Nghiên cứu một số đặc điểm dẫn truyền thần kinh ở bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống cổ

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

62
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu đặc điểm dẫn truyền thần kinh ở bệnh nhân (BN) thoát vị đĩa đệm (TVĐĐ) cột sống cổ (CSC). Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu tiến cứu trên 50 BN được chẩn đoán xác định TVĐĐ CSC tại Bệnh viện Quân y 103 từ tháng 6 - 2011 đến 6 - 2012.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu một số đặc điểm dẫn truyền thần kinh ở bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống cổ

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 8-2017 NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DẪN TRUYỀN THẦN KINH Ở BỆNH NHÂN THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG CỔ Phan Việt Nga* và CS TÓM TẮT Mục tiêu: nghiên cứu đặc điểm dẫn truyền thần kinh ở bệnh nhân (BN) thoát vị đĩa đệm (TVĐĐ) cột sống cổ (CSC). Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu tiến cứu trên 50 BN được chẩn đoán xác định TVĐĐ CSC tại Bệnh viện Quân y 103 từ tháng 6 - 2011 đến 6 - 2012. BN được khám lâm sàng, chụp cộng hưởng từ (MRI) CSC, đo dẫn truyền thần kinh dây giữa, trụ. Kết quả: các thông số sóng F của dây giữa bên bệnh khác biệt có ý nghĩa so với bên lành (p < 0,05). Có mối liên quan giữa các thông số sóng F với số tầng thoát vị, mức độ hẹp ống sống (p < 0,05). Một số chỉ số dẫn truyền khác như thời gian tiềm tàng, tốc độ dẫn truyền, biên độ vận động và cảm giác của dây giữa, dây trụ, các thông số sóng F của dây trụ thay đổi không có ý nghĩa so với bên lành (p > 0,05). Kết luận: TVĐĐ CSC ảnh hưởng đến một số thông số sóng F của dây thần kinh giữa. * Từ khóa: Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ; Dẫn truyền thần kinh; Sóng F. Studying some Features of Neural Conduction in Patients with Cervical Disc Herniation Summary Objectives: To study the characteristics of neural conduction in patients with cervical disc herniation. Subjects and methods: A prospective descriptive cross-sectional study on 50 patients who were positive diagnosed as cervical disc herniation at Neurological Department, 103 Hospital from 06 - 2011 to 06 - 2012. These patients were systemically clinical examined, taken cervical MRI, motor and sensory conduction and some parameters of F wave. Results: F wave parameters of median nerve were statistically significant different between affected side and non - affected side (p < 0.05 and p < 0.01). There were relationship between F wave and number of disc herniation and level of cervical spinal canal stenosis. Some index of nerve conduction are: motor and sensory distal latency as well as amplitude and conduction velocity of median and ulnar nerve, F wave parameters of ulnar nerve changed statistically insignificant when compared to those of the non - affected side (p > 0.05). Conclusion: Cervical disc herniation affects some parameters of F wave of median nerve. * Keywords: Cervical disc herniation; Neural conduction; F wave. ĐẶT VẤN ĐỀ Thoát vị đĩa đệm cột sống là một bệnh lý khá phổ biến, trong đó TVĐĐ CSC có tỷ lệ mắc bệnh tương đối cao, đứng thứ hai sau TVĐĐ cột sống thắt lưng. Bệnh thường gặp ở lứa tuổi lao động nên ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống cũng như nền kinh tế xã hội, cần được nghiên cứu toàn diện hơn về các mặt lâm sàng, chẩn đoán và điều trị. * Bệnh viện Quân y 103 Người phản hồi (Corresponding): Phan Việt Nga (dr.vietnga@gmail.com) Ngày nhận bài: 11/07/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 05/09/2017 Ngày bài báo được đăng: 18/09/2017 76 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 8-2017 Hiện nay, TVĐĐ CSC được chẩn đoán xác định bằng lâm sàng và chụp cộng hưởng từ (MRI) CSC. Tuy kỹ thuật chụp MRI giúp chẩn đoán chính xác hình ảnh bệnh lý thực thể, nhưng để đánh giá chức năng sinh lý dẫn truyền thần kinh cần phải làm các kỹ thuật chẩn đoán điện sinh lý. Cho đến nay, đã có một số nghiên cứu chẩn đoán đánh giá dẫn truyền thần kinh chi dưới ở BN TVĐĐ cột sống thắt lưng [1, 2], nhưng chưa có nhiều nghiên cứu đánh giá dẫn truyền thần kinh chi trên ở BN TVĐĐ CSC. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này nhằm: Đánh giá một số thông số dẫn truyền thần kinh của dây giữa, dây trụ và mối liên quan với hình ảnh MRI ở BN TVĐĐ CSC. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu. 50 BN được chẩn đoán xác định TVĐĐ CSC điều trị nội trú và ngoại trú tại Khoa Nội Thần kinh (A4), Bệnh viện Quân y 103 từ 6 - 2011 đến 6 - 2012. * Tiêu chuẩn chọn BN: - Lâm sàng: + BN > 20 tuổi, < 65 tuổi. + Có hội chứng rễ thần kinh cổ một bên. - Cận lâm sàng: 100% BN được chụp MRI CSC có hình ảnh TVĐĐ CSC lệch bên (thoát vị cạnh trung tâm, thoát vị lỗ ghép). * Tiêu chuẩn loại trừ: - TVĐĐ CSC đã được phẫu thuật. - BN có các bệnh lý khác kèm theo ảnh hưởng đến dẫn truyền thần kinh ngoại vi: viêm đa dây thần kinh, đái tháo đường, nghiện rượu… - BN TVĐĐ CSC mắc đồng thời các bệnh lý khác vùng CSC như ung thư cột sống, lao cột sống, xơ cột bên teo cơ, xơ não tủy rải rác... - BN đang dùng các thuốc ảnh hưởng đến kết quả đo dẫn truyền thần kinh: thuốc chống lao, thuốc chống trầm cảm, an thần... 2. Phương pháp nghiên cứu. Tiến cứu mô tả cắt ngang. - Chụp MRI: BN được chụp MRI CSC tại Khoa Chẩn đoán Hình ảnh, Bệnh viện Quân y 103 (máy Phillips Achieva 1.5 Tesla), được chẩn đoán xác định có TVĐĐ CSC, vị trí và thể TVĐĐ. Phương pháp phân tích kết quả: dùng các hình ảnh T1, T2 cắt đứng dọc (sagittal) và T1, T2 cắt ngang (axial). Đo một số kích thước của ống sống cổ: tiến hành đo trên lát cắt trung tâm của hình ảnh cắt đứng dọc tín hiệu T2 bằng thước đo trực tiếp của máy chụp MRI: + Đường kính trước sau của ống sống ngang mỗi thân đốt sống từ C4-C7. + Đường kính ống sống ngang chỗ thoát vị. Chúng tôi sử dụng kích thước của Moller làm tiêu chuẩn để thống kê và so sánh. + Đường kính trước sau ống sống bình thường > 12 mm. + Ống sống cổ hẹp nhẹ khi đường kính trước sau ống sống từ 