Nghiên cứu nguyên nhân tăng số lượng tiểu cầu trên bệnh nhân nội trú tại Bệnh viện Chợ Rẫy

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> NGHIÊN CỨU NGUYÊN NHÂN TĂNG SỐ LƯỢNG TIỂU CẦU<br /> TRÊN BỆNH NHÂN NỘI TRÚ TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY<br /> Trần Quý Phương Linh*, Nguyễn Trường Sơn**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Hồi cứu trên 127 hồ sơ của bệnh nhân nội trú có tăng tiểu cầu ở Bệnh viện Chợ Rẫy từ ngày 9/7/2011 đến<br /> ngày 31/12/2012. Kết quả cho thấy tỷ lệ tăng tiểu cầu thứ phát chiếm 82% trường hợp, tăng tiểu cầu nguyên<br /> phát chiếm 10% và kết hợp cả hai nguyên nhân 8%. Trong nhóm nguyên nhân tăng tiểu cầu thứ phát, đa số do<br /> nguyên nhân nhiễm trùng 36,2%, bệnh lý ác tính ngoài tủy 19,7%, nhiễm trùng kết hợp hậu phẫu 22%, chấn<br /> thương 14% và những nguyên nhân khác chiếm tỷ lệ thấp.<br /> Mục tiêu: khảo sát nguyên nhân tăng số lượng tiểu cầu trên bệnh nhân nội trú tại Bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Đối tượng: tất cả các bệnh nhân có số lượng tiểu cầu ≥ 500G/L, đã điều trị nội trú tại Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> từ ngày 09/7/2011 đến 31/12/2011.<br /> Phương pháp nghiên cứu: hồi cứu mô tả.<br /> Kết quả: Qua 127 hồ sơ, ta có các kết quả: Tuổi trung bình là 52,9, tỷ lệ nam/nữ: 53,5/46,5, bệnh nhân có số<br /> lượng tiểu cầu từ 500 – 999G/L chiếm tỷ lệ cao 84,3%, không có liên quan giữa MCV và tăng số lượng tiểu cầu<br /> (p=0,06) có nhóm nguyên nhân tăng tiểu cầu thứ phát chiếm tỷ lệ cao 81,9%, thường gặp nhất là nhiễm trùng<br /> 36,2%, nhiễm trùng kết hợp hậu phẫu 22%, bệnh lý ác tính ngoài màng tủy 19,7%. Khi có bệnh nhân có số<br /> lượng tiểu cầu từ 500 – 999G/L, nhóm nguyên nhân thứ phát nhiều hơn 10,5 lần so với nhóm nguyên nhân<br /> nguyên phát, bệnh nhân có số lượng tiểu cầu từ > 1000G/L, nhóm nguyên nhân nguyên phát nhiều hơn 2,4 lần<br /> so với nhóm nguyên nhân thứ phát.<br /> Kết luận: Hồi cứu trên 127 hồ sơ bệnh nhân tăng số lượng tiểu cầu, chúng tôi có một số kết luận như sau:<br /> độ tuổi trung bình: 52,9 tuổi. Nam chiếm tỷ lệ cao hơn nữ là 53,5/46,5. Mức độ tăng số lượng tiểu cầu<br /> (p=0,006). Tăng tiểu cầu thứ phát chiếm đa số = 81,9%, trong nhóm nguyên nhân nhiễm trùng, ung thư, chấn<br /> thương thường gặp nhất. Khi bệnh nhân có số lượng tiểu cầu từ 500 – 999G/L, nhóm nguyên nhân thứ phát,<br /> bệnh nhân có số lượng tiểu cầu từ > 1000G/L, nhóm nguyên nhân nguyên phát nhiều hơn 2,4 lần so với nhóm<br /> nguyên nhân thứ phát.<br /> Từ khóa: tăng tiểu cầu nguyên phát, tăng tiểu cầu thứ phát<br /> <br /> SUMMARY<br /> STUDYING OF THROMBOCYTOSIS CAUSE ON CONSECUTIVE PATIENTS AT CHO RAY<br /> HOSPITAL<br /> Tran Quy Phuong Linh, Nguyen Truong Son<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 2 - 2012: 32 - 35<br /> Cause of thrombocytosis was studied of 127 consecutive patients at Cho Ray hospital. The result shows that<br /> reactive thrombocytosis was 82%, autonomous thrombocytosis was 10% and both causes was 8% /127 cases.