐN và phù<br /> hợp theo tiêu chuẩn Rotterdam 2003 [5].<br /> KẾT LUẬN<br /> Qua nghiên cứu 100 BN vô sinh do hội<br /> chứng BTĐN với độ tuổi từ 20 - 35, chúng<br /> tôi nhận thấy: đa số BN (89,0%) vô sinh<br /> nguyên phát. Hầu hết BN không có biểu<br /> hiện béo phì, 30 BN quá cân. Phần lớn có<br /> biểu hiện nam tính hóa trên lâm sàng.<br /> Bệnh lý hội chứng BTĐN thường gây rối<br /> loạn kinh nguyệt do rối loạn phóng noãn<br /> và chủ yếu gây kinh thưa.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Nguyễn Thị Mai Anh. Nghiên cứu một<br /> số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của<br /> hội chứng BTĐN. Luận văn Thạc sỹ Y khoa.<br /> Trường Đại học Y Hà Nội. 2001.<br /> 2. Adams J, Polson DW, Frank S.<br /> Prevalence of polycystic ovaries in women<br /> with anovulation and idiopathic hirutism.<br /> Br Med J. 1986, 293, pp.355-359.<br /> 3. Carmina E, Koyama T, Chang L. Does<br /> ethnicity influence the prevalence of adrenal<br /> hyperandrogenism in insulin resistance in the<br /> polycystic ovary syndrome?. Am J Obstet<br /> Gynecol. 1992, 167, pp.1807-1812.<br /> 4. Franks S. Polycystic ovary syndrome.<br /> New Engl J Med. 1995, pp.333-853.<br /> 5. The Rotterdam ESHRE/ASRM 2003sponsored PCOS consensus workshop group.<br /> Revised consensus on diagnostic criteria.<br /> <br />