Nghiên cứu nguyên nhân gây APTT kéo dài đơn độc gặp tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NGHIÊN CỨU NGUYÊN NHÂN GÂY APTT KÉO DÀI ĐƠN ĐỘC GẶP<br /> TẠI VIỆN HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU TRUNG ƯƠNG<br /> Nguyễn Thị Nữ*, Trần Thị Mỹ Dung**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: APTT kéo dài đơn độc gặp trong nhiều tình trạng bệnh lý và do nhiều nguyên nhân gây nên.<br /> Tiến hành các xét nghiệm hợp lý sẽ cho phép xác định chính xác nguyên nhân gây APTT kéo dài đơn độc, nhờ<br /> vậy giúp xử trí kịp thời và chính xác bất thường đông máu này.<br /> Mục tiêu: “Nghiên cứu nguyên nhân gây APTT kéo dài đơn độc ở bệnh nhân bệnh máu gặp tại Viện HHTM TW”.<br /> Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu hồi cứu và tiến cứu, các bệnh nhân được tiến các xét nghiệm PT,<br /> APTT, TT, fibrinogen, kháng đông lupus, định lượng các yếu tố đông máu.<br /> Kết quả: Qua nghiên cứu 16,246 bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị tại Viện HHTMTW, chúng tôi gặp<br /> 1,102 bệnh nhân (chiếm 6,8%) có APTT kéo dài đơn độc. Nhóm bệnh nhân hemophilia có tỷ lệ APTT kéo dài đơn<br /> độc cao nhất (89,1%), tiếp đến là nhóm bệnh nhân Lupus (44,5%), xuất huyết giảm tiểu cầu miễn dịch (17,2%).<br /> Tiến hành các xét nghiệm tiếp theo: phát hiện chất ức chế đông máu (đặc hiệu và không đặc hiệu), định lượng yếu<br /> tố đông máu cho phép xác định sự có mặt chất ức chế là nguyên nhân gây APTT kéo dài đơn độc cao nhất<br /> (54,5%), tiếp đến là do thiếu hụt yếu tố đông máu tham gia đường đông máu nội sinh (31,9%) và do ức chế đặc<br /> hiệu yếu tố đông máu (3,8%).<br /> Kết luận: Có mối tương quan thuận, tương đối chặt chẽ giữa chỉ số APTT kéo dài và sự có mặt của kháng<br /> đông nội sinh và kháng đông Lupus.<br /> Từ khóa: Cô lập APTT kéo dài, thuốc chống đông máu nội sinh, thuốc chống đông máu lupus.<br /> <br /> ABCTRACT<br /> STUDY OF CAUSES OF ISOLATED PROLONGED APTT IN PATIENTS WITH HAEMATOLOGICAL<br /> DISEASES AT NIHBT<br /> Nguyen Thi Nu, Tran Thi My Dung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 4 - 2011: 565 - 569<br /> Isolated prolonged APTT can meet in the many different diseases and it is important to go in a stepwise<br /> approach to diagnosose spectrum of bleeding disorder.<br /> Objective: Study of causes of isolated prolonged APTT in patients with haematological diseases at NIHBT.<br /> Subjects and methods: retrospective and prospective, all patients had normal PT, TT and fibrinogen<br /> values. Mix test was performed on all patients. Based on mix test result, this test would be followed by LA test or<br /> test to identify specific factor inhibitors or coagulation factor assay: If the aPTT does not correct with mixing, then<br /> this could be a specific factor inhibitor, or a lupus anticoagulant; other hand, if the aPTT correct with mixing,<br /> coagulation factor assay.<br /> Results: study of 16.246 patients with haematological diseases at NIHBT, 1.102 (6.8%) were found to have<br /> isolated prolonged APTT. Rate of isolated prolonged aPTT is highest in hemophilia patients (89.1%), followed by<br /> * Viện Huyết học Truyền Máu Trung Ương<br /> <br /> ** Đại học Y Hà Nội<br /> <br /> Tác giả liên lạc: BS. Nguyễn Thị Nữ ĐT: 0904.599.106<br /> <br /> Chuyên Đề Truyền Máu Huyết Học<br /> <br /> Email: bsnunihbt@gmail.com<br /> <br /> 567<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> patients with SLE (44.5%) and ITP (17.2%). Reason for isolated prolonged aPTT: 54.5% due to existence of nonspecific inhibitors and 31.9% caused by lack of coagulation factors and 3.8% due to existence of specific inhibitors.