<br /> Causes usually met: infection – 46/126 cases (36.2%), malignancy without medullary cause – 25/126 cases (19.7<br /> %), infection plus postsurgical status – 28/126 cases (22.0%) and trauma – 18/126 cases (14.1%).<br /> * Khoa Huyết học BV Chợ Rẫy; ** Giám đốc BV Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: BS. Trần Quý Phương Linh, ĐT: 0908684818, Email: tranquyphuonglinh@yahoo.com<br /> <br /> 32<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Key words: Reactive thrombocytosis, Autonomous thrombocytosis.<br /> Objective : Studying of thrombocytosis cause on consecutive patients at Chợ Rẫy hospital.<br /> Method : retrospective study.<br /> Result: Retrospective study on 127 thrombpcytosis patients, we saw that mean age was 52.9 years old. The<br /> number of male was greater than the number of female = 53.5 / 46.5. Thrombocytosis from 500 to 999 G/L was<br /> 84.3%. There wasn’t relation between decreasing MCV and thrombocytosis (p=0.06). Reactive thrombocytosis<br /> was 81.9% majority, cause of infection, cancer, trauma were high rate. In thrombocytosis 500-999 G/L, value of<br /> reactive thrombocytosis causes group was 10.5 times greater than value of autonomous thrombocytosis causes<br /> group. In thrombocytosis >1000 G/L, value of autonomous thrombocytosis causes group was 2.4 times value of<br /> reactive thrombocytosis causes group.<br /> Conclusion: Evaluation cause of thrombocyte was explored with 127 consecutive patients at Cho Ray<br /> Hospital. The result shows that reactive thrombocytosis is 82%, autonomous thrombocytosis is 10% and both<br /> causes is 8%/127 cases. Causes were usually disgnosed: infection – 46/126 cases (36.2%), malignancy withouth<br /> medullary cause – 25/126 cases (19.7%), infection plus postsurgical status – 28/126 cases (22.0%) and trauma –<br /> 18/126 cases (14.1%). In thrombocytosis patients from 500 – 999G/L, reactive thrombocytosis cause group is<br /> more than autonomous thrombocytosis 10.5 times. In thrombocytosis patients > 1.000G/L, autonomous throm<br /> bocytosis cause group is more than reactive thrombocytosis 2.4 times<br /> Keywords: Reactive thrombocytosis, Autonomous thrombocytosis<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tăng số lượng tiểu cầu là một chỉ số huyết<br /> học thường gặp đối với bệnh nhân nội trú tại<br /> Bệnh viện cũng như phát hiện tình cờ khi khám<br /> bệnh. Có 2 nhóm nguyên nhân chính là tăng<br /> tiểu cầu thứ phát(2,3,4,5,6) hoặc do bệnh lý huyết<br /> học (rối loạn sinh tủy hay hội chứng tăng sinh<br /> tủy)(7,8).<br /> Mỗi ngày có trung bình 20 mẫu xét nghiệm<br /> công thức máu có tăng tiểu cầu được ghi nhận<br /> tại phòng xét nghiệm huyết học Bệnh viện Chợ<br /> Rẫy. Với mục đích tìm hiểu các nguyên nhân<br /> tăng tiểu cầu trên bệnh nhân nội trú. Từ đó, có<br /> khuyến cáo để xác định bệnh cũng như hướng<br /> xử trí thích hợp cho các bác sĩ lâm sàng. Chúng<br /> tôi tiến hành nghiên cứu bước đầu tìm hiểu các<br /> nguyên nhân tăng số lượng tiểu cầu trên các<br /> bệnh nhân nội trú tại bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> <br /> Mức độ tăng tiểu cầu<br /> Mối liên quan giữa thể tích hồng cầu (MCV)<br /> và tăng tiểu cầu<br /> Tỷ lệ bệnh nhân tăng tiểu cầu thứ phát hay<br /> nguyên phát<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Nghiên cứu hồi cứu mô tả.