10 - 12 mm. 77 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 8-2017 + Ống sống cổ hẹp nặng khi đường kính trước sau ống sống < 10 mm. - Đo dẫn truyền vận động, cảm giác và sóng F dây thần kinh giữa, trụ: Thực hiện trên máy đo dẫn truyền thần kinh Neuro Pack S1 (Hãng NIHON KOHDEN, Nhật Bản) tại Phòng Đo dẫn truyền Thần kinh, Khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện Quân y 103, nhiệt độ phòng 24 - 260C. BN đo dẫn truyền vận động, cảm giác, sóng F của dây thần kinh giữa và trụ hai bên: bên bệnh (bên TVĐĐ) và bên lành. Các thông số dẫn truyền vận động và cảm giác gồm: thời gian tiềm tàng ngoại vi, biên độ sóng đáp ứng, tốc độ dẫn truyền. Một số thông số hay dùng của sóng F gồm: thời gian tiềm tàng ngắn nhất sóng F, thời gian tiềm trung bình sóng F, tần số xuất hiện sóng F. Lấy kết quả bên lành làm nhóm chứng đảm bảo sự đồng nhất các đặc điểm cơ thể (tuổi, giới, chiều cao...) cũng như yếu tố môi trường khi so sánh các chỉ tiêu nghiên cứu về dẫn truyền thần kinh. * Xử lý số liệu: bằng phần mềm SPSS 16.0. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 1. Hình ảnh MRI. * Số tầng thoát vị: TVĐĐ CSC có thể tại 1 tầng hoặc nhiều tầng, trong đó: TVĐĐ 1 tầng hay gặp nhất (26 BN = 52%), tiếp đến là thoát vị 2 tầng (14 BN = 28%), cuối cùng là thoát vị 3 tầng (10 BN = 10%), chúng tôi không gặp thoát vị 4 tầng trong mẫu nghiên cứu này. Kết quả này tương tự với nghiên cứu của các tác giả [3, 4]. * Vị trí TVĐĐ (n = 85 BN): C3-C4: 14 BN (16,47%); C4-C5: 29 BN (34,12%); C5-C6: 31 BN (36,47%); C6-C7: 9 BN (10,59%); C7-D1: 2 BN (2,36%). TVĐĐ CSC chủ yếu tại C4-C5, C5-C6, ít gặp ở C7-D1. Tỷ lệ thoát vị ở C5-C6 cao nhất, có lẽ do vị trí C5-C6 tương ứng với đoạn ưỡn ra trước, là vị trí thay đổi đường cong CSC, do đó chịu tác động của trọng lực phía trên, đóng vai trò như điểm tựa cho một đòn bẩy trong vận động của cổ và đầu. Bảng 1: Mức độ hẹp ống sống trên T2 cắt dọc. Mức độ hẹp ống sống Trung bình Số BN Tỷ lệ % Không hẹp (> 12 mm) 5 10 12,55 0,43 Hẹp nhẹ (10 - 12 mm) 27 54 10,95 0,47 Hẹp nặng (< 12 mm) 18 36 9,34 0,55 (mm) Độ lệch chuẩn 54% BN có hẹp ống sống cổ, hẹp nhẹ, 36% BN hẹp nặng. Nguyễn Thị Tâm [4] cũng cho các kết quả lần lượt là 62,61% và 29,56%. 78 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 8-2017 2. Dẫn truyền vận động, cảm giác, sóng F dây thần kinh giữa, trụ và mối liên quan với biến đổi trên hình ảnh MRI. * Dẫn truyền vận động, cảm giác và sóng F của dây thần kinh giữa, trụ: Bảng 2: Kết quả đo dẫn truyền vận động, cảm giác dây thần kinh giữa (n = 50). Bên lành Bên bệnh Mean ± SD Mean ± SD DML (ms) 3,41 ± 0,46 3,49 ± 0,51 MAw (mV) 8,16 ± 1,42 7,91 ± 1,24 Chỉ số Dẫn truyền vận động Dẫn truyền cảm giác MAe (mV) 7,31 ± 1,25 7,08 ± 1,37 MCV (m/s) 57,38 ± 3,70 56,85 ± 4,04 DSL (ms) 2,66 ± 0,41 2,70 ± 0,38 SA (µV) 25,55 ± 7,43 23,59 ± 7,06 SCV (m/s) 56,16 ± 5,53 54,94 ± 5,81 p > 0,05 Thời gian tiềm vận động và cảm giác của dây thần kinh giữa bên bệnh có xu hướng kéo dài hơn bên lành, biên độ vận động, biên độ cảm giác cũng