<br /> Conclusion: There is positive correlation between the isolated prolonged APTT and endogenous<br /> anticoagulants and lupus anticoagulant.<br /> Keyword: Isolated prolonged APTT, endogenous anticoagulants, lupus anticoagulant.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> APTT (Activated Partial Thromboplastin<br /> Time) cùng với số lượng tiểu cầu, PT<br /> (Prothrombin Time), TT (Thrombin Time) và<br /> fibrinogen là những xét nghiệm hiện nay được<br /> sử dụng khá rộng rãi tại các cơ sở y tế nhằm<br /> mục đích khảo sát tình trạng đông – cầm máu<br /> của bệnh nhân. APTT là xét nghiệm có độ nhạy<br /> và độ đặc hiệu cao trong phát hiện bất thường<br /> đường đông máu nội sinh. Trong trường hợp<br /> APTT kéo dài trong khi PT, TT bình thường,<br /> được gọi là APTT kéo dài đơn độc (isolated<br /> prolonged APTT). Có nhiều tình trạng bệnh lý,<br /> nhiều nguyên nhân gây APTT kéo dài đơn độc,<br /> do vậy xác định được chính xác nguyên nhân<br /> gây APTT kéo dài đơn độc đóng vai trò quan<br /> trọng trong xử trí bất thường đông máu này.<br /> Tuy nhiên, hiện nay, ở rất nhiều bệnh viện, mới<br /> chỉ dừng lại ở phát hiện, chưa tiến hành tiếp các<br /> bước tiếp theo để có chẩn đoán tìm nguyên<br /> nhân gây APTT kéo dài để có thể xử trí kịp thời<br /> và chính xác.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> <br /> - Các bệnh nhân được tiến các xét nghiệm<br /> PT, APTT, TT, fibrinogen.<br /> - Kháng đông nội sinh, kháng đông lupus,<br /> định lượng các yếu tố đông máu.<br /> - Các xét nghiệm được tiến hành trên máy<br /> đông máu tự động ACL Advance và bằng hóa<br /> chất của hãng IL (Italia), theo quy trình chuẩn<br /> áp dụng tại Viện HH - TMTW.<br /> - Số liệu được xử lý bằng chương trình SPSS<br /> 16.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Bảng 1: Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân có<br /> APTT kéo dài đơn độc<br /> Đặc điểm<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Tổng<br /> <br /> Giới<br /> n<br /> 671<br /> 431<br /> 1102<br /> <br /> Tuổi<br /> %<br /> 60,9<br /> 39,1<br /> 100<br /> <br /> 33,9 ± 20,8<br /> (1- 89)<br /> <br /> Nhận xét: Trong 1.102 bệnh nhân có APTT<br /> kéo dài đơn độc, nam giới chiếm tỷ lệ cao hơn<br /> nữ giới (60,9% so với 39,1%); Gặp đủ các lứa<br /> tuổi, tuổi trung bình là 33,9 ± 20,8.<br /> Bảng 2: Kết quả nghiên cứu xét nghiệm APTT<br /> <br /> Nghiên cứu nguyên nhân gây APTT kéo dài<br /> đơn độc ở bệnh nhân bệnh máu gặp tại Viện<br /> HH- TM TW.<br /> <br /> Chỉ số<br /> APTT (giây)<br /> rAPTT<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Nhận xét: Giá trị APTT trung bình đạt 49,7 ±<br /> 28,4 giây và tỷ lệ APTT bệnh/chứng đạt 2,16 ±<br /> 0,34.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> - Bao gồm 16.246 bệnh nhân được chẩn đoán<br /> và điều trị tại Viện HH- TM TW từ tháng 1/2011<br /> đến 7/2011.<br /> - Loại khỏi nhóm nghiên cứu những bệnh<br /> nhân đang điều trị những thuốc gây ảnh hưởng<br /> đường đông máu nội sinh.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> - Nghiên cứu hồi cứu và tiến cứu.