<br /> <br /> Đối tượng<br /> Tất cả các bệnh nhân có số lượng tiểu cầu ≥<br /> 500 G/L, đã điều trị nội trú tại Bệnh viện Chợ<br /> Rẫy từ ngày 09/7/2011 đến ngày 31/12/2011.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> - Bệnh nhân có số lượng tiểu cầu ≥ 500<br /> G/L(9).<br /> - Có hai mức độ:<br /> <br /> Mục tiêu<br /> <br /> Tăng: 500 - 999 G/L<br /> <br /> Mục tiêu tổng quát: Khảo sát nguyên nhân<br /> tăng số lượng tiểu cầu trên bệnh nhân nội trú tại<br /> Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> <br /> Tăng cao: ≥ 1.000 G/L<br /> <br /> Mục tiêu cụ thể:<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> - Bệnh nhân có số lượng tiểu cầu < 500 G/L.<br /> - Bệnh nhân ngoại trú.<br /> <br /> Tỷ lệ bệnh nhân tăng tiểu cầu theo: tuổi, giới<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> 33<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Phương pháp<br /> <br /> Phòng xét nghiệm huyết học tra cứu dữ liệu<br /> các mẫu công thức máu có số lượng tiểu cầu ≥<br /> 500G/L từ 09/7/2011 đến ngày 31/12/2011.<br /> Thu thập số liệu theo bảng thu thập dữ liệu<br /> tại phòng hồ sơ Bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Phân tích và xử lý số liệu bằng phần mềm<br /> Stata 10.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Bảng 1: Phân bố theo dịch tễ (n= 127)<br /> Tuổi (năm)<br /> Nam : nữ<br /> Địa phương<br /> TP.HCM<br /> Các tỉnh khác<br /> Campuchia<br /> <br /> 52,9 ± 19,8<br /> 53,5 : 46,5<br /> 11,4%<br /> 87,0 %<br /> 1,6%<br /> <br /> Nhận xét: bệnh nhân ở tỉnh chiếm đa số<br /> (87%). Bệnh nhân nam có tỷ lệ cao hơn bệnh<br /> nhân nữ.<br /> Bảng 2: Mức độ tăng tiểu cầu (n=127)<br /> Số lượng tiểu cầu (G/L)<br /> Tăng: 500- 999<br /> Tăng cao: ≥ 1.000<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 84,3<br /> 15,7<br /> <br /> Nhận xét: Tỷ lệ bệnh nhân có tiểu cầu tăng<br /> dưới 1000 G/L chiếm đa số (84,3 %).<br /> Bảng 3: Liên quan giữa thể tích trung bình hồng cầu<br /> với tăng tiểu cầu (n= 127)<br /> Tiểu cầu<br /> <br /> P<br /> (Fisher’s)<br /> <br /> MCV<br /> Tăng tiểu cầu Tiểu cầu tăng cao<br /> (%)<br /> (%)<br /> Bình thường<br /> 75<br /> 12<br /> Tăng<br /> 3<br /> 3<br /> Giảm<br /> 29<br /> 5<br /> <br /> 0,06<br /> <br /> Nhận xét: Giả thuyết cho rằng MCV giảm<br /> thì máy sẽ phân tích hồng cầu nhầm với tiểu<br /> cầu, tuy nhiên kết quả kiểm định Fisher cho<br /> thấy không có ý nghĩa thống kê p >0,05.<br /> Bảng 4: Tỷ lệ tăng tiểu cầu theo nguyên nhân<br /> Nhóm nghiên cứu Chợ Rẫy<br /> (n= 127) %<br /> Tăng tiểu cầu thứ phát<br /> 81,9<br /> Tăng tiểu cầu nguyên phát<br /> 10,2<br /> Kết hợp cả hai nguyên nhân<br /> 7,9<br /> Nhóm nguyên nhân<br /> <br /> 34<br /> <br /> Nhận xét: nhóm nguyên nhân tăng tiểu cầu<br /> thứ phát chiếm đa số 81,9%.