như tốc độ dẫn truyền vận động và cảm giác của dây thần kinh giữa bên bệnh giảm hơn bên lành nhưng khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Bảng 3: Kết quả đo sóng F dây thần kinh giữa (n = 50). Bên lành Bên bệnh Mean ± SD Mean ± SD Fmin (ms) 23,41 ± 1,16 24,95 ± 1,95 Fmean (ms) 25,68 ± 1,21 27,28 ± 1,15 Ffre (%) 58,38 ± 10,31 33,9 ± 10,22 Thông số sóng F p < 0,01 Fmin cũng như Fmean của dây giữa bên bệnh đều kéo dài hơn bên lành và Ffre của dây giữa bên bệnh giảm rõ so với bên lành, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,01). Bảng 4: Kết quả đo dẫn truyền vận động, cảm giác dây thần kinh trụ (n = 50). Chỉ số Dẫn truyền vận động Dẫn truyền cảm giác Bên lành Bên bệnh Mean ± SD Mean ± SD DML (ms) 2,48 ± 0,25 2,52 ± 0,22 MAw (mV) 6,17 ± 1,27 6,02 ± 0,84 MAe (mV) 5,91 ± 0,95 5,86 ± 0,78 MCV (m/s) 59,45 ± 3,66 59,37 ± 3,78 DSL (ms) 2,24 ± 0,19 2,27 ± 0,18 SA (µV) 19,58 ± 5,62 18,84 ± 6,14 SCV (m/s) 54,03 ± 3,45 53,86 ± 4,31 p > 0,05 79 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 8-2017 Thời gian tiềm vận động và cảm giác của dây trụ bên bệnh có xu hướng kéo dài hơn bên lành; biên độ vận động, biên độ cảm giác cũng như tốc độ dẫn truyền vận động và cảm giác bên bệnh giảm hơn bên lành nhưng khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Bảng 5: Kết quả đo sóng F dây thần kinh trụ (n = 50). Bên lành Bên bệnh Mean ± SD Mean ± SD Fmin (ms) 23,91 ± 1,39 24,11 ± 1,15 Fmean (ms) 25,35 ± 1,54 25,76 ± 1,21 Ffre (%) 59,48 ± 7,92 58,64 ± 8,23 Thông số sóng F p > 0,05 Fmin cũng như Fmean của dây trụ bên bệnh đều kéo dài hơn bên lành và Ffre bên bệnh giảm nhẹ so với bên lành, khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Như vậy, mặc dù các chỉ số dẫn truyền vận động và cảm giác của dây thần kinh giữa và dây trụ thay đổi không có ý nghĩa trong TVĐĐ CSC, điều này giúp chúng ta có thêm phương tiện chẩn đoán phân biệt với một số bệnh lý có chèn ép dây thần kinh ngoại vi. Trong một số trường hợp, BN TVĐĐ CSC có thể chỉ có triệu chứng tê buốt đầu chi, dễ nhầm với các bệnh lý có chèn ép dây thần kinh ngoại vi, thường gặp hội chứng ống cổ tay hoặc hội chứng rãnh trụ, là những bệnh lý có thay đổi dẫn truyền của dây giữa hoặc dây trụ sớm. Hatice Tankisi [7], Jay J. Han [6] cũng đưa ra nhận xét tương tự. * Liên quan giữa thay đổi các thông số sóng F của dây thần kinh giữa với một số đặc điểm TVĐĐ CSC trên MRI: Bảng 6: Liên quan giữa thay đổi các thông số sóng F của dây giữa bên bệnh với số tầng thoát vị. Các nhóm 1 tầng (1) 2 tầng (2) 3 tầng (3) Sóng F (n = 26) (n = 14) (n = 10) Fmin (ms) 24,32 ± 1,55 25,13 ± 2,08 Fmean (ms) 26,89 ± 0,92 27,58 ± 1,26 Ffre (%) 36,42 ± 9,63 33,14 ± 11,65 p1-2 p2-3 p1-3 0,179 0,178 0,003 27,91 ± 1,24 0,052 0,552 0,011 28,41 ± 7,87 0,346 0,277 0,025 26,33 ± 2,09 Fmin và Fmean của dây thần kinh giữa bên bệnh có xu hướng tăng dần và Ffre giảm dần theo số tầng thoát vị; khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa nhóm thoát vị 1 tầng và nhóm thoát vị 3 tầng (p < 0,01 và p < 0,05). 80