<br /> <br /> 568<br /> <br /> X± SD<br /> 49,7 ± 28,4<br /> 2,16 ± 0,34<br /> <br /> Khoảng giá trị<br /> 36,5- 102,4<br /> 126- 5<br /> <br /> Bảng 3: Tỷ lệ APTT kéo dài đơn độc theo bệnh lý<br /> STT<br /> <br /> Nhóm bệnh<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> <br /> Leukemia cấp<br /> Hemophilie<br /> Thalasemia<br /> Xuất huyết giảm tiểu cầu<br /> miễn dịch (ITP)<br /> U lymphô<br /> <br /> 5<br /> <br /> n<br /> <br /> APTT<br /> %<br /> kéo dài<br /> 8,020<br /> 281<br /> 3,5<br /> 230<br /> 205<br /> 89,1<br /> 1,152<br /> 84<br /> 7,3<br /> 17,2<br /> 720<br /> 124<br /> 872<br /> <br /> 32<br /> <br /> 3,7<br /> <br /> Chuyên Đề Truyền Máu Huyết Học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> STT<br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> 9<br /> <br /> Nhóm bệnh<br /> <br /> n<br /> <br /> APTT<br /> kéo dài<br /> Lupus ban đỏ hệ thống (SLE) 146<br /> 65<br /> Tan máu tự miễn<br /> 263<br /> 23<br /> Các bệnh lý khác<br /> 4,843<br /> 366<br /> Tổng<br /> 16,246 1,102<br /> <br /> %<br /> <br /> Nhóm bệnh<br /> <br /> 44,5<br /> 8,7<br /> 7,5<br /> 6,8<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Nhận xét: APTT kéo dài đơn độc gặp ở hầu<br /> hết các nhóm bệnh lý bệnh máu; tuy nhiên, gặp<br /> tỷ lệ cao nhất ở nhóm bệnh nhân hemophilia<br /> (89,1%), tiếp đến là nhóm Lupus (SLE) và xuất<br /> huyết giảm tiểu cầu (ITP), tan máu tự miễn<br /> (44,5%, 17,2% và 8,7%, theo thứ tự).<br /> Bảng 4: Tỷ lệ APTT kéo dài đơn độc theo nguyên<br /> nhân<br /> Nguyên nhân gây APTT kéo dài Số lượng Tỷ lệ (%)<br /> Thiếu hụt yếu tố VIIIc/IX/XI/XII/VW<br /> 351<br /> 31,9<br /> Có chất ức chế không đặc hiệu<br /> 601<br /> 54,5<br /> Có chất ức chế yếu tố đông máu đặc<br /> 42<br /> 3,8<br /> hiệu<br /> Không rõ nguyên nhân<br /> 108<br /> 9,8<br /> Tổng<br /> 1,102<br /> 100%<br /> <br /> Nhận xét: APTT kéo dài đơn độc gặp tỷ lệ<br /> cao nhất là do có mặt của chất ức chế đường<br /> đông máu nội sinh, trong đó ức chế không đặc<br /> hiệu là 54,5%; 31,9% do thiếu hụt yếu tố đông<br /> máu tham gia đường đông máu nội sinh; có<br /> 9,8% không xác định được nguyên nhân gây<br /> APTT kéo dài.<br /> Bảng 5: Tỷ lệ kháng đông nội sinh (+) ở các nhóm<br /> bệnh<br /> Nhóm bệnh<br /> Xuất huyết giảm tiểu cầu<br /> Tan máu tự miễn<br /> Lupus<br /> Các bệnh khác<br /> <br /> KĐNS dương tính<br /> n<br /> %<br /> 38/124<br /> 30,7<br /> 4/23<br /> 17,4<br /> 28/65<br /> 43,1<br /> 56/389<br /> 14,4<br /> <br /> Nhận xét: Các bệnh nhân được làm xét<br /> nghiệm đông máu nội sinh, trong đó thường<br /> gặp KĐNS dương tính với tỷ lệ khá cao ở các<br /> bệnh nhân ITP và Lupus (30,7 và 43,1%).<br /> Bảng 6: Tỷ lệ kháng đông lupus ở các nhóm bệnh<br /> Nhóm bệnh<br /> Xuất huyết giảm tiểu cầu<br /> Tan máu tự miễn<br /> Lupus<br /> Các bệnh khác<br /> <br /> Dương tính<br /> n<br /> %<br /> 7<br /> 26,9<br /> 2<br /> 7,7<br /> 13<br /> 50<br /> 4<br /> 15,4<br /> <br /> Âm tính<br /> n<br /> %<br /> 29<br /> 50,0<br /> 8<br /> 13,8<br /> 10<br /> 17,2<br /> 11<br /> 19,0<br /> <br /> Chuyên Đề Truyền Máu Huyết Học<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Dương tính<br /> n<br /> %<br /> 26<br /> 100<br /> <br /> Âm tính<br /> n<br /> %<br /> 58<br /> 100<br /> <br /> Nhận xét: Xét nghiệm xác định yếu tố kháng<br /> đông Lupus ở các bệnh nhân này, chúng tôi xác<br /> định được 26/84 (30,9%) bệnh nhân dương tính<br /> trong đó cũng gặp chủ yếu ở nhóm lupus và<br /> ITP (50 và 26,9%).<br /> Bảng 7: Tương quan giữa APTT kéo dài với KĐNS*<br /> và LAC**<br /> Chỉ số<br /> Kháng đông nội sinh (+)<br /> LAC (+)<br /> <br /> r<br /> 0,26<br /> 0,34<br /> <br /> p<br />