<br /> Bảng 5: Nguyên nhân tăng tiểu cầu thứ phát (n<br /> =109)<br /> Nguyên nhân<br /> Nhiễm trùng<br /> Nhiễm trùng kết hợp hậu phẫu<br /> Bệnh lý ác tính ngoài tủy<br /> Chấn thương<br /> Hậu phẫu<br /> Viêm (noninfectious)<br /> Mất máu<br /> Không rõ nguyên nhân<br /> Thiếu sắt<br /> Tăng tiểu cầu dội<br /> Sau cắt lách<br /> <br /> Nhóm nghiên cứu Chợ<br /> Rẫy (n= 126) %<br /> 36,2<br /> 22,0<br /> 19,7<br /> 14,1<br /> 7,8<br /> 7,9<br /> 6,3<br /> 3,2<br /> 3,2<br /> 3,94<br /> 0,8<br /> <br /> Nhận xét: nguyên nhân nhiễm trùng chiếm<br /> đa số (58,2%), ung thư (19,7%), và chấn thương<br /> (14,1%).<br /> Bảng 6: Tương quan giữa tăng số lượng tiểu cầu và<br /> nguyên nhân tăng tiểu cầu<br /> Số<br /> Nguyên nhân<br /> lượng<br /> Khoảng tin<br /> tiểu cầu Nguyên Thứ phát N P<br /> PR<br /> Phát N (%)<br /> (%)<br /> cậy 95%<br /> (G/L)<br /> ≥ 1000 14 (70)<br /> 6 (30)<br /> 2,4 1,4- 4,01<br /> 1000G/L,<br /> nhóm nguyên nhân nguyên phát nhiều hơn 2,4<br /> lần so với nhóm nguyên nhân thứ phát.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> 8.<br /> <br /> 9.<br /> <br /> Buss DH, Cashell AW, O'Connor ML, Richards F 2nd (1994),<br /> Case LD Occurrence, etiology, and clinical significance of<br /> extreme thrombocytosis: a study of 280 cases. Am J Med. 1994;<br /> 96 (3):247.<br /> Dan K, Gomi S, Inokuchi K, Ogata K, Yamada T, Ohki I,<br /> Hasegawa S, Nomura T (1995). Effects of interleukin-1 and<br /> tumor necrosis factor on megakaryocytopoiesis: mechanism of<br /> reactive thrombocytosis. Acta Haematol. 1995; 93(2-4):67.<br /> Dame C, Sutor AH (2005). Primary and secondary<br /> thrombocytosis in childhood. BrJ Haematol. 129(2):165.<br /> Girard DE, Kumar KL, McAfee JH (1987). Hematologic effects<br /> of acute and chronic alcohol abuse. Hematol Oncol Clin North<br /> Am. 1(2):321<br /> Hollen CW, Henthorn J, Koziol JA, Burstein SA (1991). Elevated<br /> serum interleukin-6 levels in patients with reactive<br /> thrombocytosis. Br J Haematol. 79(2):286.<br /> Haznedaroğlu IC, Ertenli I, Ozcebe OI, Kiraz S, Ozdemir O,<br /> Sayinalp NM, Dündar SV, Calgüneri M, Kirazli S (1996).<br /> Megakaryocyte-related interleukins in reactive thrombocytosis<br /> versus autonomous thrombocythemia. Acta Haematol.<br /> 95(2):107.<br /> Schafer AI (2004). Thrombocytosis. N Engl J Med. 350(12):1211.<br /> Taksin AL, Couedic JP, Dusanter-Fourt I, Massé A, Giraudier S,<br /> Katz A, Wendling F, Vainchenker W, Casadevall N, Debili N<br /> (1999). Autonomous megakaryocyte growth in essential<br /> thrombocythemia and idiopathic myelofibrosis is not related to a<br /> c-mpl mutation or to an autocrine stimulation by Mpl-L. Blood.<br /> (1):125.<br /> Tefferi A, Ho TC, Ahmann GJ, Katzmann JA, Greipp PR (1994).<br /> Plasma interleukin-6 and C-reactive protein levels in reactive<br /> versus clonal thrombocytosis. Am J Med. 97(4):374.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> 35<br /> <br />